Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét chñ tr¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ níc ta, ¶nh hëng trùc tiÕp, lín lao ®Õn DNNN nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ níc nhµ nãi chung.
Chñ tr¬ng nµy ®· ®îc ph«i thai tõ n¨m 1986 víi viÖc s¾p xÕp l¹i DNNN, vµ ®Õn
n¨m 1992, §¶ng vµ nhµ níc ta míi ra nh÷ng quyÕt ®Þnh chÝnh thøc vÒ viÖc CPH
DNNN. Tr¶i qua mét thêi gian kh¸ dµi nh vËy nhng ý thøc vÒ vÊn ®Ò CPH cña
c¸c DNNN, sù hiÓu cña ngêi d©n nãi chung vµ cña sinh viªn nãi riªng vÒ vÊn ®Ò
nµy cßn kh¸ nhiÒu ®iÓm bÊt cËp, sai lÖch vµ cha ®óng ®¾n.
Tõ thùc tiÔn nh trªn, t«i ®· quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi víi chñ ®Ò “Cæ phÇn
ho¸ DNNN – C¸i nh×n tõ hiÖn t¹i vµ cho t¬ng lai”. Trong ph¹m vi mét tiÓu luËn,
t«i chØ mong muèn nãi ®îc s¬ qua nh÷ng g× cßn tån t¹i, bÊt cËp cña qu¸ tr×nh
CPH DNNN; tõ ®ã b»ng kiÕn thøc tÝch luü ®îc vµ sù hiÓu biÕt vÒ tiÕn tr×nh CPH,
t«i m¹nh d¹n ®a ra mét vµi gi¶i ph¸p h÷u Ých ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh hiÖn nay.
VÒ mÆt ph¬ng ph¸p, t«i ®· cè g¾ng vËn dông ph¬ng ph¸p nghiªn cøu kÕt
hîp chÆt chÏ gi÷a l«gic vµ lÞch sö, lý luËn vµ thùc tiÔn. C¸c ph¬ng ph¸p kh¸i qu¸t
ho¸, trõu tîng ho¸, ph©n tÝch vµ tæng hîp còng ®îc vËn dông mét c¸ch linh ho¹t.
Tuy nhiªn, t«i nhËn thÊy viÖc xuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn ®Ó rót ra kÕt luËn vµ ®Æt lý
luËn vµo thùc tiÔn ®Ó kiÓm nghiÖm ®é chÝnh x¸c kh«ng ph¶i lµ mét viÖc lµm ®¬n
gi¶n. V× vËy, nh÷ng non nít vÒ mÆt nhËn thøc vµ ph¬ng ph¸p luËn nghiªn cøu
khoa häc ch¾c ch¾n sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái. Hy väng r»ng, víi ý kiÕn ®ãng gãp
cña b¹n ®äc, nh÷ng thiÕu sãt trong tiÓu luËn nµy sÏ nhanh chãng ®îc söa sai ®Ó
kh«ng lµm ¶nh hëng ®Õn chÊt lîng cña ®Ò tµi.
1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Néi dung
Ch¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ cæ phÇn ho¸ doanh
nghiÖp nhµ níc
I.
Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n
I.1. Kh¸i niÖm c«ng ty cæ phÇn (CTCP)
C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp, trong ®ã toµn bé
t b¶n ®îc chia thµnh c¸c cæ phÇn b»ng nhau vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu c«ng khai.
C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm t¬ng øng víi cæ phÇn ®· mua, c«ng ty ph¶i
dïng toµn bé tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o nî cña c«ng ty.
C«ng ty cæ phÇn mang nh÷ng ®Æc trng c¬ b¶n sau:
- Tån t¹i l©u víi t c¸ch lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp.
- Chñ së h÷u lµ mét nhãm c¸c cæ ®«ng (thÓ nh©n, ph¸p nh©n vµ cã thÓ c¶
nhµ níc)
- Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh cña ngêi së h÷u: Ngêi së h÷u chØ ph¶i chÞu
tr¸ch nhiÖm t¬ng øng víi phÇn ®ãng gãp cña m×nh.
- DÔ chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u (th«ng qua mua b¸n, trao ®æi chøng
kho¸n)
- Cã nhiÒu kh¶ n¨ng tµi chÝnh do cã thÓ huy ®éng mét khèi lîng vèn rÊt lín
trong x· héi.
Trong c¸c ®Æc trng nªu trªn th× ®Æc trng c¬ b¶n, kh¸c biÖt, ph©n biÖt CTCP
víi nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp kh¸c lµ ®Æc trng vÒ chñ së h÷u vµ
kh¶ n¨ng chuyÓn nhîng quyÒn së h÷u. NÕu nh h×nh thøc së h÷u trong doanh
nghiÖp t nh©n vµ doanh nghiÖp nhµ níc lµ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt, mét chñ
thÓ th× h×nh thøc së h÷u trong CTCP lµ mét h×nh thøc së h÷u hçn hîp, ®a
nguyªn nhiÒu chñ thÓ. C¸c chñ thÓ ®ã cã thÓ lµ nhµ níc vµ t nh©n, t nh©n vµ
ph¸p nh©n, hoÆc c¸c t nh©n víi nhau. H×nh thøc së h÷u nµy râ rµng kh«ng cßn
mang trong m×nh b¶n chÊt vèn cã cña së h÷u t nh©n c¸ biÖt, mµ ®· mang c¸c
yÕu tè x· héi ®óng nh M¸c ®· ph©n tÝch khi nãi vÒ h×nh thøc CTCP: “§· trùc
tiÕp mang h×nh th¸i t b¶n x· héi (t b¶n cña c¸c c¸ nh©n trùc tiÕp liªn hiÖp l¹i
víi nhau) ®èi lËp víi t b¶n t nh©n; cßn c¸c xÝ nghiÖp cña nã biÓu hiÖn ra lµ
c¸c xÝ nghiÖp x· héi ®èi lËp víi nh÷ng xÝ nghiÖp t nh©n. §ã lµ sù thñ tiªu t
b¶n víi t c¸ch lµ së h÷u t nh©n trong khu«n khæ b¶n th©n ph¬ng thøc s¶n xuÊt
TBCN…”
Trªn c¬ së ®ã, ta còng cã thÓ coi h×nh thøc së h÷u hçn hîp trong CTCP lµ
mét trong nh÷ng h×nh thøc së h÷u trung gian gi÷a së h÷u t b¶n t nh©n thuÇn
2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
tuý víi së h÷u c«ng h÷u trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ngµy cµng ph¸t
triÓn. §Æc trng vÒ h×nh thøc së h÷u nµy chÝnh lµ c¬ së cho viÖc h×nh thµnh bé
m¸y qu¶n lý tËp thÓ díi h×nh thøc Héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c CTCP.
CTCP kh¸c biÖt so víi c¸c h×nh thøc c«ng ty kh¸c nh c«ng ty tr¸ch nhiÖm
h÷u h¹n, doanh nghiÖp liªn doanh…lµ: CTCP cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi quyÒn
së h÷u doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n, th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi chøng
kho¸n (c¸c chøng tõ chøng nhËn quyÒn së h÷u cña c¸c cæ ®«ng) trªn thÞ trêng
chøng kho¸n vµ c¸c trung gian m«i giíi chøng kho¸n…
I.2. Kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ vµ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh nµy
C¸c CTCP ®îc h×nh thµnh qua 2 c¸ch:
- C¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n ®øng ra thµnh lËp mét doanh nghiÖp míi theo
h×nh thøc CTCP.
- Cæ phÇn ho¸ DN t nh©n, DNNN nh»m chuyÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp
nµy thµnh h×nh thøc CTCP.
Nh vËy, cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ h×nh thøc chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp
thuéc c¸c h×nh thøc tæ chøc kh¸c sang h×nh thøc CTCP.
B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ nh»m chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u trong
c¸c doanh nghiÖp cò sang h×nh thøc së h÷u hçn hîp gi÷a c¸c cæ ®«ng lµ t
nh©n, ph¸p nh©n; gi÷a t nh©n víi nhµ níc hoÆc gi÷a c¸c t nh©n víi nhau trªn
c¬ së chia nhá tµi s¶n cña c«ng ty thµnh nh÷ng phÇn b»ng nhau, b¸n l¹i cho
c¸c cæ ®«ng díi h×nh thøc cæ phiÕu, th«ng qua ®ã thiÕt lËp h×nh thøc tæ chøc
qu¶n lý s¶n xuÊt theo m« h×nh CTCP, ho¹t ®éng víi t c¸ch lµ mét ph¸p nh©n
®éc lËp.
MÆc dï CPH diÔn ra c¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t nh©n song do sè lîng
c¸c doanh nghiÖp t nh©n CPH lµ kh«ng ®¸ng kÓ, cho nªn khi nh¾c ®Õn CPH
ngêi ta thêng hiÓu lµ CPH DNNN.
