Tài liệu Hoàn thiện hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm xây lắp tại cổ phần xây dựng và thương mại gct

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 lêi më ®Çu Sau h¬n ba n¨m thùc hiÖn ( tõ 01/01/1999) dÕn nay, luËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng (GTGT) ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc: khuyÕn khÝch ®Çu t níc ngoµi, më réng vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu, thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o nguån thu æn ®Þnh vµ ngµy cµng t¨ng cho ng©n s¸ch nhµ níc (NSNN). Nhng gÇn ®©y trªn mét sè ph¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®· chÝnh thøc c«ng bè con sè thÊt tho¸t lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång tõ thuÕ thuÕ GTGT. VËy b¶n chÊt cña nh÷ng con sè thÊt thu khæng lå trªn lµ g×, nguyªn nh©n v× sao vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan nh thÕ nµo? §i t×m c©u tr¶ lêi cho thùc tr¹ng nµy ngêi ta thÊy phÇn lín c¸c bªn ®Òu qui kÕt tr¸ch nhiÖm cho c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT. VÒ phÝa ngµnh thuÕ cã c¸c lÝ do sau: Do doanh nghiÖp trèn lËu thuÕ, khai man ®Ó ®îc hoµn thuÕ, do mét sè qui ®Þnh chñ quan vÒ viÖc hoµn thuÕ lµm sai lÖch b¶n chÊt cña thuÕ GTGT. Cßn vÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp, hä ®¸nh gi¸ c¬ chÕ hoµn thuÕ hiÖn nay cßn qu¸ nhiÒu bÊt cËp, tõ khi kª khai cho ®Õn khi chÝnh thøc nhËn ®îc v¨n b¶n hoµn thuÕ cña c¬ quan thuÕ lµ c¶ mét qu·ng thêi gian dµi, ®Êy lµ cha kÓ ®Õn nh÷ng thñ tôc rêm rµ vµ m¸y mãc cña c¸n bé thuÕ trong kh©u kiÓm tra ho¸ ®¬n chøng tõ còng nh mét phÇn kh«ng nhá lîng vèn cña doanh nghiÖp bÞ nhµ níc chiÕm dông ®îc nguþ biÖn b»ng c¸ch “chê hoµn thuÕ”. Nh÷ng lÝ do trªn ®· khiÕn kh«ng Ýt ngêi b¨n kho¨n: LiÖu cã ph¶i ®· ®Õn lóc thuÕ GTGT béc lé nh÷ng nhîc ®iÓm cña nã? HoÆc ph¶i ch¨ng thuÕ GTGT chØ cã duy nhÊt mét u ®iÓm lµ tr¸nh sù trïng lÆp thuÕ ®¸nh chång lªn thuÕ cña thuÕ doanh thu? Hay c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch cña ta ®· qu¸ l¹m dông yÕu tè chñ quan nh»m ®iÒu chØnh thuÕ GTGT mµ theo hä lµ ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh vµ møc ®é ph¸t triÓn nÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam ? §ã kh«ng ph¶i lµ nh÷ng c©u hái dÔ tr¶ lêi. Tríc thùc tÕ nµy, t«i ®· chän ®Ò tµi “Bµn vÒ c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp” kh«ng ph¶i víi mét tham väng lµ sÏ t×m ra mét gi¶i ph¸p tèi u kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng thÊt thu tõ hoµn thuÕ vµ hîp lý ho¸ c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp mµ xu¸t ph¸t tõ mong muèn ®îc hiÓu râ b¶n chÊt cña c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT vµ cã thÓ t×m 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc ®îc phÇn nµo cña thùc tr¹ng nªu trªn. Do ®ã, ®Ò ¸n nµy cã kÕt cÊu nh sau: PhÇn I: Lý luËn chung vÒ thuÕ GTGT gåm: A. Kh¸i qu¸t vÒ luËt thuÕ GTGT. B. Kh¸i qu¸t chung vÒ nh÷ng quy ®Þnh trong hoµn thuÕ GTGT. PhÇn II: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp. Qua ®©y, t«i xin tr©n träng c¶m ¬n thÇy gi¸o NguyÔn H÷u §ång ®· gióp t«i hoµn thiÖn ®Ò ¸n nghiªn cøu khoa häc nµy. Do kiÕn thøc vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n, ®Ò ¸n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong nhËn ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò ¸n nµy thùc sù mang tÝnh khoa häc. PhÇn i: lý luËn chung vÒ thuÕ GTGT A. Kh¸i qu¸t vÒ luËt thuÕ GTGT: ThuÕ GTGT (VAT- Value Added Tax) lµ mét lo¹i thuÕ gi¸n thu tÝnh trªn gi¸ trÞ gia t¨ng cña hµng ho¸ dÞch vô qua mçi kh©u lu©n chuyÓn. Ra ®êi ®Çu tiªn ë Ph¸p, ®Õn nay thuÕ GTGT ®· ®ùoc ¸p dông trªn 100 níc bëi nh÷ng u viÖt trong ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ cña nã. ë ViÖt Nam, thuÕ GTGT ®· ®îc Quèc héi kho¸ IX, k× häp thø 11 th«ng qua ngµy 10/05/1997 vµ cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 01/01/1999 ®Ó thay thÕ cho thuÕ doanh thu ®îc ¸p dông tõ n¨m 1990. VËy thuÕ GTGT lµ g×, ®èi täng vµ ph¬ng ph¸p tÝnh ra sao? Xin lÇn lît xem xÐt: I. §Þnh nghÜa vÒ thuÕ GTGT: 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ThuÕ GTGT lµ lo¹i thuÕ gi¸n thu ®¸nh trªn phÇn gi¸ tri gia t¨ng cña hµng ho¸ dÞch vô ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh tõ s¶n xuÊt, lu th«ng ®Õn tiªu dïng. II. C¨n cø tÝnh thuÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ C¨n cø tÝnh thuÕ GTGT lµ gi¸ tÝnh thuÕ vµ thuÕ suÊt. 1. Gi¸ tÝnh thuÕ: §îc qui ®Þnh t¹i ®iÒu 7 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 6 cña nghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP. 2. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT §îc qui ®Þnh t¹i ®iÒu 8 luËt thuÕ GTGT vµ ®iÒu 7 nghÞ ®Þnh sè 79/2000/N§-CP cña chÝnh phñ. