Tài liệu Hoàn thiện công tác quản lý tài chính của kho bạc nhà nước tỉnh quảng bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ MAI THỊ HUỆ HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA KHO BẠC NHÀ NƯỚC TỈNH QUẢNG BÌNH Chuyên ngành: QUẢN LÝ KINH TẾ Mã số: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:PGS.TS NGUYỄN TÀI PHÚC HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình”là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào.Tôi cũng xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Mai Thị Huệ i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, lời cảm ơn đầu tiên đặc biệt và sâu sắc nhất, tôi xin gửi đến thầy giáo, PGS.TS Nguyễn Tài Phúc, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới quí thầy (cô) giáo Trường Đại học kinh tế Huế đã nhiệt tình giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đến các Lãnh đạo; nhân viên các phòng,banchuyênmôn của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình đã nhiệt tình cung cấp số liệu, tư vấn giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Và tôi xin cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè đã chia sẽ, động viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành khóa học và thực hiện thành công luận văn này. Luận văn là tổng hợp kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu kết hợp với kinh nghiệm thực tiễn trong quá trình công tác và sự nỗ lực cố gắng của bản thân. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quí thầy (cô) và đồng nghiệp để luận văn này được hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Huế, ngày……… tháng 03 năm 2018 Tác giả Mai Thị Huệ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên học viên: MAI THỊ HUỆ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số:8340410 Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN TÀI PHÚC Tên đề tài: HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA KHO BẠC NHÀ NƯỚC TỈNH QUẢNG BÌNH 1. Mục đích và đối tượng nghiên cứu Trên thực tế, công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình trong giai đoạn 2014-2016 còn bộc lộ những hạn chế nhất định. Do vậy, cần phải nghiên cứu, phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính của Kho Bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình, rút ra những tồn tại, yếu kém để từ đó có biện pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Kho Bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới. Đối tượng nghiên cứu của đề tài nghiên cứu là những vấn đề liên quan đến công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. 2. Các phương pháp nghiên cứu đã sử dụng Quá trình nghiên cứu tác giả đã sử dụng các phương pháp. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ sấp; chọn mẫu - Thông tin, số liệu thứ cấp: được thu thập từ số liệu thật trên các báo cáo tại Phòng Tài vụ, phòng Tổ chức cán bộ và báo cáo tổng kết hàng năm 2014 - 2016 của KBNN Quảng Bình. - Số liệu sơ cấp: được thu thập từ điều tra phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý nhà nước (30 người), kế toán KBNN tỉnh Quảng Bình Phương pháp tổng hợp và phân tích - Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu +Phương pháp tổng quan, tổng hợp thông tin tài liệu nhằm hệ thống hóa những lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính; + Sử dụng các công cụ tính toán từ phần mềm Excel. iii - Phương pháp phân tích: +Phương pháp thống kê mô tả: Phương pháp này được dùng để thống kê số tuyệt đối và số tương đối, số bình quân các chỉ tiêu nghiên cứu… - Phương pháp so sánh: Phương pháp này được sử dụng để so sánh, đánh giá về các vấn đề nghiên cứu về công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. - Phương pháp điều tra phỏng vấn trực tiếp: trong quá trình nghiên cứu, tác giả thực hiện điều tra và lấy ý kiến trực tiếp của các cán bộ quản lý nhà nước và lãnh đạo các phòng ban của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình có liên quan đến công tác quản lý tài chính. Từ số liệu thu thập được, xây dựng hệ thống các chỉ tiêu, biểu bảng để phân tích, đánh giá công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. 