Mét sè níc thêng ®ång nhÊt kh¸i niÖm CPH víi TNH, nhng ë ViÖt Nam
víi quan ®iÓm ph©n biÖt râ rµng CPH vµ TNH, qu¸ tr×nh CPH ë ViÖt Nam
mang nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau:
- Lùa chän con ®êng tiÕn lªn CNXH, CPH ë ViÖt Nam kh«ng nh»m lµm
gi¶m bít vai trß cña khu vùc kinh tÕ nhµ níc mµ ngîc l¹i cßn lµm t¨ng cêng vai trß cña khu vùc kinh tÕ nµy kh«ng ph¶i theo chiÒu réng mµ theo
chiÒu s©u.
- §Ó ®¶m b¶o tÝnh x· héi cña h×nh thøc së h÷u trong CTCP, níc ta cã nh÷ng
quy ®Þnh kh¸ chÆt chÏ vÒ sè lîng cæ phiÕu tèi ®a, sè lîng cæ ®«ng tèi
thiÓu…
3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- §èi tîng CPH còng kh«ng ph¶i lµ toµn bé hay phÇn lín c¸c DNNN kÓ c¶
nh÷ng doanh nghiÖp mµ nÕu CPH cã thÓ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cao h¬n.
Sè lîng DN mµ nhµ níc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, n¾m cæ phiÕu khèng chÕ,
cæ phiÕu ®Æc biÖt cßn rÊt lín vµ nh÷ng DN nµy thêng lµ nh÷ng DN cã vai
trß vµ ý nghÜa then chèt trong nÒn kinh tÕ, cã t¸c dông ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ
ph¸t triÓn theo ®Þnh híng XHCN.
I.3. Mét sè néi dung c¬ b¶n cña chñ tr¬ng CPH c¸c DNNN
Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ níc (DNNN) lµ mét bé phËn kh«ng thÓ
t¸ch rêi cña ch¬ng tr×nh s¾p xÕp vµ c¶i c¸ch DNNN.
Môc tiªu cña CPH: Theo ®iÒu 2 nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy
29/6/1998 quy ®Þnh viÖc chuyÓn DNNN thµnh CTCP nh»m c¸c môc tiªu sau
®©y:
- Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ
chøc x· héi trong níc vµ ngoµi níc ®Ó ®Çu t ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o thªm
viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, n©ng cao søc c¹nh tranh, thay ®æi c¬
cÊu DNNN.
- T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ngêi lao ®éng trong DN cã cæ phÇn vµ nh÷ng ngêi ®·
gãp vèn ®îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph¬ng thøc qu¶n lý, t¹o ®éng lùc
thóc ®Èy DN kinh doanh cã hiÖu qu¶, t¨ng tµi s¶n nhµ níc, n©ng cao thu
nhËp cña ngêi lao ®éng, gãp phÇn t¨ng trëng kinh tÕ ®Êt níc.
§èi tîng CPH: NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 cã quy ®Þnh
®èi tîng CPH lµ tÊt c¶ c¸c DNNN mµ nhµ níc kh«ng cÇn tiÕp tôc n¾m gi÷
100% vèn ®Çu t, kh«ng ph©n biÖt quy m« vèn vµ lao ®éng nh tríc ®©y.
Ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 lµ danh
môc c¸c lo¹i DNNN ®Ó lùa chän CPH bao gåm:
- Lo¹i DNNN hiÖn cã cha tiÕn hµnh CPH: §ã lµ DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých
quy ®Þnh t¹i ®iÒu 1 N§ 56/CP ngµy 02/10/1996 cña chÝnh phñ vµ nh÷ng
DN s¶n xuÊt s¶n phÈm, cung øng dÞch vô Nhµ níc ®éc quyÒn kinh doanh
nh vËt liÖu næ, ho¸ chÊt ®éc…
- Lo¹i DNNN hiÖn cã, Nhµ níc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt
khi tiÕn hµnh CPH, ®ã lµ c¸c DN thuéc:
+ DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých trªn 10 tû ®ång.
+ Khai th¸c quÆng quý hiÕm.
+ Khai th¸c kho¸ng s¶n quy m« lín.
+ C¸c ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt vÒ khai th¸c dÇu khÝ.
4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
+ S¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc ch÷a bÖnh vµ ho¸ dîc.
+ S¶n xuÊt kim lo¹i mµu vµ kim lo¹i quý hiÕm quy m« lín.
+ S¶n xuÊt ®iÖn quy m« lín, truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn.
+ Söa ch÷a ph¬ng tiÖn bay.
+ DÞch vô khai th¸c bu chÝnh viÔn th«ng.
+ VËn t¶i ®êng s¾t, hµng kh«ng, viÔn d¬ng.
+ In, xuÊt b¶n, s¶n xuÊt rîu, bia, thuèc l¸ quy m« lín.
+ Ng©n hµng ®Çu t, ng©n hµng cho ngêi nghÌo.
+ Kinh doanh x¨ng dÇu cã quy m« lín.
- C¸c lo¹i h×nh DN hiÖn cã cßn l¹i ®Òu cã thÓ thùc hiÖn CPH vµ ¸p dông c¸c
h×nh thøc chuyÓn ®æi sì h÷u kh¸c nhau trong ®ã Nhµ níc kh«ng gi÷ cæ
phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt.
II.
TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c
doanh nghiÖp nhµ níc
T¹i c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü
thuËt, LLSX ®îc x· héi ho¸ ë møc ®é ngµy cµng cao khiÕn cho quy m« cña c¸c
t b¶n c¸ biÖt ngµy cµng trë nªn qu¸ chËt hÑp, kinh nghiÖm qu¶n lý cña mét c¸
nh©n chñ së h÷u kh«ng cßn thÝch øng ®îc víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña
nÒn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn ®¹i. CTCP ra ®êi víi kh¶ n¨ng tËp trung vèn tõ c¸c t
b¶n c¸ biÖt, thiÕt lËp mét bé m¸y qu¶n lý tËp thÓ lµ héi ®ång qu¶n trÞ, ®· t¹o ra
sù phï hîp h¬n gi÷a QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é x· héi ho¸ ngµy cµng cao
cña LLSX. §ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan cña
QHSX thÝch øng h¬n víi sù ph¸t triÓn cña LLSX, thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn ®Õn
tÇm cao míi.
ë níc ta, tr×nh ®é x· héi ho¸ LLSX nh×n chung cßn thÊp. §ã chÝnh lµ
hµng rµo lín ng¨n c¶n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ta
kh«ng thÓ bíc vµo thÕ giíi c¹nh tranh khèc liÖt mµ kh«ng cã vò khÝ trong tay; ta
kh«ng thÓ tho¸t khái dßng xo¸y cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi khi níc ta cßn nghÌo,
d©n ta cßn ®ãi vµ kÐm vÒ tr×nh ®é. Tríc thùc tr¹ng ®ã, yªu cÇu c¶i tiÕn kü thuËt
c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt lîng cao, ®¸p
øng ®îc yªu cÇu cña thÞ trêng trong níc còng nh quèc tÕ lµ kh«ng thÓ chËm trÔ.
Tuy nhiªn ®· lµm ®îc viÖc ®ã vÊn ®Ò ®Çu tiªn lµ vèn. Víi nguån ng©n s¸ch cã
h¹n, nhµ níc kh«ng thÓ ®Çu t vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho tÊt c¶ c¸c DNNN.
Trong khi ®ã nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× cha ®îc huy ®éng
hÕt. Mµ nguån lùc nµy, nÕu xem xÐt ë gãc ®é tõng c¸ nh©n còng lµ cã h¹n, khã
cã kh¶ n¨ng ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch ®éc lËp trong nhiÒu ngµnh nghÒ
5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®ßi hái nh÷ng lîng vèn lín. H×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, së h÷u hçn hîp
gi÷a c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n, gi÷a nhµ níc vµ t nh©n ®ang ngµy cµng chøng tá
®îc sù phï hîp cña m×nh víi yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ søc s¶n xuÊt cña ®Êt níc.
XÐt tõ nhiÒu gãc ®é, ta thÊy ®îc nh÷ng u ®iÓm râ rÖt cña CPH DNNN lµ:
- CPH lµ gi¶i ph¸p c¨n b¶n cho t×nh tr¹ng thiÕu vèn kinh niªn ë c¸c DNNN
- CPH cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc ®îc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng vÒ quyÒn tµi s¶n
trong c¸c DNNN, ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh ®Çy ®ñ cho c¸c DN.
- CTCP lµ mét m« h×nh cã c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao
trong tæ chøc SXKD, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm ®èi víi
tµi s¶n nhµ níc t¹i c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh tríc ®©y.
- CPH cßn lµ biÖn ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn cho ngêi lao ®éng thùc sù lµm chñ.
H¬n thÕ n÷a, mét thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy cã rÊt nhiÒu DNNN lµm ¨n
thua lç, û thÕ vµo nh÷ng u ®·i cña nhµ níc, kh«ng tÝch cùc ®æi míi, mµ nÕu cã
còng chØ lµ h×nh thøc. §iÒu nay g©y thiÖt h¹i cho NSNN ®ång thêi nã tiÕp tôc
kÐo lïi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ vèn dÜ ®· kh«ng mÊy v÷ng
ch¾c cña níc ta.
