Gi¶I thÝch ký hiÖu viÕt t¾t
CPSX
:
Chi phÝ s¶n xuÊt
CPNVLTT
:
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
CPNCTT
:
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
CPSXC
:
Chi phÝ s¶n xuÊt chung
CNTTSX
:
C«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
BHXH
:
B¶o hiÓm x· héi
BHYT
:
B¶o hiÓm y tÕ
KPC§
:
Kinh phÝ c«ng ®oµn
SP
:
S¶n phÈm
SPDD
:
S¶n phÈm dë dang
KKTX
:
Kª khai th-êng xuyªn
KK§K
:
KiÓm kª ®Þnh kú
NVLC
:
Nguyªn vËt liÖu chÝnh
CPNVPX
:
Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng
TK
:
Tµi kho¶n
1
LêI NãI ®Çu
Sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña mét nÒn kinh tÕ më nh- ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®-a c¸c doanh nghiÖp vµo mét thêi ®¹i míi - thêi
®¹i cña c¬ héi nh-ng còng ®Çy c¹nh tranh vµ th¸ch thøc. C¬ chÕ thÞ tr-êng ®·
vµ ®ang lµ mét thay ®æi lín ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt, hiÖn
nay, ®øng tr-íc ng-ìng cöa WTO, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tù hoµn
thiÖn vµ n©ng cao n¨ng lùc cña m×nh vÒ mäi mÆt ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn trong m«i
tr-êng míi ®Çy tiÒm n¨ng mµ tæ chøc nµy mang l¹i. §Çy tiÒm n¨ng bëi khi gia
nhËp WTO nghÜa lµ chóng ta sÏ héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
ThÞ tr-êng thÕ giíi sÏ më cöa cho chóng ta tiÕn b-íc vµo. Nh-ng trong s©n
ch¬i nµy chóng ta còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ mét trong nh÷ng khã
kh¨n lín mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt sau khi gia nhËp WTO
lµ viÖc xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan, mËu dÞch. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµng ngo¹i
nhËp sÏ trµn lan trªn thÞ tr-êng ViÖt Nam víi nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia,
nh÷ng tËp ®oµn víi tiÒm lùc tµi chÝnh khæng lå s½n sµng h¹ gi¸ b¸n thÊp h¬n
CPSX trong vßng 3- 5 n¨m ®Ó ®¸nh gôc hµng ho¸ trong n-íc. §iÒu nµy ®·
®-îc kiÓm chøng t¹i nh÷ng n-íc ®· gia nhËp WTO tr-íc ®ã, vµ gÇn ®©y lµ
Trung Quèc - n-íc l¸ng giÒng cña chóng ta. C«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vèn ®· ®ãng vai trß rÊt quan träng trong toµn bé c«ng
t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n cña doanh nghiÖp nay cµng ®ßi hái ®-îc hoµn thiÖn ®Ó
trë thµnh mét c«ng cô ®Ó c¸c doanh nghiÖp sö dông trong cuéc chiÕn kh«ng
khoan nh-îng ®ã.
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong s¶n xuÊt hiÖn nay, em chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que
2
hµn ®iÖn ViÖt §øc" lµm néi dung nghiªn cøu vµ viÕt luËn v¨n tèt nghiÖp.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n ®-îc chia lµm 3 phÇn chÝnh:
Ch-¬ng 1: C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt
Ch-¬ng 2: Thùc tr¹ng cña h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc
Ch-¬ng 3: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc
3
Ch-¬ng 1
C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CFSX vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt
1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm:
1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt:
1.1.1.1. Kh¸i niÖm:
NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn
víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao cña c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
§ã lµ ba yÕu tè: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Mçi
yÕu tè c¬ b¶n trªn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau
®Ó tõ ®ã h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ t-¬ng øng kh¸c nhau: Chi phÝ khÊu hao tliÖu lao ®éng, chi phÝ tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ tiÒn l-¬ng tr¶ cho
ng-êi lao ®éng vµ lµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm míi
s¸ng t¹o ra.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ ®Þnh nghÜa CPSX nh- sau: CPSX lµ sù tiªu
hao vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng vµ khÊu hao TSC§ mµ doanh nghiÖp ph¶i
bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét kú nhÊt ®Þnh.
§Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña CPSX, cÇn ph©n biÖt râ kh¸i niÖm chi phÝ vµ chi
tiªu. Chi phÝ thùc chÊt lµ sù dÞch chuyÓn gi¸ trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi
t-îng tÝnh gi¸. Nh- vËy, chØ ®-îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao
phÝ vÒ tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra
trong kú chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ng-îc l¹i, chi
tiªu lµ sù gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t-, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp,
bÊt kÓ nã ®-îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh
nghiÖp bao gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp, chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh, chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô.
1.1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ:
4
Ph©n lo¹i chi phÝ lµ viÖc s¾p xÕp CPSX vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c
nhau theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh.
* Ph©n lo¹i CPSX theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, CPSX chia thµnh 3 lo¹i:
- Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n trÞ kinh doanh.
- Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t
®éng vÒ vèn vµ ®Çu t- tµi chÝnh.
- Chi phÝ bÊt th-êng: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi dù kiÕn nh- chi phÝ vÒ
thanh lý, nh-îng b¸n TSC§...
C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc ph©n ®Þnh chi phÝ ®-îc chÝnh x¸c, phôc
vô cho viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh, x¸c ®Þnh chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña tõng ho¹t ®éng
kinh doanh ®óng ®¾n, còng nh- lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nhanh chãng, kÞp thêi.
* Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ :
Nh»m phôc vô cho viÖc tËp hîp CPSX vµ qu¶n lý chi phÝ theo néi dung
kinh tÕ cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ,
ng-êi ta tËp hîp nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ thµnh mét
nhãm. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, CPSX ®-îc chia lµm 5 yÕu tè sau ®©y:
- YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu
chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô sö dông vµo
môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh trong kú b¸o c¸o.
- YÕu tè chi phÝ tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng ( chi phÝ nh©n
c«ng): Bao gåm toµn bé c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng trong lÜnh vùc
s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nh- tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng (BHXH,
BHYT, KPC§), c¸c kho¶n trî cÊp, phô cÊp cho c«ng nh©n vµ nh©n viªn qu¶n
lý ph©n x-ëng.
- YÕu tè chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao ph¶i trÝch trong kú
cña tÊt c¶ c¸c TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
5
- YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp
ph¶i tr¶ cho c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh- tiÒn ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i vµ c¸c dÞch
vô kh¸c.
- YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn
ch-a ®-îc ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè tiªu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh
doanh trong kú.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cho biÕt ®-îc kÕt cÊu, tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ
s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vµ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt, lµm c¨n cø ®Ó lËp b¶n thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh phôc vô cho
yªu cÇu th«ng tin qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cho kú
sau.
* Ph©n lo¹i CPSX theo kho¶n môc:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy CPSX ®-îc chia thµnh 3 lo¹i chÝnh:
- CPNVLTT: Bao gåm chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu( kÓ c¶ nöa
thµnh phÈm mua ngoµi), vËt liÖu phô, nhiªn liÖu sö dông trùc tiÕp vµo s¶n
xuÊt, chÕ t¹o SP.
- CPNCTT: Bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n
trÝch BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l-¬ng cña CNTTSX theo quy ®Þnh.
- CPSXC: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng vµo viÖc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt
chung t¹i bé phËn s¶n xuÊt( ph©n x-ëng, tæ ®éi...). CPSXC bao gåm:
+ CPNVPX: Gåm chi phÝ vÒ tiÒn l-¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch
BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l-¬ng cña NVPX.
+ Chi phÝ vËt liÖu: Ph¶n ¸nh chi phÝ vËt liÖu sö dông chung nh- vËt liÖu
dïng ®Ó söa ch÷a, b¶o d-ìng TSC§, vËt liÖu v¨n phßng... phôc vô cho nhu cÇu
qu¶n lý chung ë c¸c ph©n x-ëng.
+ Chi phÝ CCDC: Ph¶n ¸nh chi phÝ CCDC dïng cho nhu cÇu s¶n xuÊt
chung ë c¸c ph©n x-ëng: khu«n mÉu, dông cô g¸ l¾p...
6
+ Chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao cña
TSC§HH, TSC§VH, TSC§ thuª tµi chÝnh sö dông ë c¸c ph©n x-ëng.
+ Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm nh÷ng chi phÝ vÒ lao vô, dÞch vô
mua ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung cña ph©n x-ëng, tæ ®éi
(®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i)
+ Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm c¸c kho¶n chi b»ng tiÒn ngoµi c¸c
kho¶n chi phÝ trªn, sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung cña ph©n x-ëng, tæ
®éi.
C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ®é ph©n bæ chi
phÝ cho tõng ®èi t-îng. Nã cã t¸c dông phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý CPSX
theo ®Þnh møc, lµ c¬ së cho kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo
kho¶n môc, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ
®Þnh møc chi phÝ cho kú sau.