3. Các kết quả nghiên cứu chính và kết luận - Về mặt lý luận: Luận văn đã hệ thống hóa được những vấn đề cơ bản nhất về quản lý tài chính của cơ quan hành chính nhà nước. - Về mặt thực tiễn: Luận văn đã chỉ ra được những tồn tại và nguyên nhân dẫn đến sự bất hợp lý trong quá trình thực hiện công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. Từ đó, tác giả đề ra định hướng, giải pháp thực hiện nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT VÀ KÝ HIỆU Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ ATGT An toàn giao thông CBCC Cán bộ công chức CNTT Công nghệ thông tin HCNN Hành chính nhà nước HĐNV Hoạt động nghiệp vụ KBNN Kho Bạc Nhà nước KT - XH Kinh tế - Xã hội NĐ-CP Nghị định - Chính phủ NSĐP Ngân sách địa phương NSNN Ngân sách nhà nước QĐ Quyết định TT TKC Tăng thu tiết kiệm chi XDCB Xây dựng cơ bản v MỤC LỤC Lời cam đoan................................................................................................................i Lời cảm ơn ..................................................................................................................ii Tóm lược luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế ............................................................. iii Danh mục các chữ viết tắt và ký hiệu .........................................................................v Mục lục.......................................................................................................................vi DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................ix ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu .......................................................................1 2. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................................2 3. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2 5. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................3 6. Cấu trúc của luận văn..............................................................................................4 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄNVỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA KHO BẠC NHÀ NƯỚC .................................................................................5 1.1. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu........................................................................5 1.2. Lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước .......................7 1.2.1. Một số khái niệm về quản lý tài chính ..............................................................7 1.2.2. Mục tiêu thực hiện quản lý tài chính.................................................................8 1.2.3. Nội dung quản lý tài chính ................................................................................9 1.2.4. Các nhân tố tác động đến quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước ..............17 1.2.5. Các chỉ tiêu đánh giá quản lý tài chính ...........................................................19 1.2.6. Một số kinh nghiệm quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước ở trong nước và bài học kinh nghiệm cho Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình ................................21 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNHTẠI KHO BẠC NHÀ NƯỚC TỈNH QUẢNG BÌNH .............................................................24 2.1. Tổng quan về Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình...........................................24 2.1.1. Vài nét về tình hình kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Bình ....................................24 vi 2.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển Kho bạc Nhà nước ......................................25 2.1.3. Thành lập Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình..............................................27 2.1.4. Cơ cấu tổ chức của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình ...............................31 2.1.5. Biên chế của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình .........................................34 2.1.6. Sự cần thiết phải thực hiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình ...............................................................................................................34 2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình35 2.2.1. Cơ sở pháp lý về quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình .......35 2.2.2. Thực trạng quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình..........36 2.3. Đánh giá của các đối tượng điều tra về công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình.................................................................................................60 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình trong thời gian 2014- 2016........................................................................................67 2.4.