Gi¶I thÝch ký hiÖu viÕt t¾t
CPSX
CPNVLTT
CPNCTT
CPSXC
CNTTSX
BHXH
BHYT
KPC§
SP
SPDD
KKTX
KK§K
NVLC
CPNVPX
TK
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
:
Chi phÝ s¶n xuÊt
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp
Chi phÝ s¶n xuÊt chung
C«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt
B¶o hiÓm x· héi
B¶o hiÓm y tÕ
Kinh phÝ c«ng ®oµn
S¶n phÈm
S¶n phÈm dë dang
Kª khai thêng xuyªn
KiÓm kª ®Þnh kú
Nguyªn vËt liÖu chÝnh
Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng
Tµi kho¶n
1
LêI NãI ®Çu
Sù ph¸t triÓn ngµy cµng m¹nh mÏ cña mét nÒn kinh tÕ më nh ViÖt Nam
trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®a c¸c doanh nghiÖp vµo mét thêi ®¹i míi - thêi
®¹i cña c¬ héi nhng còng ®Çy c¹nh tranh vµ th¸ch thøc. C¬ chÕ thÞ trêng ®· vµ
®ang lµ mét thay ®æi lín ®èi víi tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp. §Æc biÖt, hiÖn nay,
®øng tríc ngìng cöa WTO, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn tù hoµn thiÖn vµ
n©ng cao n¨ng lùc cña m×nh vÒ mäi mÆt ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn trong m«i trêng
míi ®Çy tiÒm n¨ng mµ tæ chøc nµy mang l¹i. §Çy tiÒm n¨ng bëi khi gia nhËp
WTO nghÜa lµ chóng ta sÏ héi nhËp hoµn toµn vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. ThÞ trêng thÕ giíi sÏ më cöa cho chóng ta tiÕn bíc vµo. Nhng trong s©n ch¬i nµy
chóng ta còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ mét trong nh÷ng khã kh¨n lín mµ
c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®èi mÆt sau khi gia nhËp WTO lµ viÖc xo¸
bá hµng rµo thuÕ quan, mËu dÞch. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµng ngo¹i nhËp sÏ trµn
lan trªn thÞ trêng ViÖt Nam víi nh÷ng c«ng ty ®a quèc gia, nh÷ng tËp ®oµn víi
tiÒm lùc tµi chÝnh khæng lå s½n sµng h¹ gi¸ b¸n thÊp h¬n CPSX trong vßng 35 n¨m ®Ó ®¸nh gôc hµng ho¸ trong níc. §iÒu nµy ®· ®îc kiÓm chøng t¹i
nh÷ng níc ®· gia nhËp WTO tríc ®ã, vµ gÇn ®©y lµ Trung Quèc - níc l¸ng
giÒng cña chóng ta. C«ng t¸c h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vèn
®· ®ãng vai trß rÊt quan träng trong toµn bé c«ng t¸c h¹ch to¸n kÕ to¸n cña
doanh nghiÖp nay cµng ®ßi hái ®îc hoµn thiÖn ®Ó trë thµnh mét c«ng cô ®Ó
c¸c doanh nghiÖp sö dông trong cuéc chiÕn kh«ng khoan nhîng ®ã.
NhËn thøc ®îc tÇm quan träng cña c«ng t¸c tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong s¶n xuÊt hiÖn nay, em chän ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty cæ phÇn que
hµn ®iÖn ViÖt §øc" lµm néi dung nghiªn cøu vµ viÕt luËn v¨n tèt nghiÖp.
Ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, luËn v¨n ®îc chia lµm 3 phÇn chÝnh:
Ch¬ng 1: C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt
Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng cña h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
t¹i C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc
Ch¬ng 3: Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i
C«ng ty cæ phÇn que hµn ®iÖn ViÖt §øc
2
Ch¬ng 1
C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n CFSX vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt
1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm:
1.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt:
1.1.1.1. Kh¸i niÖm:
NÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn víi
sù vËn ®éng vµ tiªu hao cña c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §ã
lµ ba yÕu tè: T liÖu lao ®éng, ®èi tîng lao ®éng vµ søc lao ®éng. Mçi yÕu tè c¬
b¶n trªn tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt theo nh÷ng c¸ch kh¸c nhau ®Ó tõ ®ã
h×nh thµnh nªn c¸c chi phÝ t¬ng øng kh¸c nhau: Chi phÝ khÊu hao t liÖu lao
®éng, chi phÝ tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ chi phÝ tiÒn l¬ng tr¶ cho ngêi lao
®éng vµ lµ c¸c yÕu tè c¬ b¶n cÊu thµnh nªn gi¸ trÞ s¶n phÈm míi s¸ng t¹o ra.
Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn cã thÓ ®Þnh nghÜa CPSX nh sau: CPSX lµ sù tiªu
hao vÒ nguyªn vËt liÖu, nh©n c«ng vµ khÊu hao TSC§ mµ doanh nghiÖp ph¶i
bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét kú nhÊt ®Þnh.
§Ó hiÓu râ b¶n chÊt cña CPSX, cÇn ph©n biÖt râ kh¸i niÖm chi phÝ vµ chi
tiªu. Chi phÝ thùc chÊt lµ sù dÞch chuyÓn gi¸ trÞ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt vµo ®èi t îng tÝnh gi¸. Nh vËy, chØ ®îc tÝnh lµ chi phÝ cña kú h¹ch to¸n nh÷ng hao phÝ vÒ
tµi s¶n vµ lao ®éng cã liªn quan ®Õn khèi lîng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra trong kú
chø kh«ng ph¶i mäi kho¶n chi ra trong kú h¹ch to¸n. Ngîc l¹i, chi tiªu lµ sù
gi¶m ®i ®¬n thuÇn c¸c lo¹i vËt t, tµi s¶n, tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, bÊt kÓ nã
®îc dïng vµo môc ®Ých g×. Tæng sè chi tiªu trong kú cña doanh nghiÖp bao
gåm chi tiªu cho qu¸ tr×nh cung cÊp, chi tiªu cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh
doanh, chi tiªu cho qu¸ tr×nh tiªu thô.
1.1.1.2. Ph©n lo¹i chi phÝ:
Ph©n lo¹i chi phÝ lµ viÖc s¾p xÕp CPSX vµo tõng lo¹i, tõng nhãm kh¸c
nhau theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh.
* Ph©n lo¹i CPSX theo lÜnh vùc ho¹t ®éng kinh doanh:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, CPSX chia thµnh 3 lo¹i:
- Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn
ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô vµ qu¶n lý hµnh chÝnh, qu¶n trÞ kinh doanh.
- Chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh: Bao gåm nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn ho¹t
®éng vÒ vèn vµ ®Çu t tµi chÝnh.
3
- Chi phÝ bÊt thêng: Bao gåm nh÷ng chi phÝ ngoµi dù kiÕn nh chi phÝ vÒ
thanh lý, nhîng b¸n TSC§...