Do ®ã CPH phÇn lín DNNN, víi b¶n chÊt lµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u
trong c¸c DNNN lµ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt, mét chñ thÓ lµ nhµ níc sang h×nh
thøc së h÷u ®a nguyªn nhiÒu chñ thÓ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, lµ
mét chñ tr¬ng ®óng ®¾n, hoµn toµn phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan v× nã t¹o ra
®îc sù phï hîp h¬n gi÷a QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX cña níc ta
trong ®iÒu kiÖn héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi.
6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Ch¬ng II: Thùc tr¹ng CPH DNNN ë níc ta
1. Giai ®o¹n 1 (tõ th¸ng 6/1992 ®Õn th¸ng 4/1996)
Nh÷ng bíc thö nghiÖm ®Çu tiªn.
1.1. C¬ së ph¸p lý
Ngµy 08/06/1992, chñ tÞch H§BT ®· ra quyÕt ®Þnh 202/CT cho phÐp lùa
chän vµ triÓn khai thÝ ®iÓm CPH ë mét sè DNNN. Mèc quan träng nµy ®· më
ra mét híng ®i míi cho c«ng cuéc c¶i c¸ch DNNN ë ViÖt Nam.
Ngµy 04/03/1993, Thñ tíng chÝnh phñ ®· ra chØ thÞ 84/TTg vÒ viÖc xóc
tiÕn CPH DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c
DNNN.
Môc tiªu cña giai ®o¹n nµy lµ thÝ ®iÓm CPH ®Ó tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm
vµ më réng diÖn CPH sau nµy.
§èi tîng cña CPH ë giai ®o¹n nµy lµ c¸c DNNN kinh doanh trong c¸c
ngµnh th«ng dông (dÞch vô vµ c«ng nghiÖp) kh«ng cã ý nghÜa chiÕn lîc ®èi
víi nÒn kinh tÕ quèc d©n.
VÒ ph¬ng thøc tiÕn hµnh: ChuyÓn mét phÇn së h÷u nhµ níc díi d¹ng b¸n
cæ phÇn DNNN sang së h÷u t nh©n. Sau khi CPH, DNNN chuyÓn sang ho¹t
®éng theo LuËt c«ng ty.
VÒ chÕ ®é u ®·i ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc trong DN: ngêi lao ®éng ®îc mua cæ phiÕu tr¶ chËm víi thêi gian kh«ng qu¸ 12 th¸ng, ngoµi ra kh«ng
cã u ®·i kh¸c.
1.2. Nh÷ng nhËn ®Þnh chung
Trong giai ®o¹n nµy chÝnh s¸ch CPH cßn dÌ dÆt, thËn träng. Thêi gian thÝ
®iÓm kÐo dµi vµ kÕt qu¶ cßn rÊt h¹n chÕ. Trong 4 n¨m míi thùc hiÖn CPH ®îc
5 doanh nghiÖp, bao gåm 3 DN TW vµ 2 DN ®Þa ph¬ng. TÊt c¶ c¸c DN cæ
phÇn ®Òu cã quy m« nhá, cã nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng kinh
doanh. C¸c doanh nghiÖp nµy chñ yÕu tiÕn hµnh CPH trªn c¬ së tù nguyÖn.
Trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm nµy, ViÖt Nam cha b¸n cæ phÇn cho thÓ nh©n
hoÆc ph¸p nh©n níc ngoµi.
C¸c DNNN ®· CPH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1995
TT
Tªn DN
Ngµy
CPH
1.
2.
§¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn
C¬ ®iÖn l¹nh TPHCM
1/07/93
1/10/93
Tæng sè
vèn (triÖu
®ång)
6.200
16.000
C¬ cÊu vèn (%)
NN
CNVC
Cæ
trong ®«ng
DN
ngoµi
18
30
33,1
50
48,9
20
7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
3.
4.
5.
1/10/94
6.769
30
50
20
1/07/95
3.540 30,2
48,6 21,2
1/07/95
7.912
30
50
20
Nguån: Ban chØ ®¹o TW ®æi míi doanh nghiÖp
1.3. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc
1.3.1. VÒ phÝa DN
Sau khi CPH, ho¹t ®éng cña c¸c DN vÉn gi÷ ®îc æn ®Þnh vµ cã chiÒu híng
ph¸t triÓn tèt. Chóng ta cã thÓ c¨n cø vµo c¸c sè liÖu cô thÓ ®Ó chøng minh
cho ®iÒu ®ã.
C«ng ty CP §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn sau 3 n¨m thùc hiÖn CPH:
GiÊy HiÖp An
ChÕ biÕn hµng XK Long An
Cty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc
- Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 90 ngêi (n¨m 1993) lªn 285 ngêi (tÝnh ®Õn th¸ng
6/1996)
- Doanh thu n¨m 1995 t¨ng h¬n 4 lÇn so víi n¨m 1993.
- L·i cæ tøc: t¨ng 30%/n¨m.
C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè HCM
- Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 334 ngêi (1993) lªn 494 ngêi n¨m 1995.
- Doanh thu t¨ng gÇn 3 lÇn.
- L·i cæ tøc: 24%/n¨m.
CTCP GiÊy HiÖp An:
- Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 403 ngêi lªn 430 ngêi.
- Doanh thu t¨ng 3 lÇn.
- L·i cæ tøc ®¹t 47,6%/n¨m.
Nh vËy, xu thÕ chung lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn râ rÖt.
1.3.2. VÒ phÝa nhµ níc
Nhµ níc kh«ng nh÷ng gi¶m ®îc nh÷ng kho¶n bao cÊp tríc ®©y cho DN
mµ cßn t¨ng thu vÒ thuÕ vµ lîi nhuËn ë c¸c DN nµy. VÒ mÆt qu¶n lý, nhµ níc
vÉn n¾m gi÷ mét tû lÖ cæ phiÕu nhÊt ®Þnh ®Ó kiÓm so¸t DN nhng víi t c¸ch lµ
mét cæ ®«ng lín, cßn DN kh«ng chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¬ quan nhµ níc víi t c¸ch lµ chñ qu¶n.
1.4. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i
1.4.1. HiÖn tîng CPH “tù ph¸t” ë mét sè doanh nghiÖp
Mét sè DNNN ®· tù ®éng ¸p dông c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh vay tr¶
l·i phô thuéc vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña DN (t¬ng tù nh tr¶ lîi tøc cæ phÇn).
Ngêi cho vay ®îc hëng l·i suÊt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm gièng nh c¸c cæ ®«ng
mÆc dï c¸c DN nµy kh«ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty. Mét sè
8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
kh¸c cßn sö dông quü phóc lîi ®Ó ®Çu t s¶n xuÊt, h¹ch to¸n riªng vµ coi ®ã lµ
phÇn vèn gãp cæ phÇn cña c«ng nh©n viªn chøc. Thùc chÊt ®©y lµ h×nh thøc
CPH phi chÝnh thøc. H×nh thøc nµy chñ yÕu ¸p dông trong néi bé c«ng nh©n
viªn chøc cña DN. Nh×n bÒ ngoµi th× cã vÎ lµ tÝch cùc v× võa thu hót ®îc vèn
cæ phÇn, võa ®¶m b¶o viÖc lµm cho ngêi lao ®éng. Nhng nã l¹i tiÒm Èn nhiÒu
®iÒu rÊt tiªu cùc: L¹m dông ®Ó chuyÓn lîi Ých cña DN sang lîi Ých cña c«ng
nh©n viªn chøc (CNVC) gãp vèn cæ phÇn. CNVC chØ quan t©m, b¶o vÖ nh÷ng
g× “s¸t sên” hay cã liªn quan ®Õn cæ phÇn cña hä. H×nh thøc nµy chØ thÝch hîp
víi nh÷ng bé phËn lµm ¨n cã triÓn väng trong DN, ë nh÷ng bé phËn kh«ng cã
triÓn väng th× Ýt cã kh¶ n¨ng thu hót vèn cæ phÇn cña CNVC.
1.4.2. CPH tiÕn hµnh qu¸ chËm ch¹p
Sè lîng DN CPH sau 4 n¨m lµ qu¸ chËm ch¹p. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ®îc
bëi nhiÒu nguyªn nh©n:
- Chñ tr¬ng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt cha ®ñ cô thÓ, cha ®¶m b¶o ch¾c ch¾n
®Ó c¸c DN cã ®ñ niÒm tin r»ng CPH lµ ®óng ®¾n vµ cã lîi. Ch¼ng h¹n, sau
khi cã CPH th× cã cßn CNXH n÷a kh«ng? DN nµo thuéc diÖn CPH, DN cã
thùc sù ®îc hëng quyÒn lîi vµ u ®·i nh tríc khi CPH hay kh«ng, c¸c bíc
tiÕn hµnh CPH còng cha râ rµng.
- Cha cã sù ñng hé tõ phÝa CNVC còng nh c¸n bé l·nh ®¹o DN do lo sî mÊt
viÖc lµm, gi¶m thu nhËp, mÊt ®Þa vÞ vµ ®iÒu quan träng lµ mÊt sù bao cÊp
cña nhµ níc.