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................67 2.4.2. Những hạn chế và nguyên nhân ......................................................................69 CHƯƠNG 3. ĐỊNH HƯỚNG, GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁCQUẢN LÝ TÀI CHÍNH CỦA KHO BẠC NHÀ NƯỚC TỈNH QUẢNG BÌNH............74 3.1. Định hướng phát triển hệ thống Kho bạc Nhà nước đến năm 2020 ..................74 3.1.1. Chiến lược phát triển Kho bạc Nhà nước đến năm 2020................................75 3.1.2. Mục tiêu thực hiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình80 3.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2017 – 2020 ...............................................................................................81 3.2.1. Nhóm giải pháp chung ....................................................................................81 3.2.2. Nhóm giải pháp nghiệp vụ ..............................................................................85 3.2.3. Nhóm giải pháp điều kiện ...............................................................................93 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................95 1. Kết luận .................................................................................................................95 2. Kiến nghị ...............................................................................................................96 Kiến nghị với Chính phủ...........................................................................................96 vii Kiến nghị với Bộ Tài chính.......................................................................................96 Kiến nghị với Kho bạc Nhà nước .............................................................................98 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...............................................................99 PHỤ LỤC ...............................................................................................................102 QUYẾT ĐỊNH VỀ VIỆC THÀNH LẬP HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN THẠC SĨ BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VẮN THẠC SĨ KINH TẾ NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 1 NHẬN XÉT LUẬN VĂN THẠC SĨ CỦA PHẢN BIỆN 2 BẢN GIẢI TRÌNH CHỈNH SỬA LUẬN VĂN XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN viii DANH MỤC BẢNG BIỂU Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1. Biên chế của KBNN tỉnh Quảng Bình ................................................34 Bảng 2.2. Bảng tổng hợp nguồn kinh phí hoạt động KBNN cấp cho KBNN tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 – 2016.....................................................40 Bảng 2.3. Cơ cấu nguồn thu hoạt động nghiệp vụ tại KBNN tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2016..........................................................................43 Bảng 2.4. Chi từ nguồn kinh phí thường xuyên giai đoạn 2014 -2016 ..............45 Bảng 2.5. Cơ cầu nguồn kinh phí chi thường xuyên giai đoạn 2014 -2016 ........46 Bảng 2.6. Chi đầu tư, hiện đại hóa Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 – 2016 .........................................................................49 Bảng 2.7: Chi từ kinh phí địa phương hỗ trợ giai đoạn 2014 -2016...................52 Bảng 2.8 Tình hình trích lập tiết kiệm tại KBNN tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 -2016..........................................................................53 Bảng 2.9. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý và kế toán của KBNN tỉnh Quảng Bình về quản lý tài chính theo cơ chế tự chủ tài chính ...........61 Bảng 2.10. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý và kế toán của KBNN tỉnh Quảng Bình về hạn chế trong quản lý tài chính ..................................64 Bảng 2.11. Tổng hợp ý kiến của cán bộ quản lý và kế toán của KBNN tỉnh Quảng Bình về năng lực quản lý cán bộ quản lý tài chính .................66 ix ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trước yêu cầu của công cuộc đổi mới và hoàn thiện thể chế kinh tế, cơ chế quản lý hiện hành đối với cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp đã bộc lộ những hạn chế lớn cần được khắc phục, đặc biệt là cơ chế quản lý tài chính và biên chế. Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước với 4 nội dung lớn là: Cải cách thể chế, cải cách bộ máy, đổi mới và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ công chức và cải cách tài chính công; trong đó cải cách cơ chế quản lý tài chính đối với cơ quan hành chính và đơn vị sự nghiệp là bước đột phá. Với chủ trương đó, Bộ Tài chính thực hiện cải cách và đổi mới cơ chế quản lý tài chính đối với các đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ, đặc biệt là đối với các hệ thống dọc như: Tổng cục Thuế, Tổng cục Hải quan và Kho bạc Nhà nước (KBNN). Cơ chế quản lý tài chính đã đem lại những chuyển biến lớn trong hoạt động quản lý tại các đơn vị trực thuộc Bộ Tài chính. Tuy nhiên, thực trạng quản lý tài chính còn nhiều hạn chế ảnh hưởng đến mục tiêu của quá trình đổi mới. Việc thực hiện quản lý tài chính đối với hoạt động KBNN trong đó có KBNN Quảng Bình nói riêng tạo điều kiện cho đơn vị chủ động sử dụng nguồn lực tài chính, lao động, cơ sở vật chất để thực hiện nhiệm vụ Kho bạc trên địa bàn tỉnh Quảng Bình đảm bảo tiết kiệm, thiết thực hiệu quả. Công tác tài chính của KBNN Quảng Bình đã tạo điều kiện cho đơn vị thực hiện việc kiểm soát chi tiêu nội bộ, phát huy tính dân chủ trong đơn vị, chủ động, sáng tạo của cán bộ công chức (CBCC); nâng cao kỹ năng quản lý; đáp ứng yêu cầu về công khai, minh bạch trong tổ chức sắp xếp xác định lại vị trí việc làm cho từng CBCC trong đơn vị, chi tiêu tài chính được thực hiện, nâng cao đời sống vật chất CBCC trong đơn vị, để CBCC an tâm công tác lâu dài trong ngành Kho bạc. Tuy nhiên, thực tế cho thấy bên cạnh những kết quả đạt được, cơ chế cũng bộc lộ một số hạn chế cần phải nghiên cứu khắc phục trong thời gian tới. Chính vì vậy, em chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình” làm luận văn thạc sỹ của mình. 1 2. Câu hỏi nghiên cứu - Quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước gồm các nội dung nào? - Những nhân tố nào ảnh hưởng tới quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước? - Trong những năm qua, quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình được thực hiện như thế nào? - Quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình trong những năm vừa qua đã đạt được kết quả gì và có những hạn chế gì cần khắc phục? - Để hoàn thiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình cần áp dụng những giải pháp nào? 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở phân tích thực trạng công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình, đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình trong thời gian tới. 3.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính đối với cơ quan hành chính Nhà nước. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014-2016. - Đề xuất giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình đến năm 2022 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Là những vấn đề liên quan đến công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi không gian: Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình + Phạm vi thời gian: Số liệu thứ cấp thu thập trong giai đoạn 2014- 2016; số liệu sơ cấp điều tra thu thập năm 2017; đề xuất giải pháp để hoàn thiện cho giai đoạn năm 2018-2022. 2 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, sơ sấp và chọn mẫu - Thông tin, số liệu thứ cấp: được thu thập từ số liệu thật trên các báo cáo tại Phòng Tài vụ, phòng Tổ chức cán bộ và báo cáo tổng kết hàng năm 2014 - 2016 của KBNN Quảng Bình. - Số liệu sơ cấp: được thu thập từ điều tra phỏng vấn trực tiếp cán bộ quản lý nhà nước (30 người), kế toán KBNN tỉnh Quảng Bình 5.