Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại bệnh viện y học cổ truyền tỉnh hưng yên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ CHINH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH LÊ THỊ CHINH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60.34.04.10 LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƢỚNG ỨNG DỤNG Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN ĐÌNH THAO THÁI NGUYÊN - 2016 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi, đƣợc thực hiện nghiêm túc, trung thực. Các số liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong Luận văn do tôi thu thập là trung thực và chƣa đƣợc công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học của tác giả nào trong nƣớc và nƣớc ngoài. Tôi xin cam đoan các thông tin trích dẫn trong Luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, tháng 5 năm 2016 Tác giả luận văn Lê Thị Chinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành chƣơng trình học tập và Luận văn tốt nghiệp, tôi đã đƣợc sự giúp đỡ của các tập thể và cá nhân. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ quý báu đó. Trƣớc hết tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Phòng đào tạo của trƣờng Đại học Kinh tế và quản trị kinh doanh, Khoa sau Đại học Đại học Thái Nguyên. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến sự giúp đỡ của các thầy cô giáo trong quá trình giảng dạy, đã trang bị cho tôi những kiến thức khoa học. Đặc biệt là thầy giáo - PGS.TS. Trần Đình Thao, đã dành nhiều thời gian công sức chỉ dẫn, giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và học tập, cũng nhƣ thực hiện Luận văn. Tôi xin chân thành cám ơn các ban ngành nơi tôi công tác và nghiên cứu luận văn, cùng toàn thể các anh chị học viên lớp cao học quản lý kinh tế khóa 11, gia đình, đồng nghiệp những ngƣời bạn thân thiết đã luôn giúp đỡ, động viên, khích lệ chia sẻ khó khăn, tạo điều kiện cho tôi hoàn thành chƣơng trình học của mình và góp phần thực hiện tốt hơn cho công tác thực tế sau này. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 8 tháng 5 năm 2016 Tác giả luận văn Lê Thị Chinh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii MỤC LỤC ................................................................................................................. iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT .................................................... viii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ............................................................................. ix DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ..................................................................................... x MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài ................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và đóng góp mới của luận văn ................................... 3 5. Kết cấu luận văn ...................................................................................................... 3 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN .................................................................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận ........................................................................................................ 4 1.1.1. Một số khái niệm về công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ ................. 4 1.1.2. Nguyên tắc quản lý tài chính bệnh viện công ................................................... 8 1.1.3. Cơ chế quản lý tài chính các bệnh viện công lập của Việt Nam....................... 9 1.1.4. Nội dung quản lý tài chính bệnh viện công theo cơ chế tự chủ tài chính ....... 11 1.1.4.1. Lập dự toán thu chi ...................................................................................... 11 1.1.4.2. Tổ chức thực hiện dự toán thu - chi ............................................................. 11 1.1.4.3. Quyết toán .................................................................................................... 11 1.1.4.4. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá tài chính ........................................................ 12 1.1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính ... 12 1.1.5.1. Chủ trƣơng, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc .......................................... 12 1.1.5.2. Cơ chế quản lý tài chính ............................................................................... 12 1.1.5.3. Tổ chức bộ máy, năng lực đội ngũ cán bộ, nhân viên trong đơn vị sự nghiệp ... 13 1.1.5.4. Công tác kiểm tra, kiểm soát tình hình tài chính của đơn vị sự nghiệp ....... 14 1.1.5.5. Văn hoá bệnh viện, đặc biệt là mối quan hệ giữa bệnh viện với khách hàng....... 14 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi iv 1.2. Cơ sở thực tiễn về quản lý tài chính bệnh viện công theo cơ chế tự chủ ở Việt Nam ........................................................................................................ 