* Ph©n lo¹i CFSX theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh:
Bao gåm 3 lo¹i:
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt: Gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn
quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô trong ph¹m
vi ph©n x-ëng.
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng tiªu thô: Bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã
liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô, dÞch vô.
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý: Bao gåm nh÷ng chi phÝ qu¶n lý
kinh doanh, hµnh chÝnh vµ nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh c«ng x-ëng, gi¸
thµnh toµn bé, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ tån kho, ph©n biÖt ®-îc chi phÝ theo
tõng chøc n¨ng còng nh- lµm c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chi phÝ.
*Ph©n lo¹i theo ph-¬ng ph¸p tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸ thµnh:
Chi phÝ theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chia lµm hai lo¹i:
7
- Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ cã thÓ tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸
thµnh cña tõng ®èi t-îng chÞu chi phÝ
- Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n
phÈm, nhiÒu c«ng viÖc (®èi t-îng kh¸c nhau). V× vËy, ®Ó tÝnh vµo chØ tiªu gi¸
thµnh kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp mµ ph¶i dïng ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n
tiÕp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph-¬ng
ph¸p tËp hîp CPSX vµ ph©n bæ CPSX mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý.
*Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ:
Bao gåm 2 lo¹i chi phÝ:
- Chi phÝ s¶n phÈm: Lµ chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hoÆc
®-îc mua trong kú ®Ó b¸n l¹i. Chi phÝ s¶n phÈm lµ nh÷ng chi phÝ nh- nguyªn
vËt liÖu trùc tiÕp, lao ®éng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Nh- vËy, chi phÝ
s¶n phÈm lu«n g¾n liÒn víi s¶n phÈm vµ chØ thu håi khi s¶n phÈm tiªu thô cßn
khi s¶n phÈm ch-a ®-îc tiªu thô th× chóng n»m trong s¶n phÈm tån kho.
- Chi phÝ thêi kú: Lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét kú kinh
doanh nµo ®ã, hay cßn gäi lµ chi phÝ ph¸t sinh (CPBH, CPQLDN). Chi phÝ
thêi kú kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chi phÝ t¹o thµnh thùc thÓ s¶n phÈm hay n»m
trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ vèn cña hµng ho¸ mua vµo. Nã lµ nh÷ng kho¶n
chi phÝ hoµn toµn biÖt lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc mua hµng ho¸.
*Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ:
Bao gåm 3 lo¹i :
- BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi biÕn
®éng vÒ møc ®é ho¹t ®éng cña khèi l-îng c«ng viÖc vµ s¶n phÈm hoµn thµnh.
BiÕn phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh-: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp.
8
- §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng
thay ®æi. §Þnh phÝ th-êng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ: chi phÝ khÊu hao TSC§,
chi phÝ thuª nhµ x-ëng, l-¬ng nh©n viªn ph©n x-ëng.
- Chi phÝ hçn hîp: Lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ chi phÝ biÕn ®æi
vµ chi phÝ cè ®Þnh.
Ngoµi nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i trªn, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ta cã thÓ gÆp
mét sè c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nh- ph©n lo¹i theo chøc n¨ng kiÓm so¸t
bao gåm chi phÝ kiÓm so¸t ®-îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®-îc, ph©n lo¹i
theo møc ®é phï hîp gåm chi phÝ thÝch ®¸ng vµ chi phÝ kh«ng thÝch ®¸ng.
Trong qu¶n lý kinh doanh, nÕu chØ hiÓu ®-îc mét mÆt, hoÆc mét phÇn
cña vÊn ®Ò th× rÊt khã khi ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Trong c«ng t¸c qu¶n
lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng vËy, yÕu tè CPSX chØ lµ mét mÆt.
Chi phÝ chi ra ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi mÆt thø hai,
còng lµ mÆt c¬ b¶n cña s¶n xuÊt, ®ã lµ kÕt qu¶ thu ®-îc sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Quan hÖ so s¸nh ®ã ®· h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. VËy ph¶i
hiÓu nh- thÕ nµo cho ®óng vµ ®Çy ®ñ kh¸i niÖm còng nh- c¸c mèi quan hÖ cña
gi¸ thµnh s¶n phÈm? Sau ®©y ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy.