- ThiÕu kinh nghiÖm trong CPH, c¸c vÊn ®Ò kü thuËt CPH phøc t¹p do chÕ
®é kÕ to¸n kh«ng ®Çy ®ñ, viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n, ®Þnh gi¸ ®Êt, gi¶i quyÕt c¸c
vÊn ®Ò khi CPH cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do tr×nh ®é nhËn thøc vµ hiÓu biÕt
cña DN vµ x· héi cßn h¹n chÕ.
Song giai ®o¹n nµy ®· ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc quý gi¸ cho viÖc x©y dùng c¸c
chÕ ®é, chÝnh s¸ch, chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c CPH cho giai ®o¹n sau.
2. Giai ®o¹n 2 (tõ 5/1996 ®Õn 5/1998)
Thêi kú më réng c«ng t¸c CPH
II.1. C¬ së ph¸p lý
Giai ®o¹n nµy ®îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè
28/CP ngµy 07/05/1995. LÇn ®Çu tiªn ®· cã quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng tõ
môc ®Ých, yªu cÇu, ®èi tîng ®Õn ph¬ng thøc tiÕn hµnh, chÕ ®é ®ñ víi ngêi lao
®éng. Ngoµi ra cßn cã:
- NghÞ ®Þnh 25/CP ngµy 26/03/1996 söa ®æi mét sè ®iÓm cña NghÞ ®Þnh
28/CP.
9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
- QuyÕt ®Þnh 548/TTg ngµy 13/08/1996 cña Thñ tíng ChÝnh phñ vÒ viÖc
thµnh lËp c¸c Ban chØ ®¹o CPH.
- QuyÕt ®Þnh 01/CPH ngµy 04/09/1996 cña Trëng ban chØ ®¹o Trung ¬ng vÒ
CPH, vÒ ban hµnh quy tr×nh chuyÓn DNNN thµnh CTCP.
- Th«ng t 50/TC-TCDN ngµy 30/08/1996 cña bé tµi chÝnh híng dÉn vÊn ®Ò
tµi chÝnh theo nghÞ ®Þnh 28/CP.
- Th«ng t 17/L§TBXH-TT ngµy 07/09/1996 cña Bé Lao ®éng Th¬ng binh
vµ X· héi híng dÉn chÝnh s¸ch víi ngêi lao ®éng.
- Th¸ng 12/1997, Héi nghÞ lÇn thø 4 BCH TW §¶ng ®· ra nghÞ quyÕt, trong
®ã nªu râ ®Þnh híng vµ gi¶i ph¸p CPH mét bé phËn DNNN “Ph©n lo¹i DN
c«ng Ých vµ DN kinh doanh; x¸c ®Þnh danh môc lo¹i DN cÇn cã 100% vèn
nhµ níc, lo¹i DNNN cÇn gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi; lo¹i DNNN chØ cÇn
gi÷ cæ phÇn ë møc thÊp” vµ “§èi víi DNNN kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn
NN, cÇn lËp kÕ ho¹ch CPH ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn thóc ®Èy lµm ¨n cã
hiÖu qu¶”.
- Ngµy 19-20/02/1998 Bé tµi chÝnh ®· phèi hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi
(WB) tæ chøc mét cuéc héi th¶o nh»m môc ®Ých thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH
c¸c DNNN ë ViÖt Nam trªn quy m« lín.
- Ngµy 20/04/1998 cã chØ thÞ 20/1998/CT-TTg cña thñ tíng chÝnh phñ vÒ
®Èy m¹nh, s¾p xÕp vµ ®æi míi DNNN.
Trong ®ã DNNN ®îc ph©n thµnh 3 nhãm:
- C¸c DNNN quan träng cÇn duy tr× ho¹t ®éng theo luËt DNNN.
- C¸c DNNN cÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu së h÷u.
- C¸c DNNN thua lç kÐo dµi.
C¸c DNNN thuéc nhãm (2) lµ thuéc diÖn CPH. ChÝnh phñ yªu cÇu tõng
Bé, ®Þa ph¬ng vµ Tæng c«ng ty 901 trong kÕ ho¹ch CPH ph¶i lùa chän Ýt nhÊt
20% sè DNNN kh«ng cÇn duy tr× 100% vèn nhµ níc ®Ó thùc hiÖn CPH.
VÒ ph¬ng thøc tiÕn hµnh: ®· më réng ra 3 h×nh thøc:
- Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ hiÖn cã cña DN, chØ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu.
- B¸n mét phÇn DNNN.
- T¸ch mét bé phËn DNNN ®Ó tiÕn hµnh CPH.
10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§èi tîng: më réng CPH kh«ng chØ cã c¸c DNNN võa vµ nhá mµ cßn c¶
DNNN lín vµ vèn trªn 10 tû ®ång mµ trong ®ã nhµ níc kh«ng cÇn n¾m 100%
vèn vµ ph¶i cã ph¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶.
II.2. Nh÷ng nhËn ®Þnh chung
Trong 2 n¨m chóng ta ®· CPH ®îc 25 DN. Nh×n chung tiÕn ®é CPH vÉn
cßn chËm. ChØ tiªu n¨m 1998 ph¶i CPH ®îc 150 DN cha ®îc hoµn thµnh.
Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn TP Hå ChÝ Minh - ®¬n vÞ dÉn ®Çu c¶ níc vÒ CPH.
Trong n¨m 1996, thµnh phè ®· më líp tËp huÊn cho trªn 100 c¸n bé thuéc
DNNN vÒ CPH, t¹i c¸c líp chuyªn viªn kinh tÕ ®· híng dÉn tû mû vÒ N§
28/CP vµ lËp ra c¸c DNNN sÏ CPH, kÌm theo c¸c híng dÉn cô thÓ. Riªng Hµ
Néi, trong n¨m 1997 chØ CPH ®îc 1 DN, chËm nhÊt trong c¶ níc.
Danh môc c¸c DNNN tiªu biÓu ®· CPH ë giai ®o¹n nµy:
TT
Tªn DN
Ngµy
CPH
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Cty xe kh¸ch H¶i Phßng
Khai th¸c ®¸ §ång Giao
Cty ®Çu t s¶n xuÊt TM
XN tµu thuyÒn B×nh §Þnh
XN ong mËt TP HCM
Kh¸ch s¹n Sµi Gßn
TËp thÓ s¶n xuÊt ho¸ mü
phÈm SG
Cty CBXK thuû s¶n Minh
H¶i
XN s¬n B¹ch TuyÕt
Cty b«ng B¹ch TuyÕt
Cty vËn t¶i thuû H¶i D¬ng
Cty khai th¸c DVTS §µ
N½ng
Cty c¸p vµ vËt liÖu BCVT
CTCP Thanh T©m-TT HuÕ
CTCP g¹ch ngãi Phæ Phong
CTCP ch¨n nu«i Di Linh
L§
CTCP Du lÞch B¶o Léc L§
Cty cÇu x©y (Bé XD)
1/09/96
1/09/96
1/07/96
1/07/96
1/07/96
1/07/96
1/01/97
2.915
3.200
356
1.150
2.500
1.800
6.400
30
49,8
0
51
30
40
35
70
30,7
100
19
18,5
40
50
1/11/97
10.000
51
29
20
1/11/97
5/11/98
1/01/98
1/01/98
20.000
11.370
2.165
2.165
35
30
45,7
45,7
45
57
54,3
54,3
20
13
0
0
1/01/98
10/4/98
1/05/98
1/01/98
120.000
1.800
875
1.200
49
22,7
37,5
58
10
28,2
31,25
32
41
49,1
31,25
10
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
Tæng sè
vèn (triÖu
®ång)
NN
C¬ cÊu vèn (%)
CNVC
trong
DN
Cæ
®«ng
ngoµi
0
19,5
0
30
51.5
20
15
1/01/98
4.300
23
12
65
1/04/98
6.000
10
…
…
Nguån: Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ níc t¹i DN
II.3. Nh÷ng mÆt lµm ®îc
II.3.1. VÒ phÝa doanh nghiÖp
CPH ®· thay ®æi ®îc ph¬ng thøc qu¶n lý: ChÕ ®é b×nh bÇu, chän gi¸m
®èc, H§QT c¸c chøc danh l·nh ®¹o cña DN ®· lµm cho ®éi ngò nµy cã tr¸ch
nhiÖm cao h¬n, quyÒn lîi vµ nghÜa vô g¾n víi nhau h¬n. Ph¬ng thøc qu¶n lý
theo kiÓu quan liªu, bao cÊp, dïng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®îc h¹n chÕ tèi ®a.
11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Trong c¸c DN mµ nhµ níc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi, kiÓu qu¶n lý cò kh«ng
cßn t¹i n÷a.
T×nh tr¹ng l·ng phÝ cña c«ng, l·ng phÝ tµi s¶n cña DN gi¶m mét c¸ch tèi
thiÓu: §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ chç DN thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c cæ ®«ng nªn
hä ph¶i kiÓm so¸t viÖc thu chi chÆt chÏ h¬n th«ng qua H§QT vµ Ban kiÓm
so¸t cña c«ng ty. Trong ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh rÊt râ c¸c kho¶n chi, nhÊt lµ
chi tiÕp kh¸ch. TiÕp nhËn, phong bao, chi phÝ hoa hång kh«ng cßn n÷a. T×nh
tr¹ng “v« chñ”, “cña chïa” trong DNNN ®îc kh¾c phôc.
