Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
Trong xu thÕ liªn kÕt vµ hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi thµnh mét
chØnh thÓ thèng nhÊt, hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi ®Òu tham gia ngµy cµng
tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ.
ViÖt nam còng ®ang trªn ®µ ph¸t triÓn tiÕn tíi héi nhËp víi nÒn kinh tÕ
thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn ®îc ®iÒu nµy, chóng ta cÇn mét lîng vèn lín ®Ó thóc
®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Vèn trong níc lµ quyÕt ®Þnh, vèn níc ngoµi lµ
quan träng. Do ®ã, ®Ó bæ sung vµo sù thiÕu hôt vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ th×
kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn vai trß cña nguån vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. VÊn
®Ò ®Æt ra ph¶i lµm sao ®Ó t¨ng cêng thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo
ViÖt nam.
Víi hµng tr¨m c«ng ty ®a quèc gia quy m« lín, ho¹t ®éng trªn nhiÒu
lÜnh vùc, Mü lµ chñ ®Çu t cña nhiÒu níc. §Æc biÖt ®èi víi c¸c níc ®ang ph¸t
triÓn ë Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng, Mü vèn cã truyÒn thèng ®Çu t vµi ba chôc
n¨m ë c¸c níc nµy, nhÊt lµ c¸c níc NICs, ASEAN. Trong bèi c¶nh chung ®ã,
do nhiÒu lý do kh¸c nhau mµ ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam cßn qu¸ Ýt, cha t¬ng
xøng víi tiÒm n¨ng mét cêng quèc sè mét vÒ kinh tÕ, cha khai th¸c hÕt lîi
thÕ cña mét vïng ®Êt mµ Mü ®· vµ ®ang cã mÆt. §Ó t×m hiÓu râ h¬n viÖc Mü
®Çu t trùc tiÕp vµo ViÖt nam vµ muèn gãp phÇn thóc ®Èy ®Çu t cña Mü vµo
ViÖt nam, nªn em chän ®Ò tµi: "T×nh h×nh ®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt
nam. Thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p".
§Ò tµi gåm 3 phÇn:
PhÇn I: Lý luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
PhÇn II: Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp cña Mü ë ViÖt nam giai ®o¹n
tõ 1994 ®Õn nay
PhÇn III: Ph¬ng híng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m thu hót ®Çu t trùc
tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam
Do thêi gian cã h¹n vµ kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn ®Ò tµi kh«ng thÓ
tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. V× vËy, em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy
c« vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c« gi¸o TrÇn Mai Hoa ®· tËn t×nh
gãp ý, híng dÉn em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy.
PhÇn I
lÝ luËn chung vÒ ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi
I. Kh¸i niÖm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
1. Kh¸i niÖm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Trang 1
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tríc hÕt ta ®i vµo t×m hiÓu kh¸i niÖm ®Çu t, ®Çu t níc ngoµi:
§Çu t lµ viÖc bá vèn hoÆc chi dïng vèn cïng víi c¸c nguån lùc kh¸c
trong hiÖn t¹i ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nµo ®ã (t¹o ra hoÆc khai th¸c sö
dông mét tµi s¶n) nh»m thu vÒ c¸c kÕt qu¶ cã lîi trong t¬ng lai.
§Çu t níc ngoµi lµ sù di chuyÓn c¸c nguån lùc tõ níc nµy sang níc
kh¸c ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t nh»m tèi ®a ho¸ lîi nhuËn trªn ph¹m
vi toµn cÇu.
Tõ ®ã ta ®i vµo kh¸i niÖm ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi:
§Çu t trùc tiÕp níc ngoµi (FDI) lµ ho¹t ®éng ®Çu t mµ chñ ®Çu t tham
gia trùc tiÕp vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý, ®iÒu hµnh còng nh sö dông vèn.
§©y lµ h×nh thøc ®Çu t trong ®ã ngêi bá vèn ®Çu t vµ ngêi sö dông vèn
lµ mét chñ thÓ. Cã nghÜa lµ c¸c doanh nghiÖp, c¸c c¸ nh©n ngêi níc ngoµi
(c¸c chñ ®Çu t) trùc tiÕp tham gia vµo qu¸ tr×nh qu¶n lý, sö dông vèn ®Çu t vµ
vËn hµnh c¸c kÕt qu¶ ®Çu t nh»m thu håi ®ñ vèn ®· bá ra.
VÒ thùc chÊt, FDI lµ sù ®Çu t cña c¸c c«ng ty nh»m x©y dùng c¸c c¬
së, chi nh¸nh ë níc ngoµi vµ lµm chñ toµn bé hay mét phÇn c¬ së ®ã. §©y lµ
h×nh thøc ®Çu t mµ chñ ®Çu t níc ngoµi ®ãng gãp mét sè vèn ®ñ lín vµo lÜnh
vùc s¶n xuÊt hoÆc dÞch vô.
2. Ph©n lo¹i ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Dùa vµo tØ lÖ së h÷u vèn, FDI ®îc thùc hiÖn díi c¸c d¹ng sau:
- Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ lo¹i h×nh ®Çu t, trong ®ã c¸c bªn
tham gia hîp ®ång ký kÕt tho¶ thuËn ®Ó tiÕn hµnh mét hoÆc nhiÒu ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh ë níc nhËn ®Çu t, trªn c¬ së qui ®Þnh râ ®èi tîng, néi
dung kinh doanh, tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho c¸c bªn
tham gia.
Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh do ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c bªn
hîp doanh ký. Thêi h¹n cã hiÖu lùc cña hîp ®ång do c¸c bªn tho¶ thuËn vµ
®îc c¬ quan cã thÈm quyÒn cña níc nhËn ®Çu t chuÈn y.
§©y lµ lo¹i h×nh ®Çu t kh«ng thµnh lËp ph¸p nh©n míi, lîi nhuËn vµ rñi
ro ph©n chia theo tØ lÖ gãp vèn cña mçi bªn. Tuy nhiªn, thêi gian thùc hiÖn
ng¾n, lîi nhuËn kh«ng cao.
- Liªn doanh lµ h×nh thøc ®Çu t trong ®ã c¸c bªn níc ngoµi vµ níc chñ
nhµ cïng gãp vèn, cïng kinh doanh, cïng hëng lîi nhuËn vµ chia sÎ rñi ro
theo tØ lÖ gãp vèn.
H×nh thøc nµy thµnh lËp ph¸p nh©n míi, ho¹t ®éng theo luËt ®Çu t níc
ngoµi cña níc nhËn ®Çu t, tuú theo luËt ph¸p cña mçi níc quy ®Þnh tØ lÖ phÇn
Trang 2
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
tr¨m vèn gãp cña bªn níc ngoµi vµo liªn doanh. Lo¹i h×nh nµy kh¾c phôc ®îc sù thiÕu vèn vµ trong qu¸ tr×nh ®Çu t níc chñ nhµ tiÕp thu ®îc nhiÒu thµnh
tùu tiªn tiÕn do chñ ®Çu t níc ngoµi chuyÓn giao hoÆc bµn giao c«ng nghÖ.
Tuy nhiªn, liªn doanh sÏ dÇn chuyÓn thµnh ®Çu t níc ngoµi.
