Tài liệu Hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường đại học công nghiệp thành phố hồ chí minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LƢƠNG THẾ VINH PHẠM ĐỨC VIỆT HOÀN THIỆN CÔNG TÁC ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NAM ĐỊNH, 2015 BỘ DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC LƢƠNG THẾ VINH PHẠM ĐỨC VIỆT HOÀN THIỆN CÔNG TÁC ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.05 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: TS. Trần Văn Đẩu NAM ĐỊNH, 2015 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài luận văn: “Hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh”, là công trình nghiên cứu khoa học độc của cá nhân tôi dƣới sự hƣớng dẫn của TS. Trần Văn Đẩu - Khoa Kinh tế - Trƣờng Đại học Lƣơng Thế Vinh. Mọi số liệu sử dụng trong luận văn là trung thực và kết quả nghiên cứu của luận văn chƣa từng đƣợc công bố trƣớc đó. Tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm nếu có vấn đề khiếu nại hoặc bị quy kết là phô tô nguyên bản một công trình nghiên cứu của ngƣời khác. Nam Định, ngày tháng Học viên Phạm Đức Việt ii năm 2015 MỤC LỤC TRANG BÌA PHỤ ........................................................................................................... i LỜI CAM ĐOAN .......................................................................................................... ii MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ...................................................................................... viii DANH MỤC BẢNG BIỂU .......................................................................................... ix PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC .................................................................... 5 1.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên và phân loại đội ngũ giảng viên ................ 5 1.1.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên ....................................................................... 5 1.1.2. Phân loại đội ngũ giảng viên ........................................................................ 7 1.1.2.1. Về số lƣợng giảng viên ........................................................................... 7 1.1.2.2. Về chất lƣợng giảng viên ........................................................................ 8 1.2. Đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên .................................................. 9 1.3. Vai trò, ý nghĩa của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên ..................10 1.3.1.Vai trò của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên .................................. 10 1.3.2. Ý nghĩa của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên ................................ 11 1.4. Nội dung chủ yếu và hình thức của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên 11 1.4.1. Nội dung chủ yếu của đào tạo đội ngũ giảng viên ..................................... 11 1.4.1.1. Xác định nhu cầu đào tạo và phát triển ................................................ 11 1.4.1.2. Xác định nội dung của công tác đào tạo và phát triển .......................... 12 1.4.1.3. Xác định mục tiêu đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên: ............... 12 1.4.1.4. Xây dựng chƣơng trình và lựa chọn phƣơng pháp đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên: .................................................................................... 13 1.4.2. Hình thức của đào tạo đội ngũ giảng viên .................................................. 14 1.5. Các chỉ tiêu phản ánh kết quả đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học.........................................................................................15 1.5.1. Tỷ lệ giảng viên các trình độ ĐH, ThS., TS., PGS., GS./giảng viên quy đổi. ......................................................................................................................... 15 1.5.2. Tỷ lệ sinh viên/1giảng viên các trình độ ĐH, ThS, TS, PGS, GS ................ 