Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện triệu phong, tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TRIỆU PHONG, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ, 2018 i BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TRIỆU PHONG, TỈNH QUẢNG TRỊ Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦN THỊ BÍCH NGỌC HUẾ, 2018 ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực. Tôi đã viết luận văn này một cách độc lập và không sử dụng các nguồn thông tin hay tài liệu tham khảo nào khác ngoài những tài liệu và thông tin đã được liệt kê trong danh mục tài liệu tham khảo trích dẫn của luận văn. Bản luận văn này chưa từng được xuất bản và cũng chưa được nộp cho một hội đồng nào khác cũng như chưa chuyển cho bất kỳ một bên nào khác có quan tâm đến nội dung luận văn này. Huế, ngày tháng năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Đoan Trang i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chương trình cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế và luận văn này, với lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến: Quý thầy, cô trường Đại học Kinh tế - Đại học Huế đã hết lòng tận tụy, truyền đạt những kiến thức quý báu trong suốt thời gian tôi học tại trường, đặc biệt là TS. Trần Thị Bích Ngọc đã tận tình giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Các anh/chị đồng nghiệp đang công tác tại phòng Tài chính - Kế hoạch huyện Triệu Phong đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu. Các anh/chị đồng nghiệp trong ngành Tài chính trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị đã hỗ trợ, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu sơ bộ và khảo sát dữ liệu sơ cấp trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. Cuối cùng, tôi xin cảm ơn sự động viên to lớn về cả vật chất lẫn tinh thần mà gia đình và bạn bè đã dành cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Trong quá trình thực hiện, mặc dù đã cố gắng và dành nhiều thời gian nghiên cứu, tìm hiểu nhưng do kiến thức và khả năng có hạn nên không tránh khỏi những sai sót, rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến của quý thầy cô và bạn bè. Tôi xin chân thành cảm ơn! Huế, ngày tháng năm 2018 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Đoan Trang ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN Họ và tên học viên: NGUYỄN THỊ ĐOAN TRANG Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 8340410 Niên khóa: 2016 – 2018 Người hướng dẫn khoa học: TS. TRẦN THỊ BÍCH NGỌC Tên đề tài: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TRIỆU PHONG, TỈNH QUẢNG TRỊ 1. Mục tiêu và đối tượng nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu Vận dụng lý luận về ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn 2014 - 2016. Từ đó đề xuất một số quan điểm, giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong trong thời gian tới. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề kinh tế và quản lý liên quan đến công tác thu ngân sách Nhà nước cấp huyện. 2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập thông qua các báo cáo của Ủy ban nhân dân huyện; Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện; Chi cục Thuế huyện; Chi cục Thống kê huyện; Niên giám thống kê của huyện Triệu Phong. Số liệu sơ cấp được thu thập bằng phương pháp điều tra chọn mẫu ngẫu nhiên. với tổng số lượng phiếu điều tra là 125 phiếu điều tra. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu: Phương pháp phân tích số liệu: 3. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận Luận văn đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ thêm những vấn đề lý luận cơ bản về công tác quản lý thu ngân sách nhà nước; thành công và tồn tại, hạn chế trong công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị được phân tích cụ thể thông qua việc đánh giá thực trạng quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện và khảo sát đánh giá cán bộ công chức, viên chức đang công tác trong lĩnh vực thu ngân sách, người dân thực hiện đóng góp vào ngân sách nhà nước. Từ thực trạng và khảo sát đánh giá, Luận văn cũng đã đề xuất các giải pháp để hoàn thiện công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới. iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU CN - TTCN Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp CNTT Công nghệ thông tin CT - XH Chính trị - xã hội GDP Tổng sản phẩm quốc nội HĐND Hội đồng nhân dân KBNN Kho bạc nhà nước KT – XH Kinh tế - xã hội N Tổng số mẫu điều tra của cán bộ công chức, viên chức N1 Tổng số mẫu điều tra của người dân NĐ - CP Nghị định – Chính phủ NQ - HĐND Nghị quyết - Hội đồng nhân dân NQD Ngoài quốc doanh NSNN Ngân sách nhà nước NSTW Ngân sách trung ương QĐ-UBND Quyết định - Ủy ban nhân dân QP – AN Quốc phòng – An ninh SXKD Sản xuất kinh doanh TT-BTC Thông tư - Bộ Tài chính UBND Ủy ban nhân dân iv MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN ........................