H×nh thøc nµy ®îc níc chñ nhµ a chuéng v× cã ®iÒu kiÖn ®Ó häc tËp
kinh nghiÖm qu¶n lý, ®µo t¹o lao ®éng, gi¸n tiÕp nhanh chãng cã chç ®øng
trªn thÞ trêng thÕ giíi. Lo¹i h×nh ®Çu t nµy ®îc níc chñ nhµ ¸p dông ®èi víi
c¸c c«ng cuéc ®Çu t ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng x· héi v× sù ph¸t huy t¸c dông
cña c¸c kÕt qu¶ ®Çu t nµy ®ßi hái ph¶i ®îc kiÓm so¸t chÆt chÏ. Khi ¸p dông
h×nh thøc nµy, ®ßi hái ph¶i cã kh¶ n¨ng gãp vèn, cã ®ñ tr×nh ®é tham gia
qu¶n lý doanh nghiÖp víi ngêi níc ngoµi th× níc chñ nhµ míi ®¹t ®îc hiÖu
qu¶ mong muèn.
- 100% vèn níc ngoµi lµ h×nh thøc ®Çu t, trong ®ã chñ ®Çu t níc ngoµi
®Çu t 100% vèn t¹i níc së t¹i, cã quyÒn ®iÒu hµnh vµ chÞu hoµn toµn tr¸ch
nhiÖm vÒ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña dù ¸n. Chñ ®Çu t chØ cã mét tr¸ch nhiÖm
víi níc së t¹i lµ nép thuÕ. Do ®ã, níc së t¹i kh«ng mÊt vèn mµ l¹i thu ®îc
thuÕ. Tuy nhiªn, níc nhËn ®Çu t kh«ng kiÓm so¸t ®îc ho¹t ®éng ®Çu t vµ viÖc
chuyÓn giao c«ng nghÖ kh«ng ®îc thùc hiÖn.
- Hîp ®ång x©y dùng- kinh doanh- chuyÓn giao (BOT): lo¹i h×nh nµy
tËp trung vµo dù ¸n x©y dùng c¬ së h¹ tÇng kü thuËt. C¸c chñ ®Çu t chÞu tr¸ch
nhiÖm tiÕn hµnh x©y dùng, kinh doanh c«ng tr×nh trong mét thêi gian ®ñ ®Ó
thu håi vèn ®Çu t vµ cã lîi nhuËn hîp lý. Sau khi dù ¸n kÕt thóc, toµn bé
c«ng tr×nh sÏ ®îc chuyÓn giao cho níc chñ nhµ mµ kh«ng thu bÊt cø mét
kho¶n tiÒn nµo.
Theo ph¬ng thøc thùc hiÖn ®Çu t, FDI ®îc chia ra thµnh:
- §Çu t míi lµ h×nh thøc ®Çu t, trong ®ã chñ ®Çu t níc ngoµi bá vèn ra
hoÆc kÕt hîp víi níc chñ nhµ thµnh lËp nªn mét c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh
míi. §Çu t míi t¹o nhiÒu viÖc lµm, t¹o nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh, dÞch
chuyÓn c¬ cÊu ®Çu t.
- Mua l¹i vµ s¸t nhËp (M&A) lµ h×nh thøc ®Çu t trong ®ã hai hoÆc
nhiÒu c«ng ty s¸t nhËp l¹i thµnh mét c«ng ty lín.
H×nh thøc nµy kh«ng ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu ®Çu t. Víi níc nhËn ®Çu t,
M&A kh«ng lµm t¨ng c¬ së h¹ tÇng, kh«ng t¨ng viÖc lµm, thËm chÝ cßn
gi¶m.
Theo môc ®Ých ®Çu t, ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi chia thµnh:
- §Çu t theo chiÒu däc lµ ®Çu t ®Ó chiÕm lÜnh thÞ trêng trong níc, dÇn
dÇn tiªu diÖt c¸c c¬ së trong níc.
Trang 3
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
- §Çu t theo chiÒu ngang lµ ®Çu t s¶n xuÊt mét sè s¶n phÈm, linh kiÖn
ë c¸c níc kh¸c vµ xuÊt khÈu sang c¸c níc kh¸c ®Ó khai th¸c tèi ®a lîi thÕ so
s¸nh cña nhiÒu níc mét lóc t¹o ra s¶n phÈm víi chi phÝ tèi thiÓu.
II. C¸c lý thuyÕt vÒ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
Víi c¸c ph¬ng thøc tiÕp cËn vµ môc tiªu nghiªn cøu kh¸c nhau, c¸c
t¸c gi¶ ®· ®a ra nhiÒu m« h×nh vµ quan ®iÓm lý thuyÕt vÒ nguyªn nh©n h×nh
thµnh vµ ¶nh hëng cña FDI ®Õn nÒn kinh tÕ thÕ giíi, trong ®ã ®Æc biÖt lµ ®èi
víi c¸c níc ®ang ph¸t triÓn.
Lý thuyÕt FDI cã thÓ ®îc chia thµnh 2 nhãm:
Trang 4
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1. C¸c lý thuyÕt kinh tÕ vÜ m« vÒ FDI
Nhãm lý thuyÕt nµy ®îc ph©n tÝch dùa trªn c¬ së cña quy luËt lîi thÕ
so s¸nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ ®îc coi lµ lý thuyÕt c¬ b¶n cña FDI.
C¸c nhµ kinh tÕ lý thuyÕt ®· sö dông nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau ®Ó
ph©n tÝch nguyªn nh©n vµ ¶nh hëng cña FDI ®èi víi c¸c níc tham gia ®Çu t,
trong ®ã næi bËt lµ c¸c m« h×nh cña Heckcher-Ohlin-Samuelson vµ m« h×nh
cña MacDougall-Kemp.
1.1. M« h×nh Heckcher-Ohlin-Samuelson (HOS)
Lý thuyÕt di chuyÓn vèn quèc tÕ hoÆc FDI lµ mét phÇn cña lý thuyÕt
th¬ng m¹i quèc tÕ. Lý thuyÕt nµy chñ yÕu dùa trªn c¬ së ph©n tÝch m« h×nh
HOS ®Ó ®a ra c¸c nhËn ®Þnh vÒ nguyªn nh©n di chuyÓn vèn lµ cã sù chªnh
lÖch vÒ tØ suÊt lîi nhuËn so s¸nh gi÷a c¸c níc, vµ sù di chuyÓn ®ã t¹o ra t¨ng
s¶n lîng cho nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c níc tham gia ®Çu t.
§Ó ®¬n gi¶n cho sù ph©n tÝch, m« h×nh HOS ®îc x©y dùng trªn c¸c gi¶
®Þnh: Hai níc tham gia trao ®æi hµng ho¸ hoÆc ®Çu t (níc I vµ níc II-phÇn
cßn l¹i cña thÕ giíi), hai yÕu tè s¶n xuÊt (lao ®éng-L vµ vèn-K), hai hµng
ho¸(X vµ Y), tr×nh ®é kü thuËt s¶n xuÊt, thÞ hiÕu vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ theo quy
m« ë hai níc nh nhau, kh«ng cã chi phÝ vËn t¶i, can thiÖp cña chÝnh s¸ch,
ho¹t ®éng cña thÞ trêng hai níc lµ hoµn h¶o vµ kh«ng cã sù di chuyÓn c¸c
yÕu tè s¶n xuÊt gi÷a c¸c níc. Víi nh÷ng gi¶ ®Þnh nµy, m« h×nh HOS ph©n
tÝch tû lÖ chi phÝ cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt (L, K) ë hai níc I vµ II.