1.1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm:
1.1.2.1. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ
vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng c«ng t¸c,
s¶n phÈm lao vô ®· hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh vÒ
chÊt l-îng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn tÊt c¶ c¸c mÆt nh- kinh tÕ, kü
thuËt tæ chøc, chÊt l-îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc qu¶n lý, sö dông vËt t-,
lao ®éng, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, ®ång thêi gi¸ thµnh cßn lµ c¬ së ®Ó
doanh nghiÖp x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cña s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
9
1.1.2.2.Ph©n lo¹i gi¸ thµnh:
Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, ta thÊy viÖc qu¶n lý vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸
thµnh lµ rÊt quan träng. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®ã vµ ®Ó c«ng t¸c tÝnh gi¸
thµnh ®-îc thuËn lîi, nhµ qu¶n lý ph¶i ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¸c tiªu thøc
kh¸c nhau.
*NÕu c¨n cø vµo gãc ®é qu¶n lý gi¸ thµnh, thêi gian vµ c¬ së sè liÖu ®Ó
tÝnh gi¸ thµnh:
Gi¸ thµnh ®-îc chia lµm 3 lo¹i:
- Gi¸ thµnh KH: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ
kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ kú KH. Gi¸ thµnh KH th-êng
®-îc tÝnh to¸n tr-íc khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n trªn c¬ së c¸c ®Þnh
møc vµ dù to¸n chi phÝ hiÖn hµnh ®· ®-îc x©y dùng trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®-îc x©y dùng tr-íc khi b¾t ®©ï mét qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, nh-ng kh¸c víi gi¸ thµnh KH, gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n lu«n
thay ®æi ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn KH.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh ®-îc tÝnh to¸n sau khi ®· hoµn thµnh
viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm, ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh
vµ s¶n l-îng thùc tÕ ®· diÔn ra sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ
tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh vÒ chÊt l-îng cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña doanh
nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
* NÕu c¨n cø vµo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc chia lµm hai lo¹i:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh nh÷ng
CPSX ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm ë ph¹m vi ph©n x-ëng gåm
CPNVLTT, CPNCTT, CPSXC cho c¸c s¶n phÈm vµ lao vô ®· hoµn thµnh, v×
thÕ gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng.
10
- Gi¸ thµnh tiªu thô( Gi¸ thµnh toµn bé): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c
kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, gi¸
thµnh tiªu thô v× vËy cßn ®-îc gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ hoÆc gi¸ thµnh toµn bé.
C«ng thøc tÝnh nh- sau:
Gi¸ thµnh toµn bé cña
s¶n phÈm tiªu thô
=
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt
cña s¶n phÈm
+ CPBH + CPQLDN
1.1.2.3.B¶n chÊt, chøc n¨ng cña gi¸ thµnh:
* B¶n chÊt cña gi¸ thµnh: Nãi ®Õn b¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm tøc lµ
nãi ®Õn néi dung kinh tÕ chøa ®ùng bªn trong cña chØ tiªu gi¸ thµnh. §iÓm
qua lÞch sö vÒ lý luËn gi¸ thµnh, ta cã thÓ thÊy b¶n chÊt cña gi¸ thµnh th«ng
qua c¸c quan ®iÓm sau:
- Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh lµ sù hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng
vËt ho¸ ®-îc dïng ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ hoÆc mét khèi l-îng s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh.
- Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ
mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm bÊt kÓ nã n»m ë bé
phËn nµo trong c¸c bé phËn cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm.
- Mét quan ®iÓm kh¸c cho r»ng gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn mèi liªn hÖ t-¬ng
quan gi÷a mét bªn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, mét bªn lµ kÕt qu¶ ®¹t ®-îc trong tõng
giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
Ta cã thÓ rót ra kÕt luËn vÒ b¶n chÊt cña ph¹m trï gi¸ thµnh nh- sau: B¶n
chÊt cña gi¸ thµnh lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt vµo s¶n
phÈm, c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh. NÕu ch-a cã sù dÞch chuyÓn
nµy th× kh«ng thÓ nãi ®Õn chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn
kinh tÕ thÞ tr-êng, gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vËt
chÊt thùc tÕ cÇn thiÕt ®-îc bï ®¾p, bÊt kÓ nã thuéc bé phËn nµo trong cÊu
thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm.
11
H¹ch to¸n gi¸ thµnh chÝnh lµ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sù chuyÓn dÞch c¸c yÕu
tè vËt chÊt vµo khèi l-îng s¶n phÈm võa tho¸t ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ
tiªu thô nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña gi¸ thµnh s¶n phÈm.