15 1.2.1. Công tác quản lý tài chính hiện nay ................................................................ 15 1.2.2. Một số mô hình quản lý tài chính bệnh viện hiện nay ở Việt Nam ................ 18 1.2.2.1. Mô hình bệnh viện tƣ nhân .......................................................................... 18 1.2.2.2. Mô hình bệnh viện công lập ......................................................................... 19 1.2.3. Kinh nghiệm của các bệnh viện công lập khi thực hiện tự chủ tài chính theo nghị định 43/2006/NĐ- CP của Chính Phủ ............................................ 21 1.2.3.1. Kinh nghiệm tự chủ tại Bệnh viện tim Hà Nội đã hoạt động theo mô hình tự chủ, tự hạch toán 100% theo nghị định 43/2006/NĐ-CP .................. 21 1.2.3.2. Kinh nghiệm thực hiện quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ của Bệnh viện Bạch Mai ................................................................................................ 22 1.2.3.3. Kinh nghiệm tự chủ tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Hƣng Yên ......................... 23 1.2.3.4. Bài học kinh nghiệm .................................................................................... 24 Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................... 27 2.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................ 27 2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu .................................................................................... 27 2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin ...................................................................... 27 2.2.1.1. Thu thập số liệu thứ cấp ............................................................................... 27 2.2.1.2. Thu thập số liệu sơ cấp ................................................................................. 27 2.2.2. Phƣơng pháp xử lý số liệu ............................................................................... 28 2.2.3. Phƣơng pháp phân tích .................................................................................... 28 2.2.3.1. Phƣơng pháp thống kê mô tả........................................................................ 28 2.2.3.2. Phƣơng pháp so sánh.................................................................................... 28 2.2.3.2. Phƣơng pháp cân đối thu chi ........................................................................ 29 2.2.4. Hệ thống chỉ tiêu chủ yếu dùng trong nghiên cứu .......................................... 29 2.2.4.1. Lập dự toán thu - chi ................................................................................... 29 2.2.4.2. Thực hiện dự toán thu chi ............................................................................ 29 2.2.4.3. Quyết toán thu chi ........................................................................................ 29 2.2.4.4. Thanh tra, kiểm tra, đánh giá. ...................................................................... 29 2.2.4.5. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả thông qua .................................................... 30 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn v Chƣơng 3. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN .................................................................................................. 31 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ............................................................................. 31 3.1.1. Khái quát về Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên ................................ 31 3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ...................................................................................... 31 3.1.2.1. Khám bệnh, chữa bệnh, phục hồi chức năng ............................................... 31 3.1.2.2. Nghiên cứu khoa học, bảo tồn và phát triển y, dƣợc cổ truyền ................... 31 3.1.2.3. Đào tạo ......................................................................................................... 32 3.1.2.4. Chỉ đạo tuyến ............................................................................................... 32 3.1.2.5. Phòng, chống dịch bệnh ............................................................................... 33 3.1.2.6. Công tác tuyên truyền giáo dục sức khỏe .................................................... 33 3.1.2.7. Công tác dƣợc và vật tƣ y tế ........................................................................ 33 3.1.2.8. Quản lý bệnh viện ........................................................................................ 33 3.1.1.9. Hợp tác quốc tế ............................................................................................ 