M« h×nh HOS ®· chØ ra r»ng s¶n lîng cña hai níc sÏ t¨ng lªn nÕu mçi
níc tËp trung s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu nh÷ng hµng ho¸ sö dông yÕu tè s¶n xuÊt
d thõa vµ tiÕt kiÖm yÕu tè s¶n xuÊt khan hiÕm. Ngîc l¹i, nhËp khÈu nh÷ng
hµng ho¸ dïng nhiÒu yÕu tè khan hiÕm vµ Ýt hµm lîng yÕu tè d thõa. Nh vËy,
sù kh¸c biÖt trong chi phÝ s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ lîi thÕ so s¸nh gi÷a c¸c níc
®îc lý thuyÕt HOS ph©n tÝch tõ sù kh¸c biÖt gi÷a tÝnh d thõa vµ khan hiÕm
cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, v× thÕ m« h×nh nµy cßn ®îc gäi lµ lý thuyÕt c¸c yÕu
tè s¶n xuÊt.
1.2. M« h×nh Mac Dougall-Kemp
Kh¸c víi m« h×nh HOS, m« h×nh nµy ph©n tÝch ¶nh hëng kinh tÕ vÜ m«
cña FDI víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ c¸c níc tham gia ®Çu t. M« h×nh nµy ®îc
x©y dùng trªn c¸c gi¶ ®Þnh: NÒn kinh tÕ thÕ giíi chØ cã hai níc (níc ®Çu t-I
vµ phÇn cßn l¹i lµ níc ®Çu t-II), tríc khi di chuyÓn vèn quèc tÕ th× n¨ng suÊt
cËn biªn cña vèn ®Çu t níc I thÊp h¬n níc II (níc I d thõa vµ níc II khan
hiÕm vèn), c¹nh tranh hoµn h¶o ë hai níc, quy luËt n¨ng suÊt cËn biªn cña
vèn gi¶m dÇn vµ gi¸ c¶ sö dông vèn ®îc quyÕt ®Þnh bëi quy luËt nµy.
Trang 5
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Tõ c¸c gi¶ ®Þnh trªn, c¸c t¸c gi¶ ®· ®i ®Õn kÕt luËn vÒ nguyªn nh©n
h×nh thµnh FDI lµ do cã sù chªnh lÖch n¨ng suÊt cËn biªn cña vèn ®Çu t gi÷a
c¸c níc vµ ¶nh hëng cña nã lµm t¨ng s¶n lîng thÕ giíi (nhê vµo t¨ng sö dông
cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc s¶n xuÊt) vµ c¸c níc tham gia ®Çu t ®Òu cã lîi. M«
h×nh nµy còng ph©n tÝch FDI t¹o ra ¶nh hëng rÊt kh¸c nhau ë níc ®Çu t vµ níc chñ nhµ. §èi víi níc I, thu nhËp tõ sö dông vèn t¨ng lªn do n¨ng suÊt cËn
biªn cña vèn t¨ng khi vèn ®Çu t chuyÓn sang níc II, trong khi ®ã thu nhËp tõ
lao ®éng l¹i gi¶m ®i v× mÊt lîng vèn ®Çu t ®· chuyÓn sang níc II. §èi víi níc II, thu nhËp tõ vèn vµ lao ®éng diÔn ra theo chiÒu híng ngîc l¹i víi níc I.
Nh÷ng kÕt luËn tõ ph©n tÝch m« h×nh nµy ®· cã ý nghÜa quan träng ®Õn
sù ph¸t triÓn cña lý thuyÕt FDI, trong ®ã ®Æc biÖt lµ lý thuyÕt thuÕ tèi u cña
®Çu t níc ngoµi. Lý thuyÕt nµy ®îc ph¸t triÓn bëi nhiÒu t¸c gi¶, trong ®ã chñ
yÕu ph©n tÝch ¶nh hëng cña møc thuÕ FDI ®Õn viÖc ph©n chia phÇn gi¸ trÞ gia
t¨ng gi÷a c¸c níc tham gia ®Çu t vµ hiÖu qu¶ sö dông c¸c nguån lùc s¶n xuÊt
cña hai níc. Khi níc chñ nhµ ®¸nh thuÕ FDI ë tû lÖ thÝch hîp (tèi u) th× mÆc
dï tæng s¶n lîng cã gi¶m, nhng thu nhËp quèc d©n thùc tÕ- thu nhËp gia t¨ng
tõ thuÕ- sÏ cao h¬n trong trêng hîp kh«ng ®¸nh thuÕ (trong trêng hîp tù do
di chuuyÓn vèn, tuy tæng s¶n lîng lín, nhng phÇn s¶n lîng gia t¨ng l¹i
chuyÓn vÒ níc ®Çu t nhiÒu h¬n, v× thÕ lµm cho thu nhËp quèc d©n cña níc
chñ nhµ thÊp). Ph©n tÝch t×nh h×nh t¬ng tù nh vËy, ®èi víi níc ®Çu t sÏ ®¹t ®îc
thu nhËp tèi ®a khi cã tØ lÖ thuÕ tèi u ®Ó giíi h¹n xuÊt khÈu vèn ®Õn møc
kh«ng lµm suy gi¶m lín thu nhËp tõ lao ®éng.
1.3Lý thuyÕt ph©n t¸n rñi ro - Salvatore
ë c¸c níc, møc ®é rñi ro ®Çu t kh¸c nhau. Mét níc ®Çu t ra nhiÒu níc
kh¸c, mÊt vèn níc nµy sÏ cßn vèn níc kia.
Trang 6
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
1.4..Lý thuyÕt cña Krugman
Theo Krugman, cã hµnh ®éng ®Çu t ra níc ngoµi lµ do cã chÝnh s¸ch
kinh tÕ vÜ m« kh¸c nhau: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, chÝnh s¸ch tµi chÝnh … §Çu t ra
níc ngoµi ®Ó t×m m«i trêng thuËn lîi h¬n.
1.5. Lý thuyÕt cña Kojima
Theo Kojima, nguyªn nh©n cã ®Çu t níc ngoµi lµ do cã sù chªnh lÖch
vÒ tû suÊt lîi nhuËn, lµ do c¸c níc cã lîi thÕ so s¸nh kh¸c nhau.
2. C¸c lý thuyÕt kinh tÕ vi m« vÒ FDI
Cã nhiÒu quan ®iÓm lý thuyÕt kinh tÕ vi m« ®Ó gi¶i thÝch ho¹t ®éng
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
2.1. Lý thuyÕt chiÕt trung
Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ do:
- Cã ®îc lîi thÕ ®éc quyÒn so víi c¸c c«ng ty cïng ngµnh cña níc
nhËn ®Çu t.