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT ®îc ¸p dông gåm 4 møc nh sau: 0%, 5%, 10%, 20%. Trong ®ã, ®èi tîng chÞu møc thuÕ suÊt 0% hiÖn ®· cã mét sè söa ®æi, bè sung chi tiÕt theo th«ng t sè 82/2002/TT-BTC. 3. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ: ThuÕ GTGT c¬ së kinh doanh ph¶i nép ®îc tÝnh theo mét trong hai ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ vµ ph¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng. Trêng hîp c¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ cã ho¹t ®éng kinh doanh mua b¸n vµng b¹c ®¸ quÝ ngo¹i tÖ th× c¬ së ph¶i h¹ch to¸n riªng ho¹t ®éng kinh doanh nµy dÓ tÝnh thuÕ trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng. §èi tîng ¸p dông vµ viÖc x¸c ®Þnh thuÕ ph¶i nép theo tõng ph¬ng ph¸p nh sau: 3.1. Ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ: Theo ph¬ng ph¸p nµy, sè thuÕ GTGT ph¶i nép ®îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc : Sè thuÕ GTGT = ThuÕ GTGT - ThuÕ GTGT ®Çu vµo ph¶i nép ®Çu ra ®îc khÊu trõ Tr×nh tù kÕ to¸n mua hµng ho¸, vËt t, dÞch vô trong níc thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT ¸p dông ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®îc thÓ hiÖn trªn s¬ ®å sau ®©y: 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®èi víi hµng ho¸ dÞch vô mua trong níc. Tk 111, 112, 331 Tk 152, 153, 156… Mua hµng ho¸, vËt t nhËp kho ( gi¸ thanh to¸n) ( gi¸ vèn thùc tÕ cha cã thuÕ GTGT) Tk 133 ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ Tk 627, 641, 642… Mua hµng ho¸, vËt t sö dông ngay cho sxkd. ChiÕt khÊu th¬ng m¹i, gi¶m gi¸, hµng tr¶ l¹i khi mua hµng Víi hµng ho¸, vËt t… nhËp khÈu ta cã s¬ ®å sau: Tk 331, 111, 112 Tk 156( 152, 153, 211) Gi¸ mua vµ chi phÝ thu mua TK3333 thuÕ nk TK3333 TK133 thuÕ GTGT ph¶i nép 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Khi b¸n ®îc hµng, doanh nghiÖp h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra lµ mét trong nh÷ng c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ph¶i nép: Tk 133 Tk 33311 KhÊu trõ VAT ®Çu vµo (1) Tk 111, 112 Nép thuÕ(2) Tk 721 Kho¶n ®îc gi¶m thuÕ (3) HiÖn nay, theo quy ®Þnh míi th× t¹i (3) (kho¶n ®îc gi¶m thuÕ) ®îc h¹ch to¸n vµo TK 711, khi ®ã ta cã ®Þnh kho¶n: Nî TK 33311 Cã TK 711 3.2. Ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT trùc tiÕp trªn gi¸ trÞ gia t¨ng ®îc x¸c ®Þnh nh sau: Sè thuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ThuÕ suÊt thuÕ GTGT ph¶i = cña hµng ho¸ dÞch x GTGT cña nh÷ng nép vô chÞu thuÕ hµng ho¸, dÞch vô ®ã Trong ®ã: GTGT Gi¸ thanh to¸n Gi¸ thanh to¸n cña cña = cña hµng ho¸ _ hµng ho¸, dÞch vô hµng ho¸ dÞch vô dÞch vô b¸n ra mua vµo Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô b¸n ra lµ gi¸ b¸n thùc tÕ bªn mua ph¶i thanh to¸n cho bªn b¸n, bao gåm c¶ thuÕ GTGT vµ c¸c kho¶n phô thu, phÝ thu thªm mµ bªn mua ph¶i tr¶. Gi¸ thanh to¸n cña hµng ho¸, dÞch vô mua vµo t¬ng øng cña hµng ho¸ dÞch vô b¸n ra ®îc x¸c ®Þnh b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸ dÞch vô mua vµo( gi¸ mua bao gåm c¶ thuÕ GTGT) mµ c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh ®· dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh hµng ho¸ dÞch vô chÞu thuÕ GTGT b¸n ra 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tr×nh tù kÕ to¸n mua hµng ho¸, vËt t, dÞch vô nhËp khÈu, hoÆc trong níc thuéc ®èi tîng chÞu thuÕ GTGT ¸p dông ph¬ng ph¸p thuÕ GTGT trùc tiÕp nh sau: Tk 111, 112, 331 Tk 152, 153, 156… Gi¸ thanh to¸n( gåm c¶ thuÕ GTGT) Tk 33312 ThuÕ GTGT cña hµng ho¸ nhËp khÈu Khi ph¶n ¸nh thuÕ GTGT ph¶i nép theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp ta cã s¬ ®å: Tk 3331 Tk 6425 ThuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép Nhng hiÖn nay, theo th«ng t 89/2002/TT- BTC th× môc nµy l¹i ®îc h¹ch to¸n lµm gi¶m doanh thu chø kh«ng ph¶i lµm gi¶m chi phÝ nh trªn: Nî TK 511 Cã TK 3331: thuÕ GTGT ®Çu ra ph¶i nép B. Kh¸i qu¸t chung nh÷ng qui ®Þnh trong hoµn thuÕ GTGT I. §èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT : 1. C¬ së kinh doanh thuéc ®èi tîng nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ ®îc xÐt hoµn thuÕ trong c¸c trêng hîp sau: a. C¬ së kinh doanh trong ba th¸ng liªn tôc trë lªn( kh«ng ph©n biÖt niªn ®é kÕ to¸n) cã luü kÕ sè ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra ®îc hoµn thuÕ. b. C¬ së kinh doanh trong th¸ng cã hµng ho¸ xuÊt khÈu nÕu cã sè thuÕ GTGT ®Çu vµo cha ®îc khÊu trõ tõ 200 triÖu ®ång trë lªn th× ®îc xÐt hoµn thuÕ. 2. §èi víi c¬ së míi thµnh lËp, ®Çu t tµi s¶n míi ®· ®¨ng ký nép thuÕ theo 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ nhng cha cã ph¸t sinh doanh thu b¸n hµng ®Ó tÝnh thuÕ GTGT ®Çu ra, nÕu thêi gian ®Çu t tõ mét n¨m trë lªn ®îc xÐt hoµn thuÕ ®Çu vµo theo tõng n¨m. 3. C¬ së kinh