Ngêi lao ®éng phÊn khëi, tinh thÇn lµm viÖc ®îc cñng cè: §éng lùc kinh
tÕ ®· t¹o nªn mét kh«ng khÝ lµm viÖc míi, kÝch thÝch sù s¸ng t¹o c¸ nh©n v×
quyÒn lîi cña hä g¾n liÒn víi quyÒn lîi cña c«ng ty. Ngoµi thu nhËp b×nh thêng, ngêi lao ®éng cßn nhËn ®îc thu nhËp qua cæ tøc thêng lµ trªn
1,6%/th¸ng, cao h¬n l·i xuÊt ng©n hµng.
C¸c chØ tiªu kh¸c nh vèn, nép ng©n s¸ch, viÖc lµm, thu nhËp b×nh qu©n
®Òu cã sù tiÕn bé ®¸ng kÓ: Theo tæng kÕt 13 doanh nghiÖp cæ phÇn ®Õn gi÷a
n¨m 1997, ban CPD DNNN ®· cã ®¸nh gi¸ nh sau:
- Vèn b×nh qu©n t¨ng: 45%/n¨m.
- Doanh thu b×nh qu©n t¨ng: 56,9%/n¨m.
- Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n: 70,2%/n¨m.
- Nép NSNN t¨ng b×nh qu©n: 98%/n¨m.
- ViÖc lµm t¨ng b×nh qu©n: 46,8%/n¨m.
- Thu nhËp ngêi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n: 29%/n¨m.
- Tû suÊt lîi nhuËn trªn DT t¨ng: 14,1%/n¨m.
- Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng: 74,6%/n¨m.
II.3.2. VÒ phÝa nhµ níc
Tµi s¶n cña nhµ níc ®îc ®¸nh gi¸ l¹i chÝnh x¸c h¬n: L©u nay, tµi s¶n thuéc
c¸c DNNN bÞ ®¸nh gi¸ thÊp, khÊu hao tÝch nép rÊt thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p
vèn ®Ó t¸i ®Çu t, më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Th«ng qua viÖc CPH 18 DN
trong giai ®o¹n tríc 01/01/1998, tæng gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ l¹i ®· t¨ng 48,8% so víi
tæng gi¸ trÞ h¹ch to¸n.
Nhµ níc t¨ng nguån thu NS: th«ng qua tiÒn b¸n cæ phÇn vµ tiÒn lîi tøc. Tõ
®ã cã thÓ ®Çu t vµo nh÷ng lÜnh vùc vµ vµo c¸c DN kh¸c cÇn thiÕt h¬n.
T tëng CPH ®· ®îc thèng nhÊt h¬n: C¸n bé l·nh ®¹o còng nh CNVC hiÓu
®îc môc tiªu, lîi Ých cña chñ tr¬ng CPH nhiÒu h¬n, tèt h¬n so víi tríc kia.
12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
II.4. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i
II.4.1. VÒ phÝa doanh nghiÖp
C¸c DN nh×n chung cha cã ph¬ng ¸n ph¸t triÓn SXKD hiÖu qu¶, cha t×m ra
híng ®Çu t míi: NhiÒu CTCP thõa vèn kh«ng biÕt dïng vµo viÖc g× vµ ph¶i
cho vay vèn. Trong khi ®ã, nh÷ng DNCP cã vèn lín th× vèn huy ®éng thªm
®Ó më réng s¶n xuÊt l¹i chiÕm tû lÖ qu¸ thÊp, v× t©m lý cña cæ ®«ng cò lµ
kh«ng muèn chia sÎ quyÒn lùc.
TËp thÓ ban l·nh ®¹o nhiÒu DN cha thùc sù ñng hé CPH. Hä sî mÊt quyÒn
chøc, mÊt c¸c kho¶n “båi dìng” …NhiÒu ngêi cha quen víi c¸c c¬ chÕ míi
sau khi CPH nªn sî kh«ng thÝch nghi ®îc víi c¬ chÕ thÞ trêng, kh«ng ®ñ søc
®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trªn th¬ng trêng. Cßn CNVC yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é
th× lo mÊt viÖc lµm.
KiÓm to¸n cha thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. Chi phÝ kiÓm to¸n cao, chØ
kiÓm to¸n ®îc h¹ch to¸n cña DN, cßn cha x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ DN. VÊn ®Ò
®¸nh gi¸ lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ thùc hiÖn còng cha tèt. Thªm vµo ®ã, mét sè
DN ë miÒn Nam cßn cha cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u nhµ xëng, ®Êt
®ai ®· g©y thªm nh÷ng “¸ch t¾c” cho qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN nµy.
II.4.2. VÒ phÝa nhµ níc
TiÕn tr×nh CPH diÔn ra vÉn chËm. Sè lîng DN ®îc CPH cßn qu¸ Ýt, N§
28/CP cha hoµn thiÖn ®Ó ®Èy nhanh CPH. NhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ cha ®îc nªu ra:
Danh môc c¸c DNNN kh«ng CPH hay DNNN cÇn ®îc gi÷ cæ phÇn khèng chÕ
cha râ; c¸c ®Þnh híng b¾t buéc thùc hiÖn CPH ®èi víi c¸c DN cßn l¹i cha cã.
VÊn ®Ò ®Þnh gi¸ DN, c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ®èi víi DN sau CPH cßn nhiÒu
bá ngá. VÉn cã sù ph©n biÖt ®èi xö so víi DNNN kh«ng hoÆc lµ cha CPH.
Nhµ níc cha cã biÖn ph¸p m¹nh mÏ, thùc hiÖn ®óng quyÒn chñ së h÷u cña
m×nh. ChÝnh phñ cha kiªn quyÕt, cha coi CPH lµ nhiÖm vô b¾t buéc mµ l¹i
chê sù tù nguyÖn cña c¸c DN, c¸c ®Þa ph¬ng vµ c¸c bé chñ qu¶n. Chñ tr¬ng
cæ phÇn ho¸ dµn ®Òu, kh«ng tËp trung vµo c¸c vïng träng ®iÓm.
ViÖc tæ chøc thùc thu cha râ rµng. Ban cæ phÇn gåm nhiÒu tæ chøc nh: Bé
tµi chÝnh, tæng Liªn ®oµn lao ®éng, Ban tæ chøc chÝnh phñ, Bé c«ng nghiÖp,
Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t, Bé Lao ®éng, Th¬ng binh vµ X· héi, Uû ban chøng
kho¸n nhµ níc nªn viÖc triÖu tËp mét cuéc häp ®Ó bµn chñ tr¬ng ®· khã, nhng
viÖc thèng nhÊt ý kiÕn cµng khã h¬n. Mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o cha cô thÓ, cha
thÓ kh¼ng ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tõng Bé, tõng ®Þa ph¬ng.
ViÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®èi víi CNVC trong CTCP cha tèt. Thùc tÕ,
chóng ta ®· u ®·i tèt nhÊt cho ngêi lao ®éng sau khi CPH nhng vÉn cha nhËn
13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
®îc sù tho¶ m·n vµ ñng hé hoµn toµn cña hä. Bªn c¹nh ®ã, ngêi s©n cha quen
víi viÖc mua b¸n c¸c cæ phiÕu nªn khã mµ ph¸t triÓn ®îc thÞ trêng chøng
kho¸n. Tuy nhiªn, qua giai ®o¹n nµy, chóng ta ®· thu ®îc nhiÒu bµi häc quý
gi¸ ®Ó CPH diÔn ra tèt h¬n trong giai ®o¹n sau.
3. Giai ®o¹n 3 (tõ th¸ng 07/1998 ®Õn nay)
§Èy m¹nh cæ phÇn ho¸
3.1. C¬ së ph¸p lý
Ngµy 29/06/1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/CP vÒ CPH.
N§ nµy ®· më réng h¬n c¸c chÕ ®é cho c«ng t¸c CPH, ®· x¸c ®Þnh râ vµ
gi¶m thiÓu danh môc ngµnh nghÒ nhµ níc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, nhµ níc
n¾m cæ phÇn ®Æc biÖt hoÆc chi phèi, kh«ng h¹n chÕ quy m« DN CPH, ph©n
cÊp nhiÒu h¬n thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh CPH.
Cïng ngµy 29/06/1998, chÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 111 thµnh lËp Ban
®æi míi qu¶n lý DN TW trªn c¬ së hîp nhÊt hai ban chØ ®¹o TW vÒ s¾p xÕp
DNNN vµ Ban chØ ®¹o TW CPH víi ®¹i diÖn c¸c Bé liªn quan. Ngoµi ra cßn
cã v¨n b¶n cña TW híng dÉn c¸c Bé thµnh lËp ban ®æi míi DN bé do 1 thø
trëng lµm trëng ban, ë c¸c tæng c«ng ty do chñ tÞch H§QT lµm trëng ban.
Quy tr×nh CPH ®· ®îc ®æi míi theo híng dÉn gi¶m bít c¸c kh©u, c¸c
thñ tôc kh«ng cÇn thiÕt. Mét ®Ò ¸n CPH sÏ ®îc hoµn thµnh trong vßng thêi
gian tõ 4-5 th¸ng so víi b×nh qu©n 27 th¸ng 1 ®Ò ¸n tõ n¨m 1997 trë vÒ tr íc.