- C¸c c«ng ty ®éc quyÒn ph¶i sö dông ®îc Ýt nhÊt mét yÕu tè s¶n xuÊt
t¹i níc nhËn ®Çu t.
2.2. Lý thuyÕt néi vi ho¸
Lý thuyÕt nµy x©y dùng trªn 3 gi¶ ®Þnh: TNCs tèi ®a ho¸ lîi nhuËn
trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o, tÝnh kh«ng hoµn h¶o cña thÞ trêng b¸n thµnh phÈm vµ TNCs t¹o ra quèc tÕ ho¸ thÞ trêng. Tõ nh÷ng gi¶ ®Þnh
nµy, lý thuyÕt ®· chØ ra nguyªn nh©n ®Çu tiªn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c
TNCs lµ do t¸c ®éng cña thÞ trêng c¹nh tranh kh«ng hoµn h¶o. H¬n n÷a,
TNCs cßn ®îc xem nh gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc nh÷ng vÊn ®Ò cña thÞ trêng
th«ng qua viÖc më réng quy m« ra bªn ngoµi ®Ó s¶n xuÊt vµ ph©n phèi c¸c
s¶n phÈm mét c¸ch cã hiÖu qu¶.
2.3. Lý thuyÕt tæ chøc c«ng nghiÖp
C¸c nhµ kinh tÕ gi¶i thÝch cã sù ®Çu t ra níc ngoµi lµ ®Ó khai th¸c lîi
thÕ ®éc quyÒn, më réng quy m« s¶n xuÊt tõ ®ã tèi ®a ho¸ lîi nhuËn.
2.4. Lý thuyÕt ®Þa ®iÓm c«ng nghiÖp
Nguyªn nh©n cã ®Çu t níc ngoµi lµ do cã ®Þa ®iÓm c«ng nghiÖp thuËn
lîi nh»m h¹ chi phÝ ®Çu vµo vµ tiªu thô s¶n phÈm. Tõ ®ã gi¶m chi phÝ vËn t¶i
vµ chi phÝ s¶n xuÊt.
2.5. Lý thuyÕt xuÊt khÈu t b¶n
Trang 7
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Theo lý thuyÕt nµy, cã ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi lµ do gi¸ trÞ thÆng
d trong níc mang l¹i bÞ h¹n chÕ (lîi nhuËn Ýt). Do ®ã, t×m c¸ch chuyÓn s¶n
xuÊt ra níc ngoµi, ®Æc biÖt tõ nh÷ng níc ph¸t triÓn sang nh÷ng níc ®ang ph¸t
triÓn v× nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn cã thÞ trêng tiªu thô bÞ bá ngâ, chi phÝ lao
®éng cßn thÊp, nguyªn vËt liÖu ®Çu vµo cha ®îc khai th¸c hÕt.
2.6. Lý thuyÕt chªnh lÖch chi phÝ s¶n xuÊt
Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch cã ho¹t ®éng ®Çu t ra níc ngoµi lµ do:
- Chi phÝ s¶n xuÊt ë trong níc vµ níc ngoµi kh¸c nhau (chi phÝ s¶n
xuÊt ë níc ngoµi > chi phÝ s¶n xuÊt ë trong níc)
- Quy m« thÞ trêng ®¹t ë mét møc nµo ®ã.
M
P
M
AC'
AC
(AC)
C
0
Q1 Q2
Q
Gi¶ sö chi phÝ s¶n xuÊt trùc tiÕp cho 1 s¶n phÈm lµ nh nhau ë hai níc
C: ®êng chi phÝ thªm cho 1 s¶n phÈm ë níc ngoµi
Do ®ã, tæng chi phÝ s¶n xuÊt 1s¶n phÈm ë níc ngoµi lµ AC'= AC + C
Víi AC': ®êng chi phÝ s¶n xuÊt ë níc ngoµi.
Gi¸ b¸n s¶n phÈm trªn thÞ trêng khi cã thuÕ nhËp khÈu lµ MM
Lóc nµy sÏ x¶y ra c¸c trêng hîp sau:
- NÕu quy m« thÞ trêng trong níc II < OQ1 th× níc I sÏ kh«ng ®Çu t sang
níc II, mµ chØ s¶n xuÊt trong níc vµ xuÊt khÈu sang níc II.
- NÕu quy m« thÞ trêng trong níc II n»m trong ®o¹n Q1Q2 th× níc I hoÆc
sÏ vÉn s¶n xuÊt trong níc, hoÆc cho níc II thuª lîi thÕ ®éc quyÒn ®Ó
s¶n xuÊt.
- ChØ khi nµo quy m« thÞ trêng trong níc II > OQ2 th× míi cã ho¹t ®éng
FDI.
2.7. Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm - Vernon
Lý thuyÕt nµy gi¶i thÝch sù ph¸t triÓn cña TNCs theo 3 giai ®o¹n ph¸t
triÓn cña s¶n phÈm: ®æi míi, t¨ng trëng vµ b·o hoµ. Vernon ®· ph©n tÝch giai
®o¹n ®æi míi s¶n phÈm chØ diÔn ra ë c¸c níc ph¸t triÓn (Mü), v× thu nhËp cao
cã ¶nh hëng ®Õn nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm míi. Còng chØ ë c¸c
níc ph¸t triÓn, kü thuËt s¶n xuÊt tiªn tiÕn víi ®Æc trng sö dông nhiÒu vèn vµ
Trang 8
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt (t¬ng ®¬ng víi c¸c níc ®Çu t) míi ph¸t huy ®îc hiÖu
suÊt cao. KÕt qu¶ lµ s¶n xuÊt t¨ng nhanh theo quy m« lín, n¨ng suÊt lao
®éng cao vµ c¸c s¶n phÈm míi ®· ®¹t ®Õn møc b·o hoµ.
§Ó s¶n xuÊt tiÕp tôc ®îc ph¸t triÓn, c«ng ty ph¶i më réng thÞ trêng tiªu
thô ë níc ngoµi, nhng viÖc b¸n s¶n phÈm ra níc ngoµi ®· nhanh chãng bÞ h¹n
chÕ bëi hµng rµo thuÕ quan hoÆc h¹n ng¹ch. Thªm vµo ®ã, cíc phÝ vËn t¶i vµ
chi phÝ nguyªn vËt liÖu, lao ®éng rÎ ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ ®éng lùc
quan träng thóc ®Èy TNCs ®Çu t ra níc ngoµi.
Theo Vernon, hÇu hÕt c¸c TNCs nh lµ c¸c tæ chøc ®éc quyÒn b¸n vµ
chia lµm 3 giai ®o¹n ph¸t triÓn: ®éc quyÒn trªn c¬ së ®æi míi, ®éc quyÒn b¶o
hoµ vµ ®éc quyÒn suy yÕu. Giai ®o¹n 1 víi ®Æc trng lµ dùa vµo u thÕ vª kü
thuËt tiªn tiÕn ®Ó t¹o ra c¸c s¶n phÈm míi vµ thu ®îc lîi nhuËn ®éc quyÒn.