* Chøc n¨ng cña gi¸ thµnh:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng, tæng hîp. Nã ph¶n ¸nh
chÊt l-îng ho¹t ®éng cña c«ng t¸c s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ
c«ng cô quan träng ®Ó nhµ qu¶n lý n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Nh»m cã c¨n cø xem xÐt tÝnh chÊt quan träng cña chØ tiªu gi¸ thµnh trong
c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, cÇn nghiªn cøu c¸c chøc n¨ng vèn cã cña chØ tiªu gi¸
thµnh.
- Chøc n¨ng th-íc ®o bï ®¾p chi phÝ: Gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn
nh÷ng hao phÝ vËt chÊt mµ c¸c doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô
s¶n phÈm. Nh÷ng hao phÝ vËt chÊt nµy cÇn ®-îc bï ®¾p mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp
thêi ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ ®©y ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò quan t©m
®Çu tiªn cña c¸c doanh nghiÖp bëi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®-îc biÓu hiÖn tr-íc hÕt ë
chç doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng bï l¹i nh÷ng g× m×nh ®· bá ra hay kh«ng. §ñ
bï ®¾p lµ khëi ®iÓm cña hiÖu qu¶ vµ lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶
kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- Chøc n¨ng lËp gi¸: Gi¸ c¶ SP ®-îc x©y dùng trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng
x· héi cÇn thiÕt, biÓu hiÖn mÆt gi¸ trÞ SP. Khi x©y dùng gi¸ c¶ th× yªu cÇu ®Çu
tiªn lµ gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n
phÈm, b¶o ®¶m cho c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh th-êng cã
thÓ bï ®¾p ®-îc hao phÝ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn ®-îc
yªu cÇu bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt th× khi x©y dùng gi¸ c¶ ph¶i c¨n cø vµo gi¸
thµnh SP. ViÖc ®-a ra c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong gi¸ thµnh SP cã ý nghÜa rÊt
tÝch cùc khi sö dông gi¸ thµnh lµm c¨n cø ®Ó lËp gi¸.
- Chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ: Doanh lîi cña doanh nghiÖp cao hay thÊp
phô thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh SP, h¹ gi¸ thµnh SP lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó
12
t¨ng c-êng doanh lîi t¹o nªn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. PhÊn ®Êu h¹
thÊp gi¸ thµnh b»ng c¸c ph-¬ng ph¸p c¶i tiÕn tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý,
hoµn thiÖn c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm CPSX lµ h-íng c¬ b¶n ®Ó c¸c doanh
nghiÖp ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong ®iªï kiÖn nÒn kinh tÕ cã c¹nh tranh.
Cïng víi ph¹m trï kinh tÕ kh¸c nh- gi¸ c¶, l·i, chÊt l-îng, gi¸ thµnh SP thùc
tÕ ®· trë thµnh ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t¨ng
c-êng hiÖu qu¶ kinh doanh phï hîp víi nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh doanh
trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ tr-êng.
H¬n n÷a, trong s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ thµnh lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh giíi
h¹n chi phÝ ®Ó tÝnh to¸n, lùa chän nh÷ng ph-¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi -u, do vËy
trong h¹ch to¸n kinh tÕ cÇn tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh dùa trªn c¬ së kh¸ch
quan. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ, gi¸ thµnh SP kh«ng chÊp nhËn tÊt c¶
c¸c CPSX mµ chØ chÊp nhËn nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt trong s¶n xuÊt. §©y lµ
mét trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña gi¸ thµnh mµ khi tÝnh to¸n, ng-êi
lµm c«ng t¸c qu¶n lý cÇn n¾m râ.
Nh- vËy, chóng ta ®Òu thÊy ®-îc chi phÝ, gi¸ c¶, gi¸ thµnh, lîi nhuËn lµ
nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan. Chóng tån t¹i g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña
quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña qu¶n lý kinh
tÕ, ®ång thêi chóng hîp thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt cã mèi quan hÖ mËt
thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sau ®©y ta xem
xÐt cô thÓ mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP.
1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP:
CPSX vµ gi¸ thµnh SP lµ hai chØ tiªu cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, thÓ
hiÖn ë hai mÆt:
- XÐt vÒ mÆt néi dung: Gi¸ thµnh SP s¶n xuÊt ®-îc tÝnh trªn c¬ së CPSX
®· tËp hîp vµ sè l-îng SP hoµn thµnh trong kú b¸o c¸o. Néi dung gi¸ thµnh SP
lµ CPSX ®-îc tÝnh cho sè l-îng vµ cho lo¹i SP.