Néi dung cô thÓ ®îc quy ®Þnh chi tiÕt trong C«ng v¨n 3395/CP-§MDN ngµy
29/08/1998 cña ban ®æi míi qu¶n lý DN TW.
VÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh khi chuyÓn DNNN thµnh CTCP, ngµy 18/07/1998, bé
tµi chÝnh ®· ra th«ng t sè 104/1998/TT-BTC. §Õn ngµy 19/08/1998, Bé tµi
chÝnh ®· cã c«ng v¨n sè 3138TC/TCDN híng dÉn söa ®æi mét sè ®iÓm trong
th«ng t trªn.
VÒ ph¬ng thøc tiÕn hµnh: bªn c¹nh 3 h×nh thøc CPH ®· nªu trong N§
28/CP cßn thªm h×nh thøc b¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn nhµ níc t¹i
DN ®Ó chuyÓn thµnh CTCP.
§èi tîng: lµ tÊt c¶ c¸c DNNN mµ nhµ níc kh«ng cÇn tiÕp tôc n¾m gi÷
100% vèn ®Çu t, kh«ng ph©n biÖt quy m« vèn vµ lao ®éng.
3.2. Mét sè kÕt qu¶ trªn thùc tÕ
N¨m 1998 ®îc mÖnh danh lµ “n¨m cña cæ phÇn ho¸”. Tuy cha ®¹t tíi chØ
tiªu ®Ò ra lµ 150 DN nhng sè DNCP ®· t¨ng nhanh. §· cã ®Õn 5 bé, 27 tØnh,
thµnh phè trùc thuéc TW vµ 5 tæng c«ng ty nhµ níc cã Dn CPH. TÝnh ®Õn
ngµy 31/12/1998 c¶ níc ®· cã 116 DN ®îc CPH.
14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
§Õn hÕt n¨m 1998, c¸c ®Þa ph¬ng ®· c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc ph©n lo¹i vµ
lËp ®Ò ¸n s¾p xÕp DNNN. Hai thµnh phè Hµ Néi vµ Hå ChÝ Minh ®· hoµn
thµnh viÖc phª duyÖt ®Ò ¸n vµ ®· x©y dùng ®îc sè DNNN chuyÓn sang c«ng
ty CP ®Õn hÕt n¨m 2000. Riªng thµnh phè Hµ Néi, n¨m 1998 lµ mét n¨m
thµnh c«ng, ®· thùc hiÖn CPH ®îc 30 DNNN, chiÕm 25% sè DNNN do c¸c
tØnh thµnh phè qu¶n lý vµ chiÕm 32% tæng sè DNNN ®îc CPH.
N¨m 1999, chØ tiªu ®Æt ra lµ ph¶i CPH ®îc 400 DNNN. Trong 6 th¸ng ®Çu
n¨m 1999, chóng ta ®· CPH ®îc 70 DN vµ ngµy cµng cã nhiÒu DNNN lín
tham gia vµo CPH nh tæng c«ng ty x¨ng dÇu, H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam.
Trong thêi gian nµy ®· cã 4 doanh nghiÖp b¸n cæ phiÕu cho ngêi níc ngoµi:
C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh, CTCP chÕ biÕn XK Long An, CTCP ®å hép H¹
Long vµ c«ng ty may B×nh Minh. Trong ®ã, c«ng ty may B×nh Minh ®· b¸n
cho c«ng ty cña NhËt vµ Mü 36.000 cæ phÇn trªn tæng sè 180.000, trÞ gi¸ 3,6
tû ®ång, b»ng 20% vèn ®iÒu lÖ cña CTCP.
Sau khi CPH, b×nh qu©n c¸c DN cã:
- Doanh thu t¨ng 2,3 lÇn
- Lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng 2,5 lÇn
- Nép NSNN t¨ng 2,5 lÇn
- Cæ tøc b×nh qu©n ®¹t 2 – 3%/ th¸ng
TÝnh ®Õn n¨m 2001, c¶ níc cã 700 doanh nghiÖp CPH, víi tæng sè vèn
huy ®éng lµ 3.000 tû ®ång. Nh×n chung c¸c DNNN sau khi CPH ®Òu lµm ¨n cã
l·i, tû lÖ vèn cña nhµ níc trong vèn ®iÒu lÖ còng t¨ng t¬ng øng.
VÝ dô ®iÓn h×nh nh c«ng ty cao su Kim §an, t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ vèn
nhµ níc cã 700 tû ®ång (t¬ng øng víi 10% vèn ®iÒu lÖ), ®Õn n¨m 2000 ®· lªn tíi
1.500 tû ®ång (chiÕm 7.14% vèn ®iÒu lÖ). T¬ng tù nh trêng hîp cña c«ng ty cæ
phÇn C¬ ®iÖn l¹nh Ree, vèn nhµ níc khi CPH lµ 4,8 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 ®·
t¨ng lªn 15 tû ®ång. Nh×n chung, sau CPH doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng
kho¶ng 42,5%/n¨m; lîi nhuËn tríc thuÕ t¨ng 125%/n¨m; nép ng©n s¸ch t¨ng
70,2%; chia cæ tøc tõ 6-12%.
TÝnh ®Õn 31/12/2002, c¶ níc ®· CPH ®îc 920 DNNN. Theo môc tiªu,
phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 cæ phÇn ho¸ ®îc 1.319 doanh nghiÖp.
Nh÷ng thµnh tùu trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë tõng giai ®o¹n ®·
®îc liÖt kª kh¸ ®Çy ®ñ ë môc 1, 2, 3 phÇn II. Tuy nhiªn nÕu chØ nh×n thÊy toµn
thµnh tùu vµ u ®iÓm mµ kh«ng thÊy ®îc nh÷ng thiÕu sãt cña qu¸ tr×nh nµy, th×
còng ®ång nghÜa víi viÖc: ta míi chØ nh×n nhËn vÊn ®Ò ë khÝa c¹nh lung linh,
15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
huyÒn ¶o cña nã. §iÒu nµy còng t¬ng tù víi vÊn ®Ò: ta cha thÓ nh×n nhËn, ®¸nh
gi¸ qu¸ tr×nh CPH mét c¸ch biÖn chøng, toµn diÖn, vµ nh vËy mong muèn ®a ra
®îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH, ®a níc ta tiÕn nhanh trªn con ®êng ph¸t triÓn t¨ng tèc lµ hoµn toµn m¬ hå vµ phi thùc tÕ. BÊt cø mét ®iÒu g×
còng cã 2 mÆt vµ tiÕn tr×nh CPH ë ViÖt Nam ta còng vËy. Nh÷ng mÆt tån t¹i ®ã
sÏ ®îc tr×nh bµy kü ë phÇn sau.
4. Nh÷ng mÆt tån t¹i xÐt chung trong tiÕn tr×nh CPH
tõ n¨m 1992 ®Õn nay
4.1. VÊn ®Ò nhËn thøc t tëng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ.
Lîi Ých cña CPH cha thùc sù ®îc c¸c DN thÊu hiÓu. Cã ý kiÕn cßn cho
r»ng nhiÒu gi¸m ®èc “sî” cæ phÇn ho¸. Cßn nhiÒu gi¸m ®èc DNNN trong
diÖn CPH cha muèn lµm, nªu nhiÒu lý do ®Ó xin tr× ho·n, thËm chÝ cßn xin rót
tªn. Hä muèn dùa vµo “bÇu s÷a” Nhµ níc, thua lç ®· cã nhµ níc lo. Hä muèn
gi÷ l¹i quyÒn lùc DNNN ®Ó hëng u ®·i. Theo ý kiÕn cña «ng TrÇn Quèc TrÞ,
chñ tÞch H§QT c«ng ty cæ phÇn thùc phÈm rau qu¶ CÇn Th¬: “HiÖn nay h¬n
50% gi¸m ®èc DNNN kh«ng muèn CPH, mét phÇn do lín tuæi, n¨ng lùc yÕu
kÐm, mét phÇn do sî mÊt chøc, mÊt quyÒn lîi vÒ kinh tÕ”. Cßn theo ý kiÕn
cña «ng TrÇn Xu©n LÞch, Phã viÖn trëng CIEM: TiÕn ®é CPH DNNN cßn
chËm ®óng lµ do hiÖn nay cã nhiÒu gi¸m ®èc DNNN cßn e ng¹i, sî CPH sÏ
¶nh hëng ®Õn quyÒn lîi c¸ nh©n. Riªng c¸c tæng c«ng ty cßn sî lµm gi¶m
doanh thu, vèn, tµi s¶n, lîi nhuËn vµ kh«ng cßn thµnh viªn lÖ thuéc. MÆt kh¸c
khi tiÕn hµnh CPH, nhiÒu gi¸m ®èc hoang mang kh«ng biÕt víi lo¹i h×nh DN
míi sÏ ph¶i lµm nh thÕ nµo. Khi lµ DNNN, mçi quyÕt ®Þnh cña gi¸m ®èc thêng theo c«ng thøc chung mµ nhiÒu DNNN kh¸c ®· lµm, cã thÓ yªn t©m v×
®»ng sau m×nh cßn cã Tæng c«ng ty, cã Së, cã Bé vµ ChÝnh phñ. Nay chuyÓn
qua DNCP, gi¸m ®èc ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh,
mµ nh÷ng quyÕt ®Þnh Êy ¶nh hëng ®Õn hµng ngµn cæ ®«ng tham gia gãp vèn,
trong ®ã cã nhiÒu c«ng nh©n ®ang trùc tiÕp lµm viÖc t¹i DN. §©y lµ mét ®iÒu
kh«ng dÔ dµng ®èi víi gi¸m ®èc quen lµm gi¸m ®èc DNNN. ChÝnh nçi sî h·i
nµy mµ ®Õn nay nhiÒu doanh nghiÖp vÉn ¸n binh bÊt ®éng thËm chÝ cßn xin
rót khái danh s¸ch thuéc diÖn CPH.