33 3.1.1.10. Tổ chức sản xuất cung cấp và hƣớng dẫn sử dụng hiệu quả dụng cụ trợ giúp cho ngƣời bệnh; hƣớng dẫn ngƣời dân sản xuất và sử dụng dụng cụ trợ giúp đơn giản cho ngƣời bệnh tại cộng đồng ........................................... 34 3.1.1.11. Thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn khác do Giám đốc Sở Y tế giao. ...... 34 3.1.3. Cơ cấu Tổ chức, nhân sự của bệnh viện, gồm ................................................ 34 3.1.3.1. Các phòng chức năng: 04 phòng, gồm:........................................................ 34 3.1.3.2. Các khoa chuyên môn: 12 khoa và đơn vị hỗ trợ, gồm: .............................. 34 3.1.4. Kết quả hoạt động chuyên môn của bệnh viện y học cổ truyền Hƣng Yên .... 37 3.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên theo cơ chế tự chủ ......................................................................... 38 3.2.1. Đặc điểm quản lý tài chính của Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên ... 38 3.2.2. Cơ chế quản lý các nguồn thu của Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên ....... 39 3.2.2.1. Nguồn thu ngân sách nhà nƣớc cấp ............................................................. 40 3.2.2.2. Nguồn thu từ viện phí .................................................................................. 40 3.2.2.3. Nguồn thu khác ............................................................................................ 41 3.2.3. Cơ chế sử dụng các nguồn tài chính của Bệnh viện YHCT Hƣng Yên .......... 43 3.2.3.1. Sử dung nguồn Ngân sách Nhà nƣớc cấp (Kinh phí thƣờng xuyên) ........... 44 3.2.3.2. Sử dụng nguồn viện phí, Bảo hiểm y tế ....................................................... 45 3.2.3.3. Sử dụng nguồn thu khác ............................................................................... 46 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi vi 3.2.4. Tình hình thực hiện Quy chế chi tiêu nội bộ tại Bệnh viện y học cổ truyền Hƣng Yên ....................................................................................................... 47 3.2.4.1. Chi cho con ngƣời ........................................................................................ 48 3.2.4.2. Hỗ trợ đi học ................................................................................................ 50 3.2.4.3. Chế độ chi tiêu tiếp khách, tổ chức các hội nghị, hội thảo .......................... 50 3.2.4.4. Sử dụng điện, nƣớc, xăng, dầu ..................................................................... 50 3.2.4.5. Sử dụng xe ô tô ............................................................................................ 51 3.2.4.6. Thanh toán cƣớc phí điện thoại công vụ ...................................................... 51 3.2.4.7. Sử dụng văn phòng phẩm ............................................................................. 52 3.2.4.8. Thanh toán chi phí nghiệp vụ thƣờng xuyên ............................................... 52 3.2.4.9. Chi mua sắm tài sản, đầu tƣ tăng cƣờng cơ sở vật chất ............................... 52 3.2.4.10. Hoạt động dịch vụ ...................................................................................... 52 3.2.5. Trích lập và sử dụng các quỹ .......................................................................... 53 3.2.6. Sử dụng các quỹ .............................................................................................. 54 3.2.6.1. Quỹ thu nhập tăng thêm ............................................................................... 54 3.2.6.2. Sử dụng Quỹ khen thƣởng ........................................................................... 55 3.2.6.3. Sử dụng Quỹ phúc lợi .................................................................................. 55 3.2.6.4. Sử dụng Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp ............................................... 56 3.2.6.5. Sử dụng Quỹ dự phòng ổn định thu nhập .................................................... 57 3.2.7. Công tác mua sắm quản lý và sử dụng tài sản, vật tƣ ..................................... 57 3.2.8. Công tác kiểm tra hoạt động tài chính ............................................................ 58 3.2.9. Công tác quyết toán ......................................................................................... 59 3.3. Các nhân tố ảnh hƣởng đến kết quả quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm ............................................................................................. 61 3.3.1. Thuận lợi ......................................................................................................... 61 3.3.1.1. Nhận thức và quan điểm của cán bộ viên chức ngƣời lao động .................. 61 3.3.1.2. Nguồn thu từ Ngân sách Nhà nƣớc và các hoạt động dịch vụ ..................... 