Giai ®o¹n tiÕp theo lµ ®¹t ®Õn møc ®éc quyÒn tèi ®a so víi c¸c ®èi thñ vÒ quy
m« s¶n xuÊt, tiÕp thÞ, nghiªn cøu vµ triÓn khai (marketing vµ R&D). Giai
®o¹n cuèi cïng lµ c¸c yÕu tè ®æi míi vµ quy m« kinh tÕ ®· mÊt vÞ trÝ ®éc
quyÒn. Tõ ®ã t¸c gi¶ ®· ®i ®Õn kÕt luËn vÒ nguyªn nh©n h×nh thµnh FDI nh lµ
kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh b¶o vÖ thÞ trêng ®éc quyÒn cña TNCs.
2.8. Lý thuyÕt chu kú s¶n phÈm b¾t kÞp - Akamatsu
Theo Akamatsu, s¶n phÈm míi ®îc ph¸t minh vµ ra ®êi ë níc ®Çu t,
sau ®ã ®îc xuÊt khÈu ra thÞ trêng quèc tÕ. T¹i níc nhËp khÈu, do u ®iÓm cña
s¶n phÈm míi vµ nhu cÇu thÞ trêng néi ®Þa t¨ng lªn, chÝnh phñ níc nhËp khÈu
®· t¨ng cêng s¶n xuÊt thay thÕ s¶n phÈm nhËp khÈu nµy b»ng c¸ch dùa vµo
vèn, kü thuËt… cña níc ngoµi. §Õn khi nhu cÇu thÞ trêng néi ®Þa vÒ s¶n
phÈm míi ®îc s¶n xuÊt trong níc ®¹t ®Õn sù b·o hoµ, nhu cÇu xuÊt khÈu l¹i
xuÊt hiÖn vµ cø theo chu kú nh vËy mµ dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh FDI.
Lý thuyÕt kinh tÕ FDI lµ sù ph¸t triÓn liªn tôc cña c¸c quan ®iÓm kh¸c
nhau trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch vµ gi¶i thÝch sù t¨ng trëng cña ®Çu t níc
ngoµi. ViÖc kÕt hîp hµi hoµ gi÷a c¸c m« h×nh lý thuyÕt vµ c¸c quan ®iÓm vi
m« lµ ph¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó hiÓu biÕt vÒ c¬ së lý thuyÕt cña FDI.
III. Vai trß cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi
FDI cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn c¶ níc nhËn ®Çu t còng nh nh níc ®i ®Çu
t. Tuy nhiªn, trong bµi viÕt nµy t«i chØ ®Ò cËp tíi vai trß cña FDI tíi níc nhËn
®Çu t.
§èi víi níc nhËn ®Çu t, FDI cã vai trß quan träng
1. FDI lµ nguån vèn bæ sung quan träng cho c¸c níc chñ nhµ ®Ó ph¸t
triÓn kinh tÕ.
Vèn cho ®Çu t ph¸t triÓn kinh tÕ gåm nguån vèn trong níc vµ vèn tõ níc ngoµi. §èi víi c¸c níc l¹c hËu, nguån vèn tÝch luü tõ trong níc cßn h¹n
hÑp th× vèn ®Çu t níc ngoµi cã ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh
ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, khi mµ trªn thÕ giíi cã
Trang 9
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
nhiÒu níc ®ang n¾m trong tay mét khèi lîng vèn khæng lå vµ cã nhu cÇu ®Çu
t ra níc ngoµi th× ®ã lµ c¬ héi ®Ó c¸c níc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tranh thñ
nguån vèn ®Çu t níc ngoµi vµo viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ.
ë nhiÒu níc ®ang ph¸t triÓn, vèn ®Çu t níc ngoµi chiÕm tØ lÖ ®¸ng kÓ
trong tæng vèn ®Çu t cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Nã cã vai trß to lín ®èi víi sù
ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c nhµ nghiªn cøu còng ®· chøng minh r»ng vèn FDI
chiÕm tØ träng ngµy cµng lín trong GDP th× tèc ®é t¨ng trëng GDP thùc tÕ
cµng cao. §iÒu nµy cho thÊy FDI cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn t¨ng trëng kinh
tÕ cña c¸c níc nµy. Bªn c¹nh ®ã, nguån thu FDI cßn lµ nguån bæ sung quan
träng ®Ó c¸c níc nµy thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc.
§èi víi c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, ®©y lµ nh÷ng níc xuÊt khÈu
vèn FDI nhiÒu nhÊt, nhng còng lµ níc tiÕp nhËn vèn FDI nhiÒu nhÊt hiÖn
nay. FDI vÉn lµ nguån bæ sung vèn quan träng vµ cã ý nghÜa to lín cho qu¸
tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña nh÷ng quèc gia nµy
2. FDI víi viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ t¨ng cêng n¨ng lùc c«ng nghÖ
Khi ®Çu t vµo mét níc nµo ®ã, chñ ®Çu t kh«ng chØ chuyÓn vµo níc ®ã
vèn b»ng tiÒn mµ cßn chuyÓn c¶ vèn hiÖn vËt nh m¸y mãc, thiÕt bÞ, nguyªn
vËt liÖu, nhµ xëng… (hay cßn gäi lµ phÇn cøng) vµ vèn v« h×nh nh chuyªn
gia kü thuËt c«ng nghÖ, tri thøc khoa häc, tæ chøc, bÝ quyÕt, qu¶n lý, n¨ng
lùc tiÕp cËn thÞ trêng… (hay cßn gäi lµ phÇn mÒm).Th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu
t trùc tiÕp níc ngoµi, qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi
nhanh chãng vµ thuËn tiÖn cho c¶ bªn ®Çu t còng nh bªn nhËn ®Çu t.
Mét trë ng¹i lín nhÊt trªn con ®êng ph¸t triÓn kinh tÕ cña hÇu hÕt c¸c
níc ®ang ph¸t triÓn lµ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cßn l¹c hËu. Con ®êng
nhanh nhÊt ®Ó ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña c¸c níc
®ang ph¸t triÓn trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay lµ: ph¶i biÕt tËn dông ®îc nh÷ng
thµnh tùu kü thuËt c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña níc ngoµi th«ng qua chuyÓn giao
c«ng nghÖ. TiÕp nhËn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi lµ mét ph¬ng thøc cho phÐp
c¸c níc ®ang ph¸t triÓn tiÕp thu ®îc tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i trªn
thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trªn thÕ giíi cã nhiÒu c«ng ty cña nhiÒu
quèc gia kh¸c nhau cã nhu cÇu ®Çu t ra níc ngoµi vµ thùc hiÖn chuyÓn giao
c«ng nghÖ cho níc nµo tiÕp nhËn ®Çu t. Th× ®©y lµ c¬ héi cho c¸c níc ®ang
ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp thu ®îc kü thuËt c«ng nghÖ thuËn lîi nhÊt. Nhng kh«ng
ph¶i c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®îc "®i xe miÔn phÝ", mµ hä còng ph¶i tr¶ mét
kho¶n "häc phÝ' kh«ng nhá cho viÖc tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ nµy.