Cßn ®èi víi ngêi d©n, hä cßn hiÓu biÕt mét c¸ch m¬ hå vÒ CPH vµ lý do
t¹i sao ph¶i CPH. Ngêi d©n cã vÎ tin tëng nhiÒu h¬n vµo l·i suÊt tiÕt kiÖm, ®èi
víi hä viÖc bá tiÒn ®Çu t vµo mua cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu cña mét CTCP lµm
16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
¨n cã hiÖu qu¶ ®Ó thu l·i cæ tøc cao lµ mét sù lùa chän cßn kh¸ míi mÎ. §ã
chÝnh lµ bøc têng ng¨n c¶n viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN sau khi CPH.
4.2. Nh÷ng tån t¹i trong chÝnh s¸ch cña nhµ níc
4.2.1. ChÝnh s¸ch ®èi víi ngêi lao ®éng
NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®· më réng møc u ®·i cho ngêi lao ®éng tíi
møc 20% gi¸ trÞ vèn nhµ níc. Gi¸ trÞ u ®·i nµy thùc hiÖn th«ng qua b¸n gi¶m
gi¸ tíi 30% so víi gi¸ trÞ cæ phÇn thêng vµ nh÷ng cæ phÇn nµy hoµn toµn ®îc
thõa kÕ vµ chuyÓn nhîng. Tuy vËy l¹i n¶y sinh vÊn ®Ò lµ chÝnh s¸ch u ®·i míi
chØ ®¸p øng ®îc mét phÇn nguyÖn väng cña ngêi lao ®éng: §ã lµ ®¶m b¶o sù
c«ng b»ng song cha ®¶m b¶o cho ngêi lao ®éng thùc hiÖn ®îc. Trªn thùc tÕ,
ngêi lao ®éng ë DN ®a phÇn lµ ngêi nghÌo, kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó
mua cæ phÇn mµ ngêi lao ®éng l¹i chØ ®îc hëng nh÷ng u ®·i ®ã khi tham gia
mua cæ phÇn nªn c¬ héi ®îc u ®·i lµ rÊt h¹n chÕ. Nh vËy nÕu ai ®ã kh«ng
thuéc diÖn ngêi lao ®éng nghÌo nhng l¹i kh«ng cã tiÒn mua cæ phÇn th× hä
hoµn toµn kh«ng ®îc hëng nh÷ng u ®·i tõ phÝa nhµ níc.
§èi víi ngêi lao ®éng nghÌo, nhµ níc cã nh÷ng u ®·i ®Æc biÖt. Tuy nhiªn,
sè lîng cæ phÇn u ®·i nµy rÊt nhá, chØ chiÕm cã 20% tæng sè cæ phÇn nhµ níc
b¸n u ®·i cho ngêi lao ®éng, cã nghÜa lµ chØ 4% sè vèn nhµ níc t¹i DN. §¸ng
chó ý lµ cßn nhiÒu khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh tiªu chÝ ngêi nghÌo ®Ó gi¶i
quyÕt chÝnh s¸ch u ®·i.
Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m hiÖn nay lµ sù ph©n
ho¸ giµu nghÌo trong ngêi lao ®éng ë c¸c CTCP. Trong cïng mét DN, cã ngêi
së h÷u tõ 3.000 – 4.000 cæ phÇn, nhng còng cã ngêi chØ cã 15-20 cæ phÇn,
thËm chÝ cã ngêi kh«ng cã cæ phÇn nµo, dÉn ®Õn sù chªnh lÖch rÊt lín vÒ cæ
tøc, lµm cho sù ph©n ho¸ ngµy cµng s©u s¾c.
VÒ vÊn ®Ò viÖc lµm
NghÞ ®Þnh 44/CP ®· quy ®Þnh : DN tiÕn hµnh CPH cã tr¸ch nhiÖm s¾p xÕp,
sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã t¹i DN… Sau 12 th¸ng, kÓ tõ khi DNNN
chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, nÕu do nhu cÇu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh,
thay ®æi c«ng nghÖ, dÉn ®Õn ngêi lao ®éng mÊt viÖc lµm th× chÝnh s¸ch ®èi
víi nh÷ng ngêi lao ®éng nµy ®îc gi¶i quyÕt theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh
cña chÝnh phñ”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hä chØ ®îc tiÕp tôc lµm viÖc æn ®Þnh
trong vßng 12 th¸ng, cßn sau ®ã tuú thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña DN. Râ
rµng ®iÒu nµy cha ®ñ søc thuyÕt phôc ®èi víi hä. §iÒu mµ ngêi lao ®éng quan
t©m h¬n hÕt lµ mét viÖc lµm æn ®Þnh th× chÝnh s¸ch cña nhµ níc l¹i cha ®¸p
øng ®îc. Thö hái liÖu ngêi lao ®éng cã thÝch CPH khi hä biÕt r»ng m×nh sÏ bÞ
17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thÊt nghiÖp bÊt cø lóc nµo. MÆc dï trªn thùc tÕ, hÇu hÕt ë c¸c DNNN ®· CPH
®Òu cã sè lîng lao ®éng t¨ng lªn nhng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ toµn bé sè
ngêi lao ®éng cña DNNN tríc CPH hiÖn vÉn ®ang cã viÖc lµm, nhng biÕt ®©u
trong thêi gian tíi hä sÏ bÞ mÊt viÖc lµm? §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ chñ tr¬ng
cña nhµ níc cha gi¶i quyÕt ®îc.
4.2.2. Nh÷ng tån t¹i trong c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tµi chÝnh.
Thø nhÊt lµ cha cã c¬ chÕ xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng tríc khi CPH, ®Æc
biÖt nh÷ng kho¶n nî ®· tån ®äng trong nhiÒu n¨m, g©y ¶nh hëng ®Õn t×nh
h×nh tµi chÝnh cña DN vµ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng.
Thø hai lµ nî vµ tµi s¶n ®îc lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN, nÕu cha xö lý
®îc giao DN b¶o qu¶n, dÉn ®Õn ph¶i bè trÝ mÆt b»ng, kho tµng ®Ó cÊt gi÷, chi
phÝ v× thÕ bÞ t¨ng lªn. H¬n thÕ n÷a, ho¹t ®éng ®Þnh gi¸ DN ®îc tiÕn hµnh theo
c¬ chÕ Héi ®ång cßn thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp vµ mang nÆng tÝnh c¶m quan,
tho¶ hiÖp; viÖc khèng chÕ quyÒn mua cæ phÇn cßn cha hîp lý; c¬ chÕ b¸n cæ
phÇn thiÕu c«ng khai, minh bÆch. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu khÝa c¹nh mµ chñ tr¬ng cña nhµ níc cha râ rµng. VÝ dô phÇn gãp vèn liªn doanh cña DN CPH
kh«ng ®îc híng dÉn cô thÓ trong trêng hîp CPH c¶ phÇn vèn DN gãp vµo
liªn doanh. Do ®ã ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ cña DN, ®Õn c¸c nhµ ®Çu t vµ phÇn
vèn gãp cña nhµ níc. Thùc tÕ cho thÊy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN lµ kh©u r¾c
rèi vµ mÊt nhiÒu thêi gian nhÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong tiÕn tr×nh
CPH
Thø ba lµ do cha quy ®Þnh râ ®iÒu kiÖn nµo DN ®îc t¨ng, gi¶m hoÆc ®iÒu
chØnh c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, nªn trong thùc tÕ x¶y ra tranh chÊp gi÷a thµnh viªn
H§QT vµ c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng trêng hîp DN mµ nhµ níc
n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi cã nhu cÇu ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó huy ®éng
vèn, nhng vÒ phÝa nhµ níc l¹i kh«ng muèn t¨ng vèn n¾m gi÷ nh»m gi÷ c¬ cÊu
vèn ban ®Çu.
4.2.3. VÒ mÆt thÓ chÕ
C¸c chuyªn gia kinh tÕ còng nh c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Òu thèng
nhÊt r»ng; víng m¾c kh«ng nhiÒu nhng CPH vÉn chËm lµ do thÓ chÕ. Theo bµ
Ph¹m Chi Lan, phã chñ tÞch Phßng Th¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, l©u
nay ai còng c«ng nhËn chñ tr¬ng CPH lµ quan träng, cÇn ®Èy m¹nh, nhng hÇu
nh mäi ngêi ®Òu cha th«ng lµ c¸i g× nhµ níc sÏ n¾m, c¸i g× hoµn toµn më, nªn
Ýt ai d¸m liÒu m¹ng xung phong.