15 1.6. Các nhân tố ảnh hƣởng tới đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học ...............................................................................................16 1.6.1. Các nhân tố bên trong ................................................................................. 16 iii 1.6.1.1. Các nhân tố thuộc về giảng viên ........................................................... 16 1.6.1.2. Các nhân tố thuộc về nhà trƣờng .......................................................... 16 1.6.2. Các nhân tố bên ngoài ................................................................................ 25 1.6.2.1 Chính sách vĩ mô và sự hỗ trợ của nhà nƣớc và các tổ chức quốc tế .... 25 1.6.2.2 Sự phát triển của hệ thống cung cấp dịch vụ phát triển đào tạo ............ 26 1.6.2.3 Đào tạo nghề và chất lƣợng đào tạo nghề ............................................. 26 1.6.2.4. Thị trƣờng lao động .............................................................................. 27 1.7. Kinh nghiệm đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên tại một số tr ƣờng đại học ở trong nƣớc ....................................................................................27 1.7.1. Liên kết đào tạo với giảng viên nước ngoài của Khoa Quốc tế trường đại học Bà Rịa Vũng Tàu ............................................................................................ 27 1.7.2. Xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Quốc gia Hà Nội ................................................................................................................... 28 1.7.2.1. Về quy định tiêu chuẩn giảng viên ...................................................... 29 1.7.2.2. Việc tạo nguồn để đào tạo và phát triển giảng viên .............................. 29 1.7.2.3.Việc xây dựng và phát triển đội ngũ giảng viên đạt chuẩn quốc tế ....... 30 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1: ............................................................................................ 31 CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................................................................. 33 2.1. Tổng quan về trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh .......33 2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ................................................................................................... 33 2.1.2 Đặc điểm của trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ......... 35 2.1.2.1 Về cơ cấu tổ chức ................................................................................... 35 2.1.2.2. Cấp bậc đào tạo ..................................................................................... 37 2.1.2.3 Loại hình đào tạo, hệ đào tạo ................................................................. 37 2.1.2.4 Ngành nghề đào tạo................................................................................ 38 2.2. Thực trạng đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh .............................................................40 2.2.1. Đặc điểm đội ngũ giảng viên ...................................................................... 40 2.2.2.Cơ cấu đội ngũ giảng viên ........................................................................... 42 2.2.2.1. Cơ cấu giảng viên theo độ tuổi ............................................................. 42 2.2.2.2. Đội ngũ giảng viên phân theo thâm niên ........................................... 43 iv 2.2.2.3. Đội ngũ giảng viên phân theo giới tính................................................ 44 2.2.3. Thực trạng công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của nhà trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ......................................... 45 2.2.3.1. Đào tạo thông qua biên soạn giáo trình, tài liệu tham khảo .................. 45 2.2.3.2. Đào tạo thông qua thực hiện nhiệm vụ giảng dạy của giảng viên ........ 45 2.2.3.3 Đào tạo thông qua thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu khoa học ................ 46 2.2.4. Đào tạo và phát triển giảng viên theo phương pháp dài hạn ..................... 