C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc ph©n ®Þnh chi phÝ ®îc chÝnh x¸c, phôc vô
cho viÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh, x¸c ®Þnh chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña tõng ho¹t ®éng
kinh doanh ®óng ®¾n, còng nh lËp b¸o c¸o tµi chÝnh nhanh chãng, kÞp thêi.
* Ph©n lo¹i chi phÝ theo yÕu tè chi phÝ :
Nh»m phôc vô cho viÖc tËp hîp CPSX vµ qu¶n lý chi phÝ theo néi dung
kinh tÕ cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ,
ngêi ta tËp hîp nh÷ng chi phÝ cã cïng néi dung, tÝnh chÊt kinh tÕ thµnh mét
nhãm. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh, CPSX ®îc chia lµm 5 yÕu tè sau ®©y:
- YÕu tè nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu
chÝnh, nguyªn vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô dông cô sö dông vµo
môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh trong kú b¸o c¸o.
- YÕu tè chi phÝ tiÒn l¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l¬ng ( chi phÝ nh©n
c«ng): Bao gåm toµn bé c¸c kho¶n ph¶i tr¶ cho ngêi lao ®éng trong lÜnh vùc
s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp nh tiÒn l¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l¬ng (BHXH,
BHYT, KPC§), c¸c kho¶n trî cÊp, phô cÊp cho c«ng nh©n vµ nh©n viªn qu¶n
lý ph©n xëng.
- YÕu tè chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao ph¶i trÝch trong kú
cña tÊt c¶ c¸c TSC§ sö dông cho s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
- YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Lµ toµn bé sè tiÒn mµ doanh nghiÖp
ph¶i tr¶ cho c¸c lo¹i dÞch vô mua ngoµi phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n
xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp nh tiÒn ®iÖn, níc, ®iÖn tho¹i vµ c¸c dÞch vô
kh¸c.
- YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn
cha ®îc ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè tiªu dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
trong kú.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cho biÕt ®îc kÕt cÊu, tû träng cña tõng yÕu tè chi phÝ
s¶n xuÊt ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu vµ t×nh h×nh thùc hiÖn dù to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt, lµm c¨n cø ®Ó lËp b¶n thuyÕt minh b¸o c¸o tµi chÝnh phôc vô cho
yªu cÇu th«ng tin qu¶n trÞ doanh nghiÖp vµ lËp dù to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cho kú
sau.
* Ph©n lo¹i CPSX theo kho¶n môc:
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy CPSX ®îc chia thµnh 3 lo¹i chÝnh:
4
- CPNVLTT: Bao gåm chi phÝ vÒ c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu( kÓ c¶ nöa
thµnh phÈm mua ngoµi), vËt liÖu phô, nhiªn liÖu sö dông trùc tiÕp vµo s¶n
xuÊt, chÕ t¹o SP.
- CPNCTT: Bao gåm toµn bé chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n
trÝch BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l¬ng cña CNTTSX theo quy ®Þnh.
- CPSXC: Lµ nh÷ng chi phÝ dïng vµo viÖc qu¶n lý vµ phôc vô s¶n xuÊt
chung t¹i bé phËn s¶n xuÊt( ph©n xëng, tæ ®éi...). CPSXC bao gåm:
+ CPNVPX: Gåm chi phÝ vÒ tiÒn l¬ng, phô cÊp vµ c¸c kho¶n trÝch
BHXH, BHYT, KPC§ trªn tiÒn l¬ng cña NVPX.
+ Chi phÝ vËt liÖu: Ph¶n ¸nh chi phÝ vËt liÖu sö dông chung nh vËt liÖu
dïng ®Ó söa ch÷a, b¶o dìng TSC§, vËt liÖu v¨n phßng... phôc vô cho nhu cÇu
qu¶n lý chung ë c¸c ph©n xëng.
+ Chi phÝ CCDC: Ph¶n ¸nh chi phÝ CCDC dïng cho nhu cÇu s¶n xuÊt
chung ë c¸c ph©n xëng: khu«n mÉu, dông cô g¸ l¾p...
+ Chi phÝ KHTSC§: Ph¶n ¸nh toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao cña
TSC§HH, TSC§VH, TSC§ thuª tµi chÝnh sö dông ë c¸c ph©n xëng.
+ Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Bao gåm nh÷ng chi phÝ vÒ lao vô, dÞch vô
mua ngoµi ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt chung cña ph©n xëng, tæ ®éi
(®iÖn, níc, ®iÖn tho¹i)
+ Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm c¸c kho¶n chi b»ng tiÒn ngoµi c¸c
kho¶n chi phÝ trªn, sö dông cho nhu cÇu s¶n xuÊt chung cña ph©n xëng, tæ ®éi.
C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ®é ph©n bæ chi
phÝ cho tõng ®èi tîng. Nã cã t¸c dông phôc vô cho nhu cÇu qu¶n lý CPSX
theo ®Þnh møc, lµ c¬ së cho kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo
kho¶n môc, lµ c¨n cø ®Ó ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ
®Þnh møc chi phÝ cho kú sau.
* Ph©n lo¹i CFSX theo chøc n¨ng trong s¶n xuÊt kinh doanh:
Bao gåm 3 lo¹i:
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt: Gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn
quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm hoÆc thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô trong ph¹m
vi ph©n xëng.
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng tiªu thô: Bao gåm tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã
liªn quan ®Õn viÖc tiªu thô s¶n phÈm hµng ho¸, lao vô, dÞch vô.
5
- Chi phÝ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý: Bao gåm nh÷ng chi phÝ qu¶n lý
kinh doanh, hµnh chÝnh vµ nh÷ng chi phÝ chung ph¸t sinh liªn quan ®Õn ho¹t
®éng cña doanh nghiÖp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy lµm c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh c«ng xëng, gi¸ thµnh
toµn bé, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ hµng ho¸ tån kho, ph©n biÖt ®îc chi phÝ theo tõng
chøc n¨ng còng nh lµm c¨n cø ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lý chi phÝ.
*Ph©n lo¹i theo ph¬ng ph¸p tÝnh nhËp chi phÝ vµo gi¸ thµnh:
Chi phÝ theo c¸ch ph©n lo¹i nµy chia lµm hai lo¹i:
- Chi phÝ trùc tiÕp: Lµ toµn bé nh÷ng chi phÝ cã thÓ tÝnh trùc tiÕp vµo gi¸
thµnh cña tõng ®èi tîng chÞu chi phÝ
- Chi phÝ gi¸n tiÕp: Lµ tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn nhiÒu s¶n
phÈm, nhiÒu c«ng viÖc (®èi tîng kh¸c nhau). V× vËy, ®Ó tÝnh vµo chØ tiªu gi¸
thµnh kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp mµ ph¶i dïng ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã ý nghÜa quan träng ®èi víi viÖc x¸c ®Þnh ph¬ng
ph¸p tËp hîp CPSX vµ ph©n bæ CPSX mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lý.
*Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ:
Bao gåm 2 lo¹i chi phÝ:
- Chi phÝ s¶n phÈm: Lµ chi phÝ g¾n liÒn víi s¶n phÈm s¶n xuÊt ra hoÆc ®îc mua trong kú ®Ó b¸n l¹i. Chi phÝ s¶n phÈm lµ nh÷ng chi phÝ nh nguyªn vËt
liÖu trùc tiÕp, lao ®éng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Nh vËy, chi phÝ s¶n
phÈm lu«n g¾n liÒn víi s¶n phÈm vµ chØ thu håi khi s¶n phÈm tiªu thô cßn khi
s¶n phÈm cha ®îc tiªu thô th× chóng n»m trong s¶n phÈm tån kho.
- Chi phÝ thêi kú: Lµ nh÷ng chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc trong mét kú kinh
doanh nµo ®ã, hay cßn gäi lµ chi phÝ ph¸t sinh (CPBH, CPQLDN). Chi phÝ
thêi kú kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chi phÝ t¹o thµnh thùc thÓ s¶n phÈm hay n»m
trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ vèn cña hµng ho¸ mua vµo. Nã lµ nh÷ng kho¶n
chi phÝ hoµn toµn biÖt lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc mua hµng ho¸.
*Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ:
Bao gåm 3 lo¹i :
- BiÕn phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã quan hÖ tû lÖ thuËn víi biÕn
®éng vÒ møc ®é ho¹t ®éng cña khèi lîng c«ng viÖc vµ s¶n phÈm hoµn thµnh.
BiÕn phÝ thêng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc
tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp.
6
- §Þnh phÝ: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng
thay ®æi. §Þnh phÝ thêng bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ: chi phÝ khÊu hao TSC§,
chi phÝ thuª nhµ xëng, l¬ng nh©n viªn ph©n xëng.
- Chi phÝ hçn hîp: Lµ lo¹i chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¶ chi phÝ biÕn ®æi
vµ chi phÝ cè ®Þnh.
Ngoµi nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i trªn, trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu ta cã thÓ gÆp
mét sè c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ kh¸c nh ph©n lo¹i theo chøc n¨ng kiÓm so¸t bao
gåm chi phÝ kiÓm so¸t ®îc vµ chi phÝ kh«ng kiÓm so¸t ®îc, ph©n lo¹i theo møc
®é phï hîp gåm chi phÝ thÝch ®¸ng vµ chi phÝ kh«ng thÝch ®¸ng.
Trong qu¶n lý kinh doanh, nÕu chØ hiÓu ®îc mét mÆt, hoÆc mét phÇn cña
vÊn ®Ò th× rÊt khã khi ®a ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý. Trong c«ng t¸c qu¶n lý chi
phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm còng vËy, yÕu tè CPSX chØ lµ mét mÆt. Chi phÝ
chi ra ph¶i ®îc xem xÐt trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi mÆt thø hai, còng lµ
mÆt c¬ b¶n cña s¶n xuÊt, ®ã lµ kÕt qu¶ thu ®îc sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Quan hÖ
so s¸nh ®ã ®· h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm. VËy ph¶i hiÓu nh
thÕ nµo cho ®óng vµ ®Çy ®ñ kh¸i niÖm còng nh c¸c mèi quan hÖ cña gi¸ thµnh
s¶n phÈm? Sau ®©y ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ó lµm râ vÊn ®Ò nµy.
1.1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm:
1.1.2.1. Kh¸i niÖm gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ
vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi lîng c«ng t¸c, s¶n
phÈm lao vô ®· hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp nh»m ph¶n ¸nh vÒ
chÊt lîng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trªn tÊt c¶ c¸c mÆt nh kinh tÕ, kü thuËt
tæ chøc, chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng viÖc qu¶n lý, sö dông vËt t, lao ®éng,
tiÒn vèn cña doanh nghiÖp, ®ång thêi gi¸ thµnh cßn lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp
x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cña s¶n phÈm vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña
doanh nghiÖp.
1.1.2.2.Ph©n lo¹i gi¸ thµnh:
Qua nh÷ng ph©n tÝch ë trªn, ta thÊy viÖc qu¶n lý vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸
thµnh lµ rÊt quan träng. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu ®ã vµ ®Ó c«ng t¸c tÝnh gi¸
thµnh ®îc thuËn lîi, nhµ qu¶n lý ph¶i ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo c¸c tiªu thøc
kh¸c nhau.
7
*NÕu c¨n cø vµo gãc ®é qu¶n lý gi¸ thµnh, thêi gian vµ c¬ së sè liÖu ®Ó
tÝnh gi¸ thµnh:
Gi¸ thµnh ®îc chia lµm 3 lo¹i:
- Gi¸ thµnh KH: Lµ gi¸ thµnh ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së gi¸ thµnh thùc tÕ
kú tríc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ kú KH. Gi¸ thµnh KH thêng ®îc
tÝnh to¸n tríc khi b¾t ®Çu tiÕn hµnh qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Lµ gi¸ thµnh ®îc tÝnh to¸n trªn c¬ së c¸c ®Þnh
møc vµ dù to¸n chi phÝ hiÖn hµnh ®· ®îc x©y dùng trong kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh. Gi¸ thµnh ®Þnh møc còng ®îc x©y dùng tríc khi b¾t ®©ï mét qu¸
tr×nh s¶n xuÊt, nhng kh¸c víi gi¸ thµnh KH, gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n lu«n
thay ®æi ®Ó phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong qu¸ tr×nh
thùc hiÖn KH.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ gi¸ thµnh ®îc tÝnh to¸n sau khi ®· hoµn thµnh viÖc
chÕ t¹o s¶n phÈm, ®îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh vµ s¶n
lîng thùc tÕ ®· diÔn ra sau qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §©y lµ chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp
nh»m ph¶n ¸nh vÒ chÊt lîng cña tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
* NÕu c¨n cø vµo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®îc chia lµm hai lo¹i:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng xëng): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh nh÷ng
CPSX ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh chÕ t¹o s¶n phÈm ë ph¹m vi ph©n xëng gåm
CPNVLTT, CPNCTT, CPSXC cho c¸c s¶n phÈm vµ lao vô ®· hoµn thµnh, v×
thÕ gi¸ thµnh s¶n xuÊt cßn cã tªn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng xëng.
- Gi¸ thµnh tiªu thô( Gi¸ thµnh toµn bé): Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c
kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm, gi¸
thµnh tiªu thô v× vËy cßn ®îc gäi lµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ hoÆc gi¸ thµnh toµn bé.