C¸c níc ph¸t triÓn, mÆc dï ®· cã tr×nh ®é s¶n xuÊt hiÖn ®¹i, khoa häc
kü thuËt tiªn tiÕn nhng kh«ng thÓ nµo toµn diÖn ®îc. §Ó ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ
cao, mçi níc chØ tËp trung vµo mét sè lÜnh vùc nµo mµ hä cã u thÕ h¬n vµ ngîc l¹i chÝnh sù tËp trung ®ã cho phÐp hä cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn vît tréi lªn ë
Trang 10
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
mét hay mét sè lÜnh vùc nµo ®ã, ®iÒu ®ã cµng cñng cè thªm ®Þa vÞ vµ quyÒn
lîi kinh tÕ cña hä trªn thÕ giíi.
MÆc dï sù chuyÓn giao nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ do nh÷ng yÕu tè chñ
quan vµ kh¸ch quan chi phèi, song ®iÒu kh«ng thÓ phñ nhËn lµ chÝnh nhê cã
sù chuyÓn giao ®ã mµ c¸c níc chñ nhµ cã ®îc kü thuËt tiªn tiÕn (trong ®ã cã
nh÷ng c«ng nghÖ kh«ng thÓ mua ®îc b»ng quan hÖ th¬ng m¹i ®¬n thuÇn),
kinh nghiÖm qu¶n lý, n¨ng lùc marketing, ®éi ngò lao ®éng ®îc ®µo t¹o, båi
dìng, rÌn luyÖn vÒ nhiÒu mÆt (tr×nh ®é kü thuËt, ph¬ng ph¸p lµm viÖc, kû
luËt lao ®éng,…).
Trong qu¸ tr×nh tiÕp thu c«ng nghÖ, c¸c nhµ khoa häc trong níc c¶i
biÕn c«ng nghÖ cho phï hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. ViÖc lu«n cä s¸t víi c«ng
nghÖ tiªn tiÕn h¬n trªn thÕ giíi khiÕn n¨ng lùc c«ng nghÖ cña c¸c c¬ së trong
níc ph¸t triÓn h¬n.
3. FDI thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
Yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ kh«ng chØ lµ ®ßi hái cña b¶n
th©n sù ph¸t triÓn néi t¹i nÒn kinh tÕ, mµ nã cßn lµ ®ßi hái cña xu híng quèc
tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay. §Ó héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ thÕ giíi vµ tham gia tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c níc trªn thÕ giíi, ®ßi hái tõng quèc gia ph¶i thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong níc
cho phï hîp víi sù ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh
tÕ cña mçi quèc gia phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn chung trªn thÕ giíi sÏ t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi. Ngîc l¹i th×
chÝnh ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi l¹i gãp phÇn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ.
4. FDI gãp phÇn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc vµ t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm
míi
C¸c dù ¸n FDI cã yªu cÇu cao vÒ chÊt lîng nguån lao ®éng, do ®ã sù
ph¸t triÓn cña FDI ë c¸c níc së t¹i ®· ®Æt ra yªu cÇu kh¸ch quan ph¶i n©ng
cao chÊt lîng vÒ ngo¹i ng÷,tr×nh ®é chuyªn m«n cña ngêi lao ®éng. MÆt
kh¸c, chÝnh c¸c chñ ®Çu t níc ngoµi còng ®· gãp phÇn tÝch cùc båi dìng, ®µo
t¹o ®éi ngò lao ®éng ë níc së t¹i. §ã chÝnh lµ ®éi ngò nßng cèt trong viÖc
häc tËp, tiÕp thu kü thuËt, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh
tiªn tiÕn cña níc ngoµi. C¸c dù ¸n FDI còng gãp phÇn thu hót mét lîng lín
lao ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp.
Trang 11
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
5. Nh÷ng t¸c ®éng kh¸c
Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng trªn ®©y, FDI cßn cã mét sè t¸c ®éng kh¸c nh
më réng quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ, thóc ®Èy qu¸ tr×nh xuÊt nhËp khÈu, n©ng
cao tÝnh c¹nh, ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo nguån thu cña ng©n s¸ch nhµ níc th«ng
qua viÖc nép thuÕ cña c¸c ®¬n vÞ ®Çu t níc ngoµi vµ tiÒn thu tõ viÖc cho thuª
®Êt,…; gãp phÇn c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ…
IV. Mét sè h¹n chÕ cña FDI
FDI kh«ng ph¶i khi nµo vµ bÊt cø ë ®©u còng ph¸t huy t¸c ®éng tÝch
cùc ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña níc chñ nhµ. Nã chØ cã thÓ ph¸t huy
t¸c dông tèt trong m«i trêng kinh tÕ, chÝnh trÞ x· héi æn ®Þnh vµ ®Æc biÖt lµ
níc nhËn ®Çu t biÕt sö dông vµ ph¸t huy vai trß qu¶n lý cña m×nh. Tuy nhiªn,
qua nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vµ thùc tÕ qu¸ tr×nh thu hót FDI cña nhiÒu
níc ®· chØ ra r»ng FDI cã kh«ng Ýt nh÷ng mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ:
- Nguån vèn FDI mang l¹i cho níc chñ nhµ song trªn thùc tÕ do chñ
®Çu t qu¶n lý trùc tiÕp vµ sö dông theo nh÷ng môc tiªu cô thÓ cña m×nh.
- NhiÒu nhµ ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi ®· lîi dông chç s¬ hë trong luËt
ph¸p vµ trong c«ng t¸c qu¶n lý cña níc chñ nhµ ®Ó trèn thuÕ, g©y t¸c h¹i ®Õn
m«i trêng sinh th¸i vµ lîi Ých cña níc chñ nhµ.
- ChuyÓn giao c«ng nghÖ lµ mÆt t¸c ®éng lín cña FDI, song cßn tån t¹i
nhiÒu h¹n chÕ vµ nhiÒu tiªu cùc, trong ®ã cã viÖc chuyÓn giao nhá giät, tõng
phÇn vµ th«ng thêng lµ c«ng nghÖ l¹c hËu vµ g©y « nhiÔm… víi gi¸ cao h¬n
mÆt b»ng quèc tÕ.
- Trong sè c¸c nhµ ®Çu t níc ngoµi kh«ng ph¶i kh«ng cã trêng hîp
ho¹t ®éng t×nh b¸o, g©y rèi an ninh, chÝnh trÞ,…
Nªu lªn nh÷ng h¹n chÕ cña FDI kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn t¸c dông
cña nã mµ chØ muèn lu ý r»ng kh«ng nªn qu¸ ¶o tëng vÒ nã vµ cÇn cã nh÷ng
biÖn ph¸p kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ ®èi s¸ch h÷u hiÖu ®Ó ph¸t huy mÆt tÝch cùc,
h¹n chÕ mÆt tiªu cùc cña FDI.
Trang 12
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
V. C¸c nh©n tè ¶nh hëng ®Õn viÖc thu hót vèn ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi
HiÖn nay, nhu cÇu vèn ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c quèc gia rÊt lín vµ ngµy
mét t¨ng, nhng kh¶ n¨ng cung cÊp vèn ®Çu t rÊt h¹n chÕ, do ®ã quan hÖ cung
cÇu vÒ vèn trªn thÕ giíi rÊt c¨ng th¼ng. Kh¶ n¨ng thu hót vèn ®Çu t cña c¸c
quèc gia phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè. Trong ®ã, c¸c nh©n tè c¬ b¶n lµ xu híng vËn ®éng cã tÝnh quy luËt cña c¸c dßng vèn FDI trªn thÕ giíi, chiÕn lîc
®Çu t vµ ph¸t triÓn cña c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia, m«i trêng ®Çu t vµ kh¶ n¨ng
c¹nh tranh thu hót vèn FDI cña c¸c níc tiÕp nhËn ®Çu t.