doanh quyÕt to¸n thuÕ khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa. 4. C¬ së kinh doanh ®îc hoµn thuÕ theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 5. ViÖc hoµn thuÕ GTGT ®· tr¶ ®èi víi c¸c dù ¸n sö dông vèn ODA nh sau: - Chñ dù ¸n sö dông vèn ODA kh«ng hoµn l¹i mua hµng ho¸, dÞch vô tõ c¸c nhµ cung cÊp trong níc cã thuÕ GTGT ®Ó sö dông cho c¸cd dù ¸n nµy. - Nhµ thÇu chÝnh thuéc ®èi tîng nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ sö dông vèn ODA kh«ng hoµn l¹i cung cÊp c¸c hµng ho¸ dÞch vô cho c¸c dù ¸n sö dông ODA kh«ng hoµn l¹i. 6. Tæ chøc ë ViÖt Nam sö dông tiÒn viÖn trî nh©n ®¹o, viÖn trî kh«ng hoµn l¹i cña tæ chøc, c¸ nh©n níc ngoµi ®Ó mua hµng ho¸ t¹i ViÖt Nam. C¸c c¬ së kinh doanh, tæ chøc thuéc ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT theo quy ®Þnh t¹i môc I nµy ph¶i lµ ®èi tîng lu giò sæ s¸ch, chøng tõ kÕ to¸n vµ cã Tµi kho¶n TiÒn göi t¹i ng©n hµng. 7. §èi tîng ®îc hëng u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao theo Ph¸p lÖnh vÒ u ®·i miÔn trõ ngo¹i giao mua hµng ho¸, dÞch vô t¹i ViÖt Nam ®îc hoµn l¹i sè thuÕ GTGT ®· tr¶ ghi trªn ho¸ ®¬n GTGT. 8. Ph©n lo¹i ®èi tîng hoµn thuÕ: a. §èi tîng ¸p dông kiÓm tra, thanh tra tríc khi hoµn thuÕ: - C¬ së kinh doanh míi thµnh lËp cã thêi gian kinh doanh díi mét n¨m, ®Ò nghÞ hoµn thuÕ lÇn ®Çu. - C¬ së kinh doanh ®· cã c¸c hµnh vi vi ph¹m gian lËn vÒ thuÕ GTGT. - C¬ së kinh doanh xuÊt khÈu hang ho¸ lµ n«ng s¶n, l©m s¶n, thuû h¶i s¶n cha qua chÕ biÕn theo ®êng biªn giíi, ®Êt liÒn. - C¬ së kinh doanh chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. b. §èi tîng ¸p dông hoµn thuÕ tríc kiÓm tra sau: lµ c¸c ®èi tîng kh«ng thuéc ®èi tîng quy ®Þnh t¹i ®iÓm 8a trªn ®©y. c. C¸c trêng hîp ®· göi hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ ®Çy ®ñ ®óng quy ®Þnh 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 nhng ®ang trong giai ®o¹n bÞ ®iÒu tra, khëi tè vµ c¸c hµnh vi gian lËn vÒ thuÕ GTGT theo quyÕt ®Þnh cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng th× t¹m thêi dõng viÖc xem xÐt gi¶i quyÕt viÖc hoµn thuÕ ®Õn khi cã quyÕt ®Þnh xö lý. Trêng hîp c¬ së kinh doanh cã hµnh vi gian lËn vÒ thuÕ GTGT, thuéc ®èi tîng ¸p dông kiÓm tra tríc khi hoµn thuÕ sau thêi gian 12 th¸ng nÕu ®· chÊp hµnh tèt c¸c quy ®Þnh cña luËt thuÕ, chÕ ®é qu¶n lý sö dông ho¸ ®¬n, chøng tõ sÏ ®îc ¸p dông hoµn thuÕ tríc kiÓm tra sau. C¬ quan thuÕ xem xÐt cô thÓ trêng hîp nµy. II. Hå s¬ hoµn thuÕ GTGT. 1. C¬ së hoµn thuÕ GTGT gåm: - C«ng v¨n ®Ò nghÞ hoµn thuÕ GTGT. - B¶ng kª khai tæng hîp thuÕ. - B¶ng kª hµng ho¸, dÞch vô mua vµo, b¸n ra trong kú liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh thuÕ GTGT ®Çu vµo, ®Çu ra ( mÉu sè 02, 03, 04/GTGT). - Trêng hîp hoµn thuÕ theo quy ®Þnh (bao gåm c¶ hµng ho¸, dÞch vô xuÊt khÈu, ho¹t ®éng x©y dùng, l¾p ®Æt c«ng tr×nh ë níc ngoµi vµ cña doanh nghiÖp chÕ xuÊt) th× ph¶i cã b¶ng kª c¸c hå s¬ cã ch÷ ký vµ ®ãng dÊu cña c¬ së. Trêng hîp viÖc kª khai thuÕ hµng th¸ng ®· ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c, phï hîp víi B¶ng kª khai tæng hîp, c¬ së kh«ng ph¶i nép B¶ng kª hµng ho¸ - dÞch vô ®Ó mua vµo, b¸n ra c¸c th¸ng ®Ò nghÞ hoµn thuÕ. Trêng hîp cã ®iÒu chØnh thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ, thuÕ GTGT ®Çu ra cña c¸c th¸ng trong thêi gian hoµn thuÕ, sè thuÕ ®iÒu chØnh ph¶i gi¶i tr×nh râ lý do. 2. Hå s¬ hoµn thuÕ ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh khi s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cã thuÕ GTGT nép thõa gåm: - C«ng v¨n ®Ò nghÞ hoµn thuÕ GTGT nép thõa vµo ng©n s¸ch Nhµ níc. - QuyÕt ®Þnh s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia t¸ch, gi¶i thÓ, ph¸ s¶n cña cÊp cã thÈm quyÒn. - QuyÕt to¸n thuÕ GTGT ®Õn thêi ®iÓm s¸p nhËp gi¶i thÓ. III. §èi tîng ®îc hoµn thuÕ GTGT cã tr¸ch nhiÖm: 1. LËp hå s¬ ®Ò nghÞ hoµn thuÕ göi c¬ quan thuÕ. 2. Trêng hîp hå s¬ kh«ng râ rµng hoÆc kh«ng ®Çy ®ñ, c¬ quan thuÕ yªu cÇu bæ sung hå s¬ hoÆc gi¶i tr×nh th× c¬ së ®Ò nghÞ hoµn thuÕ ph¶i cung cÊp hå s¬ bæ sung hoÆc gi¶i tr×nh theo yªu cÇu cña c¬ quan thuÕ. 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 3. Ngoµi c¸c hå s¬ ph¶i göi ®Õn c¬ quan thuÕ theo quy ®Þnh, c¸c hå s¬ kh¸c liªn quan ®Õn hoµn thuÕ, khÊu trõ thuÕ, c¸c ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ ph¶i lu gi÷ ®Çy ®ñ t¹i c¬ së. 4. C¸c ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ khi lËp vµ göi hå s¬ hoµn thuÕ ®Õn c¬ quan thuÕ ph¶i kª khai ®óng, trung thùc c¸c sè liÖu kª khai vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ sè liÖu kª khai. Mäi trêng hîp sai sãt nÕu kiÓm tra, ph¸t hiÖn ®Òu bÞ xö lý truy thu vÒ thuÕ. Tuú theo nguyªn nh©n vµ møc ®é vi ph¹m cßn bÞ ph¹t hoÆc truy cøu tr¸ch nhiÖm h×nh sù theo ph¸p luËt. IV. H¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT trong c¸c doanh nghiÖp. 