C«ng thøc tÝnh nh sau:
Gi¸ thµnh toµn bé cña
Gi¸ thµnh s¶n xuÊt
=
+ CPBH + CPQLDN
s¶n phÈm tiªu thô
cña s¶n phÈm
1.1.2.3.B¶n chÊt, chøc n¨ng cña gi¸ thµnh:
* B¶n chÊt cña gi¸ thµnh: Nãi ®Õn b¶n chÊt cña gi¸ thµnh s¶n phÈm tøc lµ
nãi ®Õn néi dung kinh tÕ chøa ®ùng bªn trong cña chØ tiªu gi¸ thµnh. §iÓm
8
qua lÞch sö vÒ lý luËn gi¸ thµnh, ta cã thÓ thÊy b¶n chÊt cña gi¸ thµnh th«ng
qua c¸c quan ®iÓm sau:
- Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh lµ sù hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng
vËt ho¸ ®îc dïng ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô mét ®¬n vÞ hoÆc mét khèi lîng s¶n
phÈm nhÊt ®Þnh.
- Quan ®iÓm cho r»ng gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ
mµ doanh nghiÖp bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm bÊt kÓ nã n»m ë bé
phËn nµo trong c¸c bé phËn cÊu thµnh gi¸ trÞ s¶n phÈm.
- Mét quan ®iÓm kh¸c cho r»ng gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn mèi liªn hÖ t¬ng
quan gi÷a mét bªn lµ chi phÝ s¶n xuÊt, mét bªn lµ kÕt qu¶ ®¹t ®îc trong tõng
giai ®o¹n nhÊt ®Þnh.
Ta cã thÓ rót ra kÕt luËn vÒ b¶n chÊt cña ph¹m trï gi¸ thµnh nh sau: B¶n
chÊt cña gi¸ thµnh lµ sù chuyÓn dÞch gi¸ trÞ cña c¸c yÕu tè vËt chÊt vµo s¶n
phÈm, c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®· hoµn thµnh. NÕu cha cã sù dÞch chuyÓn
nµy th× kh«ng thÓ nãi ®Õn chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Trong ®iÒu kiÖn nÒn
kinh tÕ thÞ trêng, gi¸ thµnh s¶n phÈm bao gåm toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vËt
chÊt thùc tÕ cÇn thiÕt ®îc bï ®¾p, bÊt kÓ nã thuéc bé phËn nµo trong cÊu thµnh
gi¸ trÞ s¶n phÈm.
H¹ch to¸n gi¸ thµnh chÝnh lµ tÝnh to¸n, x¸c ®Þnh sù chuyÓn dÞch c¸c yÕu
tè vËt chÊt vµo khèi lîng s¶n phÈm võa tho¸t ra khái qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ tiªu
thô nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng cña gi¸ thµnh s¶n phÈm.
* Chøc n¨ng cña gi¸ thµnh:
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chØ tiªu kinh tÕ quan träng, tæng hîp. Nã ph¶n ¸nh
chÊt lîng ho¹t ®éng cña c«ng t¸c s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp, lµ
c«ng cô quan träng ®Ó nhµ qu¶n lý n©ng cao hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
Nh»m cã c¨n cø xem xÐt tÝnh chÊt quan träng cña chØ tiªu gi¸ thµnh trong
c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ, cÇn nghiªn cøu c¸c chøc n¨ng vèn cã cña chØ tiªu gi¸
thµnh.
- Chøc n¨ng thíc ®o bï ®¾p chi phÝ: Gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn nh÷ng
hao phÝ vËt chÊt mµ c¸c doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n
phÈm. Nh÷ng hao phÝ vËt chÊt nµy cÇn ®îc bï ®¾p mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi
®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt vµ ®©y ®· trë thµnh mét vÊn ®Ò quan t©m ®Çu
tiªn cña c¸c doanh nghiÖp bëi hiÖu qu¶ kinh tÕ ®îc biÓu hiÖn tríc hÕt ë chç
doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng bï l¹i nh÷ng g× m×nh ®· bá ra hay kh«ng. §ñ bï
9
®¾p lµ khëi ®iÓm cña hiÖu qu¶ vµ lµ yÕu tè ®Çu tiªn ®Ó xem xÐt hiÖu qu¶ kinh
doanh cña doanh nghiÖp.
- Chøc n¨ng lËp gi¸: Gi¸ c¶ SP ®îc x©y dùng trªn c¬ së hao phÝ lao ®éng
x· héi cÇn thiÕt, biÓu hiÖn mÆt gi¸ trÞ SP. Khi x©y dùng gi¸ c¶ th× yªu cÇu ®Çu
tiªn lµ gi¸ c¶ cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n
phÈm, b¶o ®¶m cho c¸c doanh nghiÖp trong ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt b×nh thêng cã
thÓ bï ®¾p ®îc hao phÝ ®Ó thùc hiÖn qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt. §Ó thùc hiÖn ®îc
yªu cÇu bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt th× khi x©y dùng gi¸ c¶ ph¶i c¨n cø vµo gi¸
thµnh SP. ViÖc ®a ra c¸c ®Þnh møc hao phÝ trong gi¸ thµnh SP cã ý nghÜa rÊt
tÝch cùc khi sö dông gi¸ thµnh lµm c¨n cø ®Ó lËp gi¸.
- Chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ: Doanh lîi cña doanh nghiÖp cao hay thÊp
phô thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh SP, h¹ gi¸ thµnh SP lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó
t¨ng cêng doanh lîi t¹o nªn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. PhÊn ®Êu h¹ thÊp
gi¸ thµnh b»ng c¸c ph¬ng ph¸p c¶i tiÕn tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, hoµn thiÖn
c«ng nghÖ s¶n xuÊt, tiÕt kiÖm CPSX lµ híng c¬ b¶n ®Ó c¸c doanh nghiÖp ®øng
v÷ng vµ ph¸t triÓn trong ®iªï kiÖn nÒn kinh tÕ cã c¹nh tranh. Cïng víi ph¹m
trï kinh tÕ kh¸c nh gi¸ c¶, l·i, chÊt lîng, gi¸ thµnh SP thùc tÕ ®· trë thµnh ®ßn
bÈy kinh tÕ quan träng thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t¨ng cêng hiÖu qu¶ kinh
doanh phï hîp víi nguyªn t¾c h¹ch to¸n kinh doanh trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ thÞ
trêng.
H¬n n÷a, trong s¶n xuÊt kinh doanh, gi¸ thµnh lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh giíi
h¹n chi phÝ ®Ó tÝnh to¸n, lùa chän nh÷ng ph¬ng ¸n s¶n xuÊt tèi u, do vËy trong
h¹ch to¸n kinh tÕ cÇn tÝnh ®óng, tÝnh ®ñ gi¸ thµnh dùa trªn c¬ së kh¸ch quan.