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích - Phương pháp tổng hợp và xử lý số liệu +Phương pháp tổng quan, tổng hợp thông tin tài liệu nhằm hệ thống hóa những lý luận và thực tiễn về công tác quản lý tài chính; + Sử dụng các công cụ tính toán từ phần mềm Excel. - Phương pháp phân tích: +Phương pháp thống kê mô tả: Phương pháp này được dùng để thống kê số tuyệt đối và số tương đối, số bình quân các chỉ tiêu nghiên cứu… - Phương pháp so sánh: Phương pháp này được sử dụng để so sánh, đánh giá về các vấn đề nghiên cứu về công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. - Phương pháp điều tra phỏng vấn trực tiếp: trong quá trình nghiên cứu, tác giả thực hiện điều tra và lấy ý kiến trực tiếp của các cán bộ quản lý nhà nước và lãnh đạo các phòng ban của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình có liên quan đến công tác quản lý tài chính. Từ số liệu thu thập được, xây dựng hệ thống các chỉ tiêu, biểu bảng để phân tích, đánh giá công tác quản lý tài chính tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình. 5.3. Công cụ xử lý dữ liệu Việc xử lý và phân tích số liệu được thực hiện trên máy tính theo phần mềm thống kê thông dụng EXCEL. Các số liệu được tổng hợp, chọn lọc hợp lý thành các yếu tố cần thiết, có cơ sở khoa học. 3 6. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, luận văn được kết cấu thành 3 chương với nội dung cụ thể như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính của Kho bạc nhà nước Chương 2: Thực trạng công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình Chương 3: Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình 4 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNHCỦA KHO BẠC NHÀ NƯỚC 1.1. Tổng quan các vấn đề nghiên cứu Trong thời gian, có nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề quản lý tài chính của hệ thống KBNN dưới nhiều hình thức khác nhau như các bài báo, các luận văn, các công trình nghiên cứu khoa học đề cập dưới các góc độ khác nhau như đề cập đến cơ chế quản lý tài chính và biên chế của Kho bạc Nhà nước. Một số công trình đã được công bố như: Lâm Hồng Cường (2013) với nghiên cứu “Kiểm soát chi ngân sách, những kiến nghị” trên tạp chí Ngân quỹ quốc gia số 129 đã nêu ra vai trò kiểm soát chi ở đơn vị sử dụng Ngân sách là tiền đề quan trọng để quản lý chi Ngân sách theo đầu ra được hiệu quả, đồng thời tác giả cũng đưa ra một số bất cập, vướng mắc trong quá trình kiểm soát các khoản chi như việc thanh toán trực tiếp, tạm ứng và sử dụng tiền mặt trong chi ngân sách; về điệu kiện có dự toán; chuẩn chi các khoản thanh toán. Tác giả đã đề xuất một số kiến nghị trong tổ chức kiểm soát chi để công tác kiểm soát chi NSNN chặt chẽ, đúng chế độ định mức, đúng mục đích hơn [12]. Nguyễn Ngọc Đức (2008) “Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính nội bộ theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm tại Kho bạc Nhà nước đến năm 2020” [13]. Lê Thị Ngọc (2012) “Hoàn thiện cơ chế quản lý tài chính của hệ thống KBNN” [22].Các tác giả đã nghiên cứu sâu phần cơ sở lý luận, có những đánh giá sát về công tác quản lý tài chính và đã đề ra được những giải pháp để hoàn hiện công tác quản lý tài chính nội bộ theo cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm. Tuy nhiên hiện cơ chế đã có nhiều thay đổi nên cần nghiên cứu, bổ sung hoàn thiện trong thời gian tới. Đào Hoàng Liên (2010), “Hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Quảng Bình” [21]. Tác giả đã nghiên cứu sâu về công tác kiểm soát chi NSNN quan KBNN Quảng Bình trên cơ sở tiếp cận công tác kiểm soát chi theo yêu cầu đổi mới cải cách tài chính công và kiểm soát chi tiêu công của các nước tiên tiến để đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác kiểm soát chi 5 NSNN qua KBNN theo hướng hiệu quả, đáp ứng yêu cầu cải cách hành chính trong lĩnh vực quản lý NSNN, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho các đơn vị sử dụng NSNN, đồng thời, phù hợp xu thế hội nhập quốc tế. Từ những lý luận về chi NSNN, các nội dung cơ bản của kiểm soát chi NSNN qua KBNN; trên cơ sở phân tích thực trạng công tác kiểm soát chi NSNN qua KBNN Quảng Bình, Tác giả đưa ra các giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên NSNN qua KBNN Quảng Bình. Trong đó chú ý đến một số giải pháp về fđổi mới quy trình nghiệp vụ kiểm soát chi đáp ứng được yêu cầu cải cách tài chính công và phù hợp với các thông lệ và chuẩn mực quốc tế. Phùng Văn Tài (2014), “Hoàn thiện công tác kiểm soát chi thường xuyên của Ngân sách Nhà nước qua Kho bạc Nhà nước Quốc Oai - Hà Nội” đã xây dựng được cơ sở lý luận về kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN; đánh giá được thực trạng kiểm soát chi thường xuyên qua KBNN Quốc Oai giai đoạn 2011 – 2013. Tác giả cũng nêu ra những giải pháp hoàn thiện công tác kiểm soát chi KBNN còn chung chung, chưa cụ thể để có thể áp dụng vào thực tế công việc [23]. Trần Úy Uyên (2014), “Nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu ngân sách nhà nước tại Kho bạc Nhà nước tỉnh Phú Thọ”. Tác giả đã nghiên cứu về những