48 2.2.4.1 Quy định của Bộ giáo dục và Đào tạo về cơ cấu giảng viên trong trƣờng đại học .................................................................................................... 48 2.2.4.2. Đào tạo và phát triển giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh .................................................................................... 48 2.2.4.3. Đào tạo và phát triển giảng viên thông qua các chƣơng trình Hợp tác quốc tế ................................................................................................................ 51 2.2.4.4. Tổ chức đào tạo ngắn hạn với từng dự án ............................................. 52 2.3. Phân tích các nhân tố ảnh hƣởng tới đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ......................53 2.3.2. Các nhân tố bên trong ................................................................................. 53 2.3.2.1. Các nhân tố thuộc về giảng viên ........................................................... 53 2.3.2.2 Các nhân tố thuộc về nhà trƣờng ........................................................... 54 2.3.3. Các nhân tố bên ngoài................................................................................. 63 2.3.3.1. Các nhân tố này gắn liền với luật pháp, chính sách và cơ chế của nhà nƣớc ............................................................................................................. 63 2.3.3.2. Chế độ tiền lƣơng của giảng viên thấp ................................................. 63 2.3.3.3. Yếu tố văn hóa xã hội và xu thế hội nhập về giáo dục đào tạo ................ 64 2.4. Đánh giá công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của Trƣờng Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh ..............................................65 2.4.1. Thành tựu đạt được trong công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên ........................................................................................................................ 65 2.4.1.1. Xây dựng chiến lƣợc đào tạo phát triển giảng viên .............................. 65 2.4.1.2. Xây dựng tiêu chí cụ thể trong đào tạo và phát triển giảng viên ......... 65 2.4.1.3. Đào tạo và phát triển giảng viên về chuyên môn và năng lực nghiên cứu ...................................................................................................................... 66 v 2.4.1.4. Chế độ khuyến khích giảng viên tích cực biên soạn giáo trình NCKH, học tập nâng cao trình độ ...................................................................... 67 2.4.2. Hạn chế trong công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên ............ 67 2.4.2.1. Chất lƣợng giảng dạy còn chƣa đạt yêu cầu ......................................... 67 2.4.2.2. Đối tƣợng đào tạo, chuẩn bị về trình độ chuyên môn và ngoại ngữ của giảng viên của trƣờng còn nhiều hạn chế .................................................... 68 2.4.2.3. Cơ chế quản lý ...................................................................................... 68 2.4.2.4.Công tác quy hoạch, kế hoạch xây dựng đội ngũ giảng viên ................ 69 2.4.2.5. Trách nhiệm công tác, lề lối làm việc ................................................... 69 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2: ............................................................................................ 69 CHƢƠNG 3. HOÀN THIỆN CÔNG TÁC ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ............................................................................................................. 70 3.1. Phƣơng hƣớng phát triển trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh........................................................................................................70 3.1.1. Sứ mệnh và tầm nhìn ................................................................................... 70 3.1.1.1. Sứ mệnh ................................................................................................ 70 3.1.1.2.Tầm nhìn ................................................................................................ 