VÒ lý luËn còng nh trªn thùc tÕ, gi¸ thµnh SP kh«ng chÊp nhËn tÊt c¶ c¸c
CPSX mµ chØ chÊp nhËn nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt trong s¶n xuÊt. §©y lµ mét
trong nh÷ng ®Æc ®iÓm quan träng cña gi¸ thµnh mµ khi tÝnh to¸n, ngêi lµm
c«ng t¸c qu¶n lý cÇn n¾m râ.
Nh vËy, chóng ta ®Òu thÊy ®îc chi phÝ, gi¸ c¶, gi¸ thµnh, lîi nhuËn lµ
nh÷ng ph¹m trï kinh tÕ kh¸ch quan. Chóng tån t¹i g¾n liÒn víi sù tån t¹i cña
quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ vµ lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cña qu¶n lý kinh
tÕ, ®ång thêi chóng hîp thµnh mét hÖ thèng thèng nhÊt cã mèi quan hÖ mËt
thiÕt vµ t¸c ®éng qua l¹i lÉn nhau trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sau ®©y ta xem
xÐt cô thÓ mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP.
10
1.1.3. Mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP:
CPSX vµ gi¸ thµnh SP lµ hai chØ tiªu cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau, thÓ
hiÖn ë hai mÆt:
- XÐt vÒ mÆt néi dung: Gi¸ thµnh SP s¶n xuÊt ®îc tÝnh trªn c¬ së CPSX
®· tËp hîp vµ sè lîng SP hoµn thµnh trong kú b¸o c¸o. Néi dung gi¸ thµnh SP
lµ CPSX ®îc tÝnh cho sè lîng vµ cho lo¹i SP.
- XÐt vÒ mÆt kÕ to¸n: KÕ to¸n tËp hîp CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh SP ph©n xëng lµ hai bíc c«ng viÖc liªn tiÕp vµ g¾n bã h÷u c¬ víi nhau. Tuy nhiªn, gi÷a
CPSX vµ gi¸ thµnh SP còng cã sù kh¸c nhau râ rÖt. CPSX vµ gi¸ thµnh SP ®Òu
lµ hao phÝ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ nhng tÝnh trong chØ tiªu gi¸ thµnh
SP th× chØ tÝnh nh÷ng hao phÝ cho SP hoµn thµnh trong kú. NÕu CPSX vµ gi¸
thµnh SP gièng nhau vÒ chÊt th× chóng l¹i kh¸c nhau vÒ lîng.
Trªn thùc tÕ, tæng CPSX ph¸t sinh trong kú vµ tæng gi¸ thµnh thêng
kh«ng thèng nhÊt víi nhau lµ v× CPSXDD ®Çu, cuèi kú trong mét kú thêng
kh¸c nhau. Cã thÓ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ gi¸ thµnh SP qua s¬ ®å
sau:
A CPXS dë dang ®Çu kú
B
A
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm
CPSX ph¸t sinh trong kú
C CPSX dë dang cuèi kú
D
D
Qua s¬ ®å trªn ta thÊy: AC = AB + BD - CD, hay:
Tæng gi¸ thµnh
SP hoµn thµnh
=
CPSXDD
CPSX ph¸t
+
®Çu kú
sinh trong kú
CPSXDD
cuèi kú
Khi gi¸ trÞ SPDD( CPSXDD) ®Çu kú vµ cuèi kú b»ng nhau hoÆc c¸c
ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã SPDD th× tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm b»ng tæng CPSX
ph¸t sinh trong kú.
Tãm l¹i, CPSX vµ gi¸ thµnh SP cã mèi quan hÖ mËt thiÕt, h÷u c¬ víi
nhau, mèi quan hÖ nµy ph¶n ¸nh t¸c ®éng tÝch cùc cña c«ng viÖc øng dông
khoa häc kü thuËt vµ khoa häc qu¶n lý vµo s¶n xuÊt, nªn muèn ®¹t ®îc thµnh
c«ng trong qu¸ tr×nh qu¶n lý s¶n xuÊt ph¶i ®a ra nh÷ng nguyªn t¾c kinh tÕ - kÕ
to¸n vµo c«ng t¸c qu¶n lý chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh SP.
11
1.2. §èi tîng tËp hîp CPSX vµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh:
1.2.1. §èi tîng tËp hîp CPSX:
CPSX ph¸t sinh trong c¸c DNSX bao gåm nhiÒu lo¹i, mçi lo¹i mang mét
néi dung kinh tÕ, c«ng dông kh¸c nhau vµ ph¸t sinh t¹i nh÷ng ®Þa ®iÓm vµ thêi
gian kh¸c nhau. CPSX ph¸t sinh sÏ ®îc tËp hîp theo nh÷ng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh
chi phÝ hoÆc theo mét ph¹m vi, giíi h¹n nµo ®ã. Nh vËy, viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng h¹ch to¸n CPSX chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc
chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. Muèn x¸c ®Þnh ®îc ®èi
tîng tËp hîp chi phÝ, ngêi ta thêng c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ,
vµo lo¹i h×nh s¶n xuÊt hay vµo yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lý tæ chøc s¶n xuÊt
kinh doanh. ViÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng kÕ to¸n tËp hîp CPSX mét c¸ch khoa häc,
hîp lý, cã ý nghÜa rÊt quan träng cho viÖc tæ chøc kÕ to¸n CPSX tõ viÖc tæ
chøc h¹ch to¸n ban ®Çu cho ®Õn viÖc më c¸c tµi kho¶n, c¸c sæ chi tiÕt vµ tæng
hîp sè liÖu.
1.2.2. §èi tîng tÝnh gi¸ thµnh SP:
§©y lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn trong toµn bé c«ng t¸c x¸c ®Þnh gi¸ thµnh SP
cña doanh nghiÖp. X¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh SP g¾n liÒn víi c¬ cÊu tæ
chøc s¶n xuÊt vµ quy tr×nh c«ng nghÖ chñ yÕu phôc vô cho viÖc kiÓm tra vµ
®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng bé phËn trong mèi liªn hÖ víi
viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n xuÊt c¸c lo¹i SP cuèi cïng ®¹t hiÖu qu¶ tèi u.
Song ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cßn phôc vô cho viÖc ph©n phèi chi phÝ vµ x¸c
®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh trong nh÷ng trêng hîp nhÊt ®Þnh, nªn kh«ng thÓ cã
®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cho nh÷ng kÕt qu¶ khã cã thÓ x¸c ®Þnh hoÆc x¸c ®Þnh
mét c¸ch thiÕu chÝnh x¸c. Ngoµi ra, ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh ph¶i thèng nhÊt,
trïng hîp víi ®èi tîng lËp gi¸ c¶ cho tõng SP, chi tiÕt SP. Tuú vµo tõng lo¹i
h×nh s¶n xuÊt, vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ hay vµo ®Æc ®iÓm cung cÊp,
sö dông cña tõng lo¹i s¶n phÈm ®ã mµ ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh cã thÓ lµ thµnh
phÈm hoÆc b¸n thµnh phÈm ë tõng bíc chÕ t¹o.
§¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh ph¶i lµ ®¬n vÞ ®îc thõa nhËn trong nÒn kinh tÕ thÞ
trêng. §¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh thùc tÕ cÇn thèng nhÊt víi ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh kÕ
ho¹ch cña doanh nghiÖp.
12
1.2.3. Mèi quan hÖ gi÷a ®èi tîng tËp hîp CPSX vµ ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh:
§èi tîng kÕ to¸n tËp hîp CPSX ®îc x¸c ®Þnh lµ c¨n cø ®Ó tæ chøc c«ng
t¸c ghi chÐp ban ®Çu, ®Ó më sæ chi tiÕt, tËp hîp CPSX (chi tiÕt theo tõng ®èi tîng) ... gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý CPSX vµ phôc vô viÖc tÝnh gi¸ thµnh.
Cßn viÖc x¸c ®Þnh ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh l¹i lµ c¨n cø ®Ó kÕ to¸n më c¸c
thÎ tÝnh gi¸ thµnh, tæ chøc c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh theo ®èi tîng... gióp cho
doanh nghiÖp kiÓm tra qu¶n lý t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh vµ tÝnh
hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp.
Tuy vËy gi÷a chóng l¹i cã quan hÖ mËt thiÕt víi nhau. ViÖc x¸c ®Þnh hîp
lý ®èi tîng tËp hîp CPSX lµ tiÒn ®Ò, lµ ®iÒu kiÖn ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Trªn thùc
tÕ, mét ®èi tîng tËp hîp CPSX cã thÓ trïng víi mét ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh.
Trong trêng hîp kh¸c, mét ®èi tîng tËp hîp CPSX l¹i bao gåm nhiÒu ®èi tîng
tÝnh gi¸ thµnh vµ ngîc l¹i mét ®èi tîng tÝnh gi¸ thµnh còng cã thÓ bao gåm
nhiÒu ®èi tîng tËp hîp CPSX .
1.3. Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n CPSX
1.3.1. H¹ch to¸n CPSX theo ph¬ng ph¸p KKTX:
Ph¬ng ph¸p KKTX lµ ph¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh hiÖn cã,
biÕn ®éng t¨ng gi¶m CPSX mét c¸ch thêng xuyªn, liªn tôc trªn c¸c tµi kho¶n
ph¶n ¸nh CPSX.
1.3.1.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp:
CPNVLTT bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, vËt liÖu phô,
nhiªn liÖu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm cña doanh nghiÖp.
Trong kú, kÕ to¸n c¨n cø vµo c¸c chøng tõ xuÊt kho vËt t vµ ph¬ng ph¸p tÝnh
gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng ®Ó tÝnh ra gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt dïng. Sau ®ã c¨n
cø vµo ®èi tîng tËp hîp CPSX ®· x¸c ®Þnh ®Ó tËp hîp CPNVLTT. Trêng hîp
vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi tîng tËp hîp chi phÝ, kh«ng thÓ
tæ chøc h¹ch to¸n riªng ®îc th× ph¶i ¸p dông ph¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó
ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi tîng cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ thêng ®îc sö
dông lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo hÖ sè, theo träng lîng, sè lîng
s¶n phÈm. C«ng thøc ph©n bæ nh sau:
Chi phÝ vËt liÖu ph©n
Tæng chi phÝ vËt liÖu
= Tæng tiªu thøc ph©n bæ
bæ cho tõng ®èi tîng
13
*
Tiªu thøc ph©n bæ
cña tõng ®èi tîng
§Ó tËp hîp CPNVLTT dïng trong kú, kÕ to¸n sö dông TK 621"
CPNVLTT"
TK 621
- C¸c chi phÝ
nguyªn vËt liÖu
ph¸t sinh trong
kú
- C¸c kho¶n gi¶m
chi phÝ ( nÕu cã)
- KÕt chuyÓn
CPNVLTT
Tµi kho¶n 621 më chi tiÕt cho tõng ®èi tîng tËp hîp CPSX vµ cuèi kú
kh«ng cã sè d.
BiÓu 1.1:
S¬ ®å h¹ch to¸n tæng hîp CPNVLTT
TK 151, 152, 331, 111,
112, 411, 311...
TK 621
TK 154
KÕt chuyÓn CPNVLTT
VËt liÖu dïng trùc
tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm
tiÕn hµnh lao vô, dÞch vô
TK 152
NVL dïng kh«ng
hÕt nhËp kho hay
chuyÓn sang kú sau
1.3.1.2. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp:
- CPNCTT lµ nh÷ng kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n trùc tiÕp
s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nh: tiÒn l¬ng chÝnh,
tiÒn l¬ng phô, phô cÊp cã tÝnh chÊt tiÒn l¬ng( phô cÊp khu vùc, ®¾t ®á, ®éc h¹i,
14
phô cÊp lµm ®ªm, thªm giê...). Ngoµi ra, CPNCTT cßn bao gåm c¸c kho¶n
®ãng gãp cho quü BHXH, BHYT vµ KPC§ do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ
tÝnh vµo chi phÝ kinh doanh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi tiÒn l¬ng c«ng
nh©n s¶n xuÊt.
Trong trêng hîp ph¶i ph©n bæ gi¸n tiÕp, tiÒn l¬ng chÝnh cña CNTTSX th×
thêng ph©n bæ theo tû lÖ víi tiÒn l¬ng ®Þnh møc hoÆc giê c«ng ®Þnh møc. Vµ
tiÒn l¬ng phô thêng ®îc ph©n bæ cho s¶n phÈm theo tû lÖ víi tiÒn l¬ng chÝnh.
TiÒn l¬ng chÝnh
cña CNSX ph©n
bæ cho SP A
=
Tæng tiÒn l¬ng chÝnh cña c«ng
nh©n cÇn ph©n bæ
Tæng tiÒn l¬ng ®Þnh møc cña c¸c
SP
*
TiÒn l¬ng
®Þnh møc
cña SP A
TiÒn l¬ng phô
Tæng tiÒn l¬ng phô cña c«ng nh©n
TiÒn l¬ng
cña CNSX ph©n
cÇn ph©n bæ
chÝnh cña
=
*
Tæng tiÒn l¬ng chÝnh cña c¸c SP
bæ cho SP A
SP A
§Ó h¹ch to¸n CPNCTT , kÕ to¸n sö dông TK 622 "CPNCTT". KÕt
cÊu TK 622 nh sau:
TK 622
- CPNCTT
- KÕt chuyÓn( ph©n bæ)
ph¸t sinh trong kú
CPNCTT cho tõng
®èi tîng cã liªn quan
®Ó tÝnh gi¸ thµnh.
