Tài liệu Hoàn thiện hạch toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm tại công ty thiết kế công nghiệp hóa chất

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 B¶ng kª ch÷ viÕt t¾t Ch÷ viÕt t¾t STT NVL SP SX SXKD GTGT NVLTT NCTT SXC TK BHXH BHYT KPC§ TSC§ BTH BPB SXDD SPDD KC CCDC CP CPHH CPDV CPKHTSC§ DN Ch÷ viÕt ®Çy ®ñ Sè thø tù Nguyªn vËt liÖu S¶n phÈm S¶n xuÊt S¶n xuÊt kinh doanh Gi¸ trÞ gia t¨ng Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp Nh©n c«ng trùc tiÕp S¶n xuÊt chung Tµi kho¶n B¶o hiÓm x· héi B¶o hiÓm y tÕ Kinh phÝ c«ng ®oµn Tµi s¶n cè ®Þnh B¶ng tæng hîp B¶ng ph©n bæ S¶n xuÊt dë dang S¶n phÈm dë dang KÕt chuyÓn C«ng cô dông cô Chi phÝ Chi phÝ hoa hång Chi phÝ dÞch vô Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh Doanh nghiÖp 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 T Lêi më ®Çu rong nh÷ng n¨m qua, c¬ chÕ h¹ch to¸n ®éc lËp ®· kh¼ng ®Þnh ®îc vÞ thÕ cña m×nh trong viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi doanh nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ h¹ch to¸n ®éc lËp, hä ph¶i tù m×nh quyÕt ®Þnh nªn s¶n xuÊt nh÷ng s¶n phÈm nh thÕ nµo ®Ó võa cã thÓ ®¸p øng ®îc nhu cÇu cña ngêi tiªu dïng võa cã tÝnh canh tranh trªn thÞ trêng. §Ó lµm ®îc ®iÒu ®ã, mçi doanh nghiÖp ph¶i kh«ng ngõng t×m kiÕm c¸c biÖn ph¸p n©ng cao chÊt lîng s¶n phÈm, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiªm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Lµ mét kh©u trong hÖ thèng h¹ch to¸n kÕ to¸n, kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gi÷ vai trß träng t©m trong c«ng t¸c kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp. ViÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ chi phÝ trong gi¸ thµnh mµ cßn ph¶i cung cÊp th«ng tin cho chÝnh x¸c, kÞp thêi cho c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp ®Ó kiÓm tra t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm còng nh ph©n tÝch, t×m ra c¸c nh©n tè lµm biÕn ®éng chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi víi C«ng ty ThiÕt kÕ C«ng nghiÖp Hãa chÊt, mét doanh nghiÖp h¹ch to¸n kinh doanh ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kh¶o s¸t thiÕt kÕ c¸c c«ng tr×nh hãa chÊt, c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng ®îc coi träng ®óng møc. ViÖc tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh lu«n ®îc ®Æt lªn hµng ®Çu vµ cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c phÇn hµnh kÕ to¸n trong C«ng ty. Tõ thùc tÕ cã ®îc trong qu¸ tr×nh thùc tËp t¹i C«ng ty ThiÕt kÕ C«ng nghiÖp Hãa chÊt, trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· häc cïng víi sù híng dÉn, gióp ®ì nhiÖt t×nh cña c¸c b¸c, c¸c c« Phßng kÕ to¸n – tµi chÝnh, em ®· m¹nh d¹n ®i s©u nghiªn cøu chuyªn ®Ò: “Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty ThiÕt kÕ C«ng nghiÖp Hãa chÊt”. Chuyªn ®Ò gåm ba phÇn: PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh t¹i c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ. PhÇn 2: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty ThiÕt kÕ C«ng nghiÖp Hãa chÊt. PhÇn 3: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty ThiÕt kÕ C«ng nghiÖp Hãa chÊt. 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 PhÇn 1: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ. 1.1 §Æc ®iÓm ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ t¸c ®éng ®Õn c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: K h¶o s¸t thiÕt kÕ lµ mét c«ng viÖc quan träng, ®îc tiÕn hµnh tríc khi b¾t ®Çu bÊt kú c«ng tr×nh x©y dùng nµo vµ nã quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh c«ng vµ chÊt lîng c«ng tr×nh ®ã. C«ng viÖc kh¶o s¸t thiÕt kÕ cã thÓ ®îc coi nh mét bé phËn cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n v× kÕt qu¶ cña cã ®îc sö dông cho viÖc x©y l¾p, thi c«ng c«ng tr×nh. Nh÷ng ®Æc ®iÓm hÕt søc riªng biÖt nµy ®îc biÓu hiÖn xuyªn suèt trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh nªn s¶n phÈm còng nh trong ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ. 1.1.1 §Æc ®iÓm cña s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ: Trong c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt, c¸c s¶n phÈm s¶n xuÊt ra thêng cã h×nh th¸i vËt chÊt cô thÓ, víi nhiÒu mÉu m·, chñng lo¹i, quy c¸ch riªng.Tuy nhiªn, s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ l¹i rÊt ®Æc biÖt. §ã lµ c¸c dù ¸n kh¶ thi,dî ¸n tiÒn kh¶ thi, c¸c b¶n vÏ thiÕt kÕ...cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh.Nh vËy, c¸c s¶n phÈm nµy mang tÝnh ®¬n chiÕc, thêi gian s¶n xuÊt kÐo dµi, theo chu kú kh¸c nhau, kÕt cÊu phøc t¹p. §èi víi c¸c b¸o c¸o nghiªn cøu kh¶ thi, tiÒn kh¶ thi th× thêi gian hoµn thµnh s¶n phÈm ng¾n, tø 3 ®Õn 6 th¸ng, cßn ®èi víi c¸c ®å ¸n thiÕt kÕ th× cã thÓ kÐo dµi tõ 2 ®Õn 3 n¨m míi kÕt thóc.Mçi s¶n phÈm l¹i cã yªu cÇu vÒ kü thuËt, ®Æc biÖt lµ cã sù ®ßi hái lín vÒ lao ®éng chÊt x¸m cña con ngêi. ChÝnh v× thÕ, ®åi víi c¸c s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ, chi phÝ vÒ vËt ho¸ chØ chiÕm mét tû lÖ rÊt nhá trong tæng chi phÝ vÒ cßn lao ®éng sèng kÕt tinh trong s¶n phÈm l¹i chiÕm trªn 50% tæng chi phÝ. §iÒu nµy ®ßi hái kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét ph¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n thÝch hîp sao cho võa ®óng chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, võa linh ho¹t, phï hîp víi ®Æc thï s¶n phÈm, ®ång thêi ®¸p øng ®îc yªu cÇu cña doanh nghiÖp m×nh. Bªn c¹nh ®ã, kÕt cÊu s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ thêng rÊt phøc t¹p do trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i thùc hiÖn nhiÒu ph¬ng thøc thi c«ng(kh¶o s¸t t¹i hiÖn trêng kÕt hîp víi thiÕt kÕ trong doanh nghiÖp). ChÝnh v× thÕ, chi phÝ ph¸t sinh cho tõng c«ng tr×nh rÊt ®a d¹ng vµ kh«ng hoµn toµn gièng nhau cho mçi c«ng tr×nh. §iÒu nµy g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho viÖc tËp hîp vµ kh©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc, do ®ã ¶nh hëng ®Õn viÖc ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña chi phÝ ®Õn gi¸ thµnh theo tõng yÕu tè chi phÝ. §ång thêi, viÖc qu¶n lý h¹ch to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm còng ®ßi hái ph¶i ®îc tá chøc chÆt chÏ h¬n ë hiÖn trêng còng nh t¹i doanh nghiÖp. ViÖc ®¸nh gi¸ s¶n phÈm còng kh«ng chØ ®¬n thuÇn tÝnh trªn tæng s¶n lîng mµ cßn ®îc ph¶n ¸nh qua chi phÝ ph¸t sinh ®îc tËp hîp riªng cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c«ng viÖc cô thÓ. Mét ®Æc ®iÓm n÷a lµ còng nh c¸c s¶n phÈm cña ngµnh x©y dùng c¬ b¶n, c¸c s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ thêng kh«ng ®îc nhËp kho sau khi hoµn thµnh mµ ®îc chuyÓn ngay cho kh¸ch hµng theo gÝa dù to¸n (gi¸ chØ ®Þnh thÇu) hoÆc gi¸ tho¶ thuËn víi chñ ®Çu t (gi¸ ®Êu thÇu) sau khi ®îc phª duyÖt. V× thÕ, tÝnh chÊt s¶n phÈm cña hµng hãa kh«ng ®îc thÓ hiÖn râ do gi¸ c¶, ngêi mua, ngêi b¸n ®· ®îc x¸c ®Þnh tríc khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt. ChÊt