70 3.1.2 Chiến lược phát triển đào tạo ...................................................................... 71 3.1.2.1. Kế hoạch đào tạo học sinh sinh viên ..................................................... 71 3.1.2.2. Về chất lƣợng đào tạo ........................................................................... 73 3.1.2.3. Xây dựng cơ sở vật chất phục vụ cho đào tạo và nghiên cứu khoa học ...................................................................................................................... 73 3.1.2.4.Chiến lƣợc đào tạo và phát triển năng lực giảng dạy cho giảng viên .... 74 3.1.3 Chiến lược đào tạo và phát triển giảng viên đáp ứng nhu cầu đào tạo ...... 75 3.1.4 Chiến lược nghiên cứu khoa học và đào tạo giảng viên .............................. 76 3.1.4.1 Nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ .................................. 76 3.1.4.2 Công tác đào tạo giảng viên ................................................................... 76 3.1.4.3. Xây dựng kế hoạc đào tạo và phát triển ................................................ 77 3.2 Giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh ....................................78 3.2.1.Hoàn thiện đổi mới công tác tuyển dụng giảng viên ................................... 78 vi 3.2.2. Nhà trường phối hợp với giảng viên trong việc nâng cao trình độ ................ 84 3.2.3. Hoàn thiện các phương pháp đánh giá giảng viên ..................................... 91 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3: .......................................................................................... 100 KẾT LUẬN ................................................................................................................. 102 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 104 vii BẢNG DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Cụm từ viết tắt Nghĩa của cụm từ 1 CLĐT Chất lƣợng đào tạo 2 CNH-HĐH Công nghiệp hoá - hiện đại hoá 3 CNTT Công nghệ thông tin 4 CLGV Chất lƣợng giảng viên 5 DOANH NGHIỆP Doanh nghiệp 6 GDĐH Giáo dục đại học 7 GD&ĐT Giáo dục và đào tạo 8 GS Giáo sƣ 9 PGS Phó giáo sƣ 10 ĐH Đại học 11 ĐHQGHN Đại học Quốc gia Hà Nội 12 ĐHCN.TPHCM Đại học công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh 13 NCS Nghiên cứu sinh 14 NCKH Nghiên cứu khoa học 15 KT - XH Kinh tế - xã hội 16 KHCN Khoa học công nghệ 17 TS Tiến sỹ 18 HSSV Học sinh sinh viên viii DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH, SƠ ĐỒ BẢNG Bảng 2.1 . Đội ngũ giảng viên của trƣờng Bảng 2.2. Bảng phân loại giảng viên theo độ tuổi Bảng 2.3 Bảng phân loại giảng viên theo thâm niên Bảng 2.4 Bảng phân loại giảng viên theo giới tính Bảng 2.5. Quy mô HSSV, Số HSSV tốt nghiệp, tổng nguồn thu Bảng 2.6. Cơ cấu giảng viên của trƣờng Bảng 2.7. Quy định giờ giảng của giảng viên Bảng 2.8. Quy định giờ giảng của giảng viên Bảng 3.1 Quy mô đào tạo của trƣờng Bảng 3.2. Diện tích sản xây dựng Bảng 3.3 Đội ngũ giảng viên của trƣờng đến năm 2020 Bảng 3.4 Bảng xếp loại đánh giá giảng viên ix PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do lựa chọn đề tài Tiềm lực của một quốc gia không còn phụ thuộc vào nguồn tài nguyên thiên nhiên nữa mà phụ thuộc vào chất lƣợng nguồn nhân nhân lực. Theo đƣờng lối của Đảng phấn đấu đến năm 2020 Việt Nam trở thành một nƣớc công nghiệp. Nhận thức đƣợc vai trò con ngƣời là trong phát triển kinh tế xã hội. Đảng ta luôn luôn quan tâm đến công tác giáo dục và đào tạo. Trong bối cảnh Việt Nam đang tiến hành đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo theo tinh thần Nghị quyết số: 29-NQ/TW ngày 04/11/2013 của Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam, thì việc xây dựng quy hoạch, kế hoạch đào tạo và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đào tạo gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm an ninh, quốc phòng và hội nhập quốc tế đƣợc đặc biệt coi trọng và quan tâm. Việc thực hiện chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo theo từng cấp học và trình độ đào tạo việc đổi mới mạnh mẽ mục tiêu, nội dung, phƣơng pháp đào tạo, đào tạo lại, bồi dƣỡng và đánh giá kết quả học tập, rèn luyện của nhà giáo theo