T¬ng tù nh viÖc h¹ch to¸n CPNVLTT, h¹ch to¸n CPNCTT theo dâi chi
tiÕt theo tõng ®èi tîng h¹ch to¸n chi phÝ vµ cuèi kú, TK 622 kh«ng cã sè d.
BiÓu 1.2:
S¬ ®å h¹ch to¸n CPNCTT
TK 334
TK 622
TiÒn l¬ng vµ phô cÊp l¬ng
ph¶i tr¶ cho CNTTSX
TK 338
C¸c kho¶n trÝch theo
tû lÖ víi tiÒn l¬ng cña
CNTTSX thùc tÕ ph¸t sinh
15
TK 154
KÕt chuyÓn
CPNCTT
1.3.1.3. H¹ch to¸n CPSXC trong ph©n xëng:
CPSXC lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm sau
CPNVLTT vµ CPNCTT. §©y lµ nh÷ng chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc tæ chøc, qu¶n
lý vµ phôc vô s¶n xuÊt ë c¸c ph©n xëng, tæ ®éi s¶n xuÊt nh CPKH TSC§ dïng
trong ph©n xëng, chi phÝ nh©n viªn qu¶n lý ph©n xëng... C¸c CPSXC thêng ®îc h¹ch to¸n chi tiÕt theo tõng ®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ (ph©n xëng, bé phËn
s¶n xuÊt).
CPSXC ph¸t sinh t¹i c¸c ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt nµo th× sÏ ®îc ph©n
bæ hÕt cho c¸c ®èi tîng tËp hîp chi phÝ mµ ph©n xëng ®ã tham gia s¶n xuÊt
kh«ng ph©n biÖt ®· hoµn thµnh hay cha. Trªn thùc tÕ, CPSXC thêng ®îc ph©n
bæ theo ®Þnh møc, ph©n bæ theo giê lµm viÖc thùc tÕ cña CNSX, theo tiÒn l¬ng
CNSX.
Møc CPSXC
Tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi tîng
Tæng
ph©n bæ cho
= Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tÊt c¶ c¸c * CPSXC cÇn
®èi tîng
tõng ®èi tîng
ph©n bæ
§Ó theo dâi c¸c kho¶n CPSXC , kÕ to¸n sö dông TK 627 " CPSXC ". Tµi
kho¶n nµy ®îc më chi tiÕt theo tõng ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, dÞch vô.
KÕt cÊu TK 627:
TK 627
- CPSXC thùc tÕ
ph¸t sinh trong kú
- C¸c kho¶n ghi gi¶m
CPSXC
- KÕt chuyÓn( ph©n bæ) CPSXC
vµo c¸c ®èi tîng cã liªn quan ®Ó
tÝnh gi¸ thµnh
TK 627 cuèi kú kh«ng cã sè d do ®· kÕt chuyÓn hoÆc ph©n bæ hÕt cho
c¸c s¶n phÈm, dÞch vô vµ ®îc chi tiÕt thµnh 6 tiÓu kho¶n:
TK 6271: Chi phÝ nh©n viªn ph©n xëng
TK 6272: Chi phÝ vËt liÖu
TK 6273: Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt
TK 6274: Chi phÝ khÊu hao TSC§
TK 6277: Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi
16
TK 6278: Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c
BiÓu 1.3:
S¬ ®å h¹ch to¸n CPSXC
TK 334, 338
TK 627
TK 111, 112, 152...
Chi phÝ NVPX
C¸c kho¶n thu håi ghi
gi¶m CPSXC
TK 152, 153
TK 154
Chi phÝ vËt liÖu, dông cô
Ph©n bæ hoÆc kÕt
chuyÓn CPSXC cho c¸c
TK 242, 335
®èi tîng
CPCCDC ph©n bæ kú nµy,
TK 632
CP söa ch÷a lín TSC§
KÕt chuyÓn CPSXC
trong kÕ ho¹ch...
vµo gi¸ vèn
TK 214
TK 1331
Chi phÝ KHTSC§
TK 331, 111, 112...
C¸c CPSX kh¸c mua ngoµi
ph¶i tr¶ hay ®· tr¶
ThuÕ GTGT ®Çu vµo ®îc khÊu trõ( nÕu cã)
1.3.2. Tæng hîp CPSX , kiÓm kª ®¸nh gi¸ SP dë dang:
1.3.2.1. Tæng hîp CPSX :
PhÇn trªn ta ®· nghiªn cøu c¸ch h¹ch to¸n vµ ph©n bæ c¸c lo¹i CPSX .
C¸c chi phÝ ®ã, cuèi kú ®Òu ph¶i tæng hîp vµo bªn Nî cña TK 154” Chi phÝ
s¶n xuÊt kinh doanh dë dang”. TK 154 ®îc më chi tiÕt cho tõng ngµnh s¶n
xuÊt, tõng n¬i ph¸t sinh chi phÝ hay tõng lo¹i s¶n phÈm, nhãm s¶n phÈm, chi
tiÕt s¶n phÈm, tõng lo¹i lao vô, dÞch vô... cña c¸c bé phËn s¶n xuÊt - kinh
doanh chÝnh, s¶n xuÊt - kinh doanh phô vµ kÓ c¶ cho vËt t, s¶n phÈm, hµng
ho¸ thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn.
Néi dung ph¶n ¸nh trªn TK 154 :
TK 154
D: Gi¸ trÞ SPDD ®Çu kú
17
- C¸c kho¶n ghi gi¶m
- Tæng hîp CPSX
CPSX
- Tæng gi¸ thµnh SP
hoµn thµnh trong kú
D: Gi¸ trÞ SPDD cuèi kú
ViÖc tæng hîp CPSX ®îc tiÕn hµnh nh sau( BiÓu 1.4):
S¬ ®å h¹ch to¸n CPSXKDDD
TK 154
TK 621
D®k: ***
TK 152, 111...
KÕt chuyÓn CPNVLTT
C¸c kho¶n ghi gi¶m
chi phÝ SP
TK 622
TK 155, 152
Tæng
KÕt chuyÓn CPNCTT
NhËp kho
gi¸
vËt t, SP
thµnh
thùc tÕ
TK 627
TK 157
SP, lao
KÕt chuyÓn CPSXC
Göi b¸n
vô
hoµn
TK632
thµnh
Dck:***
Tiªu thô
th¼ng
BiÓu 1.4:
1.3.2.2. KiÓm kª, ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang:
SP lµm dë lµ s¶n phÈm cha kÕt thóc giai ®o¹n chÕ biÕn, cßn ®ang n»m
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó tÝnh ®îc gi¸ thµnh SP, doanh nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn
hµnh kiÓm kª, ®¸nh gi¸ SPDD. Tuú theo ®Æc ®iÓm tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt,
quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt cña SP mµ doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét
trong c¸c ph¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ SPDD sau:
* §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo CPNVLC: Theo ph¬ng ph¸p nµy, toµn
bé chi phÝ kh¸c ®îc tÝnh hÕt cho s¶n phÈm hoµn thµnh. Do vËy, trong s¶n
phÈm dë dang chØ bao gåm gi¸ trÞ NVLC :
=
Toµn bé gi¸ trÞ VLC thùc tÕ sö dông
18
*
CPSX tÝnh
Sè lîng
Sè lîng SP
Sè lîng SP dë
cho SPDD
SPDD
+
hoµn thµnh
dang cuèi kú
cuèi kú
cuèi kú
Ph¬ng ph¸p nµy ®îc ¸p dông cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã CPNVLC
chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.