lîng cña s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ cã ¶nh hëng lín ®Õn c¸c c«ng tr×nh sau nµy. V× thÕ, sau khi thiÕt kÕ xong vµ giao l¹i cho kh¸ch hµng theo b¶n 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 vÏ thiÕt kÕ, ®¬n vÞ ph¶i cö c¸n bé ®i theo dâi viÖc thùc hiÖn (gi¸m s¸t thi c«ng, ch¹y thö...). S¶n phÈm chØ ®îc coi lµ hoµn thµnh khi c«ng tr×nh trªn giÊy cña kh¸ch hµng ®· ®îc nghiÖm thu ®a vµo sö dông. Do ®Æc thï cña s¶n phÈm, ®¬n vÞ sÏ nhËn ®îc sè tiÒn t¹m øng tríc khi thiÕt kÕ s¶n phÈm kho¶ng 20% ®Õn 30% gi¸ trÞ c«ng tr×nh vµ bªn A sÏ ®îc gi÷ l¹i 5% gi¸ trÞ c«ng tr×nh sau khi quyÕt to¸n. §Æc ®iÓm trªn còng dÉn tíi viÖc sau khi c«ng tr×nh bµn giao cho ngêi sö dông, c¸c kho¶n chi phÝ vÉn cã thÓ ph¸t sinh vµ do ®ã kÕ to¸n vÉn ph¶i tiÕp tôc theo dâi, tËp hîp ®Ó xö lý. 1.1.2 §Æc ®iÓm qu¸ tr×nh thùc hiÖn ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ: Ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ cña c¸c ®¬n vÞ chñ yÕu ®îc thùc hiÖn bëi h×nh thøc chØ ®Þnh thÇu cña c¬ quan Nhµ níc cÊp trªn hoÆc ®Êu thÇu. ChÝnh v× thÕ, trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh doanh nghiÖp kh¶o s¸t thiÕt kÕ sÏ kh«ng ph¶i tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng xóc tiÕn tiªu thô, do ®ã chi phÝ lu th«ng trong c¸c doanh nghiÖp nµy hÇu nh kh«ng cã. MÆt kh¸c, do gi¸ cña s¶n phÈm ®îc x¸c ®Þnh tríc khi s¶n xuÊt theo gi¸ ®Êu thÇu hoÆc gi¸ chØ ®Þnh thÇu nªn doanh nghiÖp ph¶i dù to¸n mét c¸ch chÝnh x¸c chi phÝ cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh dùa trªn c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ cña Bé x©y dùng, cña c¬ quan cÊp trªn hoÆc theo c¸c ®Þnh møc ban hµnh trong néi bé ®¬n vÞ. Qu¸ tr×nh kh¶o s¸t thiÕt kÕ thêng gåm hai qu¸ tr×nh nèi tiÕp nhau lµ kh¶o s¸t vµ thiÕt kÕ. Hai qu¸ tr×nh nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. KÕt qu¶ cña giai ®o¹n tríc lµ tiÒn ®Ò ®Ó tiÕn hµnh giai ®o¹n sau. Tuy nhiªn, hai giai ®o¹n nµy l¹i ®îc tiÕn hµnh theo nh÷ng ph¬ng thøc kh¸c nhau, c¸c lo¹i chi phÝ ph¸t sinh kh«ng chØ kh¸c nhau vÒ lîng mµ cßn kh¸c nhau c¶ vÒ chÊt. ChÝnh v× thÕ, kÕ to¸n cÇn ph¶i cã ph¬ng thøc ph©n bæ chi phÝ phï hîp ®ång thêi còng ph¶i x¸c ®Þnh ®îc ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hîp lý. Trong thùc tÕ, do thêi gian tiÕn hµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ kÐo dµi nªn c«ng viÖc kh¶o s¸t thiÕt kÕ thêng ®îc tiÕn hµnh song song víi nhau, võa kh¶o s¸t ®Þa h×nh, ®Þa chÊt, võa thiÕt kÕ. Bëi vËy, c«ng t¸c kÕ to¸n cÇn theo dâi vµ x¸c ®Þnh chi phÝ chÝnh x¸c cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh còng nh theo tõng ®¬n vÞ ph¸t sinh chi phÝ. Nh vËy, ®Æc ®iÓm riªng biÖt cña ngµnh kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®· chi phèi rÊt lín tíi c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phi s¶n xuÊt vµ tinh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Tuy nhiªn còng nh kÕ to¸n ë c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh¸c, kÕ to¸n ë c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ vÉn ®¶m b¶o c¸c chøc n¨ng cung cÊp vµ ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp. 1.2 Kh¸i niÖm vµ ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ: 1.2.1 Chi phÝ s¶n xuÊt: 1.2.1.1 Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt: NÒn s¶n xuÊt cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao cña c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Cu thÓ, s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp cña ba yÕu tè: t liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. §ång thêi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh tiªu hao cña chÝnh c¸c yÕu tè trªn. §Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ngêi s¶n xuÊt ph¶i bá ra c¸c chi phi vÒ thï lao lao ®éng, vÒ t liÖu lao ®éng vµ ®èi tîng lao ®éng. V× thÕ, sù h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan. Theo hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam, chi phÝ s¶n xuÊt trong doanh nghiÖp lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ thùc tÕ doanh nghiÖp ®· chi ra trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh vµ tÝnh cho mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nãi c¸ch kh¸c, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ mµ doanh nghiÖp 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ph¶i tiªu dïng trong mét kú ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Thùc chÊt chi phÝ lµ sù dÞch chuyÓn vèn, dÞch chuyÓn gi¸ trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo c¸c ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. Trªn c¬ së ®ã, ta cã thÓ ®Þnh nghÜa chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ nh sau: Chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn khi ®Ò cËp ®Õn c¸c chi phÝ s¶n xuÊt cÇn chó ý ph©n biÖt gi÷a chi phÝ vµ chi tiªu. ChØ ®îc tÝnh vµo chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nÕu hao phÝ vÒ tµi s¶n cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú h¹ch to¸n chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú. Ngîc l¹i, chi tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t. tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp bÊt kÓ nã ®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Së dÜ nh vËy lµ v× cã nh÷ng kho¶n chi tiªu kú nµy cha ®îc tÝnh vµo chi phÝ (chi phÝ chê ph©n bæ vµ chi phÝ ph¶i tr¶) vµ cã nh÷ng kho¶n tÝnh vµo chi phÝ kú nµy nhng thùc tÕ cha chi tiªu (chi phÝ tr¶ tríc). Tuy nhiªn, viÖc ph©n biÖt chi phÝ vµ chi tiªu chØ lµ t¬ng ®èi v× nÕu xÐt t¹i mét thêi ®iÓm th× chi tiªu kh¸c víi chi phÝ nhng nÕu xÐt trong mét qu¸ tr×nh th× chi tiªu sÏ lµ chi phÝ bëi v× tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô chi tiªu ®Òu víi môc ®Ých lµ tiªu dïng ®Ó t¹o ra doanh lîi cho doanh nghiÖp. 1.2.1.2 Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt: Chi phÝ s¶n xuÊt cã rÊt nhiÒu lo¹i, kh¸c nhau c¶ vÒ néi dung, tÝnh chÊt, c«ng dông, vai trß, vÞ trÝ ... trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n cÇn thiÕt ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau, mçi c¸ch ph©n lo¹i cã nh÷ng vai trß nhÊt ®Þnh trong qu¶n lý, h¹ch to¸n, kiÓm tra, kiÓm so¸t chi phÝ ph¸t sinh còng nh trong qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Sau ®©y lµ mét sè c¸ch ph©n lo¹i ®îc sö dông phæ biÕn trong h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè chi phÝ (theo néi dung kinh tÕ cña chi phÝ). C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn nguyªn t¾c nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ ban ®Çu th× ®îc xÕp vµo mét lo¹i yÕu tè chi phÝ mµ kh«ng ph©n biÖt chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt nµo, ë ®©u, môc ®Ých hay t¸c dông cña chi phÝ ®ã nh thÕ nµo. Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®îc chia lµm b¶y yÕu tè sau:  YÕu tè nhiªn liÖu, vËt liÖu: bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn, vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô... sö dông vµo s¶n xuÊt kinh doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ vËt liÖu dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). YÕu tè nhiªn liÖu, ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong kú (trõ sè dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi). YÕu tè tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng: ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 YÕu tè b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn trÝch theo tû lÖ quy ®Þnh trªn tæng sè tiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc. YÕu tè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh: ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i trÝch trong kú cho tÊt c¶ tµi s¶n cè ®Þnh sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh. YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn cha ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè trªn dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong kú. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo yÕu tè cã t¸c dông rÊt lín trong viÖc qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. Nã cho biÕt kÕt cÊu, tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ lµm c¬ së cho viÖc lËp, kiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, lËp kÕ ho¹ch cung øng vËt t, lËp kÕ ho¹ch quü l¬ng, tÝnh to¸n nhu cÇu vèn lu ®éng. Tuy nhiªn c¸ch ph©n lo¹i nµy cã nhîc ®iÓm lµ trong thùc tÕ, cã nh÷ng kho¶n môc chi trùc tiÕp theo tõng yÕu tè nhng c¸c yÕu tè ®ã kh«ng ®îc tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh thùc tÕ tõng s¶n phÈm, do ®ã kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc gi¸ b¸n phï hîp. §Ó gi¶i quyÕt nhîc ®iÓm trªn, ta ph¶i ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. Ph©n lo¹i chi phÝ theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm. C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn cho viÖc tÝnh gi¸ thµnh toµn bé, chi phÝ ®îc ph©n chia theo kho¶n môc. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa trªn c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi tîng. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, gi¸ thµnh s¶n xuÊt ( gi¸ thµnh c«ng xëng) bao gåm 4 kho¶n môc chi phÝ: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: bao gåm tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng cña c¸n bé, c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm. Chi phÝ s¶n xuÊt chung: gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt phôc vô cho viÖc s¶n xuÊt s¶n phÈm nhng kh«ng ®îc tÝnh cho mét ®èi tîng cô thÓ vµ ph¸t sinh trong ph¹m vi c¸c ph©n xëng nh tiÒn l¬ng nh©n viªn qu¶n lý ®éi, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng theo quy ®Þnh ( kinh phÝ c«ng ®oµn, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ), khÊu hao m¸y mãc thiÕt bÞ, dÞch vô mua ngoµi... Ngoµi ra, khi tÝnh chØ tiªu gi¸ thµnh toµn bé ( gi¸ thµnh ®Çy ®ñ) th× chØ tiªu gi¸ thµnh cßn bao gåm kho¶n môc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ b¸n hµng. Ph©n lo¹i theo c¸ch nµy rÊt thuËn tiÖn cho viÖc tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, cung cÊp th«ng tin cho viÖc lËp b¸o c¸o tµi chÝn, ®ång thêi gióp cho viÖc ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n xuÊt. ph©n tÝch ®îc sù ¶nh hëng cña tõng kho¶n môc chi phÝ tíi gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ thÊy ®îc vÞ trÝ 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 cña c¸c lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, do trong lÜnh vùc kh¶o s¸t thiÕt kÕ, c«ng viÖc kh«ng tiÕn hµnh t¹i c¸c ph©n xëng mµ t¹i hiÖn trêng hay ngay trong c¸c phßng ban trong doanh nghiÖp. V× vËy, viÖc ph©n chia gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt chung vµ chi phÝ s¶n xuÊt trùc tiÕp ( CP NVLTT, CP NCTT) lµ kh«ng râ rµng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· t¹o ra ®Æc ®iÓm riªng trong c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ cña c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ. Ph©n lo¹i chi phÝ theo quan hÖ cña chi phÝ víi khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh. Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, toµn bé chi phÝ ®îc chia theo quan hÖ víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh tøc lµ ®îc chia thµnh biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ BiÕn phÝ: lµ nh÷ng chi phÝ thay ®æi vÒ tæng sè vµ tû lÖ víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Chi phÝ biÕn ®æi nµy ®îc tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh cè ®Þnh. §Þnh phÝ: lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi lîng c«ng viÖc hoµn thµnh nh c¸c chi phÝ khÊu hao vÒ tµi s¶n cè ®Þnh, chi phÝ thuª mÆt b»ng, ph¬ng tiÖn kinh doanh. C¸c chi phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i biÕn ®æi nÕu sè lîng s¶n phÈm thay ®æi. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch nµy thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ, cã t¸c dông rÊt lín trong c«ng t¸c kÕ to¸n qu¶n trÞ, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ t×nh h×nh tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt, ®ång thêi lµm c¨n cø ®Ó ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p thÝch hîp nh»m h¹ thÊp chi phÝ s¶n xuÊt cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm còng nh x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n ®Çu t thÝch hîp. Ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh: Dùa vµo chøc n¨ng ho¹t ®éng trong qu¸ tr×nh kinh doanh vµ chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng mµ chia chi phÝ s¶n xuÊt- kinh doanh lµm ba lo¹i: Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt: gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hay thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô trong ph¹m vi ph©n xëng. Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng tiªu thô:gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô.. . Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý: gåm c¸c chi phÝ qu¶n lý kinh doanh, hµnh chÝnh vµ nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch kÕt chuyÓn chi phi: Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ chi phÝ thêi kú: Chi phÝ s¶n phÈm: lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®îc mua. Chi phÝ thêi kú: lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét thêi kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt hoÆc ®îc mua nªn ®îc xem lµ c¸c phÝ tæn cÇn ®îc khÊu trõ 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ra tõ lîi tøc cña thêi kú mµ chóng ph¸t sinh (chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp) Ngoµi c¸c c¸ch ph©n lo¹i chÝnh kÓ trªn, chi phÝ s¶n xuÊt cßn ®îc ph©n lo¹i thµnh chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp; chi phÝ ban ®Çu vµ chi phÝ chuyÓn ®æi; chi phÝ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh, chi phÝ bÊt thêng... Mçi c¸ch ph©n lo¹i ®Òu cã vai trß, vÞ trÝ riªng trong c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ trong doanh nghiÖp, cung cÊp th«ng tin cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra vµ ®iÒu tiÕt chi phÝ. Do ®ã, tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh mµ mçi doanh nghiÖp ph¶i lùa chän cho m×nh mét h×nh thøc ph©n lo¹i chi phÝ sao cho phï hîp víi yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp m×nh. 1.2.2 Gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1.2.2.1 Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm nãi chung lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bä lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· bá ra cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc, s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh trong kú. Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph¹m trï cña s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¶n ¸nh lîng gi¸ trÞ cña nh÷ng lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ ®· thùc chi ra cho s¶n phÈm.Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®îc båi hoµn ®Õ t¸i s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®a vµo gi¸ thµnh c¶n phÈm ph¶i ph¶n ¸nh ®îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt vµ c¸c kho¶n chi tiªu kh¸c cã liªn quan ®Õn viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng sèng. Mäi c¸ch tÝnh to¸n chñ quan kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè trong gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n vµ t¸i s¶n xu©t më réng Trªn c¬ së ®ã ta cã thÓ ®Þnh nghÜa: Gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ toµn bé c¸c hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng viÖc kh¶o s¸t thiÕt kÕ hoµn thµnh trong kú. Kh¸c víi gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c, gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ kh«ng thÓ ®îc tÝnh cho toµn bé c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoµn thµnh trong kú v× nã mang tÝnh c¸ biÖt, mèi s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ sau khi hoµn thµnh ®Òu cã gi¸ trÞ riªng.V× thÕ, chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm còng chÝnh lµ chØ tiªu gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. Víi ®Æc trng nµy, chØ tiªu gi¸ thµnh sÏ cho phÐp x¸c ®Þnh ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, tiÕt kiÖm vËt t, hoµ thiÖn kü thuËt, gi¶m thêi gian thiÕt kÕ, sö dông hîp lý vèn còng nh ®a ra c¸c gi¶i ph¸p kinh tÕ kü thuËt kh¸c. 1.2.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh: §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý h¹ch to¸n, kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh, còng nh yªu cÇu x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®îc xem xÐt dãi nhiÒu gãc ®é, ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. ViÖc ph©n lo¹i gi¸ thµnh sÏ gióp ph©n tÝch nh÷ng biÕn ®éng cña chØ tiªu gi¸ thµnh vµ chiÒu híng qu¶n lý ®Ó cã biÖn ph¸p thÝch hîp. C¨n cø vµo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, ngêi ta ph©n gi¸ thµnh thµnh hai lo¹i sau: Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo thêi ®iÓm vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh: 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh ®îc chia thµnh gi¸ thµnh kÕ ho¹ch , gi¸ thµnh dù to¸n vµ gi¸ thµnh thùc tÕ. Gi¸ thµnh dù to¸n: ®îc x¸c ®Þnh tríc khi bíc vµo kinh doanh trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ ho¹ch.. Nh vËy, gi¸ thµnh dù to¸n t¹i c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ chi phÝ x· héi cÇn thiÕt theo dù tÝnh ®Ó hoµn thµnh toµn bé khèi lîng c«ng viÖc kh¶o s¸t thiÕt kÕ theo mét ph¬ng ¸n ®· ®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Tríc khi ký hîp ®ång kh¶o s¸t thiÕt kÕ, ®¬n vÞ ph¶i lËp dù to¸n vÌ chi phÝ, x¸c ®Þnh gi¸ thµnh dù to¸n dùa trªn c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ cña Bé x©y dùng vµ cña Ngµnh, dùa trªn khung gi¸ kh¶o s¸t thiÕt kÕ mµ Nhµ níc ban hµnhc cho tõng lo¹i vµ tõng khèi lîng c«ng viÖc nhÊt ®Þnh. Møc gi¸ dù to¸n nµy lµ møc tèi ®a ®Ó thùc hiÖn khèi lîng c«ng viÖc tho ph¬ng ¸n kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®îc phª duyÖt. §©y lµ c¬ së ®Ó c¸c chñ ®Çu t chän thÇu ký kÕt hîp ®ång kh¶o s¸t thiÕt kÕ. Gi¸ ký kÕt hîp ®ång = Gi¸ dù to¸n + Lîi nhuËn ®Þnh møc Trong ®ã, gi¸ dù to¸n gåm c¶ chi phÝ kh¶o s¸t thiÕt kÕ vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Trong trêng hîp c¬ quan quyÕt ®Þnh ®Çu t chØ ®Þnh thÇu th× gi¸ ký kÕt hîp ®ång lµ gi¸ dù to¸n ®· ®îc duyÖt. Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ gi¸ thµnh ®îc x¸c dÞnh tõ nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp trªn c¬ së phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh so víi gi¸ dù to¸n b»ng c¸c biÖn ph¸p t¨ng cêng qu¶n lý kü thuËt, t¨ng cêng qu¶n lý vËt t thi c«ng... Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch = Gi¸ thµnh dù to¸n - Møc h¹ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch Gi¸ thµnh thùc tÕ: lµ gi¸ thµnh ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ thµnh thùc tÕ ë ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ toµn bé chi phÝ thùc tÕ ®Ó hoµn thµnh bµn giao khèi lîng c«ng viÖc thiÕt kÕ mµ doanh nghiÖp nhËn thÇu. Gi¸ thµnh nµy bao gåm tÊt c¶ c¸c kho¶n phÝ tæn ngoµi ®Þnh møc nh c¸c kho¶n thiÖt h¹i trong s¶n xuÊt, béi chi vÒ vËt t, tiÒn vèn trong qu¸ tr×nh kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®îc phÐp tÝnh vµo gi¸ thµnh. VÒ nguyªn t¾c, mèi quan hÖ gi÷a ba lo¹i chi phÝ nµy ph¶i ®¶m b¶o nh sau: Gi¸ thµnh dù to¸n >= Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch >= Gi¸ thµnh thùc tÕ Ph©nlo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ: Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh ®îc chia thµnh hai lo¹i: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng xëng) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm trong ph¹m vi ph©n xëng s¶n xuÊt (chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung) Gi¸ thµnh s¶n xuÊt t¹i c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tÊt c¶ c¸c chi phÝ ph¸t sinh liªn quan tíi c«ng viÖc kh¶o s¸t thiÕt kÕ t¹i hiÖn trêng còng nh t¹i doanh nghiÖp trong ph¹m vi tæ, ®éi kh¶o s¸t thiÕt kÕ. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®îc x¸c ®Þnh cho s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ ®· hoµn thµnh bµn giao cho kh¸ch hµng nghiÖm thu ®a vµo sö dông. 