yêu cầu nâng cao chất lƣợng, trách nhiệm, đạo đức và năng lực nghề nghiệp. Có chế độ ƣu đãi đối với nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đào tạo. Khuyến khích đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục, đào tạo nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ và kỹ năng mềm nhằm chuẩn hóa các điều kiện đảm bảo chất lƣợng giáo dục và đào tạo. Việc xây dựng chuẩn đầu ra và chuẩn kiểm định chất lƣợng cơ sở giáo dục và đào tạo, chuẩn chƣơng trình đào tạo, đào tạo lại và bồi dƣỡng nâng cao trình độ cho nguồn nhân lực nói chung và đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học và Cao đẳng nói riêng là rất cấp thiết nhằm phát triển đội ngũ giảng viên cả về số lƣợng và chất lƣợng cũng nhƣ là cơ cấu hợp lý, khắc phục tình trạng một số giảng viên thiếu tâm huyết và thậm chí vi phạm đạo đức nghề nghiệp. Chính vì vậy, việc lựa chọn vấn đề này để nghiên cứu, khảo sát, đánh giá và đề xuất giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên ở 1 trƣờng Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh – Một trƣờng đại học đang đƣợc Bộ Công Thƣơng đề cử xây dựng Đề án để trở thành một trong 17 trƣờng đại học trọng điểm công lập của quốc gia thời gian sắp tới. Trƣờng Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh đƣợc nâng cấp lên từ trƣờng Cao Đẳng Công nghiệp IV đã đào tạo hàng trăm nghàn học sinh, sinh viên. Tuy đã có nhiều cố gắng nhƣng vẫn còn nhiều yếu kém nhất là chất lƣợng nguồn nhân lực chủ yếu là đội ngũ giảng viên. Vì những lý do trên, đề tài: “Hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Công nghiệp Thành phố Hồ Chí Minh”.được chọn làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ quản trị Kinh doanh. 2. Tình hình nghiên cứu Trong thời gian hoàn thành luận văn, tác giả nhận thấy có nhiều đề tài, luận văn liên quan đến chuyên đề tác giả nghiên cứu. Mỗi chuyên đề đều có điểm mạnh riêng nhƣ: - Luận văn thạc sỹ của Bùi Bình An với đề tài:” Nâng cao chất lƣợng đội ngũ giảng viên các trƣờng đại học, cao đẳng ở tỉnh Ninh Bình”, bảo vệ năm 2014. - Luận văn Thạc sỹ của Trần Thu Huyền với đề tài:” Biện pháp quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên trƣờng Cao đẳng sƣ phạm Thái Bình”, bảo vệ năm 2012. - Luận văn thạc sỹ của Trần Nam Anh với đề tài:” Một số giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên trường Cao Đẳng giao thông Vận tải miền Trung”, bảo vệ năm 2011. - Luận văn thạc sỹ của Nguyễn Văn Khanh với đề tài: “ Một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng viên tại trường Đại học Công nghiệp Hồ Chí Minh - Cơ sở phía Bắc”, bảo vệ năm 2014. Các công trình nghiên cứu trên có nội dung chủ yếu đề cập đến lĩnh vực nâng cao chất lƣợng đội ngũ giảng viên. Cho đến nay chƣa có công trình nghiên cứu về hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng của trường Đại học Công 2 nghiệp thành phố Hồ Chí Minh 3. Mục đích nghiên cứu của luận văn  Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra các ƣu điểm của việc hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên các trƣờng Đại học. Luận văn đề xuất việc hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh.  Nhiệm vụ nghiên cứu: - Nghiên cứu cơ sở lý luận của việc hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên các trƣờng đại học. - Phân tích, làm rõ thực trạng công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh; chỉ ra các thành tựu và hạn chế chủ yếu và các nguyên nhân. - Đề xuất một số giải pháp hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu Công tác Đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Luận văn chỉ tập trung nghiên cứu đội ngũ giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. - Luận văn đề xuất hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên trên cơ sở mục tiêu của Trƣờng. - Giai đoạn nghiên cứu: Từ tháng 1/ 2010 đến tháng 11/2014. 