13
- XÐt vÒ mÆt kÕ to¸n: KÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh SP ph©n
x-ëng lµ hai b-íc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Tuy nhiªn,
gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP còng cã sù kh¸c nhau râ rÖt. CPSX vµ gi¸ thµnh SP
®Òu lµ hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ nh-ng tÝnh trong chØ tiªu gi¸
thµnh SP th× chØ tÝnh nh÷ng hao phÝ cho SP hoµn thµnh trong kú. NÕu CPSX vµ
gi¸ thµnh SP gièng nhau vÒ chÊt th× chóng l¹i kh¸c nhau vÒ l-îng.
Trªn thùc tÕ, tæng CPSX ph¸t sinh trong kú vµ tæng gi¸ thµnh th-êng
kh«ng thèng nhÊt víi nhau lµ v× CPSXDD ®Çu, cuèi kú trong mét kú th-êng
kh¸c nhau. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP qua s¬ ®å
sau:
A CPXS dë dang ®Çu kú
A
B
D
CPSX ph¸t sinh trong kú
C
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm
CPSX dë dang cuèi kú
D
Qua s¬ ®å trªn ta thÊy: AC = AB + BD - CD, hay:
Tæng gi¸ thµnh
SP hoµn thµnh
=
CPSXDD
®Çu kú
+
CPSX ph¸t
sinh trong kú
-
CPSXDD
cuèi kú
Khi gi¸ trÞ SPDD( CPSXDD) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c
ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã SPDD th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng CPSX
ph¸t sinh trong kú.
Tãm l¹i, CPSX vµ gi¸ thµnh SP cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, h÷u c¬ víi
nhau, mèi quan hÖ nµy ph¶n ¸nh t¸c ®éng tÝch cùc cña c«ng viÖc øng dông
khoa häc kü thuËt vµ khoa häc qu¶n lý vµo s¶n xuÊt, nªn muèn ®¹t ®-îc thµnh
c«ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý s¶n xuÊt ph¶i ®-a ra nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ kÕ to¸n vµo c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh SP.
14
1.2. §èi t-îng tËp hîp CPSX vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh:
1.2.1. §èi t-îng tËp hîp CPSX:
CPSX ph¸t sinh trong c¸c DNSX bao gåm nhiÒu lo¹i, mçi lo¹i mang mét
néi dung kinh tÕ, c«ng dông kh¸c nhau vµ ph¸t sinh t¹i nh÷ng ®Þa ®iÓm vµ thêi
gian kh¸c nhau. CPSX ph¸t sinh sÏ ®-îc tËp hîp theo nh÷ng ®Þa ®iÓm ph¸t
sinh chi phÝ hoÆc theo mét ph¹m vi, giíi h¹n nµo ®ã. Nh- vËy, viÖc x¸c ®Þnh
®èi t-îng h¹ch to¸n CPSX chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ
thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Muèn x¸c ®Þnh
®-îc ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, ng-êi ta th-êng c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh
c«ng nghÖ, vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt hay vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc
s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp CPSX mét c¸ch
khoa häc, hîp lý, cã ý nghÜa rÊt quan träng cho viÖc tæ chøc kÕ to¸n CPSX tõ
viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu cho ®Õn viÖc më c¸c tµi kho¶n, c¸c sæ chi tiÕt
vµ tæng hîp sè liÖu.
1.2.2. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh SP:
§©y lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng t¸c x¸c ®Þnh gi¸ thµnh SP
cña doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh SP g¾n liÒn víi c¬ cÊu tæ
chøc s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ chñ yÕu phôc vô cho viÖc kiÓm tra vµ
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng bé phËn trong mèi liªn hÖ víi
viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt c¸c lo¹i SP cuèi cïng ®¹t hiÖu qu¶ tèi -u.
Song ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cßn phôc vô cho viÖc ph©n phèi chi phÝ vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong nh÷ng tr-êng hîp nhÊt ®Þnh, nªn kh«ng thÓ cã
®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cho nh÷ng kÕt qu¶ khã cã thÓ x¸c ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh
mét c¸ch thiÕu chÝnh x¸c. Ngoµi ra, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ph¶i thèng nhÊt,
trïng hîp víi ®èi t-îng lËp gi¸ c¶ cho tõng SP, chi tiÕt SP. Tuú vµo tõng lo¹i
h×nh s¶n xuÊt, vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ hay vµo ®Æc ®iÓm cung cÊp,
sö dông cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®ã mµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ thµnh
phÈm hoÆc b¸n thµnh phÈm ë tõng b-íc chÕ t¹o.