* §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo s¶n lîng íc tÝnh t¬ng ®¬ng:
KÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ trÞ SPDD theo ph¬ng ph¸p nµy c¨n cø trªn møc ®é
hoµn thµnh vµ sè lîng SPDD ®Ó quy SPDD thµnh SP hoµn thµnh. Tiªu chuÈn
quy ®æi thêng dùa vµo giê c«ng hoÆc tiÒn l¬ng ®Þnh møc. §Ó ®¶m b¶o tÝnh
chÝnh x¸c cña viÖc ®¸nh gi¸, ph¬ng ph¸p nµy chØ nªn ¸p dông ®Ó tÝnh c¸c chi
phÝ chÕ biÕn, cßn c¸c CPNVLC ph¶i x¸c ®Þnh theo sè thùc tÕ ®· dïng.
Gi¸ trÞ VLC
n»m trong
SPDD
Sè lîng SPDD
cuèi kú
( kh«ng quy ®æi)
Toµn bé gi¸ trÞ VLC xuÊt dïng
=
*
Sè lîng SP
hoµn thµnh
Chi phÝ chÕ biÕn
n»m trong
=
SPDD
Sè lîng SPDD
kh«ng quy ®æi
+
Tæng chi phÝ chÕ biÕn tõng lo¹i
*
Sè lîng SP
hoµn thµnh
Sè lîng SPDD
quy ®æi
+
Sè lîng SPDD
cuèi kú quy ®æi
ra thµnh phÈm
* §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo 50% chi phÝ chÕ biÕn: Thùc chÊt ®©y
lµ mét d¹ng cña ph¬ng ph¸p íc tÝnh theo s¶n lîng t¬ng ®¬ng, trong ®ã gi¶
®Þnh SPDD ®· hoµn thµnh ë møc ®é 50% so víi thµnh phÈm. Ph¬ng ph¸p nµy
¸p dông trong trêng hîp SP ®¸nh gi¸ cã tû träng chi phÝ chÕ biÕn so víi tæng
chi phÝ thÊp.
Gi¸ trÞ SPDD
=
Gi¸ trÞ NVLC n»m trong SPDD + 50% chi phÝ
* §¸nh gi¸ SPDD cuèi kú theo CPSX ®Þnh møc: Ph¬ng ph¸p nµy c¨n cø
vµo khèi lîng SP lµm dë vµ CPSX ®Þnh møc cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ë tõng
ph©n xëng, giai ®o¹n ®Ó tÝnh ra gi¸ trÞ SPDD cuèi kú.
Gi¸ trÞ SPDD
CPSX ®Þnh møc cho
Sè lîng SPDD
=
*
cuèi kú
mét ®¬n vÞ SP
( ®· quy ®æi)
19
Ph¬ng ph¸p nµy ¸p dông thÝch hîp cho c¸c DNSX thùc hiÖn viÖc h¹ch
to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh SP theo ph¬ng ph¸p ®Þnh møc.
1.3.3. H¹ch to¸n CPSX theo ph¬ng ph¸p KK§K:
Ph¬ng ph¸p KK§K lµ ph¬ng ph¸p kh«ng theo dâi mét c¸ch thêng xuyªn,
liªn tôc vÒ t×nh h×nh t¨ng gi¶m chi phÝ trªn c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh gi¸ trÞ ®Çu
kú vµ cuèi kú trªn c¬ së kiÓm kª cuèi kú, ®Ó tõ ®ã x©y dùng lîng chi phÝ thùc
tÕ ®· bá ra cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c môc ®Ých kh¸c trong kú.
1.3.3.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: Do ®Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p KK§K nªn rÊt khã ph©n ®Þnh ®îc lµ xuÊt dïng cho môc ®Ých s¶n
xuÊt, qu¶n lý hay cho tiªu thô s¶n phÈm. V× vËy, ®Ó phôc vô cho viÖc tÝnh gi¸
thµnh, kÕ to¸n cÇn theo dâi chi tiÕt c¸c chi phÝ ph¸t sinh cã liªn quan ®Õn tõng
®èi tîng. §Ó ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ vËt liÖu ®· xuÊt dïng cho s¶n xuÊt s¶n
phÈm, kÕ to¸n sö dông TK 621 - CPNVLTT cã kÕt cÊu t¬ng tù ph¬ng ph¸p
KKTX.
C¸c chi phÝ ®îc ph¶n ¸nh trªn TK 621 kh«ng ghi theo tõng chøng tõ xuÊt
dïng nguyªn vËt liÖu mµ ®îc ghi mét lÇn vµo cuèi kú h¹ch to¸n, sau khi kiÓm
kª vµ x¸c ®Þnh ®îc gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu tån kho vµ ®ang ®i ®êng. TK 621
cuèi kú kh«ng cã sè d vµ ®îc më chi tiÕt cho tõng ®èi tîng h¹ch to¸n CPSX
(ph©n xëng, bé phËn s¶n xuÊt, s¶n phÈm, lao vô...). Ph¬ng ph¸p h¹ch to¸n cô
thÓ c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng cã mét
sè ®Æc ®iÓm gÇn gièng ë ph¬ng ph¸p KKTX.
Cuèi kú, kÕ to¸n tiÕn hµnh kÕt chuyÓn vµo TK 631 theo tõng ®èi tîng.
Nî TK 631
Cã TK 621
1.3.3.2. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: Tµi kho¶n sö dông vµ
c¸ch tËp hîp chi phÝ trong kú gièng ph¬ng ph¸p KKTX. Cuèi kú, kÕ to¸n kÕt
chuyÓn CPNCTT:
Nî TK 631
Cã TK 622
1.3.3.3. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung:
Toµn bé CPSXC ®îc tËp hîp vµo TK 627 vµ ®îc chi tiÕt theo tõng tiÓu
kho¶n t¬ng øng vµ t¬ng tù nh víi doanh nghiÖp ¸p dông ph¬ng ph¸p KKTX.
Sau ®ã ph©n bæ vµo TK 631, chi tiÕt theo tõng ®èi tîng ®Ó tÝnh gi¸ thµnh SP:
Nî TK 631
20
- Xem thêm -