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU ............................................... iv MỤC LỤC ...................................................................................................................v DANH MỤC CÁC BIỂU, BẢNG ............................................................................ ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ .....................................x PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 2.1 Mục tiêu chung ......................................................................................................2 2.2 Mục tiêu cụ thể ......................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................2 4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3 5. Kết cấu luận văn ......................................................................................................4 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .......................................................................5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC ....................................................5 1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách Nhà nước và quản lý thu ngân sách Nhà nước .................5 1.1.1. Khái niệm cơ bản về ngân sách Nhà nước ........................................................5 1.1.1.1. Khái niệm về ngân sách Nhà nước.................................................................5 1.1.1.2. Vai trò của ngân sách Nhà nước ....................................................................6 1.1.1.3. Phân cấp quản lý ngân sách Nhà nước...........................................................9 1.1.2. Khái niệm quản lý thu ngân sách Nhà nước ...................................................12 1.1.2.1. Khái niệm; đặc điểm thu ngân sách Nhà nước ............................................12 1.1.2.2. Khái niệm, vai trò quản lý thu ngân sách Nhà nước ....................................13 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách Nhà nước ........................15 1.1.3.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến thu ngân sách Nhà nước ..................................15 1.1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý thu ngân sách Nhà nước .....................19 v 1.1.4. Tổng quan về ngân sách Nhà nước cấp huyện ................................................20 1.1.4.1. Nội dung các khoản thu ngân sách Nhà nước cấp huyện ............................20 1.1.4.2. Vai trò và nhiệm vụ của ngân sách Nhà nước cấp huyện ............................22 1.1.4.3. Phân cấp quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp huyện .................................23 1.1.4.4. Nội dung cơ bản về quản lý thu ngân sách Nhà nước cấp huyện ................25 1.2. Cơ sở thực tiễn về công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước ...........................33 1.2.1. Kinh nghiệm về công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước ở một số địa phương trong nước ....................................................................................................33 1.2.1.1. Huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa .............................................................33 1.2.1.2. Huyện Từ Nghĩa, tỉnh Quảng Ngãi ..............................................................35 1.2.2. Bài học kinh nghiệm .......................................................................................36 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TRIỆU PHONG GIAI ĐOẠN 2014 - 2016.........37 2.1. Khái quát về đặc điểm tự nhiên và tình hình phát triển kinh tế - xã hội huyện Triệu Phong ...............................................................................................................37 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ...........................................................................................37 2.1.1.1. Vị trí địa lý ...................................................................................................37 2.1.1.2. Tài nguyên thiên nhiên .................................................................................38 Tài nguyên đất ...........................................................................................................38 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................40 2.1.2.1. Dân số và nguồn lao động ............................................................................40 2.1.2.2. Cơ sở hạ tầng ................................................................................................40 2.1.2.3. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội.............................................................42 2.2. Thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ....................................................................................44 2.2.1. Công tác lập dự toán thu ngân sách nhà nước huyện Triệu Phong ...........................44 2.2.2. Chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ................................................................................................45 2.2.2.1. Cơ cấu các nguồn thu trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014-2016 ............46 vi 2.2.2.2. Công tác quản lý thu thuế ............................................................................50 2.2.2.3. Công tác quản lý các khoản thu ngoài thuế .................................................52 2.2.3. Quyết toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ...............................................................................................................54 2.2.4. Thanh tra, kiểm tra thu ngân sách nhà nước ...................................................60 2.3. Ý kiến đánh giá về công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong của cán bộ công chức, viên chức và người dân có liên quan ...............60 2.3.1. Kết quả khảo sát cán bộ công chức, viên chức ...............................................61 2.3.2. Kết quả khảo sát người dân .............................................................................68 2.4. Đánh giá chung về công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong ...............................................................................................................72 2.4.1. Kết quả đạt được của công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ................................................................72 2.4.2. Tồn tại, hạn chế về quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ....................................................................................73 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế, yếu kém về quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong .......................................................................76 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN TRIỆU PHONG ...................................................................................................................................79 3.1. Định hướng công tác thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong đến năm 2030 ............................................................................................................79 3.1.1. Quan điểm .......................................................................................................79 3.1.2. Mục tiêu ..........................................................................................................79 3.1.3. Định hướng......................................................................................................79 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong.........................................................................................................................80 3.2.1. Tăng cường sự lãnh đạo của Huyện ủy và sự điều hành của UBND huyện Triệu Phong đối với công tác quản lý thu ngân sách nhà nước ................................80 vii 3.2.2. Hoàn thiện việc lập, phân bổ và giao dự toán huyện ......................................81 3.2.3. Hoàn thiện công tác chấp hành dự toán thu ngân sách nhà nước huyện ........83 3.2.4. Hoàn thiện công tác quyết toán thu ngân sách nhà nước cấp huyện ..............86 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra quản lý thu ngân sách nhà nước .....87 3.2.6. Một số giải pháp khác giúp nâng cao hiệu quả quản lý, chống thất thu ngân sách nhà nước ............................................................................................................88 PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ.................................................................92 1. Kết luận .................................................................................................................92 2. Kiến nghị ..............................................................................................................93 2.1. Đối với Trung ương ...........................................................................................93 2.2. Đối với tỉnh Quảng Trị .......................................................................................94 2.3. Đối với huyện Triệu Phong ................................................................................94 