15
§¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh ph¶i lµ ®¬n vÞ ®-îc thõa nhËn trong nÒn kinh tÕ thÞ
tr-êng. §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cÇn thèng nhÊt víi ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh
kÕ ho¹ch cña doanh nghiÖp.
1.2.3. Mèi quan hÖ gi÷a ®èi t-îng tËp hîp CPSX vµ ®èi
t-îng tÝnh gi¸ thµnh:
§èi t-îng kÕ to¸n tËp hîp CPSX ®-îc x¸c ®Þnh lµ c¨n cø ®Ó tæ chøc c«ng
t¸c ghi chÐp ban ®Çu, ®Ó më sæ chi tiÕt, tËp hîp CPSX (chi tiÕt theo tõng ®èi
t-îng) ... gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý CPSX vµ phôc vô viÖc tÝnh gi¸ thµnh.
Cßn viÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh l¹i lµ c¨n cø ®Ó kÕ to¸n më
c¸c thÎ tÝnh gi¸ thµnh, tæ chøc c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh theo ®èi t-îng... gióp
cho doanh nghiÖp kiÓm tra qu¶n lý t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ
tÝnh hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Tuy vËy gi÷a chóng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. ViÖc x¸c ®Þnh hîp
lý ®èi t-îng tËp hîp CPSX lµ tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Trªn thùc
tÕ, mét ®èi t-îng tËp hîp CPSX cã thÓ trïng víi mét ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh.
Trong tr-êng hîp kh¸c, mét ®èi t-îng tËp hîp CPSX l¹i bao gåm nhiÒu ®èi
t-îng tÝnh gi¸ thµnh vµ ng-îc l¹i mét ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh còng cã thÓ bao
gåm nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp CPSX .
1.3. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX
1.3.1. H¹ch to¸n CPSX theo ph-¬ng ph¸p KKTX:
Ph-¬ng ph¸p KKTX lµ ph-¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh hiÖn
cã, biÕn ®éng t¨ng gi¶m CPSX mét c¸ch th-êng xuyªn, liªn tôc trªn c¸c tµi
kho¶n ph¶n ¸nh CPSX.
1.3.1.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp:
CPNVLTT bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô,
nhiªn liÖu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm cña doanh nghiÖp.
Trong kú, kÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho vËt t- vµ ph-¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng ®Ó tÝnh ra gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt dïng. Sau ®ã
16
c¨n cø vµo ®èi t-îng tËp hîp CPSX ®· x¸c ®Þnh ®Ó tËp hîp CPNVLTT.
Tr-êng hîp vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp chi
phÝ, kh«ng thÓ tæ chøc h¹ch to¸n riªng ®-îc th× ph¶i ¸p dông ph-¬ng ph¸p
ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan. Tiªu thøc
ph©n bæ th-êng ®-îc sö dông lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo hÖ sè,
theo träng l-îng, sè l-îng s¶n phÈm. C«ng thøc ph©n bæ nh- sau:
Chi phÝ vËt liÖu ph©n
bæ cho tõng ®èi t-îng
=
Tæng chi phÝ vËt liÖu
Tæng tiªu thøc ph©n bæ
*
Tiªu thøc ph©n bæ
cña tõng ®èi t-îng
§Ó tËp hîp CPNVLTT dïng trong kú, kÕ to¸n sö dông TK 621"
CPNVLTT"
TK 621
- C¸c chi phÝ
- C¸c kho¶n gi¶m
nguyªn vËt liÖu
chi phÝ ( nÕu cã)
ph¸t sinh trong
- KÕt chuyÓn
kú
CPNVLTT
Tµi kho¶n 621 më chi tiÕt cho tõng ®èi t-îng tËp hîp CPSX vµ cuèi kú
kh«ng cã sè d-.
17
S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp CPNVLTT
BiÓu 1.1:
TK 151, 152, 331, 111,
112, 411, 311...
TK 621
TK 154
KÕt chuyÓn CPNVLTT
VËt liÖu dïng trùc
tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm
TK 152
tiÕn hµnh lao vô, dÞch vô
NVL dïng kh«ng
hÕt nhËp kho hay
chuyÓn sang kú sau
1.3.1.2. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp:
- CPNCTT lµ nh÷ng kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp
s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh-: tiÒn l-¬ng
chÝnh, tiÒn l-¬ng phô, phô cÊp cã tÝnh chÊt tiÒn l-¬ng( phô cÊp khu vùc, ®¾t
®á, ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê...). Ngoµi ra, CPNCTT cßn bao gåm
c¸c kho¶n ®ãng gãp cho quü BHXH, BHYT vµ KPC§ do chñ sö dông lao
®éng chÞu vµ tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tiÒn
l-¬ng c«ng nh©n s¶n xuÊt.