61 3.3.1.3. Công tác quản lý và thực thi quyền tự chủ về chi ........................................ 62 3.3.1.4. Thu nhập tăng thêm của ngƣời lao động ...................................................... 62 3.3.1.5. Xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ ................................................................ 63 3.3.2. Khó khăn khi thực hiện cơ chế tự chủ ............................................................ 63 3.3.2.1. Bất cập cơ chế chính sách ............................................................................ 63 3.3.2.2. Đội ngũ, ý thức của cán bộ, viên chức và ngƣời lao động ........................... 63 3.3.2.3. Trình độ cán bộ quản lý ............................................................................... 64 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn vii 3.3.2.4. Tổ chức bộ máy kế toán của đơn vị. ............................................................ 64 3.3.2.5. Điều kiện cơ sở vật chất, trang thiết bị y tế.................................................. 64 3.4. Đánh giá chung về công tác quản lý tài chính Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên theo cơ chế tự chủ giai đoạn 2012 - 2014 ............................. 65 3.4.1. Những kết quả đạt đƣợc .................................................................................. 65 3.4.1.1. Tình hình triển khai hoạt động tài chính theo cơ chế tự chủ........................ 66 3.4.1.2. Hiệu quả nguồn tài chính ............................................................................. 67 3.4.1.3. Hiệu quả đầu tƣ ............................................................................................ 70 3.4.1.3. Cải thiện đời sống ngƣời lao động ............................................................... 71 3.4.1.4. Cải cách thủ tục hành chính, nâng cao chất lƣợng phục vụ tạo sự hài lòng cho ngƣời bệnh ....................................................................................... 73 3.4.2. Những khó khăn, tồn tại và nguyên nhân ....................................................... 74 3.4.2.1. Những khó khăn, tồn tại ............................................................................... 74 3.4.2.2. Nguyên nhân ................................................................................................ 80 Chƣơng 4. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN ................................................................................................... 82 4.1. Mục tiêu, định hƣớng phát triển bệnh viện y học cổ truyền trong thời gian tới ....... 82 4.1.1. Mục tiêu .......................................................................................................... 82 4.1.2. Quan điểm, định hƣớng công tác quản lý tài chính theo hƣớng tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên ..................................................... 83 4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện cơ chế tự chủ tài chính tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên ......................................................................... 86 4.2.1. Hoàn thiện quy chế chi tiêu nội bộ ................................................................. 86 4.2.2. Tận dụng và khai thác tốt nhất các nguồn thu................................................. 87 4.2.3. Quản lý có hiệu quả các khoản chi ................................................................. 90 4.2.4. Làm tốt công tác quản lý và sử dụng tài sản ................................................... 90 4.2.5. Tăng cƣờng công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính trong đơn vị .................... 91 4.2.6. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ tài chính kế toán ...................................... 92 4.3. Kiến nghị thực hiện giải pháp ............................................................................ 93 4.3.1. Đối với Bệnh viện YHCT tỉnh Hƣng Yên ...................................................... 93 4.3.2. Đối với cơ quan quản lý Nhà nƣớc ................................................................. 96 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 101 PHỤ LỤC ............................................................................................................... 103 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi viii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT Nghĩa của chữ viết tắt Chữ viết tắt BCHCĐ Ban chấp hành công đoàn BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BVYHCT Bệnh viện y học cổ truyền CBCNVC Cán bộ công nhân viên chức CC Cơ cấu CKI Chuyên khoa I CKII Chuyên khoa II CNTT Công nghệ thông tin CSHQ Chỉ số hiệu quả CSSK Chăm sóc sức khỏe ĐVSN Đơn vị sự nghiệp ĐVSNCL Đơn vị sự nghiệp công lập GTGT Giá trị gia tăng HĐND Hội đồng nhân dân HĐSN Hoạt động sự nghiệp KCB Khám chữa bệnh KHTH Kế hoạch tổng hợp KSK Khám sức khỏe KTTC Kế toán tài chính SL Số lƣợng TNDN Thu nhập doanh nghiệp TSCĐ Tài sản cố định UBND Ủy ban nhân dân VNĐ Việt Nam đồng XHH Xã hội hóa YHCT Y học cổ truyền Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU Bảng 3.1: Quy mô nhân sự của bênh viên giai đoạn 2012 - 2014 ......................... 