Tài liệu tham khảo .....................................................................................................96 Phụ lục .......................................................................................................................99 Quyết định Hội đồng chấm luận văn Biên bản của Hội đồng chấm luận văn và nhận xét của các phản biện (đã chỉnh sửa sau khi bảo vệ thành công) Bản giải trình chỉnh sửa luận văn Xác nhận hoàn thiện luận văn viii DANH MỤC CÁC BIỂU, BẢNG Bảng 2.1: Các chỉ tiêu kinh tế - xã hội chủ yếu của huyện Triệu Phong giai đoạn 2014-2016 .................................................................................................................43 Bảng 2.2: Cơ cấu các nguồn thu ngân sách huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 ...47 Bảng 2.3: Nội dung các khoản thuế thu trên địa bàn huyện Triệu Phong thực hiện giai đoạn 2014 - 2016 ................................................................................................51 Bảng 2.4: Nội dung các khoản thu về đất và nhà trên địa bàn huyện Triệu Phong thực hiện giai đoạn 2014 - 2016 ................................................................................52 Bảng 2.5: Nội dung các khoản thu phí, lệ phí trên địa bàn huyện Triệu Phong thực hiện giai đoạn 2014 - 2016 ........................................................................................53 Bảng 2.6: Quyết toán thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 .......................................................................................................55 Bảng 2.7: Thông tin chung về đối tượng điều tra là cán bộ công chức, viên chức...61 Bảng 2.8: Đánh giá công tác lập dự toán thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong ......62 Bảng 2.9: Đánh giá công tác chấp hành dự toán thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong.........................................................................................................................63 Bảng 2.10: Đánh giá công tác quyết toán thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong .....64 Bảng 2.11: Đánh giá công tác thanh tra, kiểm tra thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong ...............................................................................................................65 Bảng 2.12: Đánh giá về việc phân cấp quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong.........................................................................................................................66 Bảng 2.13: Đánh giá về cơ sở vật chất, hệ thống công nghệ thông tin trên địa bàn huyện Triệu Phong ....................................................................................................67 Bảng 2.14: Đánh giá về hiệu quả và mức độ hoàn thiện của công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong ....................................................................68 Bảng 2.15: Thông tin chung về đối tượng điều tra là người dân ....................................68 Bảng 2.16: Ý kiến đánh giá của người dân về công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong .............................................................................................69 Bảng 2.17: Đánh giá về hiệu quả và mức độ hoàn thiện của công tác quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong ....................................................................71 ix DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, ĐỒ THỊ, BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Biểu đồ 2.1: Cơ cấu các nguồn thu nội địa thuộc ngân sách huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 .......................................................................................................48 Hình 2.1: Bản đồ hành chính huyện Triệu Phong .....................................................37 x PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Ngày nay, thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam ngày càng được hoàn thiện và được chứng minh tính đúng đắn trên thực tế khi đã giúp đất nước ta thoát khỏi thời kỳ khó khăn về kinh tế, đạt tốc độ tăng trưởng cao. Tuy nhiên, trước yêu cầu đổi mới của nền kinh tế Việt Nam để đạt tốc độ tăng trưởng nhanh, bền vững, Đảng và Nhà nước đang nghiên cứu, xem xét những vấn đề đặt ra để hoàn thiện hơn thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam. Tất cả những khiếm khuyết của cơ chế thị trường đòi hỏi có sự can thiệp của Nhà nước là tất yếu, là một nhu cầu khách quan nhằm khôi phục lại những cân đối và mở đường cho sức sản xuất phát triển. Trong cơ chế điều chỉnh của Nhà nước, bên trong kết cấu của nó, ngoài việc tổ chức một cách