5. Phương pháp nghiên cứu 3 - Luận văn được thực hiện chủ yếu bằng phương pháp thống kê, điều tra, phân tích và tổng hợp, lịch sử. - Phương pháp điều tra khảo sát - Sử dụng các nguồn thông tin thứ cấp từ sách báo, số liệu từ các phòng ban và khoa. 6. Những đóng góp mới của luận văn - Về lý luận Hệ thống hóa làm rõ lý luận về đào tạo và phát triển giảng viên đại học. Phân tích, đánh giá thực trạng về chất lƣợng giảng viên Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. Khằng định rõ mục tiêu và chiến lƣợc đào tạo và phát triển giảng viên của trƣờng Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. - Về thực tiễn Đề xuất các giải pháp có tính khả thi Đề tài có thể đƣợc áp dụng cho các trƣờng đại học trong cả nƣớc. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, mục lục, sơ đồ bảng biểu, ký hiệu chữ viết tắt, luận văn được kết cấu theo 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường đại học. Chương 2. Thực trạng công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3 Hoàn thiện công tác đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên của trường Đại học Công nghiệp thành phố Hồ Chí Minh. 4 CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ ĐÀO TẠO VÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ GIẢNG VIÊN CỦA TRƢỜNG ĐẠI HỌC 1.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên và phân loại đội ngũ giảng viên 1.1.1. Khái niệm đội ngũ giảng viên Khái niệm giảng viên: Giảng viên là nhà giáo làm nhiệm vụ giảng dạy, giáo dục ở các trường cao đẳng và đại học. Giảng viên là viên chức thuộc ngành giáo dục, đào tạo. Cần phân biệt khái niệm giảng viên (nhà giáo) với khái niệm giảng viên theo tiêu chuẩn ngạch, bậc giảng viên, một chức danh của cao đẳng và đại học [7]. Theo Luật giáo dục Đại học quy định: 1. Giảng viên trong cơ sở giáo dục đại học là ngƣời có nhân thân rõ ràng; có phẩm chất, đạo đức tốt; có sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; đạt trình độ về chuyên môn, nghiệp vụ qui định tại điểm e, khoản 1, điều 77 của Luật giáo dục. 2. Chức danh của giảng viên bao gồm trợ giảng, giảng viên chính, phó giáo sƣ, giáo sƣ. 3. Trình độ chuẩn của chức danh giảng viên dạy trình độ đại học là thạc sĩ trở lên làm giảng viên [8]. - Nhiệm vụ của giảng viên Giảng viên đại học có các nhiệm vụ chủ yếu sau: 1. Giảng viên chấp hành nghiêm chỉnh chủ trƣơng, nghị quyết của Đảng, chính sách, Pháp luật của nhà nƣớc, thực hiện đầy đủ các quy chế của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Điều lệ trƣờng đại học, Quy chế tổ chức và hoạt động và các quy định khác của nhà trƣờng do Hiệu trƣởng ban hành. 2. Hoàn thành nhiệm vụ chuyên môn và các công tác khác đƣợc trƣờng khoa, trƣởng bộ môn giao. 5 3. Tham gia góp ý kiến vào việc giải quyết những vấn đề quan trọng của nhà trƣờng, những vấn đề có liên quan đến việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở. 4. Tham gia công tác quản lý nhà trƣờng; tham gia công tác Đảng, đoàn thể khi đƣợc tín nhiệm. 5. Đƣợc hƣởng lƣơng, phụ cấp và các quyền lợi khác theo quy định của nhà nƣớc và quy định của nhà trƣờng; đƣợc xét tặng Huy chƣơng Vì sự nghiệp giáo dục và các phần thƣởng cao quý khác; đƣợc tạo các điều kiện cần thiết để nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ [3]. - Tiêu chuẩn của Giảng viên Theo Điều lệ trƣờng đại học, giảng viên trong trƣờng đại học phải có tiêu chuẩn: 1. Giảng viên là ngƣời đƣợc tuyển dụng làm nhiệm vụ giảng dạy trình độ cao đẳng, đại học, thạc sĩ, tiến sĩ trong trƣờng đại học, bao gồm các chức danh: trợ giảng, giảng viên, giảng viên chính, phó giáo sƣ, giáo sƣ [4]. 2. Tiêu chuẩn của giảng viên a) Có phẩm chất, đạo đức tốt; b) Có bằng tốt nghiệp đại học trở lên và có chứng chỉ bồi dƣỡng nghiệp vụ sƣ phạm theo quy định của Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; đáp ứng yêu cầu về văn bằng, chuyên môn khi thực hiện giảng dạy trong chƣơng trình đào tạo ở các trình độ khác nhau theo quy định tại các quy chế đào tạo do Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo ban hành; c) Có trình độ ngoại ngữ, tin học đáp ứng yêu cầu công việc; d) Đủ sức khỏe theo yêu cầu nghề nghiệp; đ) Lý lịch bản thân rõ ràng; 3. Trình độ chuẩn của chức danh giảng viên giảng dạy trình độ đại học là thạc sĩ trở lên. Trƣờng hợp đặc biệt ở một số ngành chuyên môn đặc thù do Bộ trƣởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định [5]. 