lý luận cơ bản của công tác quản lý thu NSNN; thực trạng công tác quản lý thu NSNN tại KBNN Phú Thọ từ năm 2009 - 2013; đặc biệt là đánh gia sâu về những ưu điểm, hạn chế và nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hạn chế của công tác này, những khó khăn, vướng mắc đối với cơ quan Kho bạc trong công tác quản lý thu NSNN. Từ đó, xác lập và đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý thu NSNN tại KBNN Phú Thọ trong những năm tiếp theo [24]. Nhìn chung, những công trình nghiên cứu trên đã nêu được những lý luận về chi thường xuyên NSNN, kiểm soát chi NSNN, quản lý thu NSNN và thực tiễn tại từng địa phương. Các công trình này đều có giá trị cao trên đại bàn được nghiên cứu. Tuy nhiên, chưa có công trình nghiên cứu nào về quản lý tài chính tại KBNN tỉnh Quảng Bình. Vì vậy, việc nghiên cứu, hoàn thiện quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước tỉnh Quảng Bình là hết sức cần thiết và không bị trùng lắp với các công trình đã công bố. 6 1.2. Lý luận và thực tiễn về quản lý tài chính của Kho bạc Nhà nước 1.2.1. Một số khái niệm về quản lý tài chính Tài chính được thể hiện là sự vận động của các dòng vốn gắn với sự tạo lập và sử dụng những quỹ tiền tệ của các chủ thể khác nhau trong xã hội trong đó phản ánh các mối quan hệ kinh tế phát sinh giữa các chủ thể. Tài chính của Kho bạc Nhà nước (KBNN) được hiểu là các hoạt động thu và chi bằng tiền của KBNN để đảm bảo hoạt động thường xuyên của KBNN, đồng thời thực hiện các nhiệm vụ mà Nhà nước giao phó. Thuật ngữ “Quản lý” thường được hiểu đó là quá trình mà chủ thể quản lý sử dụng các công cụ quản lý và phương pháp quản lý thích hợp nhằm điều khiển đối tượng quản lý hoạt động và phát triển nhằm đạt đến những mục tiêu đã định. Quản lý được sử dụng khi nói tới các hoạt động và các nhiệm vụ mà nhà quản lý phải thực hiện thường xuyên từ việc lập kế hoạch đến quá trình thực hiện kế hoạch đồng thời tổ chức kiểm tra. Ngoài ra nó còn hàm ý cả mục tiêu, kết quả và hiệu năng hoạt động của tổ chức. Theo tác giả Dương Đăng Chinh và Phạm Văn Khoan (2005) cho rằng:“Quản lý là sự tác động có hướng đích của chủ thể quản lý đến một hệ thống nào đó nhằm biến đổi nó từ trạng thái này sang trạng thái khác theo nguyên lý phá vỡ hệ thống cũ để tạo lập hệ thống mới và điều khiển hệ thống” [10]. Quản lý là yêu cầu tất yếu để đảm bảo sự hoạt động bình thường của mọi quá trình và hệ thống kinh tế xã hội, văn hóa, chính trị có sự tham gia tự giác của nhiều người. Thực chất của quản lý là thiết lập và thực hiện hệ thống các phương pháp và biện pháp khác nhau của chủ thể quản lý để tác động một cách có ý thức tới đối tượng quản lý nhằm đạt tới kết quả nhất định. Quản lý được sử dụng khi nói tới các hoạt động và các nhiệm vụ mà nhà quản lý phải thực hiện thường xuyên từ việc lập kế hoạch đến quá trình thực hiện kế hoạch đồng thời tổ chức kiểm tra. Ngoài ra nó còn hàm ý cả mục tiêu, kết quả và hiệu năng hoạt động của tổ chức. Quản lý tài chính của KBNN là quá trình áp dụng các công cụ và phương pháp quản lý nhằm tạo lập và sử dụng các quỹ tài chính của KBNNđể đạt những mục tiêu đã định. 7 Nguồn tài chính phục vụ cho hoạt động của KBNNcó thể do ngân sách nhà nước (NSNN) cấp toàn bộ hoặc cấp một phần. Để duy trì các hoạt động cho sự tồn tại và phát triển của các KBNNđòi hỏi phải có các nguồn tài chính đảm bảo. Trong khi đó, hoạt động của KBNN thực hiện mục đích phục vụ lợi ích công cho xã hội, không đòi hỏi người nhận những dịch vụ và hàng hóa do tổ chức mình cung cấp phải trả tiền. Do đó, NSNN sẽ phải cấp phát kinh phí để duy trì hoạt động của các KBNN. Hiện nay, các KBNN được phép thu một số khoản thu như phí, lệ phí và các khoản thu khác theo Luật pháp quy định nhằm bổ sung nguồn kinh phí hoạt động nhưng xét tổng thể thì nguồn kinh phí hoạt động chủ yếu vẫn do Nhà nước cấp. Để Quản lý tài chính, KBNNsử dụng nhiều phương pháp cũng như nhiều công cụ quản lý khác nhau nhưng mục đích hướng đến của quản lý tài chính của KBNN cũng là tính hiệu quả trong hoạt động tài chính để nhằm đạt đến những mục tiêu đã định. 1.2.2. Mục tiêu thực hiện quản lý tài chính Kho bạc Nhà nước với chức năng tham mưu, giúp Bộ trưởng Bộ Tài chính quản lý nhà nước về quỹ ngân sách nhà nước, các quỹ tài chính nhà nước và các quỹ khác của Nhà nước được giao quản lý… về các chính sách liên quan đến lĩnh vực mìnhphụ trách, nhằm duy trì sự tồn tại và hoạt động của bộ máy Nhà nước, các hoạt động