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Gi¸ thµnh tiªu thô ( gi¸ thµnh toµn bé) lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt tiªu thô s¶n phÈm (chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ b¸n hµng). Gi¸ thµnh toµn bé ®îc tÝnh to¸n ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n trÞ ®ång thêi x¸c ®Þnh ®îc chÝnh x¸c gi¸ vèn vµ l·i vÒ b¸n hµng cho tõng s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô. Sö dông chØ tiªu gi¸ thµnh toµn bé rÊt cÇn thiÕt cho c«ng t¸c qu¶n trÞ t¹i c¸c doanh nghiÖp kh¶o s¸t thiÕt kÕ do ®Æc trng cña s¶n phÈm lµ thêi gian thùc hiÖn kÐo dµi, mét c«ng tr×nh cã thÓ ®îc thùc hiÖn trong nhiÒu n¨m vµ trong kú cã thÓ cã rÊt nhiÒu c«ng tr×nh dë dang cha quyÕt to¸n. Do ®ã, nÕu kh«ng x¸c ®Þnh chÝnh x¸c gi¸ thµnh toµn bé, kh«ng ph©n bæ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cho tõng c«ng tr×nh sÏ dÉn ®Õn viÖc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ trong kú kh«ng chÝnh x¸c, ¶nh hëng ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh cña nhµ qu¶n lý. 1.2.3 Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm: Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ hai mÆt kh¸c nhau cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Chi phÝ ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ cßn gi¸ thµnh ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶. Nh vËy, chóng cã mèi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: S¬ ®å 1: S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú AGi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnhB Chi phÝ ph¸t sinh trong kú C phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú D Chi C Qua s¬ ®å ta thÊy: AC = AB + BD – CD Hay: Chi phÝ s¶n xuÊt dë dang cuèi kú Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú. Nh vËy, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu gièng nhau vÒ chÊt v× ®Òu lµ nh÷ng lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp bá ra trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy vËy, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm l¹i kh«ng gièng nhau vÒ lîng, thÓ hiÖn: Chi phÝ s¶n xuÊt g¾n liÒn víi mét kú nhÊt ®Þnh cßn gi¸ thµnh s¶n xuÊt g¾n liÒn víi mét lo¹i s¶n phÈm, lao vô nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm mét phÇn chi phÝ thùc tÕ ®· ph¸t sinh (chi phÝ tr¶ tríc) hoÆc mét phÇn chi phÝ sÏ ph¸t sinh ë kú sau nhng ®· ghi nhËn chi phÝ ë kú nµy (chi phÝ ph¶i tr¶). Gi¸ thµnh s¶n phÈm chøa ®ùng cat mét phÇn chi phÝ cña kú tríc chuyÓn sang (chi phÝ dë dang ®Çu kú). Gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh Chi phÝ s¶n = xuÊt dë dang ®Çu kú Chi phÝ s¶n + xuÊt ph¸t sinh trong kú 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 ViÖc ph©n biÖt trªn gióp cho c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ®îc ®Çy ®ñ vµ kÞp thêi. Ngoµi ra, qua mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ta thÊy ®Ó h¹ thÊp ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm th× mét mÆt, doanh nghiÖp ph¶i cã biÖn ph¸p tiÕt kiÖm chi phÝ, mÆt kh¸c ph¶i cã biÖn ph¸p ®Çu t sö dông chi phÝ hîp lý, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng cêng kÕt qu¶ s¶n xuÊt s¶n phÈm. 1.2.4 NhiÖm vô cña kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ: Trong c«ng t¸c qu¶n lý doanh nghiÖp, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ nh÷ng chØ tiªu quan träng lu«n ®îc c¸c nhµ doanh nghiÖp quan t©m v× chóng g¾n liÒn víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh. Bé phËn kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cung cÊp cho c¸c nhµ l·nh ®¹o qu¶n lý sè liÖu thùc tÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña tõng lo¹i ho¹t ®éng, tõng lo¹i s¶n phÈm lao vô còng nh toµn bé kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®Ó ®¸nh gi¸ ph©n tÝch t×nh h×nh c¸c ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ, t×nh h×nh sö dông lao ®éng, vËt t, tiÒn vèn cã hiÖu qu¶, tiÕt kiÖm hay l·ng phÝ..... ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu, c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ViÖc ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh chØ cã thÓ dùa trªn gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh x¸c. Sù chÝnh x¸c cña gi¸ thµnh l¹i chÞu sù ¶nh hëng cña kÕt qu¶ tËp hîp chi phÝ. Do vËy, tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh sÏ ®¶m b¶o ®óng néi dung, ph¹m vi chi phÝ cÊu thµnh trong gi¸ thµnh s¶n phÈm, lîng gi¸ trÞ c¸c yÕu tè chi phÝ ®· ®îc chuyÓn dÞch vµo s¶n phÈm ®· hoµn thµnh cã ý nghÜa quan träng vµ lµ yªu cÇu cÊp b¸ch trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. Nh»m tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm cña doanh nghiÖp, kÕ to¸n cÇn thùc hiÖn ®Çy ®ñ c¸c nhiÖm vô sau: _X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. _Tæ chøc kÕ to¸n tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt ®óng ®èi tîng ®· x¸c ®Þnh vµ ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ thÝch hîp. _X¸c ®Þnh chÝnh x¸c chi phÝ vÒ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. _Thùc hiÖn tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÞp thêi chÝnh x¸c theo ®óng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp. _Thùc hiÖn ph©n tÝch t×nh h×nh ®Þnh møc, dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Ó cã nh÷ng kiÕn nghÞ ®Ò xuÊt cho l·nh ®¹o ra nh÷ng quyÕt ®Þnh thÝch hîp tríc m¾t còng nh l©u dµi cho sù ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. 1.3 §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1.3.1 §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: 1.3.1.1 §èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c chi phÝ ph¸t sinh víi nhiÒu néi dung kinh tÕ kh¸c nhau, cã c«ng dông kh¸c nhau vµ ph¸t sinh ë nh÷ng ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. §Ó cã thÓ tiÕn hµnh h¹ch to¸n chi phÝ ®óng ®¾n vµ hîp lý, kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ cho phï 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 hîp. §èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ lµ ph¹m vi giíi h¹n mµ chi phÝ s¶n xuÊt cÇn tËp hîp nh»m ®¸p øng nhu cÇu kiÓm tra, gi¸m s¸t chi phÝ vµ tæ chøc tÝnh gi¸ thµnh. Giíi h¹n tËp hîp chi phÝ cã thÓ lµ n¬i ph¸t sinh chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn....) hoÆc cã thÓ lµ ®èi tîng chÞu chi phÝ (s¶n phÈm, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh....). X¸c ®Þnh ®óng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt th× míi cã thÓ tæ chøc tèt c«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt tõ kh©u ghi chÐp ban ®Çu, tæng hîp sè liÖu ®Õn më tµi kho¶n vµ tæ chøc hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ cÇn ph¶i dùa trªn c¸c ®Æc ®iÓm vÒ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm, ®Æc ®iÓm chi phÝ, môc ®Ých, c«ng dông cña chi phÝ, yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Th«ng thêng, ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp trong doanh nghiÖp cã thÓ lµ: Tõng ph©n xëng, tæ, ®éi s¶n xuÊt, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc tõng doanh nghiÖp. Tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ hoÆc toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ. Tõng s¶n phÈm, tõng ®¬n ®Æt hµng hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh . Tõng nhãm s¶n phÈm... Riªng ®èi víi c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ, do ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm lµ nh÷ng s¶n phÈm ®¬n chiÕc, thêi gian thùc hiÖn kÐo dµi, mçi s¶n phÈm (c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh) l¹i cã yªu cÇu riªng vÒ kü thuËt, ®ßi hái sù kÕt hîp gi÷a nhiÒu phßng ban víi nhau, mçi c«ng tr×nh l¹i cã dù to¸n riªng. V× vËy, ®«i tîng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c ®¬n vÞ nµy thêng lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, c¸c ®¬n ®Æt hµng, c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc hoµn thµnh cã dù to¸n riªng. 