khoa học, thì những công cụ tài chính, tiền tệ, kế hoạch, luật pháp được coi là những công cụ điều chỉnh cơ bản và quan trọng. Ngân sách nhà nước là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử. Sự hình thành và phát triển của NSNN gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hóa - tiền tệ trong các phương thức sản xuất của cộng đồng và Nhà nước của từng cộng đồng. Sự ra đời của Nhà nước, sự tồn tại của kinh tế hàng hóa - tiền tệ là những tiền đề cho sự phát sinh, tồn tại và phát triển của NSNN. Ngân sách nhà nước là một trong những công cụ hữu hiệu để Nhà nước điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế, xã hội. Đây là một công cụ của chính sách tài chính quan trọng của một quốc gia để quản lý quá trình hình thành và phân bổ một cách có hiệu quả việc sử dụng các nguồn lực tài chính khan hiếm của quốc gia; tạo tiền đề và điều kiện thuận lợi thúc đẩy sự phát triển hài hòa cả về kinh tế và xã hội, đảm bảo mục tiêu ổn định, công bằng và bền vững thông qua việc thỏa mãn nhu cầu xã hội. Ngân sách Nhà nước cấp huyện với tư cách là một bộ phận hữu cơ của NSNN cùng ra đời, tồn tại và phát triển cùng với sự tồn tại phát triển của hệ thống NSNN. Nó có chức năng trung gian giữa cấp NSTW, ngân sách cấp tỉnh, thành phố và ngân sách cấp xã, phường, thị trấn. Trong những năm qua, cùng với sự phát triển của đất nước, huyện Triệu Phong 1 đã đạt những thành tựu to lớn về KT-XH; cân đối ngân sách huyện ngày càng vững chắc, nguồn thu ngân sách ngày càng tăng; không những đảm bảo được những yêu cầu chi thiết yếu của bộ máy quản lý Nhà nước; sự nghiệp kinh tế, văn hóa - xã hội, an ninh - quốc phòng mà còn dành phần đáng kể cho đầu tư phát triển. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay công tác quản lý thu NSNN của huyện vẫn còn nhiều hạn chế. Thu ngân sách vẫn chưa bao quát được các nguồn thu trên địa bàn, vẫn còn tình trạng thất thu, nguồn thu ngân sách còn hạn chế... Tăng cường quản lý thu NSNN nhằm tạo nguồn lực tài chính mạnh mẽ, quản lý thu ngân sách có hiệu quả chính là yếu tố có tính quyết đinh để thắng lợi nhiệm vụ phát triển KT-XH của huyện giai đoạn 2016 - 2020. Xuất phát từ yêu cầu thực tiễn đó, tác giả đã chọn để tài "Hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị" làm luận văn thạc sỹ. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1 Mục tiêu chung Vận dụng lý luận về ngân sách nhà nước, quản lý thu ngân sách nhà nước để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị trong giai đoạn 2014 - 2016. Từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong trong thời gian tới. 2.2 Mục tiêu cụ thể Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn về công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện; Đánh giá, phân tích thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong trong giai đoạn 2014 - 2016; Đề xuất các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị đến năm 2030. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề kinh tế và quản lý liên quan đến công tác thu ngân sách Nhà nước cấp huyện. 2  Phạm vi nghiên cứu: - Về thời gian: Phân tích thực trạng giai đoạn 2014 - 2016 và đề xuất giải pháp đến năm 2030. - Về không gian: Huyện Triệu Phong, tỉnh Quảng Trị. 4. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp thu thập số liệu: Số liệu thứ cấp được thu thập thông qua các báo cáo của Ủy ban nhân dân huyện; Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện; Chi cục Thuế huyện; Chi cục Thống kê huyện; Niên giám thống kê của huyện Triệu Phong. Số liệu sơ cấp: Qua quá trình nghiên cứu và tìm hiểu, tôi lựa chọn điều tra phỏng vấn với các đối tượng là: cán bộ công chức, viên chức làm việc trong lĩnh vực thu ngân sách nhà nước và người dân thực hiện đóng góp vào ngân sách nhà nước. Mục đích để đánh giá tình hình quản lý và thực hiện, những khó khăn hạn chế từ đó đưa ra các đánh giá, đề xuất, giải pháp về quản lý thu NSNN trên địa bàn huyện Triệu Phong trong thời gian tới. Số liệu được thu thập theo phương pháp chọn mẫu ngẫu nhiên. Với N (tổng thể mẫu) = số biến *5. Với tổng số phiếu điều tra là 125, trong đó: với 15 câu hỏi thì tổng số phiếu điều tra dành cho cán bộ công chức, viên chức làm việc trong lĩnh vực thu ngân sách nhà nước là 75 phiếu điều tra. Đối với người dân thực hiện đóng góp vào ngân sách nhà nước, dựa vào cơ cấu phân chia các nguồn thu chủ yếu trên địa bàn, với 10 câu hỏi thì thì tổng số lượng phiếu điều tra là 50 phiếu điều tra; được phân chia như sau: 25 phiếu dành cho người dân nộp thuế; 9 phiếu dành cho người dân nộp phí và lệ phí và 16 phiếu dành cho người dân nộp các khoản về đất và nhà. Các thông tin được thu thập bằng bảng hỏi cấu trúc, với các câu hỏi đóng với 5 mức như sau: 1- Hoàn toàn không đồng ý, 2 - Không đồng ý, 3 - Bình thường, 4 - Đồng ý, 5- Hoàn toàn đồng ý. Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu: Số liệu điều tra được tổng hợp theo các tiêu thức phù hợp với mục tiêu của luận văn. Việc tính toán, xử lý số liệu được tiến hành trên máy tính theo các phần mềm thống kê thông dụng như Microsoft Office Excel 2010, SPSS 16.0. 3 Phương pháp phân tích số liệu: Số liệu thứ cấp được phân tích bằng phương pháp so sánh: được sử dụng để phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn nghiên cứu trong giai đoạn 2014 - 2016. Số liệu sơ cấp được phân tích bằng phương pháp thống kê mô tả: để nghiên cứu mối quan hệ giữa chất và lượng trong công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 3 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về ngân sách nhà nước và quản lý thu ngân sách nhà nước Chương 2: Thực trạng công tác quản lý thu ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong giai đoạn 2014 - 2016 Chương 3: Định hướng, giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu ngân sách Nhà nước trên địa bàn huyện Triệu Phong đến năm 2030. 4 PHẦN 2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ THU NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC 1.1. Cơ sở lý luận về ngân sách Nhà nước và quản lý thu ngân sách Nhà nước 1.1.1. Khái niệm cơ bản về ngân sách Nhà nước 1.1.1.1. Khái niệm về ngân sách Nhà nước Sự hình thành và phát triển của ngân sách nhà nước gắn liền với sự xuất hiện và phát triển của kinh tế hàng hóa - tiền tệ trong các phương thức sản xuất của cộng đồng và nhà nước của từng cộng đồng. Nói cách khác, sự ra đời của nhà nước, sự tồn tại của kinh tế hàng hóa - tiền tệ là những tiền đề cho sự phát sinh, tồn tại và phát triển của ngân sách nhà nước. Ngân sách nhà nước, hay ngân sách chính phủ, là một phạm trù kinh tế và là phạm trù lịch sử; là một thành phần trong hệ thống tài chính. Thuật ngữ "ngân sách nhà nước" có từ lâu và ngày nay được dùng phổ biến trong đời sống kinh tế - xã hội và được diễn đạt dưới nhiều góc độ khác nhau. Quan niệm về ngân sách nhà nước chưa thống nhất, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa về ngân sách nhà nước tùy theo các trường phái và các lĩnh vực nghiên cứu. Theo Điều 4 Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 quy định: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”.[17] Căn cứ vào biểu hiện bên ngoài thì NSNN là một bảng dự toán thu, chi bằng tiền của nhà nước trong một khoảng thời gian nhất định, thường là một năm hoặc một số năm. Hàng năm Chính phủ dự toán các khoản thu vào quỹ NSNN, đồng thời dự toán các khoản chi cho sự nghiệp kinh tế, chính trị, an ninh, quốc phòng, quản lý hành chính… từ quỹ NSNN và bảng dự toán này phải được Quốc hội phê chuẩn. Trong thực tiễn, hoạt động NSNN là hoạt động tạo lập và sử dụng quỹ tiền tệ của Nhà nước. Trong quá trình phân phối tổng sản phẩm xã hội, nguồn tài chính luôn vận động giữa một bên là Nhà nước một bên là các chủ thể kinh tế xã hội. 5 Đằng sau các hoạt động đó chứa đựng các mối quan hệ giữa Nhà nước với các chủ thể khác, thông qua việc tạo lập, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của nhà nước chuyển dịch của một bộ phận thu nhập bằng tiền của các chủ thể đó thành thu nhập của nhà nước và Nhà nước chuyển dịch thu nhập đó đến các chủ thể được thụ hưởng để thực hiện các chức năng nhiệm vụ của Nhà nước. Tóm lại, có thể hiểu một cách khái quát, NSNN xét ở thể tĩnh và hình thức biểu hiện bên ngoài là toàn bộ các khoản thu, chi bằng tiền của nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định nào đó, phổ biến cho một năm hoặc một số năm để đảm bảo thực hiện các chức năng nhiệm vụ của nhà nước; xét ở thể động và trong suốt một quá trình, NSNN là khâu cơ bản, chủ đạo của tài chính nhà nước, được nhà nước sử dụng để động viên phân phối một bộ phận nguồn lực xã hội dưới dạng tiền tệ về cho nhà nước để đảm bảo điều kiện vật chất nhằm duy trì sự hoạt động bình thường của bộ máy nhà nước và phục vụ thực hiện chức năng, nhiệm vụ kinh tế - xã hội mà nhà nước phải gánh vác.