tài chính cũng phục vụ cho mục đích chính yếu này. - Là công cụ để chuyển giao hội nhập các nguồn lực tài chính, công nghệ, kỹ thuật và nguồn nhân lực các quốc gia trên thế giới. - Thiết lập thể chế hành lang pháp lý. - Là động lực thúc đẩy sử dụng hiệu quả nguồn nhân lực tài chính quốc gia. - Điều tiết các hoạt động kinh tế, xã hội. Tóm lại, quản lý tài chính giúp cho KBNN chủ động trong việc tạo nguồn thu, chi tiêu trong đơn vị, thực hành tiết kiệm chống lãng phí trong việc sử dụng lao động, kinh phí quản lý hành chính; nâng cao hiệu quả sử dụng kinh phí quản lý hành chính, tăng thu nhập cho cán bộ, công chức, tạo động lực hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao. 8 1.2.3. Nội dung quản lý tài chính 1.2.3.1. Xác định nhiệm vụ chi tài chính tại Kho bạc Nhà nước Các khoản chi của KBNN được chia thành hai loại: Các khoản chi hoạt động thường xuyên và các khoản chi hoạt động không thường xuyên. - Thứ nhất, các khoản chi thường xuyên: Chi thường xuyên trong KBNN là khoản chi để duy trì hoạt động thường xuyên của KBNN, thường ít có biến động lớn qua các năm, các khoản chi thường xuyên mang tính ổn định khá rõ nét. Tính ổn định của chi thường xuyên còn bắt nguồn từ tính ổn định trong từng hoạt động cụ thể mà mỗi bộ phận của KBNN phải thực hiện. Các khoản chi thường xuyên bao gồm: - Cáckhoản chi thanh toán cho cá nhân:Tiền lương, tiền công, phụ cấplương, các khoản đóng góp theo lương, tiền thưởng, phúc lợi tập thể và các khoản thanh toán khác cho cá nhân theo quy định. - Chi thanh toán dịch vụ công cộng, chi phí thuê mướn, chi vật tư văn phòng, thông tin, tuyên truyền, liên lạc. - Chi hội nghị, công tác phí trong nước, chi các đoàn đi công tác nước ngoài và đón các đoàn khách nước ngoài vào Việt Nam. -Các khoản chi đặc thù phát sinh thường xuyên hàng năm theo chức năng, nhiệm vụ đã được cơ quan có thẩm quyền phân bổ giao dự toán thực hiện. - Chi mua sắm tài sản, trang thiết bị, phương tiện, vật tư; sửa chữa thường xuyên tài sản cố định (TSCĐ). - Các khoản chi phục vụ cho công tác thu phí và lệ phí theo quy định. - Các khoản chi có tính chất thường xuyên khác. Thứ hai, các khoản chi không thường xuyên: -Chi sửa chữa lớn, mua sắm TSCĐ, gồm:Kinh phí mua xe ô tô phục vụ công tác; Kinh phí sửa chữa lớn trụ sở, mua sắm TSCĐ có giá trị lớn mà kinh phí thường xuyên không đáp ứng được và đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt theo kế hoạch; Kinh phí thực hiện đề án cấp trang thiết bị và phương tiện làm việc được cấp có thẩm quyền phê duyệt (nếu có). 9 -Chi đóng niên liễm cho các tổ chức quốc tế, vốn đối ứng các dự án theo hiệp định (nếu có). -Chi thực hiện các nhiệm vụ được cấp có thẩm quyền giao:Kinh phí thực hiện các nhiệm vụ đột xuất được cấp có thẩm quyền giao sau thời điểm đơn vị đã được giao kinh phí thực hiện chế độ tự chủ; Kinh phí bố trí để thực hiện các nhiệm vụ đặc thù như: Kinh phí hỗ trợ, bồi dưỡng, phụ cấp cho tổ chức, cá nhân ngoài đơn vị đã có chế độ của Nhà nước quy định;Kinh phí tổ chức các hội nghị, hội thảo quốc tế được bố trí kinh phí riêng; kinh phí thực hiện các Đề án, Chương trình được cấp có thẩm quyền phê duyệt. -Chi thực hiện các nhiệm vụ đặc thù đến thời điểm lập dự toán chưa xác định được khối lượng công việc, chưa có tiêu chuẩn, chế độ định mức quy định của cơ quan có thẩm quyền. -Kinh phí thực hiện tinh giản biên chế. - Kinh phí thực hiện các chương trình mục tiêu quốc gia. -Kinh phí đào tạo, bồi dưỡng cán bộ, công chức. -Kinh phí nghiên cứu khoa học, kinh phí sự nghiệp kinh tế, kinh phí sự nghiệp môi trường, kinh phí sự nghiệp khác theo quy định từng lĩnh vực (nếu có), kinh phí sự nghiệp bảo đảm xã hội, kinh phí thực hiện các nội dung không thường xuyên khác. - Vốn đầu tư XDCB theo dự án được duyệt. 1.2.3.2. Cấp dự toán và quản lý tài chính theo cấp dự toán Các cơ quan HCNN nói chung, KBNN nói riêng trong cùng một ngành theo một hệ thống dọc được thống nhất tổ chức thành các đơn vị dự toán các cấp: Đơn vị dự toán cấp I, Đơn vị dự toán cấp II, Đơn vị dự toán cấp III. Đơn vị dự toán cấp I: là đơn vị nhận trực tiếp ngân sách năm do cấp chính quyền tương ứng giao và chịu trách nhiệm phân bổ dự toán ngân sách năm xuống cho đơn vị cấp dưới, quản lý điều hành ngân sách năm của cấp mình và cấp dưới trực thuộc. Đơn vị dự toán cấp II: là đơn vị trực thuộc đơn vị dự toán cấp I, có nhiệm vụ nhận dự toán ngân sách của đơn vị dự toán cấp I và phân bổ dự toán cho đơn vị dự 10