1.3.1.2 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt: Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét ph¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph¬ng ph¸p ®îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ. VÒ c¬ b¶n, ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo giai ®o¹n c«ng nghÖ Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo ph©n xëng Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo nhãm s¶n phÈm... Néi dung chñ yÕu cña ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ kÕ to¸n më thÎ (hoÆc sæ) chi tiÕt h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®èi tîng ®· x¸c ®Þnh, ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn ®èi tîng, hµng th¸ng, tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi tîng. 1.3.2 §èi tîng vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1.3.2.1 §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh: C¸c lo¹i s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô do doanh nghiÖp s¶n xuÊt ra cÇn ph¶i tÝnh tæng gi¸ thµnh vµ gi¸ thµnh ®¬n vÞ. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c«ng viÖc c©n thiÕt ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña kÕ to¸n. NÕu x¸c ®Þnh ®óng vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm cña doanh nghiÖp sÏ gióp cho kÕ to¸n tæ chøc më, lËp b¶ng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tõng ®èi tîng mét c¸ch chÝnh x¸c, ®ång thêi qu¶n lý vµ kiÓm tra ®îc t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hiÖu qu¶ ®¸p øng ®îc yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp. Bé phËn kÕ to¸n ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt cñ doanh nghiÖp, cña c¸c lo¹i s¶n phÈm mµ doanh nghiÖp s¶n xuÊt, tÝnh chÊt s¶n xuÊt ®Ó x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cho thÝch hîp. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ: Chi tiÕt s¶n phÈm B¸n thµnh phÈm S¶n phÈm hoµn chØnh §¬n ®Æt hµng C«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh §èi víi c¸c doanh nghiÖp kh¶o s¸t thiÕt kÕ, dùa vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng vµ tÝnh chÊt ®Æc thï cña s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ nªn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm thêng lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh hoÆc c¸c giai ®o¹n c«ng viÖc hoµn thµnh cã dù to¸n riªng. 1.3.2.2 Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ ph¬ng ph¸p sö dông sè liÖu tËp hîp trong kú ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh theo tõng ®èi tîng h¹ch to¸n. VÒ c¬ b¶n, ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh bao gåm c¸c ph¬ng ph¸p sau: Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n (hay ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp). HiÖn nay, ph¬ng ph¸p nµy ®îc sö dông phæ biÕn trong c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ do tÝnh chÊt ®¬n chiÕc cña s¶n phÈm vµ sù phï hîp gi÷a ®èi tîng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kh¶o s¸t thiÕt kÕ. §Æc ®iÓm cña viÖc cña viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trong c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ toµn bé chi phÝ ph¸t sinh ®Òu ®îc tËp hîp theo c«ng tr×nh hoÆc h¹ng môc c«ng tr×nh. §èi víi c¸c chi phÝ trùc tiÕp nh: chi phÝ nguyªn vËt liªu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ph¸t sinh trùc tiÕp ®èi víi c¸c c«ng tr×nh nµo th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho c«ng tr×nh ®ã theo chøng tõ gèc hoÆc b¶ng ph©n bæ chi phÝ. §èi víi chi phÝ s¶n xuÊt chung, sau khi tËp hîp xong sÏ ph©n bæ theo c¸c tiªu thøc phï hîp ®· tr×nh bµy ë phÇn trªn. Theo ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh gi¶n ®¬n, gi¸ thµnh thùc tÕ cña c«ng tr×nh (giai ®o¹n c«ng viÖc) chÝnh lµ tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trùc tiÕp cho mét c«ng tr×nh hay giai ®o¹n c«ng viÖc tõ khi b¾t ®Çu ®Õn khi hoµn thµnh kh¶o s¸t thiÕt kÕ. Chi phÝ s¶n Chi phÝ s¶n Chi phÝ s¶n Tæng gi¸ thµnh C¸c kho¶n xuÊt dë xuÊt ph¸t xuÊt dë s¶n phÈm hoµn = d¸ng ®Çu + sinh trong - dang cuèi - lµm gi¶m thµnh c«ng tr×nh chi phÝ kú kú kú 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tuy nhiªn, ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp chØ ¸p dông ®îc trong trêng hîp ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ trïng víi ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. §èi víi trêng hîp ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ nhËn theo ®¬n ®Æt hµng víi nhiÒu c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ c¸c ®¬n ®Æt hµng trong khi ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh l¹i lµ c¸c c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh. Do ®ã, kÕ to¸n ph¶i sö dông kÕt hîp ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh trùc tiÕp (®Ó tÝnh gi¸ thµnh cho ®¬n ®Æt hµng) víi ph¬ng ph¸p hÖ sè hoÆc ph¬ng ph¸p tû lÖ (®Ó tÝnh gi¸ thµnh cho tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh). Ph¬ng ph¸p hÖ sè: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông khi trong cïng mét ®¬n ®Æt hµng cã nhiÒu c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh víi c¸c yªu cÇu vÒ kinh tÕ kü thuËt gièng nhau. Gi÷a c¸c c«ng tr×nh nµy cã hÖ sè quy ®æi (quy ®æi thµnh c«ng tr×nh chuÈn). Gi¸ thµnh c«ng tr×nh chuÈn = Tæng gi¸ thµnh cña ®¬n ®Æt hµng Tæng sè c«ng tr×nh chuÈn hoµn thµnh trong kú Gi¸ thµnh mçi c«ng tr×nh = Gi¸ thµnh c«ng tr×nh chuÈn HÖ sè quy ®æi mçi x c«ng tr×nh Ph¬ng ph¸p tû lÖ: Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông trong trêng hîp ®¬n vÞ tËp hîp chi phÝ theo ®¬n ®Æt hµng vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo tõng c«ng tr×nh gièng nh trong ph¬ng ph¸p hÖ sè nhng gi÷a c¸c c«ng tr×nh kh«ng cã hÖ sè quy ®æi. Do vËy, kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh tû lÖ gi÷a tæng gi¸ thµnh thùc tÕ vµ tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®Ó qua ®ã x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thµnh cho tõng c«ng tr×nh. Tû lÖ = Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña c¸c c«ng tr×nh hoµn thµnh trong kú Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña c¸c c«ng tr×nh Gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng = c«ng tr×nh Tæng gi¸ thµnh kÕ ho¹ch cña c¸c c«ng tr×nh x Tû lÖ Ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ: Khi c¸c c«ng tr×nh kh¶o s¸t thiÕt kÕ cã quy m« lín vµ yªu cÇu kü thuËt phøc t¹p, víi ®èi tîng tËp hîp chi phÝ lµ tõng ®éi, tõng phßng s¶n xuÊt, cßn ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh lµ s¶n phÈm cuèi cïng, ®Ó tÝnh ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm th× ph¶i tæng céng c¸c chi phÝ ë tæ, ®éi. Do ®ã, gi¸ thµnh ®îc tÝnh theo c«ng thøc sau: Z= D ®k +Z1 +Z2+...