[32] 1.1.1.2. Vai trò của ngân sách Nhà nước Hoạt động NSNN là sự thể hiện các mặt hoạt động kinh tế - xã hội của Nhà nước ở tầm vĩ mô. Vai trò của NSNN trong hệ thống tài chính nói chung, cũng như trong khu vực tài chính nhà nước nói riêng, NSNN luôn giữ vị trí trọng yếu trong việc đảm bảo cho sự tồn tại cũng như đối với các hoạt động của nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường vai trò của Ngân sách nhà nước được thay đổi và trở nên hết sức quan trọng. Trong quản lý vĩ mô nền kinh tế quốc gia ngân sách nhà nước có các vai trò như sau: Về kinh tế: Trong cơ chế thị trường kế hoạch hóa tập trung, cùng với việc nhà nước can thiệp trực tiếp vào hoạt động sản xuất kinh doanh, vai trò của NSNN trong việc điều chỉnh các hoạt động là hết sức thụ động. Ngân sách nhà nước gần như chỉ thực hiện việc bao cấp vốn cố định, vốn lưu động, cấp bù lỗ, bù giá, bù lương… Trong điều kiện đó, hiệu quả các khoản thu chi ngân sách không được coi trọng và tất yếu các 6 hoạt động của NSNN là hết sức hạn chế. Chuyển sang cơ chế thị trường, trong lĩnh vực kinh tế, nhà nước định hướng về việc hình thành cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh. Điều đó thực hiện thông qua các chính sách thuế và chính sách chi tiêu của ngân sách chính phủ kích thích tăng trưởng kinh tế. Nhà nước tạo các môi trường và điều kiện để xây dựng cơ cấu kinh tế mới, kích thích phát triển sản xuất kinh doanh và chống độc quyền. NSNN đảm bảo cung cấp kinh phí đầu tư xây dựng và nâng cấp cơ sở kết cấu hạ tầng, hình thành các doanh nghiệp Nhà nước thuộc các ngành kinh tế, các lĩnh vực kinh tế then chốt. Trên cơ sở đó từng bước làm cho kinh tế Nhà nước đảm đương được vai trò chủ đạo nền kinh tế nhiều thành phần. Mặt khác, trong những điều kiện cho phép thì nguồn kinh phí từ NSNN cũng có thể được sử dụng để hỗ trợ cho sự phát triển của các doanh nghiệp thuộc các thành phần kinh tế khác để các doanh nghiệp đó có cơ sở về tài chính tốt hơn và do đó có được phương hướng kinh doanh có hiệu quả hơn.[34] Như vậy, NSNN giữ vai trò là công cụ phân phối. Điều này được thể hiện thông qua việc nhà nước huy động nguồn tài chính để đảm bảo cho nhu cầu chi tiêu của nhà nước. Thông qua việc tiến hành cân đối giữa các khoản thu và chi của nhà nước, nhà nước có thể hoạch định chính sách trong điều tiết thu nhập, giải quyết tốt mối quan hệ giữa thu và chi, giữa tích luỹ tiêu dùng, đầu tư phát triển, tiết kiệm. Ngân sách nhà nước giữa vai trò điều tiết vĩ mô nền kinh tế. Thông qua việc điều hoà các nguồn tài chính giữa các vùng kinh tế, các ngành kinh tế, thông qua việc hướng dẫn, kích thích hay hạn chế sản xuất, tiêu dùng bằng các chính sách thuế, tài chính, ngân sách nhà nước có thể điều tiết thu nhập của các chủ thể khác nhau trong xã hội, xử lý mối quan hệ giữa tích luỹ, đầu tư và tiêu dùng, điều chỉnh giá cả, ổn định thị trường, chống lạm phát. Về thị trường: Đặc điểm nổi bật của nền kinh tế thị trường là sự cạnh tranh giữa các nhà doanh nghiệp nhằm đạt được lợi nhuận tối đa, các yếu tố cơ bản của thị trường là cung cầu và giá cả thường xuyên tác động lẫn nhau và chi phối hoạt động của thị trường. Sự mất cân đối giữa cung và cầu sẽ làm cho giá cả tăng lên hoặc giảm đột 7 biến và gây ra biến động trên thị trường, dẫn đến sự dịch chuyển vốn của các doanh nghiệp từ ngành này sang ngành khác, từ địa phương này sang địa phương khác. Việc dịch chuyển vốn hàng loạt sẽ tác động tiêu cực đến cơ cấu kinh tế, nền kinh tế phát triển không cân đối. Do đó, để đảm bảo lợi ích cho nhà sản xuất cũng như người tiêu dùng nhà nước phải sử dụng ngân sách để can thiệp vào thị trường nhằm bình ổn giá cả thông qua công cụ thuế và các khoản chi từ ngân sách nhà nước dưới các hình thức tài trợ vốn, trợ giá và sử dụng các quỹ dự trữ hàng hoá và dự trữ tài chính. Thông qua các khoản thu, chi NSNN sẽ góp phần bình ổn giá cả thị trường. Bằng công cụ thuế và dự trữ Nhà nước can thiệp đến quan hệ cung - cầu và bình ổn giá cả thị trường. Hoạt động thu chi NSNN có mối quan hệ chặt chẽ với vấn đề lạm phát. Lạm phát là căn bệnh nguy hiểm đối với nền kinh tế. Lạm phát xảy ra khi mức chung của giá cả và chi phí tăng. Để kiềm chế được lạm phát tất yếu phải dùng các biện pháp để hạ thấp giá, hạ thấp chi phí. Trong quá trình điều tiết thị trường ngân sách nhà nước còn tác động đến thị trường tiền tệ và thị trường vốn thông qua việc sử dụng các công cụ tài chính như: phát hành trái phiếu chính phủ, thu hút viện trợ nước ngoài, tham gia mua bán chứng khoán trên thị trường vốn… qua đó góp phần kiểm soát lạm phát. Bằng biện pháp giải quyết tốt thu chi NSNN có thể kiềm chế, đẩy lùi được lạm phát, góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội phát triển.[34] Về mặt xã hội: Nền kinh tế thị trường với những khuyết tật của nó sẽ dẫn đến sự phân hoá giàu nghèo giữa các tầng lớp dân cư, nhà nước phải có một chính sách phân phối lại thu nhập hợp lý nhằm giảm bớt khoảng cách chênh lệch về thu nhập trong dân cư. Ngân sách nhà nước giữ vai trò là công cụ thực hiện chính sách xã hội, được nhà nước sử dụng để điều tiết thu nhập, với các sắc thuế như thuế thu nhập luỹ tiến, thuế tiêu thụ đặc biệt… một mặt tạo nguồn thu cho ngân sách mặt khác lại điều tiết một phần thu nhập của tầng lớp dân cư có thu nhập cao. Bằng chính sách thuế, nhà nước có thể thông qua hoạt động ngân sách nhà nước để thực hiện ưu đãi cho các đối tượng chính sách, điều tiết thu nhập dân cư, hạn chế sự bất bình đẳng xã hội. Ngoài 8