6 Khái niệm đội ngũ giảng viên Đội ngũ giảng viên là một tập hợp các nhà giáo làm nhiệm vụ giảng dạy và nghiên cứu khoa học ở các trƣờng cao đẳng, đại học gắn kết với nhau để thực hiện hoàn thành nhiệm vụ, theo hệ thống, mục tiêu giáo dục, cùng trực tiếp giảng dạy và giáo dục sinh viên theo sự ràng buộc những nguyên tắc có tính chất của ngành giáo dục và của nhà nƣớc. 1.1.2. Phân loại đội ngũ giảng viên 1.1.2.1. Về số lƣợng giảng viên Những năm qua, đội ngũ giảng viên đại học nƣớc ta đã có những bƣớc tiến đáng kể cả về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp lẫn số lƣợng, trình độ và năng lực chuyên môn. Tuy nhiên, trƣớc yêu cầu ngày càng cao của sự nghiệp đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học, đội ngũ giảng viên đại học hiện nay vẫn còn nhiều hạn chế. Theo con số thống kê của Bộ Giáo dục và Đào tạo, tính đến năm học 2013 2014, số giảng viên trong các trƣờng đại học, cao đẳng là 91.633 ngƣời, tăng 3.951 ngƣời so với năm học 2012 - 2013. Trong đó, số giảng viên có học hàm giáo sƣ là 517 ngƣời, phó giáo sƣ là 2.966 ngƣời, tiến sĩ là 9.562 ngƣời. Tính đến tháng 6/2014, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã tuyển và cử đi học ở nƣớc ngoài đƣợc 1.013 giảng viên bằng nguồn ngân sách Nhà nƣớc thông qua các Đề án Đào tạo cán bộ khoa học, kỹ thuật tại các cơ sở nƣớc ngoài bằng ngân sách nhà nƣớc, Đề án Đào tạo giảng viên có trình độ tiến sĩ cho các trƣờng đại học, cao đẳng giai đoạn 2010 – 2020 [ 17]. Tuy nhiên, so với sự phát triển mạnh mẽ của hệ thống cơ sở giáo dục đại học cũng nhƣ sự gia tăng nhanh chóng quy mô đào tạo trong những năm qua, số lƣợng đội ngũ giảng viên đại học của nƣớc ta hiện chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu. Dù các trƣờng đã có nhiều nỗ lực, cố gắng đào tạo, bồi dƣỡng giảng viên nhƣng cho tới nay công tác này vẫn còn một số tồn tại, hạn chế. Cụ thể tỷ lệ giảng viên có học hàm giáo sƣ, phó giáo sƣ, trình độ tiến sĩ trong toàn hệ thống còn ở mức thấp, chiếm khoảng 14,2%. Cùng với đó, một số cơ sở đào tạo chƣa thực sự quan tâm đến duy 7 trì và phát triển đội ngũ giảng viên nên dẫn tới một số ngành học, chuyên ngành thạc sĩ, tiến sĩ không bảo đảm điều kiện giảng viên cơ hữu theo quy định và bị dừng tuyển sinh. 1.1.2.2. Về chất lƣợng giảng viên Đánh giá về chất lƣợng đội ngũ giảng viên đại học, so với nhu cầu đổi mới giáo dục đại học, chất lƣợng đội ngũ giảng viên vẫn còn thiếu về số lƣợng và yếu về chất lƣợng. Chƣa kể đến, nhiều trƣờng ngoài công lập còn dựa vào đội ngũ giảng viên thỉnh giảng là chính, nhất là các cơ sở mới đƣợc thành lập và cơ sở tƣ thục có số lƣợng giảng viên thỉnh giảng cao hơn nhiều lần so với đội ngũ cán bộ cơ hữu, điều này đã làm ảnh hƣởng không nhỏ tới chất lƣợng đào tạo của nhà trƣờng. Việc sử dụng quá đông giảng viên thỉnh giảng không chỉ làm cho cơ sở đào tạo khó chủ động thực hiện kế hoạch đề ra, mà chất lƣợng đào tạo không cao do giảng viên thỉnh giảng ít có điều kiện tham gia sinh hoạt chuyên môn tại cơ sở thỉnh giảng và không có thời gian tập trung nghiên cứu, nâng cao chất lƣợng giảng dạy. Bên cạnh đó, việc tuyển dụng giáo viên ở các trƣờng trực thuộc địa phƣơng có khó khăn, phần lớn dựa vào sinh viên tốt nghiệp tại trƣờng rồi bồi dƣỡng, phát triển thành giảng viên, ảnh hƣởng đến công tác đổi mới nội dung và phƣơng pháp giảng dạy. Trƣớc thực trạng về chất lƣợng giảng viên đại học chƣa đƣợc chuẩn hóa. Do vậy, cần phải xem lại chất lƣợng đội ngũ giảng viên đại học, bởi hiện nay có rất nhiều trƣờng đại học chạy đua mở thêm nhiều ngành đào tạo, tuyển ồ ạt giảng viên chƣa đạt tiêu chuẩn giảng dạy. Các em có thể tốt nghiệp đại học loại khá, giỏi nhƣng với thời gian chuẩn bị bài giảng chỉ 6 tháng đến 1 năm rồi lên lớp dạy sinh viên, thậm chí nhiều em còn dạy nhiều nhƣ giảng viên chính thì thật là điều không thể. Các em có thể có kiến thức cơ bản nhƣng còn kinh nghiệm giảng dạy cần phải đƣợc rèn dũa qua thực tiễn giảng dạy. Giáo dục đại học có vai trò đặc biệt quan trọng, quyết định sự phát triển KT - XH của đất nƣớc trong bối cảnh nền kinh tế tri thức và xu thế toàn cầu hóa diễn ra mạnh mẽ nhƣ hiện nay. Trong đó, chất lƣợng đội ngũ giảng viên đại học có vai trò quyết định trong