36 Bảng 3.2: Tình hình thực hiện các chỉ tiêu chuyên môn giai đoạn 2012 - 2014 ... 37 Bảng 3.3: Nguồn thu tài chính bệnh viện YHCT Hƣng Yên ................................. 39 Bảng 3.4: Ngân sách Nhà nƣớc cấp cho Bệnh viện YHCT HY (2012-2014) ....... 40 Bảng 3.5: Nguồn thu từ viện phí (BHYT+ viện phí) 2012 - 2014 ........................ 41 Bảng 3.6: Các nguồn thu khác của Bệnh viện YHCTHY (2012-2014) ................ 42 Bảng 3.7: Tổng hơp các nguồn thu của bệnh viện (2012- 2014) ........................... 43 Bảng 3.8: Công tác tự chủ về chi tài chính ............................................................ 43 Bảng 3.9: Tình hình thực hiện chi NSNN tại bệnh viện YHCT năm 2012-2014 ........ 44 Bảng 3.10: Tổng hợp thực hiện chi từ các nguồn Viện phí, BHYT (2012 - 2014)........ 45 Bảng 3.11: Chênh lệch thu chi trích lập các quỹ ..................................................... 54 Bảng 3.12: Quyết toán thu- chi BVYHCT Hƣng Yên năm 2012-2014................... 60 Bảng 3.13: Kết quả triển khai quy chế tự chủ tài chính ........................................... 66 Bảng 3.14: Tăng các nguồn tài chính năm 2013 so với năm 2012 .......................... 67 Bảng 3.15: Tăng các nguồn tài chính năm 2014 so với năm 2012 .......................... 68 Bảng 3.16: Hiệu quả nguồn tài chính năm 2014 so với năm 2012 .......................... 68 Bảng 3.17: Hiệu quả đầu tƣ phát triển sự nghiệp năm 2013 so với năm 2012 ........ 70 Bảng 3.18: Hiệu quả đầu tƣ phát triển sự nghiệp năm 2014 so với năm 2012 ........ 70 Bảng 3.19: Hiệu quả đầu tƣ phát triển sự nghiệp ..................................................... 71 Bảng 3.20: Hiệu quả khi thực hiện quy chế tự chủ tự chịu trách nhiệm.................. 72 Bảng 3.21: Hiệu quả khi thực hiện QLTC theo hƣớng tự chủ ................................. 73 Bảng 4.1: Các chỉ tiêu cơ bản dự kiến 2016 - 2019 ............................................... 84 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3.1: Tình hình điều trị nội trú của bệnh viện giai đoạn 2012-2014..........38 Biểu đồ 3.2: Tỷ lệ các loại quỹ đƣợc trích lập .......................................................53 Biểu đồ 3.3: Kết quả thu, chi và chênh lệch ..........................................................60 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Trƣớc đây ở nƣớc ta, y tế là một lĩnh vực dịch vụ công hoàn toàn do Nhà nƣớc đứng ra cung cấp, các bệnh viện công chỉ đơn thuần là cơ quan hành chính sự nghiệp đƣợc bao cấp toàn bộ; do vậy đầu tƣ từ ngân sách nhà nƣớc dù đã cố gắng tăng lên hàng năm nhƣng cũng rất hạn chế, dẫn đến tình trạng các bệnh viện công quá tải, hiệu quả hoạt động thấp, cơ sở vật chất thiếu thốn và xuống cấp, đội ngũ y bác sĩ, nhân viên thiếu động lực, không đáp ứng đƣợc đầy đủ và có chất lƣợng nhu cầu khám chữa bệnh đang ngày càng tăng lên của nhân dân. Trong nền kinh tế thị trƣờng, y tế đƣợc xã hội hoá và trở thành một ngành dịch vụ trong hệ thống kinh tế quốc dân có đóng góp quan trọng vào GDP của đất nƣớc và phục vụ các nhu cầu có tính chất phúc lợi xã hội, trong đó hệ thống bệnh viện công lập đƣợc xem nhƣ xƣơng sống của hệ thống y tế. Chi tiêu cho các bệnh viện công chiếm tỷ lệ đáng kể trong tổng chi tiêu y tế. Một trong những thay đổi căn bản trong ngành y tế là việc áp dụng cơ chế tự chủ tài chính đối với các bệnh viện công lập. Theo quan điểm mới, bệnh viện công là một đơn vị sự nghiệp có thu, có chức năng cung cấp các dịch vụ y tế cho nhân dân, nhƣng khác với các đơn vị kinh doanh dịch vụ nói chung và bệnh viện tƣ nói riêng ở chỗ, hoạt động cung cấp dịch vụ của bệnh viện công không đặt mục tiêu lợi nhuận làm mục tiêu quan trọng nhất. Chính sách giao quyền tự chủ cho các bệnh viện công lập theo NĐ 10/2002/NĐ-CP và sau này là NĐ 43/2006/NĐ-CP đƣợc hy vọng sẽ làm tăng hiệu quả hoạt động, tiết kiệm chi phí, tăng nguồn thu cho bệnh viện đồng thời nâng cao khả năng đáp ứng của cơ sở y tế đối với nhu cầu khám chữa bệnh thực tế của nhân dân. Cơ chế tự chủ tài chính đòi hỏi quản lý tài chính trong bệnh viện công vừa phải đảm bảo hiệu quả tài chính, vừa phải đảm bảo mục tiêu công bằng trong chăm sóc sức khoẻ, hƣớng tới mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của đất nƣớc. Thực hiện đồng thời các mục tiêu trên không phải là dễ dàng đối với các bệnh viện công lập vốn trƣớc đây đã hàng chục năm hoạt động trong cơ chế bao cấp. Do đó đổi mới quản lý tài chính bệnh viện công trở thành yêu cầu tất yếu để có thể thích ứng với cơ chế tự chủ tài chính. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 2 Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên là một bệnh viện công, có quy mô lớn của tỉnh Hƣng Yên, có nhiệm vụ khám chữa bệnh, chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân về y học cổ truyền. Bệnh viện đƣợc thành lập năm 1997 và đi vào hoạt động năm 2000. Từ đầu năm 2007 bệnh viện chuyển sang hoạt động theo cơ chế tự chủ tài chính, có thể nói, cũng nhƣ nhiều bệnh viện công lập khác, quản lý tài chính tại Bệnh viện y học cổ truyền theo cơ chế tự chủ tài chính bƣớc đầu đã tạo ra những tác động nhất định trong cung ứng, sử dụng và chi trả dịch vụ y tế. Tuy nhiên vẫn còn nhiều khó khăn, bất cập trong việc đảm bảo và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực tài chính để thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ của bệnh viện, thực tiễn đó càng đòi hỏi cấp thiết phải hoàn thiện việc quản lý tài chính tại bệnh viện. Vì vậy học viên triển khai đề tài: "Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hưng Yên" để làm luận văn thạc sĩ, với mong muốn tiếp tục nghiên cứu, tìm ra các giải pháp quản lý tài chính hữu hiệu cho Bệnh viện, nhằm góp phần phát triển bệnh viện và đáp ứng ngày càng tốt hơn các yêu cầu thực tiễn đặt ra cho bệnh viện trong những năm tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ của Bệnh viện, để xác định những vƣớng mắc về cơ chế, chính sách cản trở công tác quản lý tài chính của bệnh viện, từ đó đƣa ra những giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ của Bệnh viện. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện công theo cơ chế tự chủ tài chính. - Đánh giá đƣợc thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền Hƣng Yên. - Đề xuất đƣợc các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền Hƣng Yên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tƣợng nghiên cứu là công tác quản lý tài chính tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên, tập trung chủ yếu vào quản lý thu- chi tài chính; không nghiên cứu quản lý tài sản, thiết bị... của bệnh viện. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Nghiên cứu các vấn đề liên quan tới Cơ chế tự chủ tài chính đối với bệnh viện công, tập trung vào quản lý tài chính tại Bệnh viện y học cổ truyền tỉnh. - Phạm vi thời gian: Đề tài thu thập tài liệu liên quan đến nội dung nghiên cứu trong thời gian từ năm 2012 đến năm 2014. Phiếu điều tra tháng 10/2015. 4. Ý nghĩa khoa học, thực tiễn và đóng góp mới của luận văn 4.1. Về mặt lý luận Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ cho các đơn vị có thu nói chung và trong bệnh viện công lập nói riêng. Đề tài là tài liệu tham khảo tốt cho công tác giảng dạy và nghiên cứu về công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp có thu ở Việt Nam. 4.2. Về mặt thực tiễn Thông qua việc tìm hiểu thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ của bệnh viện y học cổ truyền tỉnh Hƣng Yên, luận văn đề xuất các giải pháp cho các cơ quan quản lý nhà nƣớc tháo gỡ những vƣớng mắc nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ cho các bệnh viện công một cách hiệu quả. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn kết cấu thành 4 chƣơng Chƣơng 1: Những vấn đề chung về công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập thuộc lĩnh vực y tế. Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Thực trạng công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền Hƣng Yên Chƣơng 4: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tại Bệnh viện y học cổ truyền trong thời gian tới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 4 Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO CƠ CHẾ TỰ CHỦ TẠI BỆNH VIỆN Y HỌC CỔ TRUYỀN TỈNH HƢNG YÊN 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Một số khái niệm về công tác quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ * Khái niệm về quản lý: Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tƣợng quản lý nhằm chỉ huy, điều hành, hƣớng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá nhân hƣớng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan (Mai Văn Bƣu,1999) * Khái niệm về quản lý tài chính: Quản lý tài chính là hoạt động của chủ thể quản lý trong lĩnh vực tài chính nhằm sử dụng nguồn tài sản dƣới hình thái tiền, giấy tờ có giá của một đơn vị, tổ chức vừa đảm bảo cho đơn vị, tổ chức hoạt động bình thƣờng, vừa đảm bảo cho nguồn tài chính sử dụng tiết kiệm và sinh lợi nhiều nhất (Sử Đình Thành, 2009). * Khái niệm quản lý tài chính bệnh viện công lập: Theo Phạm Trí Dũng (2009), đã đƣa ra khái niệm về quản lý tài chính tại bệnh viện công lập là: Phạm trù tài chính của một tổ chức thƣờng đƣợc quan niệm tƣơng đồng với các quỹ tiền tệ và các loại vốn đƣợc sử dụng để thực hiện các hoạt động nhằm đạt đƣợc mục tiêu của tổ chức đó. Đối với bệnh viện công, tài chính bệnh viện là sự vận động