+Zn – D ck Trong ®ã: Z: lµ gi¸ thµnh s¶n phÈm Z1, Z2,...,Zn lµ gi¸ thµnh ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt D ®k, D ck: lµ c¸c chi phÝ dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú Ph¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈmt phô: 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 §èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qóa tr×nh s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c s¶n phÈm thu ®îc cßn cã thÓ thu ®îc nh÷ng s¶n phÈm phô. §Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh, kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phÞ khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ ®îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph¬ng ph¸p nh: gi¸ cã thÓ sö dông, gi¸ íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸ nguyªn vËt liÖu ban ®Çu... Ph¬ng ph¸p lتn hîp: Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông cho nh÷ng doanh nghiÖp cã tÝnh ch¸t quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm phøc t¹p ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p kh¸c nhau. Trªn thùc tÕ kÕ to¸n cã thÓ kÕt hîp ph¬ng ph¸p trùc tiÕp víi ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ, ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ víi ph¬ng ph¸p tû lÖ, ph¬ng ph¸p hÖ sè víi ph¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph¬ng ph¸p hÖ sè víi ph¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô... ViÖc vËn dông ph¬ng ph¸p nµo lµ tuú ®iÒu kiÖn cña mçi doanh nghiÖp. Song trªn thùc tÕ trong c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ, ph¬ng ph¸p gi¶n ®¬n vµ ph¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ lµ hai ph¬ng ph¸p ®îc sö dông phæ biÕn nhÊt. 1.4 H¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn: Ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn dïng ®Ó ph¶n ¸nh thêng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng gi¶m c¸c lo¹i hµng ho¸ tån kho. KÕ to¸n h¹ch to¸n theo ph¬ng ph¸p nµy sÏ ghi chÐp vµ theo dâi trªn hÖ thèng sæ s¸ch ngay khi ph¸t sinh nghiÖp vô. 1.4.1 H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: 1.4.1.1 Kh¸i niÖm vµ tµi kho¶n sö dông: Kh¸i niÖm: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm tÊt c¶ c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô, nhiªn liÖu...dîc sö dông trùc tiÕp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tµi kho¶n sö dông: §Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 621 – Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt...) hoÆc tõng ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh (s¶n phÈm, c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh) KÕt cÊu cña tµi kho¶n 621 nh sau: Bªn Nî: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ thùc tÕ NVL xuÊt dïng cho chÕ t¹o SP trong kú. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh gi¸ trÞ NVL sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho. Ph©n bæ vµ kÕt chuyÓn gi¸ trÞ NVL thùc tÕ sö dông cho chÕ t¹o trong kú vµo Bªn Nî tµi kho¶n 154 – chi phÝ SXKD dë dang. Tµi kho¶n 621 cuèi kú kh«ng cã sè d. 1.4.1.2 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n: Trong kh¶o s¸t thiÕt kÕ, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp chñ yÕu lµ c¸c dông cô kh¶o s¸t (thíc ®o ®Þa h×nh...) hoÆc giÊy, bót, mùc in, v¨n phßng phÈm,nh×n chung c¸c lo¹i chi phÝ nµy thêng chiÐm tû träng nhá rong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ kh«ng ph¶i lµ yÕu tè cÊu thµnh nªn thùc thÓ s¶n phÈm. MÆt kh¸c, 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu nµy kh«ng ®îc sö dông riªng cho tõng c«ng tr×nh mµ nã liªn quan ®Õn nhiÒu c«ng tr×nh kh¸c nhau. Do ®ã, yªu cÇu h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu ®ßi hái ph¶i cã sù ph©n bæ chÝnh x¸c møc tiªu hao cô thÓ cho tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ. ChÝnh v× thÕ ®èi víi chi phÝ nguyªn vËt liÖu chØ liªn quan ®Õn mét ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt th× kÕ to¸n sö dông ph¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ trùc tiÕp. Trong trêng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng kh¸c nhau, kÕ to¸n sö dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. Do kh«ng thÓ x¸c ®Þnh ®îc møc tiªu hao thùc tÕ cho tõng lo¹i s¶n phÈm nªn ®Ó ph©n bæ hîp lý cho c¸c ®èi tîng cÇn x¸c ®Þnh, lùa chän tiªu thøc ph©n bæ hîp lý. Tiªu thøc ph©n bæ hîp lý ph¶i ®¶m b¶o ®îc mèi quan hÖ tû lÖ thuËn gi÷a tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ víi tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi tîng. C¸c tiªu thøc cã thÓ lµ ®Þnh møc tiªu hao cho tõng lo¹i s¶n phÈm, hÖ sè ph©n bæ ®îc quy ®inh tû lÖ víi träng lîng s¶n phÈm ®îc s¶n xuÊt. Møc ph©n bæ chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh ®îc dïng cho tõng lo¹i s¶n phÈm theo c«ng thøc sau: Chi phÝ vËt liÖu ph©n bæ = cho tõng ®èi tîng HÖ sè ph©n bæ = Tiªu thøc ph©n bæ cho tõng ®èi tîng x HÖ sè ph©n bæ Tæng chi phÝ nguyªn vËt liÖu cÇn ph©n bæ Tæng tiªu thøc ph©n bæ H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn ®îc thÓ hiÖn b»ng s¬ ®å sau: S¬ ®å 2: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu kh«ng sö dông hÕt cuèi kú nhËp l¹i kho TK 152 TK 621 XuÊt nguyªn vËt liÖu dïng trùc tiÕp s¶n xuÊt TK 111,112,331 Mua nguyªn vËt liÖu ®a th¼ng vµo s¶n xuÊt TK 1331 ThuÕ GTGT 1.4.2 H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: 1.4.2.1 Kh¸i niÖm vµ tµi kho¶n sö dông: Kh¸i niÖm: chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh tiÒn l¬ng chÝnh, l¬ng phô vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 (phô cÊp ®éc h¹i, lµm thªm giê, lµm ®ªm....). Ngoµi ra, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ ®îc tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh víi sè tiÒn l¬ng ph¸t sinh cña nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt. Tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n vµ theo dâi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 622 – chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ hoÆc ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh. KÕt cÊu vµ néi dung cña tµi kho¶n 622 nh sau: Bªn Nî: Ph¶n ¸nh chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp tham gia vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bao gåm: tiÒn l¬ng, tiÒn c«ng, phô cÊp cã tÝnh chÊt l¬ng vµ c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng. Bªn Cã: KÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp vµo bªn Nî tµi kho¶n 154 – chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. Tµi kho¶n 622 cuèi kú kh«ng cã sè d. 1.4.2.2 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n: Kh¸c víi c¸c doanh nghiÖp x©y l¾p do cã thÓ coi kh¶o s¸t thiÕt kÕ lµ mét ngµnh dÞch vô t vÊn nªn c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng (b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn) vÉn ®îc tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. §èi víi c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ do s¶n phÈm mang hµm lîng chÊt x¸m cao nªn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ nh©n tè chÝnh cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm bao gåm c¶ c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng thuéc doanh nghiÖp vµ lao ®éng thuª ngoµi. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp nÕu tÝnh tr¶ l¬ng theo s¶n phÈm hoÆc tr¶ l¬ng theo thêi gian nhng cã liªn hÖ trùc tiÕp víi tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ cô thÓ th× dïng ph¬ng ph¸p tËp hîp trùc tiÕp. §èi víi chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt tr¶ theo thêi gian cã liªn quan tíi nhiÒu ®èi tîng vµ kh«ng h¹ch to¸n trùc tiÕp ®îc th× dïng ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp. Tiªu chuÈn dïng ph©n bæ cã thÓ theo giê c«ng ®Þnh møc, theo tiÒn l¬ng ®Þnh møc hoÆc theo giê c«ng thùc tÕ. Trªn c¬ së tiÒn l¬ng ®îc ph©n bæ sÏ tiÕn hµnh trÝch b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn theo tû lÖ quy ®Þnh ®Ó tÝnh vµo chi phÝ. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn nay quy ®Þnh: TrÝch b¶o hiÓm x· héi: 20% theo l¬ng trong ®ã: 15 % tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt 5 % khÊu trõ vµo l¬ng cña ngêi lao ®éng TrÝch b¶o hiÓm y tÕ: 3% theo l¬ng trong ®ã: 2 % tÝnh vµo chi phÝ s¶n xuÊt 1 % khÊu trõ vµo l¬ng cña ngêi lao ®éng TrÝch kinh phÝ c«ng ®oµn: 2 % theo l¬ng vµ tÝnh c¶ vµo chi phÝ s¶n xuÊt Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (S¬ ®å 3): 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 S¬ ®å 3: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. TK 334,338 TK 622 TiÒn l¬ng, b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt TK 154 Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp TK 335 TrÝch tiÒn l¬ng nghØ phÐp cña c«ng nh©n s¶n xuÊt 1.4.3 H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung: 1.4.3.1 Kh¸i niÖm vµ tµi kho¶n sö dông: Kh¸i niÖm: chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sau chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. §©y lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong ph¹m vi ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n vµ theo dâi chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 627 – chi phÝ s¶n xuÊt chung. Tµi kho¶n nµy më chi tiÕt theo tõng ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, dÞch vô. KÕt cÊu vµ néi dung cña tµi kho¶n 627 nh sau: Bªn Nî: ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¸t sinh trong kú bao gåm l¬ng nh©n viªn qu¶n lý ph©n xëng, khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng chung cho ho¹t ®éng cña ph©n xëng vµ nh÷ng chi phÝ kh¸c liªn quan tíi ho¹t ®éng cña ph©n xëng. Bªn Cã: Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung vµo bªn Nî tµi kho¶n 154 – chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. Tµi kho¶n 627 cuèi kú kh«ng cã sè d. Tµi kho¶n 627 trong c¸c ®¬n vÞ kh¶o s¸t thiÕt kÕ kh«ng bao gåm kho¶n trÝch theo l¬ng cña c¸n bé, c«ng nh©n trùc tiÕp kh¶o s¸t thiÕt kÕ nh c¸c ®¬n vÞ x©y l¾p. C¸c kho¶n nµy vÉn ®îc tÝnh vµo chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp do ngµnh kh¶o s¸t thiÕt kÕ cã thÓ coi lµ mét ngµnh dÞch vô ho¹t ®éng trong lÜnh vùc t vÊn. Tµi kho¶n 627 cã 6 tµi kho¶n cÊp hai: Tµi kho¶n 6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 Tµi kho¶n 6272: ChÝ phÝ vËt liÖu Tµi kho¶n 6273: Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt Tµi kho¶n 6274: Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh Tµi kho¶n 6277: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi Tµi kho¶n 6278: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c 1.4.3.2 Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n: Chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc tËp hîp vµo c¸c ®èi tîng tËp hîp chi phÝ còng gièng nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp nhng do ®Æc ®iÓm cña chi phÝ s¶n xuÊt chung thêng kh«ng ®îc tÝnh trùc tiÕp vµo c¸c ®èi tîng tËp hîp chi phÝ nªn ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ. Chi phÝ s¶n xuÊt chung ®îc tËp hîp theo tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ, cuèi kú ph©n bæ cho tõng ®èi tîng tËp hîp chi phÝ theo tiªu thøc phï hîp. Tiªu thøc sö dông ®Ó ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt chung cã thÓ theo chi phÝ tiÒn l¬ng trùc tiÕp, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp hay ®Þnh møc chi phÝ s¶n xuÊt chung. Møc chi phÝ s¶n xuÊt chung ph©n bæ cho tõng ®èi tîng Tæng tiªu thøc ph©n bæ cho tõng ®èi tîng = Tæng tiªu thøc ph©n bæ cho tÊt c¶ c¸c ®èi tîng x Tæng chi phÝ s¶n xuÊt chung cÇn ph©n bæ Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung (S¬ ®å 4): 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel (: 0918.775.368 S¬ ®å 4: S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung theo ph¬ng ph¸p kª khai thêng xuyªn. TK 334, 338 TK 627 Chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n xëng TK 154 Cuèi kú kÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt chung TK 152, 153, 142 Chi phÝ vËt liÖu dïng cho s¶n xuÊt TK214 Chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh TK 331 Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi TK 1331 ThuÕ GTGT TK 111, 112 ThuÕ GTGT Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c TK 142, 335 1.4.4 H¹chPh©n to¸nbæc¸c thiÖt trong s¶n xuÊt: hoÆckho¶n trÝch tríc chi h¹i phÝ söa ch÷athiÖt lín tµi s¶nvÒcès¶n ®ÞnhphÈm háng: 1.4.4.1 H¹ch to¸n h¹i S¶n phÈm háng lµ c¸c s¶n phÈm kh«ng tháa m·n c¸c tiªu chuÈn chÊt lîng vµ ®Æc ®iÓm kü thuËt cña s¶n xuÊt. S¶n phÈm háng cã thÓ ®îc chia thµnh hai lo¹i: S¶n phÈm háng cã thÓ söa ch÷a ®îc: lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ vÒ mÆt kü thuËt cã thÓ söa ch÷a ®îc vµ viÖc söa ch÷a ®ã cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ. S¶n phÈm háng kh«ng thÓ söa ch÷a ®îc: lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ vÒ mÆt kü thuËt lµ kh«ng thÓ söa ch÷a ®îc hoÆc cã thÓ söa ch÷a ®îc nhng viÖc söa ch÷a ®ã kh«ng cã lîi vÒ mÆt kinh tÕ. C¶ hai lo¹i s¶n phÈm nãi trªn l¹i ®îc chi tiÕt thµnh: s¶n phÈm háng trong ®Þnh møc vµ s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc. Nh÷ng s¶n phÈm háng trong ®Þnh møc lµ nh÷ng s¶n phÈm háng n»m trong dù kiÕn cña doanh nghiÖp. Chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm nµy ®îc coi lµ chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh phÈm. S¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc lµ nh÷ng s¶n phÈm háng n»m ngoµi dù kiÕn cña doanh nghiÖp, x¶y ra do c¸c nguyªn nh©n bÊt thêng nh háng m¸y, ho¶ ho¹n....C¸c chi phÝ cho c¸c s¶n phÈm háng ngoµi ®Þnh møc do x¶y ra bÊt thêng nªn kh«ng ®îc tÝnh vµo chi phÝ 20