việc bảo đảm và nâng cao chất lƣợng giáo dục. Cho dù hệ thống giáo dục và phƣơng thức giáo dục có thay đổi nhƣ thế nào đi 8 nữa thì quy luật thầy giỏi kéo theo trò giỏi vẫn có giá trị đúng trong nhiều trƣờng hợp. Vì vậy, muốn có giảng viên bảo đảm chất lƣợng phải tuyển giảng viên ít nhất có trình độ thạc sĩ, tốt nghiệp đúng chuyên ngành, từ loại khá trở lên và phải là sinh viên chính quy. Đặc biệt, giảng viên môn nào cũng phải đạt trình độ ngoại ngữ B1 châu Âu và tin học phải IC3 quốc tế. Chất lƣợng giảng viên không chỉ tạo thƣơng hiệu, khả năng cạnh tranh cho cơ sở đào tạo giáo dục đại học, mà đây còn là một tiêu chí quan trọng trong đánh giá, kiểm định chất lƣợng các trƣờng đại học. Do vậy, cùng với việc đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục đại học từ nội dung, công tác quản lý, phƣơng pháp và hình thức tổ chức giáo dục, việc phát triển đội ngũ giảng viên đại học đƣợc coi là giải pháp quan trọng trong việc nâng cao chất lƣợng đào tạo nguồn nhân lực [17]. 1.2. Đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên Đào tạo và phát triển là các hoạt động để duy trì và nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực trong tổ chức, là điều kiện tiên quyết để các tổ chức có thể đứng vững và thắng lợi trong môi trƣờng cạnh tranh. Phát triển đội ngũ giảng viên bao gồm ba loại hoạt động là: giáo dục, đào tạo và phát triển. Giáo dục: đƣợc hiểu là các hoạt động học tập để chuẩn bị cho con ngƣời bƣớc vào một nghề nghiệp hoặc chuyển sang một nghề mới, thích hợp hơn trong tƣơng lai. Đào tạo (hay còn đƣợc gọi là đào tạo kỹ năng): đƣợc hiểu là các hoạt động học tập nhằm giúp cho ngƣời lao động có thể thực hiện có hiệu quả hơn chức năng, nhiệm vụ của mình. Đó chính là quá trình học tập làm cho ngƣời lao động nắm vững hơn về công việc của mình, là những hoạt động học tập để nâng cao trình độ, kỹ năng của ngƣời lao động để thực hiện nhiệm vụ lao động có hiệu quả hơn . Phát triển: là các hoạt động học tập vƣợt ra khỏi phạm vi công việc trƣớc mắt của ngƣời lao động, nhằm mở ra cho họ những công việc mới dựa trên cơ sở những định hƣớng tƣơng lai của tổ chức” . 9 Như vậy hoạt động giáo dục, đào tạo và phát triển đều được hiểu là các hoạt động học tập với những mục tiêu khác nhau. Sự giải thích này nhấn mạnh đến vai trò của người học mà chưa nhắc đến vai trò của người dạy mà người dạy trong trường đại học/cao đẳng chính là người giảng viên. “Phát triển đội ngũ giảng viên là quá trình thúc đẩy việc học tập có tính tổ chức, nâng cao kết quả thực hiện công việc và tạo ra thay đổi thông qua việc tổ chức thực hiện các giải pháp (chính thức và không chính thức), các sáng kiến và các hoạt động quản lý nhằm mục đích nâng cao năng lực, hiệu quả hoạt động của tổ chức, khả năng cạnh tranh và đổi mới” [9]. Các nguyên tắc của mô hình phát triển nguồn nhân lực bao gồm: Phát triển cá nhân; Phát triển nghề nghiệp; Quản lý kết quả thực hiện công việc; Phát triển tổ chức. .Vì vậy, phát triển đội ngũ giảng viên là: “Phát triển đội ngũ giảng viên là quá trình thúc đẩy việc học tập có tính tổ chức nhằm nâng cao kết quả thực hiện công việc và tạo ra thay đổi, thông qua việc thực hiện các giải pháp đào tạo, phát triển, các sáng kiến và các biện pháp quản lý với mục đích phát triển nhà trường và phát triển cá nhân cán bộ quản lý giáo dục đào tạo, giảng viên, công nhân viên và học sinh, sinh viên”[9]. 1.3. Vai trò, ý nghĩa của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên 1.3.1.Vai trò của đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên Đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên là một trong những biện pháp tích cực tăng khả năng thích ứng của nhà trƣờng trƣớc sự thay đổi của môi trƣờng. Đào tạo và phát triển đội ngũ giảng viên cung cấp cho nhà trƣờng nguồn vốn nhân sự chất lƣợng cao góp phần nâng cao khả năng cạnh tranh. Đào tạo đƣợc coi là một vũ khí chiến lƣợc của nhà trƣờng nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh trƣớc các đối thủ. Góp phần thực hiện tốt chiến lƣợc chung về nhân sự của một trƣờng đại học hoặc trƣờng cao đẳng và cao hơn là thực hiện chiến lƣợc chung về nhân sự giảng dạy của một quốc gia. 10