1. Xu híng vËn ®éng cña vèn FDI trªn thÕ giíi hiÖn nay
- Dßng vèn FDI trªn thÕ giíi ngµy mét gia t¨ng vµ chÞu sù chi phèi chñ yÕu
cña c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn.
- §Çu t ra níc ngoµi díi h×nh thøc hîp nhÊt hoÆc mua l¹i c¸c chi nh¸nh
c«ng ty ë níc ngoµi (M&A) ®· bïng næ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, trë
thµnh chiÕn lîc hîp t¸c ph¸t triÓn chÝnh cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia
(TNCs).
- Cã sù thay ®æi s©u s¾c trong lÜnh vùc ®Çu t trªn thÕ giíi
- C¸c níc Mü, Anh, §øc, Ph¸p, NhËt chi phèi dßng vËn ®éng chÝnh cña vèn
FDI (vµo, ra) trªn thÕ giíi.
- C¸c tËp ®oµn xuyªn quèc gia ®ãng vai trß rÊt quan träng trong ®Çu t trùc
tiÕp ra níc ngoµi vµ ®ang ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh ®Çu t ra níc ngoµi.
- Dßng vèn FDI ®æ vµo c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ®ang gia t¨ng m¹nh mÏ,
®Æc biÖt lµ c¸c níc ®ang ph¸t triÓn ë Ch©u ¸
C¸c xu híng trªn cã ¶nh hëng to lín tíi viÖc thu hót FDI cña tÊt c¶
c¸c quèc gia trªn thÕ giíi.
2. ChiÕn lîc ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c TNCs
Tõ ®Çu thËp kû 80 ®Õn nay c¸c TNCs ®· dÇn trë thµnh lùc lîng chñ yÕu,
nßng cèt thóc ®Èy qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi
th«ng qua t¸c ®éng to lín cña c¸c TNCs trong viÖc ph©n bè nguån lùc cña
nÒn kinh tÕ thÕ giíi, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c
quèc gia, chi phèi lu chuyÓn hµng ho¸ cña th¬ng m¹i quèc tÕ. C¸c TNCs
còng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc chuyÓn t¶i kü thuËt, c«ng nghÖ thóc
®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn. Do
®ã, chiÕn lîc ®Çu t ph¸t triÓn cña c¸c TNCs cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn dßng vµ
xu híng vËn ®éng cña ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi.
Trang 13
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
3. M«i trêng ®Çu t vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh thu hót vèn FDI cña c¸c níc
tiÕp nhËn ®Çu t.
Dßng FDI chØ thùc sù më réng vµ a t×m ®Õn nh÷ng n¬i cã m«i trêng ®Çu t
®¶m b¶o cho dßng vèn sinh s«i n¶y në. M«i trêng ®Çu t hÊp dÉn, cã søc c¹nh
tranh ®Ó thu hót FDI tríc hÕt bao gåm c¸c nh©n tè:
- Sù æn ®Þnh vÒ kinh tÕ vµ chÝnh trÞ - x· héi vµ luËt ph¸p ®Çu t
- Sù mÒm dÎo vµ hÊp dÉn cña hÖ thèng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t níc
ngoµi.
- Sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng
- Sù ph¸t triÓn cña ®éi ngò lao ®éng, cña tr×nh ®é khoa häc - c«ng nghÖ vµ
hÖ thèng doanh nghiÖp trong níc vµ trªn ®Þa bµn.
- Sù ph¸t triÓn cña nÒn hµnh chÝnh quèc gia vµ hiÖu qu¶ cña c¸c dù ¸n FDI
®· triÓn khai
Tãm l¹i, FDI ®·, ®ang vµ sÏ t×m ®Õn quèc gia vµ ®Þa ph¬ng nµo cã
nÒn kinh tÕ - chÝnh trÞ - x· héi æn ®Þnh, hÖ thèng ph¸p luËt ®Çu t ®Çy ®ñ, cëi
më, tin cËy vµ mang tÝnh chuÈn mùc quèc tÕ cao; chÝnh s¸ch u ®·i ®Çu t linh
ho¹t vµ hÊp dÉn,…. §Æc biÖt viÖc c¸c quèc gia ®ã tham gia vµo c¸c tæ chøc
kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ, còng nh tu©n thñ nghiªm tóc c¸c c«ng íc, quy
®Þnh vÒ luËt ph¸p ®Çu t vµ th«ng lÖ ®èi xö quèc tÕ… sÏ lµ nh÷ng yÕu tè ®¶m
b¶o lßng tin vµ hÊp dÉn c¸c dßng FDI thËm chÝ cßn m¹nh h¬n viÖc ®a ra c¸c
u ®·i tµi chÝnh cao… nghÜa lµ dßng FDI chØ a t×m ®Õn nh÷ng n¬i ®Çu t an
toµn, ®ång vèn ®îc sö dông cã hiÖu qu¶, quay vßng nhanh vµ Ýt rñi ro.
PhÇn II
Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp cña Mü ë ViÖt nam giai
®o¹n tõ 1994 ®Õn nay
Mü lµ níc cã tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, víi hµng tr¨m c«ng ty ®a quèc
gia quy m« lín, ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc, Mü lµ chñ ®Çu t cña nhiÒu níc. Mü ®Çu t nhiÒu nhÊt vµo nh÷ng n¬i cã c¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn, tr×nh ®é
lao ®éng cã chuyªn m«n cao, luËt ph¸p æn ®Þnh râ rµng, møc ®é rñi ro thÊp.
Nh vËy, nh÷ng níc cã nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn cµng thu nhËn nhiÒu FDI.
Vµ c¸c níc ë khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng (bao gåm c¶ ASEAN) lµ ®Þa
chØ hÊp dÉn ®Ó thu hót FDI.
Trang 14
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
N¨m 1998, dßng FDI cña thÕ giíi lµ 643.879 triÖu USD. Trong ®ã,
riªng FDI ra níc ngoµi cña Mü lµ 121.644 triÖu USD, chiÕm 19% dßng vèn
®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi cña toµn thÕ giíi.
Trong bèi c¶nh chung ®ã, ®Ó biÕt ®îc Mü ®Çu t vµo ViÖt nam nh thÕ
nµo, ta ®i vµo xem xÐt thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam.