1. Tæ chøc chøng tõ kÕ to¸n: Theo luËt ®Þnh : ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh nép thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ, khi b¸n hµng ho¸- dÞch vô ph¶i sö dông ho¸ ®¬n GTGT do Bé Tµi ChÝnh ph¸t hµnh. - §èi víi c¬ së kinh doanh nép thuÕ theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, khi b¸n hµng ho¸, dÞch vô ph¶i sö dông “ Ho¸ ®¬n b¸n hµng” do Bé Tµi ChÝnh ph¸t hµnh. ViÖc ghi chÐp ph¶i ®Çy ®ñ vµ ®óng c¸c yÕu tè cña chøng tõ kÕ to¸n, bao gåm: - §èi víi c¸c c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn hµng n«ng l©m thuû s¶n cha qua s¬ chÕ cña ngêi s¶n xuÊt trùc tiÕp b¸n ra kh«ng ho¸ ®¬n theo chÕ ®é quy ®Þnh th× ngêi mua ph¶i lËp “ B¶ng kª mua hµng n«ng l©m thuû s¶n” theo mÉu 04GTGT . 2. Tµi kho¶n sö dông: Tk 133 “ ThuÕ GTGT” ®îc khÊu trõ. Tµi kho¶n nµy dïng ®Ó ph¶n ¸nh sè thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ, ®· khÊu trõ vµ cßn ®îc khÊu trõ. TK 133 gåm hai tiÓu kho¶n: TK 1331: thuÕ GTGT cña hµng ho¸- dÞch vô TK 1332: thuÕ GTGT cña TSC§ 3. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT: Theo luËt ®Þnh, khi b¸n hµng; ngêi b¸n hµng giao ho¸ ®¬n GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng cho ngêi mua vµ ngêi mua coi ®ã lµ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT ®Çu vµo cña m×nh, lÊy ®ã lµm minh chøng sè thuÕ GTGT sÏ ®îc khÊu trõ khi tÝnh sè thuÕ ph¶i nép. §Õn cuèi th¸ng, c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh lËp b¶ng kª sè ph¸t 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 sinh trong th¸ng gåm sè thuÕ ®Çu ra, sè thuÕ ®Çu vµo råi khÊu trõ cho nhau ra sè thuÕ GTGT ph¶i nép hoÆc ®îc hoµn vµ lËp tê khai thuÕ víi c¬ quan thuÕ. Cã thÓ kh¸i qu¸t trêng hîp ®iÓn h×nh cña ph¬ng ph¸p tÝnh thuÕ GTGT theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ qua s¬ ®å sau: S¬ ®å 1: KÕ to¸n thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ Tk 331, 111, 112… Tk 152,156,151,211,621,627… Tæng gi¸ thanh to¸n Gi¸ mua TK133 TK33311 KhÊu trõ vµo VAT ®Çu ra TK111,112 ThuÕ GTGT ®Çu vµo §îc hoµn thuÕ TK632 Ph©n bæ thuÕ GTGT ®Çu vµo cho c¸c ®èi tîng kh«ng chÞu thuÕ S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Çu ra Tk 3331 TK131,111,112 Tk 133 KhÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo ThuÕ GTGT ph¶i nép Tk 111, 112 Nép thuÕ Tk 711 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Kho¶n ®îc gi¶m thuÕ Cã thÓ thÊy viÖc h¹ch to¸n thuÕ GTGT nãi chung t¹i c¸c doanh nghiÖp phô thuéc chÆt chÏ vµo c¬ chÕ tµi chÝnh hiÖn hµnh bao gåm nh÷ng qui chÕ tµi chÝnh ®îc qui ®Þnh chi tiÕt trong: - LËp ho¸ ®¬n GTGT. - Møc thuÕ suÊt víi tõng lo¹i mÆt hµng, chñng lo¹i hµng ho¸, dÞch vô. - Thñ tôc hµnh thu cña c¬ quan thuÕ. Tõ s¬ ®å h¹ch to¸n cã thÓ thÊy hoµn thuÕ GTGT lµ mét phÇn cña c«ng t¸c kÕ to¸n thuÕ GTGT t¹i doanh nghiÖp. V× vËy, h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT phô thuéc chÆt chÏ vµo c¸c nh©n tè trªn. Bªn c¹nh ®ã, c¬ chÕ hoµn thuÕ GTGT hiÖn nay cßn bÞ chi phèi bëi mét sè qui ®Þnh ®Æc biÖt thÓ hiÖn sù u tiªn cña nhµ níc víi nh÷ng mÆt hµng nh n«ng l©m thuû s¶n (NLTS) cha qua chÕ biÕn. Trong phÇn II cña bµi viÕt nµy (phÇn thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p) sÏ t×m hiÓu mét c¸ch chi tiÕt nh÷ng nh©n tè nªu trªn nh»m t×m ra mét gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c h¹ch to¸n hoµn thuÕ GTGT t¹i c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. PhÇn II: thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p cho c«ng t¸c hoµn thuÕ VAT trong doanh nghiÖp. I. Hoµn thuÕ víi hµng n«ng l©m thuû s¶n vµ hµng xuÊt khÈu: Thêi gian qua hoµn thuÕ GTGT ®ang lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc, thu hót sù quan t©m cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¶ phÝa c¸c doanh nghiÖp. Bé Tµi ChÝnh võa ban hµnh th«ng t sè 82/2002/TT-BTC, trong ®ã cã qui ®Þnh cô thÓ ®èi tîng hoµn thuÕ theo hai lo¹i: Lo¹i 1: §èi tîng ¸p dông kiÓm tra - thanh tra tríc khi hoµn thuÕ. Lo¹i 2: §èi tîng ¸p dông hoµn thuÕ tríc khi kiÓm tra sau. ViÖc quy ®Þnh nµy kh«ng nh÷ng th¸o gì ®îc víng m¾c trong viÖc qu¶n lý ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ, tr¸nh thÊt thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc (NSNN) mµ cßn ®¶m b¶o mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c doanh nghiÖp. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Nhng vÉn cßn nh÷ng tån t¹i trong c«ng t¸c hoµn thuÕ GTGT t¹i thêi ®iÓm nµy, ®ã chÝnh lµ nh÷ng quy ®Þnh hoµn thuÕ víi hµng n«ng l©m thuû s¶n (NLTS). Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch hoµn thuÕ GTGT ®èi víi hµng NLTS lµ mét biÖn ph¸p tèt nh»m gi¶m gi¸ ®Çu ra, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t¹o vÞ thÕ v÷ng ch¾c cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ trêng quèc tÕ. ThËt vËy, nÕu c¨n cø vµo c¸ch h¹ch to¸n t¹i doanh nghiÖp th× khi doanh nghiÖp thu mua NLTS cha qua chÕ biÕn, kÕ to¸n sÏ ghi bót to¸n: Nî TK 152, 156... Nî TK 133: ThuÕ GTGT ®îc hoµn l¹i. Cã TK 111,112,331... Sè liÖu ®îc ghi trªn TK 111, 112, 331... lµ tæng gi¸ thanh to¸n ®îc ghi trªn b¶ng kª mÉu sè 04 theo qui ®Þnh cña Bé Tµi ChÝnh; trªn TK 133 lµ tæng gi¸ thanh to¸n nh©n víi thuÕ suÊt thuÕ GTGT theo qui ®Þnh. Cã thÓ tãm t¾t trªn s¬ ®å: TK 111, 112, 331... TK 152, 156... Gi¸ mua TK 133 ThuÕ GTGT ®îc hoµn l¹i TK 111, 112... NhËn l¹i tiÒn tõ hoµn thuÕ Râ rµng lµ mét phÇn chi phÝ cña ®Çu vµo doanh nghiÖp ®· ®îc Nhµ níc "hç trî". Sù "hç trî" tÝch cùc hoÆc kh«ng lµ tuú thuéc møc thuÕ suÊt GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ theo quy ®Þnh do Bé Tµi ChÝnh ban hµnh. Møc thuÕ suÊt cã thÓ lµ 3%, 2%, 1% vµ cã xu híng tíi 0%. Së dÜ kÕ to¸n doanh nghiÖp ghi chÐp ®îc ®Þnh kho¶n trªn lµ c¨n cø vµo B¶ng kª mÉu sè 04 do Bé Tµi chÝnh ban hµnh. Trong B¶ng kª cÇn ph¶i chi tiÕt nh÷ng th«ng tin vÒ: - Tªn c¬ së s¶n xuÊt, chÕ biÕn - §Þa chØ - §Þa chØ n¬i tæ chøc thu mua 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 - Ngêi phô tr¸ch thu mua Nhng ®Õn khi b¾t tay vµo c«ng viÖc thùc tÕ th× c¸c doanh nghiÖp l¹i tá ra lóng tóng tríc viÖc ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm ghi chÐp b¶ng kª. Ngêi ta ®Æt ra c©u hái viÖc ghi chÐp nµy do doanh nghiÖp hay do ngêi b¸n NLTS tiÕn hµnh?. Cã ý kiÕn cho r»ng nÕu buéc doanh nghiÖp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tÝnh chÝnh x¸c trong B¶ng kª mua hµng th× nªn ch¨ng Nhµ níc bá quy ®Þnh khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi hµng NLTS?. XÐt trªn b×nh diÖn réng th× gi¶i ph¸p Êy chØ h¹n chÕ tiªu cùc ®èi víi thuÕ GTGT bëi v× thuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ cµng nhá th× thuÕ GTGT ph¶i nép cµng t¨ng, cßn víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp th× cha æn. Bëi v×, B¶ng kª hµng hãa chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý thay cho ho¸ ®¬n mua hµng lµm c¨n cø cho kÕ to¸n ghi chÐp nghiÖp vô vµ tÝnh ra chi phÝ hîp lý, x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ vµ gi¶i tr×nh tríc c¬ quan thuÕ vô. VËy nÕu B¶ng kª kh«ng b¶o ®¶m tÝnh hîp lý th× cã ®îc x¸c ®Þnh lµ chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ kh«ng?. NÕu kh«ng chÊp nhËn lµ chi phÝ hîp lý th× doanh nghiÖp s¶n xuÊt kh«ng thÓ ho¹t ®éng ®îc. Ngîc l¹i, nÕu chÊp nhËn lµ chi phÝ hîp lý ®Ó x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ th× l¹i t¹o c¸c kÏ hë ®Ó c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n kh«ng ®óng ®¾n tham «, chiÕm dông tiÒn cña ng©n s¸ch Nhµ níc vµ lµm lòng ®o¹n gi¸ b¸n trªn thÞ trêng. Râ rµng víi mét c¬ chÕ quy ®Þnh cßn nhiÒu láng lÎo th× c¨n cø ghi chÐp h¹ch to¸n kÕ to¸n còng láng lÎo vµ kh«ng ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý lµ mét hËu qu¶ tÊt yÕu. Nhng ®iÒu nghiªm träng h¬n lµ lµm thÊt thu hµng tr¨m ngµn tû ®ång cña NSNN xuÊt ph¸t tõ c¸i gäi lµ "níi láng c¬ chÕ hoµn thuÕ" vµ nã cßn v« h×nh chung t¹o ra mét sù c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp kª khai h¹ch to¸n nghiªm tóc víi doanh nghiÖp mãc ngoÆc ®Ó chiÕm dông nguån NSNN. Xem xÐt sè liÖu b¸o c¸o cña tæng côc thuÕ (BTC) sau hai n¨m thùc hiÖn hoµn thuÕ GTGT, ngµnh thuÕ c¶ níc ®· hoµn gÇn 15.000 tû ®ång, trong ®ã 25% hoµn trong ngµnh NLTS. Qua ®ît thanh tra, kiÓm tra hoµn thuÕ GTGT ®· ph¸t hiÖn 106 vô vi ph¹m víi sè tiÒn hoµn khèng thuÕ trªn 300 tû ®ång, chiÕm gÇn 2% trªn tæng sè thuÕ ®îc hoµn, 8% trªn sè thuÕ hoµn cho ngµnh hµng NLTS. Quan s¸t lîng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ngµnh hµng rau qu¶ cho thÊy kim ngh¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ c¶ níc n¨m 1999 ®¹t 114 triÖu USD, n¨m 2000 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ®¹t 214 triÖu USD, n¨m 2001 ®¹t trªn 300 triÖu USD, 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 chØ ®¹t 107 triÖu USD. Sè liÖu trªn cho thÊy, kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ t¨ng "bÊt thêng" trong n¨m 2000, ®Æc biÖt lµ n¨m 2001 gÊp 3 lÇn n¨m 1999, trong khi ®ã thÞ trêng xuÊt khÈu khã kh¨n, gi¸ xuÊt khÈu gi¶m. Kim ng¹ch 6 th¸ng ®Çu n¨m 2002 gi¶m chØ b»ng 50% so víi cïng kú n¨m tríc lµ do t¨ng cêng kiÓm tra thuÕ. Trêng hîp vi ph¹m phæ biÕn nhÊt, dÔ thùc hiÖn vµ khã kiÓm tra nhÊt lµ trêng hîp lËp b¶ng kª mua hµng theo gi¸ cao h¬n gi¸ thùc tÕ ®· mua ®Ó ®îc khÊu trõ nhiÒu h¬n sè thùc tÕ. Còng dÓ hiÓu khi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc rÊt khã c¹nh tranh ®îc víi t nh©n trong lÜnh vùc bu«n b¸n n«ng s¶n v× c¬ chÕ thu mua ë doanh nghiÖp Nhµ níc chÆt