Tuy nhiªn, theo c¸c chuyªn gia, nguyªn nh©n s©u xa lµm cho tiÕn ®é CPH
chËm lµ vÉn cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a DNNN vµ DNCPH. Theo ý kiÕn
18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
cña bµ Ph¹m Chi Lan: “Chõng nµo cha cã mét m«i trêng kinh doanh b×nh
®¼ng, chõng nµo DNNN cßn ®îc u ®·i th× kh«ng DN nµo muèn tõ bá ®Æc
quyÒn ®Ó chuyÓn sang mét m«i trêng kinh doanh gian nan h¬n”. NhiÒu gi¸m
®èc DN cho biÕt, ngoµi c¸c khã kh¨n gÆp ph¶i khi tiÕp cËn nguån vèn, ®Êt ®ai
th× th¸i ®é ph©n biÖt ®èi xö cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c«ng quyÒn còng
khiÕn hä ph¶i n¶n lßng. §¬n cö mét vÝ dô rÊt nhá, rÊt ®êi thêng lµ gi¸m ®èc
DN cæ phÇn dÔ gÆp r¾c rèi víi c¬ quan giao th«ng h¬n lµ gi¸m ®èc DNNN,
chØ v× c¸c gi¸m ®èc DN CPH ®i xe…biÓn tr¾ng. ChØ sù so s¸nh nhá th«i còng
®ñ thÊy sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÉn cha hÕt nÆng nÒ.
Nh×n réng h¬n n÷a, ta cµng thÊy râ sù ph©n biÖt ®èi xö “con ghΔ vµ “con
nu«i”, DNNN sau CPH kh«ng ®îc vay vèn ng©n hµng theo h×nh thøc tÝn chÊp
nh tríc ®©y khi cßn lµ DNNN. Thñ tôc thay ®æi ph¸p nh©n trong hîp ®ång
thuª ®Êt víi Së ®Þa chÝnh qu¸ rêm rµ, phøc t¹p (cã DN ph¶i c«ng chøng tíi 15
lo¹i giÊy tê) vµ kÐo dµi (cã DN ph¶i tiÕn hµnh ®Õn 2 n¨m). T¬ng tù trong viÖc
tiÕp xóc víi kho b¹c nhµ níc ®Ó ®¨ng ký më tµi kho¶n phong to¶, nép tiÒn
b¸n cæ phÇn, rót tiÒn ph¸t hµnh t¨ng vèn ®iÒu lÖ… TÊt c¶ ®iÒu ®ã g©y ph©n
biÖt ®èi xö, võa lµm khã cho DN sau CPH, võa kh«ng khuyÕn khÝch DNNN
VÒ ®Êt ®ai l¹i cµng ph©n biÖt ®èi xö. DN sau CPH khi muèn chuyÓn ®Õn KCN
hoÆc b¸n bít mÆt b»ng ®Ó ®Çu t míi, ngoµi viÖc ph¶i th«ng qua héi ®ång ®Þnh
gi¸ nhµ xëng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ khëi ®iÓm ®Êu gi¸, cßn ph¶i hoµn nép ng©n s¸ch
kho¶n chªnh lÖch t¨ng gi¸ trÞ nhµ xëng bao gåm c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt.
NÕu DN muèn sö dông kho¶n tiÒn nµy ph¶i tr×nh duyÖt Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t
®Ó xin vay l¹i
MÆc dï c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ cæ phÇn ho¸ ®· ®îc söa ®æi, bæ
sung nhiÒu lÇn nhng vÉn cha theo kÞp víi yªu cÇu vµ ®ßi hái thùc tÕ. §©y
còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c DNNN trong diÖn CPH
cßn b¨n kho¨n vµ c¸c DN ®· CPH gÆp kh«ng Ýt víng m¾c khã kh¨n.
4.3. H¹n chÕ trong tæ chøc thùc hiÖn.
§ã chÝnh lµ sù thiÕu ®ång bé tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng. ë VN hiÖn nay
cßn thiÕu mét hÖ thèng hç trî t vÊn cho c¸c DN thùc hiÖn CPH, do ®ã cha thÓ
tÝch cùc khuyÕn khÝch c¸c DN thùc sù bíc vµo cuéc.
ViÖc tæ chøc thùc hiÖn CPH cßn cha ®ång ®Òu vµ réng kh¾p gi÷a c¸c
ngµnh, ®Þa ph¬ng vµ c¸c tæng c«ng ty nhµ níc. C«ng t¸c phèi hîp gi÷a c¸c
cÊp cha nhÞp nhµng dÉn ®Õn thiÕu thèng nhÊt trong triÓn khai CPH ë c¸c ®Þa
ph¬ng, ®Æc biÖt lµ trong vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN. ViÖc x¸c ®Þnh nµy t¹i mét
sè ®Þa ph¬ng cßn mang tÝnh íc chõng, chñ quan kh«ng thèng nhÊt víi c¸ch
xö lý cña TW nh: viÖc ®¸nh gi¸ cao gi¸ trÞ DN nh»m thu håi vèn hay ®¸nh
19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
thÊp gi¸ trÞ DN ®Ó ®Èy nhanh CPH lÊy thµnh tÝch, do ®ã lµm chËm tèc ®é
CPH hoÆc g©y thÊt tho¸t tµi s¶n quèc gia.
Bªn c¹nh ®ã, quy tr×nh CPH cßn nhiÒu chång chÐo, rêm rµ, phøc t¹p gi÷a
c¸c ngµnh, c¸c cÊp. §éi ngò c¸n bé chØ ®¹o ®æi míi DNNN l¹i cha ®¸p øng
®îc yªu cÇu ®Æt ra c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. Sè lîng c¸c c¸n bé kiªm nhiÖm
cßn nhiÒu nªn cha chó träng, thiÕu chñ ®éng, thiÕu kiªn quyÕt trong tæ chøc
triÓn khai vµ ®Èy nhanh CPH. TiÕn tr×nh l¹i kh«ng ®îc thùc hiÖn ®ång thêi víi
viÖc c¶i c¸ch ®æi míi thùc sù DN, trong ®ã cha thùc hiÖn kiªn quyÕt viÖc s¸p
nhËp, gi¶i thÓ, b¸n ®Êu gi¸, cho ph¸ s¶n c¸c DN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, lµm
¨n thua lç, nî nÇn lµm gi¶m uy tÝn DN.
Theo chñ tr¬ng cña nhµ níc CPH lµ nh»m chuyÓn giao DNNN cho nhµ
®Çu t míi thùc hiÖn viÖc n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña DN. Song, môc ®Ých CPH
l¹i bÞ dµn tr¶i ra qu¸ nhiÒu môc tiªu nh duy tr× vai trß cña nhµ níc, b¶o vÖ lîi
Ých cña ngêi lao ®éng b»ng c¸ch biÕn hä thµnh cæ ®«ng… Thùc tÕ cho thÊy ë
kh«ng Ýt doanh nghiÖp, ngêi lao ®éng chØ quan t©m ®Õn chia cæ tøc cµng
nhiÒu cµng tèt vµ cha ®ñ giµu cã ®Ó ®Çu t vµo DN mµ hä ®ång së h÷u. T×nh
tr¹ng kh«ng Ýt ngêi lao ®éng sím b¸n l¹i cæ phÇn víi gi¸ cao h¬n nhiÒu lÇn ®Ó
cã ngay mét kho¶n “tiÒn t¬i”, ®· ph¶n ¸nh viÖc ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ DNNN thÊp
h¬n so víi gi¸ thÞ trêng vµ viÖc x¸c ®Þnh sù g¾n bã cña ngêi lao ®éng víi DN
cha ph¶i ®· chÝnh x¸c trong mäi trêng hîp.
4.4. Mét sè khã kh¨n kh¸c
ThÞ trêng chøng kho¸n ra ®êi ®· lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña viÖc ®Çu t vµp
c¸c CTCP do ®ã ®· cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi tiÕn tr×nh CPH.
ChÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh cha ®îc nhiÒu DN coi träng ¸p dông, còng nh
t×nh tr¹ng th«ng tin cha ®Çy ®ñ còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra
t©m lý e ng¹i, dÌ chõng cña kh«ng Ýt c¸c cæ ®«ng, nhÊt lµ c¸c cæ ®«ng bªn
ngoµi DN.
L¹m ph¸t cßn ë møc kh¸ ca, l·i suÊt tiÕt kiÖm vÉn ®îc duy tr× ë møc kh¸
cao kho¶ng 8,5%/n¨m còng lµ mét c¶n trë trong viÖc thu hót vèn cña c¸c
c«ng ty.
Ch¬ng III: Môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh
tiÕn tr×nh CPH DNNN
1. Môc tiªu CPH c¸c DNNN
CPH DNNN ®îc b¾t ®Çu triÓn khai thÝ ®iÓm vµo n¨m 1992, môc tiªu
nh»m t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã chñ
20
.DOC 
25 
61 
106 