Trong tr-êng hîp ph¶i ph©n bæ gi¸n tiÕp, tiÒn l-¬ng chÝnh cña CNTTSX
th× th-êng ph©n bæ theo tû lÖ víi tiÒn l-¬ng ®Þnh møc hoÆc giê c«ng ®Þnh møc.
Vµ tiÒn l-¬ng phô th-êng ®-îc ph©n bæ cho s¶n phÈm theo tû lÖ víi tiÒn l-¬ng
chÝnh.
TiÒn l-¬ng
Tæng tiÒn l-¬ng chÝnh cña c«ng
chÝnh cña CNSX
nh©n cÇn ph©n bæ
ph©n bæ cho SP
A
=
Tæng tiÒn l-¬ng ®Þnh møc cña c¸c
SP
18
TiÒn l-¬ng
*
®Þnh møc
cña SP A
Tæng tiÒn l-¬ng phô cña c«ng nh©n
TiÒn l-¬ng phô
cña CNSX ph©n
bæ cho SP A
=
cÇn ph©n bæ
Tæng tiÒn l-¬ng chÝnh cña c¸c SP
TiÒn l-¬ng
*
chÝnh cña
SP A
§Ó h¹ch to¸n CPNCTT , kÕ to¸n sö dông TK 622 "CPNCTT". KÕt
cÊu TK 622 nh- sau:
TK 622
- CPNCTT
ph¸t sinh trong kú
- KÕt chuyÓn( ph©n bæ)
CPNCTT cho tõng
®èi t-îng cã liªn quan
®Ó tÝnh gi¸ thµnh.
T-¬ng tù nh- viÖc h¹ch to¸n CPNVLTT, h¹ch to¸n CPNCTT theo dâi chi
tiÕt theo tõng ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ vµ cuèi kú, TK 622 kh«ng cã sè d-.
BiÓu 1.2:
S¬ ®å h¹ch to¸n CPNCTT
TK 334
TK 622
TK 154
TiÒn l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng
ph¶i tr¶ cho CNTTSX
TK 338
KÕt chuyÓn
C¸c kho¶n trÝch theo
CPNCTT
tû lÖ víi tiÒn l-¬ng cña
CNTTSX thùc tÕ ph¸t sinh
1.3.1.3. H¹ch to¸n CPSXC trong ph©n x-ëng:
CPSXC lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sau
CPNVLTT vµ CPNCTT. §©y lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc,
19
qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt ë c¸c ph©n x-ëng, tæ ®éi s¶n xuÊt nh- CPKH
TSC§ dïng trong ph©n x-ëng, chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng... C¸c
CPSXC th-êng ®-îc h¹ch to¸n chi tiÕt theo tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ
(ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt).
CPSXC ph¸t sinh t¹i c¸c ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt nµo th× sÏ ®-îc
ph©n bæ hÕt cho c¸c ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ mµ ph©n x-ëng ®ã tham gia s¶n
xuÊt kh«ng ph©n biÖt ®· hoµn thµnh hay ch-a. Trªn thùc tÕ, CPSXC th-êng
®-îc ph©n bæ theo ®Þnh møc, ph©n bæ theo giê lµm viÖc thùc tÕ cña CNSX,
theo tiÒn l-¬ng CNSX.
Tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng
Møc CPSXC
ph©n bæ cho
=
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt c¶ c¸c
tõng ®èi t-îng
®èi t-îng
Tæng
* CPSXC cÇn
ph©n bæ
§Ó theo dâi c¸c kho¶n CPSXC , kÕ to¸n sö dông TK 627 " CPSXC ". Tµi
kho¶n nµy ®-îc më chi tiÕt theo tõng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt, dÞch vô.
KÕt cÊu TK 627:
TK 627
- CPSXC thùc tÕ
ph¸t sinh trong kú
- C¸c kho¶n ghi gi¶m
CPSXC
- KÕt chuyÓn( ph©n bæ) CPSXC
vµo c¸c ®èi t-îng cã liªn quan ®Ó
tÝnh gi¸ thµnh
TK 627 cuèi kú kh«ng cã sè d- do ®· kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ hÕt cho
c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ ®-îc chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n:
TK 6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng
TK 6272: Chi phÝ vËt liÖu
TK 6273: Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt
20
- Xem thêm -