chÏ h¬n. Ph¶i ch¨ng, v« h×nh chung chÝnh s¸ch thuÕ ®· t¹o ra mét m«i trêng c¹nh tranh thiÕu lµnh m¹nh trong kh©u tiªu thô hµng NLTS gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ?. §Ó kh¾c phôc mÆt tr¸i cña c¬ chÕ hoµn thuÕ VAT ®èi víi hµng xuÊt khÈu nãi chung vµ hµng NLTS nãi riªng nªn ch¨ng Nhµ níc cÇn söa ®æi theo híng sau: Mét lµ: Nªn b·i bá quy ®Þnh "níi láng" hoµn thuÕ GTGT víi hµng NLTS v× nguyªn t¾c hoµn thuÕ lµ cã thu míi cã hoµn. Hµng NLTS mua trùc tiÕp tõ ngêi s¶n xuÊt kh«ng cã hãa ®¬n GTGT, ngêi mua kh«ng nép thuÕ GTGT th× kh«ng ®îc hoµn thuÕ. Thªm vµo ®ã, Nhµ níc nªn gi¶m thuÕ GTGT ®Çu ra cña s¶n phÈm ®îc chÕ biÕn tõ hµng NLTS hiÖn ®ang ë møc 10%, trong khi nguyªn liÖu chÝnh cña hä chiÕm tíi h¬n 80% chi phÝ. Nh÷ng kho¶n môc mua vµo kh«ng cã hãa ®¬n nµy nÕu kh«ng ®îc khÊu trõ th× thuÕ GTGT ph¶i nép cña c¸c doanh nghiÖp nµy sÏ rÊt cao vµ h¹n chÕ sù ®i sù ph¸t triÓn cña hä. MÆt kh¸c, kho¶n ®Çu t tõ NSNN th«ng qua hoµn thuÕ nªn chuyÓn sang c¬ chÕ t¨ng ®Çu t trùc tiÕp cho ngêi s¶n xuÊt b»ng gi¶m gi¸ c¸c yÕu tè ®Çu vµo (vËt t, dÞch vô, n«ng nghiÖp), t¨ng kinh phÝ ®Çu t x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng (x©y dùng kªnh m¬ng, tíi tiªu, quy ho¹ch ruéng ®ång), khuyÕn khÝch ¸p dông tiÕn bé kü thuËt, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n sau thu ho¹ch. TÊt c¶ c¸c kho¶n ®Çu t trùc tiÕp nh trªn th«ng qua chÝnh s¸ch gi¶m gi¸ ®Çu vµo sÏ cã t¸c dông thiÕt thùc nh»m gi¶m gi¸ ®Çu ra cña hµng NLTS xuÊt khÈu. §iÒu ®ã cµng cã ý nghÜa trong tõng bíc thùc hiÖn lé tr×nh cam kÕt c¾t gi¶m thuÕ quan vµ c¸c kho¶n tµi trî cña Nhµ níc ®èi víi hµng xuÊt khÈu khi tham gia héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Hai lµ: §èi víi hµng hãa xuÊt khÈu cã ho¸ ®¬n GTGT, doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký m· sè thuÕ kinh doanh th× chØ nªn hoµn thuÕ cho khèi lîng hµng hãa xuÊt khÈu thùc thu ngo¹i tÖ qua ng©n hµng, kim ng¹ch cña sè lîng hµng hãa xuÊt khÈu ph¶i t¬ng øng víi gi¸ trÞ hµnh xuÊt khÈu nh»m tr¸nh t×nh tr¹ng hoµn thuÕ cho c¶ hµng hãa tiªu thô néi ®Þa ë nh÷ng doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký kinh doanh hµng xuÊt khÈu. Trong thùc tÕ, viÖc trao ®æi b»ng ngo¹i tÖ qua ng©n hµng, nhÊt lµ b»ng L/C, chØ ®îc dïng víi nh÷ng th¬ng vô lín. V× muèn më L/C doanh nghiÖp ph¶i ®Æt tríc mét sè tiÒn kh¸ lín cho ng©n hµng, mµ ®iÒu nµy l¹i cùc kú khã kh¨n cho nh÷ng doanh nghiÖp xuÊt khÈu nhng thiÕu vèn. VËy nªn ch¨ng c¸c ng©n hµng nªn më thªm dÞch vô nhËn, chuyÓn tiÒn víi nh÷ng th¬ng vô nhá, cíc phÝ Ýt nh»m khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp thanh to¸n qua ng©n hµng. Mét khi dÞch vô nµy t¹o ®îc sù thuËn lîi cho giao dÞch cña doanh nghiÖp th× còng ®em l¹i lîi Ých cho c¸c ng©n hµng vµ c¶ nguån thu cho NSNN. Trªn ®©y chØ lµ mét sè biÖn ph¸p kh¾c phôc t×nh tr¹ng chÝnh s¸ch hoµn thuÕ cha hîp lý víi hµng NLTS vµ hµng xuÊt khÈu. Thùc chÊt hoµn thuÕ GTGT hiÖn ®ang lµ mét bøc xóc ®îc d luËn x· héi quan t©m. E r»ng, chØ víi nh÷ng gi¶i ph¸p trªn th× ch¼ng kh¸c nµo "tr«ng c©y mµ mong thÊy rõng". Bëi lÏ, xung quanh vÊn ®Ò hoµn thuÕ cßn mét lo¹t vÊn ®Ò cÇn quan t©m nh: thuÕ suÊt thuÕ GTGT, t×nh tr¹ng ho¸ ®¬n gi¶, thñ tôc hoµn thuÕ vµ tµi kho¶n sö dông ®Ó ph¶n ¸nh hoµn thuÕ GTGT. Xin lÇn lît xem xÐt: II. ThuÕ suÊt thuÕ GTGT vµ ¶nh hëng cña nã tíi c«ng t¸c hoµn thuÕ Theo kho¶n 1a môc I phÇn D cña th«ng t sè 122/2000/TT-BTC th×: “C¬ së kinh doanh trong 3 thµng liªn tôc trë nªn (kh«ng ph©n biÖt liªn ®é kÕ to¸n) cã luü kÕ sè thuÕ ®Çu vµo ®îc khÊu trõ lín h¬n sè thuÕ ®Çu ra th× ®îc hoµn thuÕ. Sè thuÕ ®îc hoµn lµ sè thuÕ ®Çu vµo cha ®îc khÊu trõ hÕt cña thêi gian xin ®îc hoµn thuÕ...” Tõ ®©y, nÕu gi¶ ®Þnh r»ng phÇn gi¸ trÞ gia t¨ng cña doanh nghiÖp kh«ng thay ®æi qua c¸c kú kÕ to¸n th× thuÕ suÊt ®ãng vai trß quan träng cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh mét doanh nghiÖp lµ ®èi tîng ®îc hoµn thuÕ vµ ngîc l¹i. MÆt kh¸c, xuÊt ph¸t tõ tÇm quan träng cña thuÕ suÊt "thuÕ suÊt lµ linh hån cña mçi s¾c thuÕ". Nªn nÕu nghiªn cøu vÒ hoµn thuÕ GTGT mµ l¹i bá qua phÇn thuÕ suÊt e sÏ lµ mét thiÕu sãt lín. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 XÐt vÒ khÝa c¹nh h¹ch to¸n thuÕ GTGT ®Ó x¸c ®Þnh sè thuÕ ®îc hoµn, nÕu gäi: tr: thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu ra tv: thuÕ suÊt thuÕ GTGT ®Çu vµo T: sè thuÕ GTGT ph¶i nép Gt: gi¸ trÞ gia t¨ng Gv: gi¸ hµng hãa, dÞch vô mua vµo Gr: gi¸ hµng hãa, dÞch vô b¸n ra th× kÕ to¸n t¹i doanh nghiÖp sÏ tÝnh to¸n ®îc dùa vµo c«ng thøc: T = Gr * tr - Gv *tv T= (Gv +Gt) * tr - Gv *tv T = Gv * tr + Gt * tr - Gv *tv T= Gt * tr + Gv * (tr - tv) Trêng hîp hµng hãa, dÞch vô xuÊt khÈu th× tr=0, thuÕ VAT ph¸t sinh lµ Gv*tv, tøc lµ doanh nghiÖp ®îc hoµn thuÕ ®óng b»ng sè thuÕ GTGT ph¸t sinh ë ®Çu vµo. khi ®ã, nÕu nhËn ®îc th«ng b¸o cña c¬ quan thuÕ vµ hoµn tÊt c¸c thñ tôc hoµn thuÕ. KÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh: TK 1331 TK 111, 112... Sè thuÕ GTGT ®îc Nhµ níc hoµn Trêng hîp thuÕ suÊt ®Çu ra = thuÕ suÊt ®Çu vµo th× tv = tr th× sè thuÕ GTGT cña doanh nghiÖp ph¶i nép chÝnh lµ GTGT nh©n víi thuÕ suÊt (Gt*tv=Gt*tr). Lóc nµy, kÕ to¸n sÏ ph¶n ¸nh: TK 111,112,331 TK133 TK 33311 TK131,111 Sè thuÕ GTGT ®îc khÊu trõ ThuÕ GTGT ®Çu ra TK 152,156,211 TK511 Gi¸ b¸n cha thuÕ Gi¸ mua cha thuÕ Víi cïng mét møc thuÕ suÊt, luËt thuÕ GTGT chØ thùc sù ¸p dông víi phÇn GTGT t¨ng thªm. Do ®ã, trêng hîp nµy ph¶n ¸nh ®óng b¶n chÊt cña thuÕ 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 GTGT. Vµ nÕu doanh nghiÖp ®îc hoµn thuÕ, ®iÒu nµy chøng tá doanh nghiÖp ®· b¸n ra víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ mua vµo. Kho¶n hoµn thuÕ cña Nhµ níc cho doanh nghiÖp còng lµ mét lÏ c«ng b»ng trong trêng hîp Êy. Trêng hîp thuÕ suÊt ®Çu ra kh¸c thuÕ suÊt ®Çu vµo th× sè thuÕ GTGT doanh nghiÖp ph¶i nép hoÆc ®îc hoµn l¹i kh«ng ®îc gi÷ ®óng b¶n chÊt lµ phÇn gi¸ trÞ t¨ng thªm cña hµng hãa nh©n víi thuÕ suÊt. H¬n n÷a, víi thuÕ GTGT nhiÒu møc thuÕ suÊt, c¸c doanh nghiÖp ph¶i hao tèn c«ng søc thªm trong viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn lîc s¶n xuÊt, chiÕn lîc mÆt hµng. Bëi lÏ, hä ph¶i ®a thªm mét th«ng sè vµo tÝnh to¸n, ®ã lµ møc thuÕ suÊt thuÕ GTGT cña tõng lo¹i hµng hãa, dÞch vô cô thÓ. ë níc ta, thuÕ suÊt thuÕ GTGT hiÖn hµnh cã 4 møc 0%, 5%, 10% vµ 20%. Sù ®a d¹ng vÒ møc thuÕ suÊt thÓ hiÖn møc ®é khuyÕn khÝch hoÆc h¹n chÕ ®èi víi tõng lo¹i h×nh kinh doanh, tõng lo¹i mÆt hµng - dÞch vô. Nhng còng tõ sù ®a d¹ng vÒ møc thuÕ suÊt nµy ®· g©y rÊt nhiÒu bÊt cËp nh ®· nªu trªn cho c¸c doanh nghiÖp, Êy lµ cha kÓ ®Õn sù lóng tóng cña c¬ quan thuÕ vô khi hä t×m chØ tiªu ®Ó s¾p xÕp nhãm mÆt hµng dÞch vô t¬ng øng víi bèn møc thuÕ suÊt trªn còng nh viÖc lµm t¨ng lªn sè lîng hoµn thuÕ hoÆc truy thu thuÕ GTGT mét c¸ch kh«ng ®¸ng cã. Râ rµng lµ viÖc ph¶i chuyÓn sang thuÕ GTGT mét møc thuÕ suÊt lµ yªu cÇu hîp lý. CÇn nãi thªm r»ng, mét møc thuÕ suÊt ®îc hiÓu lµ kh«ng tÝnh ®Õn møc thuÕ suÊt 0% dµnh cho hµng hãa - dÞch vô xuÊt khÈu. Bµn vÒ tÝnh kh¶ thi cña ph¬ng ¸n nµy còng cÇn xem mÊy lý do thuéc vÒ b¶n chÊt cña thuÕ GTGT. Thø nhÊt: ThuÕ GTGT cã tÝnh luü tho¸i. Thø hai: ViÖc ¸p dông thuÕ suÊt GTGT mét møc sÏ kh«ng t¹o nhiÒu c¬ héi cho Nhµ níc thÓ hiÖn chÝnh s¸ch mÆt hµng còng nh chÝnh s¸ch x· héi cña m×nh (ThuÕ GTGT cã tÝnh trung lËp cao). ThuÕ GTGT cã tÝnh luü tho¸i. §iÒu nµy kh«ng cÇn ph¶i bµn c·i nhiÒu n÷a. Nhng nªn nhí hÖ thèng thuÕ lµ mét c¬ cÊu hoµn chØnh, bæ khuyÕt vµ bäc lãt cho nhau trong viÖc ®iÒu tiÕt thu nhËp ph¸t sinh trong nÒn kinh tÕ nh»m môc ®Ých mang l¹i sù b×nh ®¼ng t¬ng ®èi cho céng ®ång d©n c. VËy thËt sù cã cÇn thiÕt lu ý ®Õn tÝnh luü tho¸i cña thuÕ GTGT hay kh«ng khi chóng ta ®ang ë c¹nh nã mét thuÕ thu nhËp c¸ nh©n víi thiÕt kÕ mét hÖ thèng thuÕ suÊt luü 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 tiÕn tõng phÇn nh»m ®iÒu tiÕt trªn diÖn réng c¸c c¸ nh©n cã thu nhËp cao h¬n møc b×nh qu©n céng ®ång. Víi lý do thø hai th× ®©y lµ mét h¹n chÕ ®¬ng nhiªn cña mét s¾c thuÕ mang tÝnh trung lËp cao. Nhng còng ®· ®Õn lóc c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý nªn chó träng ®Õn viÖc dµnh nh÷ng u ®·i cho ngµnh, ®Þa ph¬ng m×nh th«ng qua thuÕ. Bëi bÊt cø c¸c u ®·i nµo còng lµ nguyªn nh©n cho sù bÊt b×nh ®¼ng cho c¸c ®èi tîng cßn l¹i. III. VÒ ho¸ ®¬n vµ qu¶n lý ho¸ ®¬n thuÕ GTGT Ho¸ ®¬n sö dông trong luËt thuÕ GTGT lµ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT, ho¸ ®¬n b¸n hµng vµ ngoµi ra cßn cã B¶ng kª mua hµng NLTS cha qua chÕ biÕn, ®Êt, ®¸, c¸t, sái, phÕ liÖu kh«ng cã ho¸ ®¬n. Hãa ®¬n lµ mét phÇn quan träng cña ph¬ng ph¸p chøng tõ trong tæ chøc h¹ch to¸n kÕ to¸n. Theo ph¬ng ph¸p nµy th×: - Hãa ®¬n chøng tõ lµ mét minh chøng cho tÝnh hîp ph¸p cho viÖc h×nh thµnh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ thuéc ®èi tîng h¹ch to¸n kÕ to¸n vµ c¨n cø ghi sæ. - Ho¸ ®¬n phôc vô kÞp thêi cho c«ng t¸c l·nh ®¹o nghiÖp vô ë ®¬n vÞ h¹ch to¸n vµ ph©n tÝch kinh tÕ. - Ho¸ ®¬n g¾n liÒn víi quy m«, thêi ®iÓm ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô kinh tÕ víi tr¸ch nhiÖm vËt chÊt cña c¸ nh©n, c¸c ®¬n vÞ vÒ nghiÖp vô ®ã. - Víi hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n, chøng tõ, ho¸ ®¬n lµ c¬ së ®Ó ph©n lo¹i, tæng hîp c¸c nghiÖp vô kinh tÕ vµo c¸c sæ theo dâi tõng ®èi tîng h¹ch to¸n cô thÓ. Hãa ®¬n chøng tõ nãi chung vµ ho¸ ®¬n liªn quan ®Õn thuÕ GTGT nãi riªng theo nh÷ng lý luËn trªn lµ cã mét tÇm quan träng ®Æc biÖt. Nhng mét nghÞch lý lµ h¬n ba n¨m ®a luËt thuÕ GTGT vµo cuéc sèng, ®Õn giê phót nµy khi ®îc hái vÒ c¸ch kª khai b¶ng kª víi mét sè mÆt hµng nh NLTS hay ®Êt ®¸ c¸t sái cha qua chÕ biÕn th× b¶n th©n doanh nghiÖp vÉn tá ra lóng tóng, vÉn kh«ng ph©n biÖt ®îc nhiÖm vô kª khai lµ thuéc vÒ phÝa doanh nghiÖp hay thuéc vÒ ngêi b¸n. VËy th× tÝnh chÝnh x¸c cña nh÷ng nghiÖp vô kÕ to¸n sÏ lÊy g× ®Ó b¶o ®¶m vµ t¹i sao víi mét c¬ chÕ cßn qu¸ láng lÎo nh vËy mµ sè lîng tiÒn hoµn thuÕ cho doanh nghiÖp vÉn kh«ng ngõng gia t¨ng?. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 VËy gi¶i ph¸p nµo gióp c¸c doanh nghiÖp th¸o gì ®îc víng m¾c nµy vµ hoµn thiÖn ®îc mét kh©u quan träng cã tÝnh chÊt tiªn quyÕt trong viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ho¸ ®¬n - chøng tõ?. Theo t¸c gi¶ bµi b¸o "Nªn bá khÊu trõ khèng thuÕ GTGT ®Çu vµo ®èi víi hµng NLTS” th× viÖc hîp thøc ho¸ b¶ng kª lµ mét ®iÒu cÇn thiÕt. Bëi ®©y lµ c¨n cø hîp lý ®Ó tÝnh chi phÝ vµ thu nhËp hîp lý, hîp lÖ trong kª khai thuÕ víi c¸c c¬ quan tµi chÝnh. Nªn ch¨ng, cã thÓ thiÕt kÕ B¶ng kª theo mÉu nµy: B¶ng kª (Th¸ng............... n¨m.........) - Tªn c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh :...................................................... - §Þa chØ:.........................................................M· sè:.......................... - §Þa chØ n¬i tæ chøc thu mua:............................................................. - Ngêi phô tr¸ch thu mua:.................................................................... N-T-N Mua hµng Ngêi b¸n M· M· thÎ vïng M· nghµnh Hµng hãa mua vµo Tªn Sè l- §¬n Tæng gi¸ Ghi hµng îng gi¸ thanh to¸n chó - Tæng gi¸ trÞ hµng mua vµo:.................................. - Sè tiÒn thuÕ GTGT tÝnh khÊu trõ:......................... Ngµy ...... th¸ng ...... n¨m n¨m Ngêi lËp b¶ng kª (Ký, ghi râ hä tªn) Ngµy ...... th¸ng ...... Gi¸m ®èc c¬ së (Ký tªn, ®ãng dÊu) §iÒu kiÖn ¸p dông B¶ng kª nµy lµ: C¸c ngµnh chøc n¨ng quy ®Þnh cô thÓ cho c¸c tæ chøc hiÖp héi nh: Héi n«ng d©n, Héi khai th¸c ®¸nh b¾t thuû s¶n,.... vµ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm cÊp ph¸t thÎ héi viªn (nh trêng hîp cÊp thÓ c«ng chøc cña c¸c nghµnh). Trong thÎ ph¶i cã ®Çy ®ñ hä tªn, ®Þa chØ, ¶nh nhËn d¹ng, sè hiÖu, m· sè vïng, m· ngµnh, m· 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 thÎ. Khi b¸n hµng, ngêi b¸n ph¶i xuÊt tr×nh thÎ (lµm c¨n cø ®Ó miÔn thuÕ). Ngêi mua c¨n cø vµo thÎ héi viªn ®Ó ghi vµo chøng tõ mua hµng vµ lªn b¶ng kª. 2. Qu¶n lý ho¸ ®¬n thuÕ GTGT Mét nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lóng tóng trong kª khai b¶ng kª vµ ho¸ ®¬n GTGT gi¶ hoµnh hµnh nh hiÖn nay lµ do c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh vµ c¸c ban ngµnh cã liªn quan. Thêi gian qua, tõ phÝa c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch còng ®· ban hµnh mét sè v¨n b¶n ®Ó ®iÒu chØnh vµ ng¨n chÆn t×nh tr¹ng nªu trªn nhng c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é qu¶n lý ho¸ ®¬n tríc nay chØ tån t¹i díi d¹ng quyÕt ®Þnh cña BTC, trong khi ®ã vi ph¹m ho¸ ®¬n ®Òu n»m trong luËt, ph¸p lÖnh, thÊp nhÊt còng díi d¹ng nghÞ ®Þnh. V× vËy, vÒ mÆt l« gÝc c¸c gi¶i ph¸p trong quyÕt ®Þnh cña BTC lµ kh«ng cã gi¸ trÞ thi hµnh b»ng c¸c quy ®Þnh trong luËt. §¬n cö nh: NghÞ ®Þnh 49 vÒ xö ph¹t vi ph¹m ho¸ ®¬n cña thanh tra tµi chÝnh kh«ng thÓ cã gi¸ trÞ h¬n viÖc xö ph¹t vi ph¹m ho¸ ®¬n trong luËt thuÕ GTGT. Râ rµng, ®· cã mét sù thiÕu ®ång bé trong viÖc qu¶n lý vÒ ho¸ ®¬n. C¸c v¨n b¶n quy ph¹m th× khËp khiÔng kh«ng cã tÝnh nhÊt qu¸n vÒ thÈm quyÒn ,g©y ra mét sù chång chÐo vÒ v¨n b¶n. VËy doanh nghiÖp thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn theo v¨n b¶n nµo vµ lµm thÕ nµo ®Ó cã thÓ cËp nhËt chø cha nãi g× tíi viÖc hiÓu biÕt mét c¸ch têng tËn vÒ nh÷ng quy ®Þnh Êy? §ã lµ mét c©u hái kh«ng dÔ t×m ra lêi gi¶i ®¸p. Tríc thùc tr¹ng gia t¨ng ®ét biÕn nh÷ng hµnh vi mua b¸n ho¸ ®¬n ®Çu vµo; kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n khi b¸n hµng mµ nghiªm träng h¬n c¶ lµ viÖc in vµ ph¸t hµnh ho¸ ®¬n gi¶ mÉu ho¸ ®¬n cña BTC; gi¸ mÉu ho¸ ®¬n ®Æc thï cña doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký vµ ®îc BTC cho phÐp lu hµnh; tæ chøc c¸ nh©n kh«ng cã chøc n¨ng b¸n ho¸ ®¬n nhng vÉn b¸n ho¸ ®¬n cha sö dông cña BTC ph¸t hµnh bÊt kÓ tõ nguån nµo ®· khiÕn d luËn ®Æt ra c©u hái: Ph¶i ch¨ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh vµ qu¶n lÝ ho¸ ®¬n thuÕ GTGT cña ngµnh thuÕ ®ang bÞ v« hiÖu ho¸?. Vµ nh÷ng kiÓu vi ph¹m nh trêng hîp c«ng ty xµ phßng Hµ Néi nhËp mét lîng ho¸ chÊt lín råi bÝ mËt giao cho liªn doanh Lever Haso, hµng chuyÓn ®i song kh«ng xuÊt ho¸ ®¬n mµ b¸o c¸o lµ hµng bÞ tån kho. Do sè thuÕ GTGT ®Çu vµo lín h¬n ®Çu ra nªn c«ng ty ®· nhËn ®îc 1,8 tû ®ång tiÒn hoµn thuÕ trong s¸u th¸ng ®Çu n¨m 1999 ®Õn bao giê míi chÊm døt? Theo «ng NguyÔn V¨n Ninh- Tæng côc trëng Tæng côc ThuÕ cho biÕt 20