của đồng tiền để thực hiện mục tiêu phúc lợi về chăm sóc sức khoẻ cho nhân dân, hƣớng tới mục tiêu phát triển con ngƣời toàn diện. Nó vừa phải thực hiện mục tiêu công bằng trong y tế, vừa phải bảo đảm mục tiêu hiệu quả tài chính (Phạm Trí Dũng, 2009). Quản lý tài chính trong một tổ chức là chức năng quản lý gắn liền với việc huy động, tạo lập, phân phối và sử dụng các nguồn tài chính nhằm đáp ứng yêu cầu về tài chính cho các hoạt động của tổ chức, góp phần thực hiện mục tiêu chung của tổ chức một cách hiệu quả. Nếu xét theo quá trình thì quản lý tài chính của một tổ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 5 chức cũng gồm các hoạt động lập kế hoạch, tổ chức, điều hành và kiểm tra các nguồn tài chính và hoạt động tài chính của tổ chức (Phạm Trí Dũng, 2009). Đối với các tổ chức phi lợi nhuận nhƣ bệnh viện công, quản lý tài chính không nhằm mục tiêu lợi nhuận nhƣ các tổ chức kinh doanh, nhƣng với cơ chế tự chủ tài chính thì các nhà quản lý của bệnh viện công phải quan tâm đến tài chính theo hƣớng tự thu, tự chi; đó không chỉ là huy động và tạo nguồn thu mà còn là sử dụng hợp lý và có hiệu quả các nguồn thu, nhằm bảo đảm cho bệnh viện thực hiện đƣợc các chức năng và mục tiêu của mình (Phạm Trí Dũng, 2009). Từ sự phân tích trên, có thể đƣa ra khái niệm: Quản lý tài chính bệnh viện công là sự tác động lên các đối tượng và hoạt động tài chính thông qua quá trình lập kế hoạch và tổ chức thực hiện các kế hoạch tài chính, quyết toán và kiểm tra tài chính tại bệnh viện nhằm xác định các nguồn thu và các khoản chi để phục vụ nhiệm vụ khám, chữa bệnh, đào tạo và nghiên cứu khoa học, đảm bảo đủ kinh phí và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả và công bằng, góp phần thực hiện mục tiêu chung của bệnh viện công (Phạm Trí Dũng, 2009). Theo nghĩa rộng, quản lý tài chính tại bệnh viện công là việc quản lý toàn bộ các nguồn vốn, tài sản, vật tƣ để phục vụ nhiệm vụ khám chữa bệnh, đào tạo và nghiên cứu khoa học của bệnh viện. Theo nghĩa hẹp, quản lý tài chính tại bệnh viện công là quản lý các nguồn thu và các khoản chi bằng tiền của bệnh viện nhằm đảm bảo đủ kinh phí cho hoạt động của bệnh viện và sử dụng kinh phí một cách hiệu quả và công bằng, góp phần thực hiện mục tiêu chung của bệnh viện công (Phạm Trí Dũng, 2009). * Quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ Ở Việt Nam hiện nay, cơ chế tự chủ tài chính ĐVSNCL đƣợc thực hiện theo Nghị định số 43/2006/NĐ-CP ngày 25/4/2006 của Chính phủ (sau đây gọi tắt là Nghị định 43), quy định về quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế, tài chính: Một đơn vị hay một tổ chức có 3 nguồn lực chủ yếu sau đây: nguồn nhân lực, nguồn lực cơ sở vật chất, nguồn lực tài chính. Trong đó nguồn lực tài chính là nguồn lực quyết định, bởi có nguồn lực này sẽ có cả 2 nguồn lực kia. Trƣớc đây Nhà nƣớc bao cấp toàn bộ kinh phí hoạt động cho các đơn vị sự nghiệp công nhƣng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 6 hiện nay đã có chủ trƣơng vận động các đơn vị này thực hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm về biên chế, thực hiện nhiệm vụ về tài chính. Cơ chế tự chủ tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập có thu là cơ chế theo đó các đơn vị sự nghiệp công đƣợc trao quyền tự quyết định, tự chịu trách nhiệm về các khoản thu, khoản chi của đơn vị mình nhƣng không vƣợt quá mức khung do Nhà nƣớc quy định. Tự chủ tài chính trong đơn vị sự nghiệp công lập đƣợc hiểu là việc trao quyền cho các đơn vị về phân phối và sử dụng nguồn lực tài chính mà cấp trên giao phó. Tự chủ tài chính không đơn thuần biểu hiện ở khía cạnh tài chính mà Tự chủ tài chính còn bao gồm cả việc các đơn vị phải xác định nhiệm vụ chính trị của mình từ đó đặt ra kế hoạch thực hiện, yêu cầu đầu tƣ…Các kế hoạch phải đƣợc công khai, bàn bạc và lấy ý kiến tập thể. Cơ chế quản lý tài chính có thể khái quát đó là hệ thống các nguyên tắc, luật định, chính sách, chế độ về quản lý tài chính và mối quan hệ tài chính giữa các đơn vị dự toán các cấp với cơ quan chủ quản và cơ quan quản lý Nhà nƣớc. Cơ chế quản lý tài chính còn là mối quan hệ tài chính theo phân cấp đƣợc quy định nhƣ sau: Giữa Chính phủ (Bộ tài chính, Bộ Kế hoạch và đầu tƣ) với các Bộ, ngành, các địa phƣơng. Giữa Bộ chủ quản, Bộ quản lý ngành với các đơn vị trực thuộc ở trung ƣơng; giữa ủy ban nhân dân tỉnh với các đơn vị địa phƣơng. Giữa các đơn vị sự nghiệp, cơ quan quản lý nhà nƣớc với các bộ phận, đơn vị dự toán trực thuộc. Theo quy định pháp luật hiện hành, chế độ quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc quy định tại Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25/04/2006 của Chính phủ. Nghị định 43 đã quy định rõ quyền hạn và trách nhiệm của đơn vị sự nghiệp có thu và trách nhiệm của cơ quan quản lý các cấp, theo đó: Cơ chế tự chủ tài chính là cơ chế quản lý nhằm tăng cƣờng quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp có thu về các mặt hoạt động tài chính, tổ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn 7 chức bộ máy và sắp xếp lao động qua đó làm tăng chất lƣợng hoạt động cung cấp dịch vụ công của đơn vị. Khác với cơ chế tài chính của các đơn vị sự nghiệp đơn thuần, cơ chế tự chủ của các đơn vị sự nghiệp có thu có những đặc trƣng sau: Đơn vị sự nghiệp có các hoạt động dịch vụ phải đăng ký, kê khai, nộp đủ các loại thuế và các khoản khác (nếu có), đƣợc miễn, giảm thuế theo quy định của pháp luật. Đơn vị sự nghiệp có hoạt động dịch vụ đƣợc vay vốn của các tổ chức tín dụng, đƣợc huy động vốn của cán bộ, viên chức trong đơn vị để đầu tƣ mở rộng và nâng cao chất lƣợng hoạt động sự nghiệp, tổ chức hoạt động dịch vụ phù hợp với chức năng, nhiệm vụ và tự chịu trách nhiệm trả nợ vay theo quy định của pháp luật (Chính phủ, 2006). Đơn vị thực hiện đầu tƣ, mua sắm, quản lý, sử dụng tài sản nhà nƣớc theo quy định của pháp luật về quản lý tài sản nhà nƣớc tại đơn vị sự nghiệp. Đối với tài sản cố định sử dụng vào hoạt động dịch vụ phải thực hiện trích khấu hao thu hồi vốn theo quy định áp dụng cho các doanh nghiệp nhà nƣớc. Số tiền trích khấu hao tài sản cố định và tiền thu từ thanh lý tài sản thuộc nguồn vốn NSNN đơn vị đƣợc để lại bổ sung Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp. Số tiền trích khấu hao, tiền thu thanh lý tài sản thuộc nguồn vốn vay đƣợc dùng để trả nợ vay. Trƣờng hợp đã trả đủ nợ vay, đơn vị đƣợc để lại bổ sung Quỹ phát triển hoạt động sự nghiệp đối với số còn lại (Chính phủ, 2006). Đơn vị sự nghiệp mở tài khoản tại Kho bạc Nhà nƣớc để phản ánh các khoản kinh phí thuộc NSNN theo quy định của Luật ngân sách nhà nƣớc; đƣợc mở tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng hoặc Kho bạc Nhà nƣớc để phản ánh các khoản thu, chi của hoạt động dịch vụ (Chính phủ, 2006). Căn cứ vào định mức kinh tế kỹ thuật, chế độ chi tiêu tài chính hiện hành của Nhà nƣớc, đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc chủ động xây dựng tiêu chuẩn, định mức và chế độ chi tiêu nội bộ cho các khoản chi hoạt động thƣờng xuyên cao hơn hoặc thấp hơn quy định, trong phạm vi nguồn tài chính đƣợc sử dụng; đảm bảo hoạt động thƣờng xuyên, thực hiện nhiệm vụ đƣợc giao, phù hợp với đặc điểm đơn vị, tăng Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn Ket-noi.com kho tai lieu mien phi 8 cƣờng công tác quản lý và sử dụng kinh phí tiết kiệm có hiệu quả, thông qua việc xây dựng quy chế chi tiêu nội bộ (Chính phủ, 2006). Quy chế chi tiêu nội bộ và việc xây dựng các định mức chi của đơn vị sự nghiệp có thu đã khắc phục những bất cập, lạc hậu của một số chế độ, tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách hiện hành của Nhà nƣớc nhƣ: chế độ công tác phí, chế độ chi tiêu hội nghị, chi biên soạn giáo trình, chi vƣợt giờ của ngành giáo dục, chi bồi dƣỡng trực đêm của ngành y tế, chi tổ chức xét xử của ngành toà án... (Chính phủ, 2006). Cơ chế tự chủ tài chính cho phép các đơn vị đƣợc quyết định kế hoạch sử dụng lao động và xây dựng quỹ tiền lƣơng, tạo ra cơ sở pháp lý để các đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc phép tăng thu nhập cho ngƣời lao động, hợp pháp hoá các khoản thu nhập ngoài lƣơng của cán bộ, viên chức. Từ đó tạo động lực khuyến khích ngƣời lao động tăng năng suất lao động, nâng cao chất lƣợng và hiệu quả công việc (Chính phủ, 2006). Cơ chế tự chủ tài chính cho phép các đơn vị tự chủ trong việc lập, chấp hành dự toán thu, chi. Để đáp ứng các yêu cầu của cơ chế tài chính mới đối với cơ quan quản lý nhà nƣớc và đơn vị sự nghiệp, cơ chế cấp phát ngân sách cũng có thay đổi cơ bản so với cơ chế cấp phát bằng hạn mức kinh phí nhƣ trƣớc đây. Từ năm 2004, thực hiện cấp phát ngân sách theo phƣơng thức: các đơn vị sử dụng ngân sách căn cứ tiêu chuẩn, định mức chi ngân sách, quy chế chi tiêu nội bộ của các đơn vị sự nghiệp có thu đã đƣợc cấp chủ quản phê duyệt, khối lƣợng nhiệm vụ thực tế phát sinh và dự toán đƣợc giao để rút kinh phí tại Kho bạc Nhà nƣớc để chi tiêu. Vì vậy quyết định giao dự toán của cơ quan chủ quản cho các đơn vị sử dụng ngân sách trực thuộc là cơ sở pháp lý quan trọng nhất để các đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc rút kinh phí qua kho bạc Nhà nƣớc. Ngoài ra, các đơn vị sự nghiệp có thu đƣợc chuyển kinh phí chƣa đƣợc sử dụng sang năm sau thực hiện. Cơ chế cấp phát mới thuận tiện và đơn giản hơn cho các đơn vị sử dụng ngân sách đồng thời tăng cƣờng vai trò kiểm tra, kiểm soát của Kho bạc Nhà nƣớc, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách nhà nƣớc (Chính phủ, 2006). 1.1.2. Nguyên tắc quản lý tài chính bệnh viện công Cơ chế tự chủ tài chính cho phép bệnh viện chủ động, linh hoạt để có thể huy động và tạo đủ các nguồn thu và sử dụng chúng một cách hiệu quả trong khuôn khổ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐHTN http://www.lrc.tnu.edu.vn