I. Thùc tr¹ng ®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam giai ®o¹n
tõ 1994 ®Õn nay
1. §¸nh gi¸ chung
Tõ sau khi Mü chÝnh thøc xãa bá lÖnh cÊm vËn ®èi víi ViÖt nam vµo
ngµy 3/2/1994, ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp cña c¸c c«ng ty Mü vµo ViÖt nam ®·
cã bíc nh¶y vät. NhiÒu c«ng ty vµ tËp ®oµn kinh tÕ Mü vµo ViÖt nam víi
môc ®Ých lµ th¨m dß ho¹t ®éng ®Çu t cña thÞ trêng nµy. ChØ riªng n¨m 1994 n¨m ®Çu tiªn khi lÖnh cÊm vËn ®îc b¶i bá - sè vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt
nam ®· t¨ng vät lªn 120,310 triÖu USD víi 12 dù ¸n, ®a níc nµy lªn vÞ trÝ thø
14 trong danh s¸ch c¸c nhµ ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt nam. So víi c¶ giai ®o¹n
1988-1993, khi lÖnh cÊm vËn cßn hiÖu lùc, ®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt
nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 3,34 triÖu USD. §iÒu nµy cho thÊy: tríc khi
Mü xo¸ bá cÊm vËn, c¸c c«ng ty cña Mü ®· rÊt sèt ruét muèn ®îc vµo ®Çu t
kinh doanh t¹i ViÖt nam, ®Ó cã c¬ héi c¹nh tranh víi c¸c c«ng ty cña NhËt
B¶n, Ch©u ¢u vµ c¸c níc kh¸c. Do ®ã khi huû bá lÖnh cÊm vËn, c¸c c«ng ty
Mü ®· "nh¶y" vµo ®Çu t ë ViÖt nam. Cô thÓ, sau khi huû bá lÖnh cÊm vËn 1
ngµy, ®· cã 30 c«ng ty më v¨n phßng ®¹i diÖn t¹i ViÖt nam, "më ®Çu cuéc
®Êu tranh ®Ó giµnh tr¸i tim vµ vÝ tiÒn cña ngêi ViÖt nam". ChØ vµi n¨m sau
®ã, nhÊt lµ khi b×nh thêng ho¸ quan hÖ ngo¹i giao, ®Çu t cña Mü t¹i ViÖt nam
®· t¨ng lªn nhanh chãng. Cô thÓ:
N¨m
1994
1995
1996
1997
1998
1999
2000
2001
10/2002
Tæng céng
B¶ng 1: §Çu t cña Mü t¹i ViÖt nam
(TÝnh ®Õn th¸ng 10/2002 - c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
Sè dù
Tæng sè vèn ®Çu t
Tû träng
Quy m« dù ¸n
¸n
(triÖu USD)
(%)
(triÖu USD)
12
120,310
8,57
10,03
19
397,871
28,34
20,94
16
159,722
11,38
9,98
12
98,544
7,02
8,21
15
306,955
21,87
20,46
14
66,352
4,73
4,74
12
95,275
6,79
7,94
23
110,8
7,89
4,82
19
144
1.403,680
100,00
9,75
Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t
Víi quy m« vµ tèc ®é ®Çu t t¨ng kh¸ lín vµo ViÖt nam, chØ 2 n¨m sau
khi lÖnh cÊm vËn ®îc dì bá, Mü ®· vît lªn thø 6 trong danh s¸ch 10 nhµ ®Çu
t lín nhÊt vµo ViÖt nam vµ chØ sau NhËt, §µi Loan, Hµn Quèc, Xingapo vµ
Trang 15
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
Thuþ §iÓn. N¨m 1995, ®· t¹o ra mét bíc ®ét biÕn míi víi 19 dù ¸n ®Çu t cña
Mü víi tæng sè vèn ®Çu t lµ 397,871 triÖu USD. §©y lµ n¨m ®¹t møc ®Çu t
cao kû lôc c¶ vÒ sè lîng dù ¸n lÉn sè vèn ®Çu t vµ quy m« dù ¸n, chiÕm tíi
28,34% tæng vèn ®Çu t; 13,19% sè dù ¸n ®Çu t, víi quy m« dù ¸n b×nh qu©n
®¹t 20,94 triÖu USD - møc cao nhÊt tõ tríc ®Õn giê cña ®Çu t Mü vµo ViÖt
nam vµ cao h¬n nhiÒu so víi quy m« dù ¸n cña c¶ giai ®o¹n (9,75 triÖu
USD). §iÒu ®¸ng quan t©m lµ c¸c c«ng ty tÇm cì thÕ giíi cña Mü ®· tham
gia chÝnh víi nh÷ng dù ¸n quy m« lín vµ cã tÇm quan träng ®èi víi t¬ng lai
ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt nam. Ch¼ng h¹n nh Mobil Oil víi dù ¸n dÇu
khÝ (Má Thanh Long) 55 triÖu USD, dù ¸n khu du lÞch Non Níc cña tËp ®oµn
BBI China Beach Ltd 243 triÖu USD…. VÞ trÝ nµy Mü tiÕp tôc gi÷ trong n¨m
1997, mÆc dï c¶ sè dù ¸n lÉn tæng vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam gi¶m
m¹nh (trong n¨m chØ cã thªm 12 dù ¸n víi tæng sè vèn 98,544 triÖu USD).
Tuy tèc ®é ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam hai n¨m 1996-1997 cã dÊu hiÖu
chùng l¹i do t¸c ®éng cña nhiÒu nh©n tè kh¸ch quan nh khñng ho¶ng tµi
chÝnh tiÒn tÖ trong khu vùc, m«i trêng, chÝnh s¸ch ®Çu t cña ViÖt nam cha æn
®Þnh, phøc t¹p, nhiÒu rñi ro, chËm thu lîi nhuËn, chÝnh s¸ch ®èi xö cña ViÖt
nam ®èi víi c¸c c«ng ty níc ngoµi nãi chung, c«ng ty Mü nãi riªng, cßn
nhiÒu ph©n biÖt, cha thuËn cho c¸ch lµm ¨n kinh doanh cña hä,… Nh ng t¸c
®éng tÝch cùc cña c¸c nh©n tè kh¸c nh viÖc chÝnh phñ Mü cho phÐp C¬ quan
ph¸t triÓn th¬ng m¹i Mü (TDA) chÝnh thøc më c¸c ch¬ng tr×nh hç trî ®Çu t
t¹i ViÖt nam, sù cÊp phÐp ho¹t ®éng t¹i ViÖt nam cña ng©n hµng xuÊt nhËp
khÈu vµ Tæ chøc ®Çu t t nh©n h¶i ngo¹i (OPIC), còng nh hiÖp ®Þnh vÒ b¶n
quyÒn gi÷a chÝnh phñ hai níc ®îc ngo¹i trëng hai níc ký vµo ngµy
27/6/1997, ®· t¹o c¬ së ph¸p lý vµ nh÷ng tiÒn ®Ò quan träng trong viÖc ph¸t
triÓn quan hÖ kinh tÕ hai níc nhÊt lµ lÜnh vùc ®Çu t.
Sau hai n¨m theo xu híng gi¶m sót, ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam n¨m
1998 l¹i t¹o ®îc bíc t¨ng ®ét biÕn víi sè vèn ®Çu t t¨ng h¬n 3 lÇn so víi n¨m
tríc, ®¹t 306,955 triÖu USD víi 15 dù ¸n. §iÒu nµy mét phÇn lµ do ngµy
10/3/1998, tæng thèng Mü B.Clinton ®· tuyªn bè b·i bá tï chÝnh ¸n JacksonVanik ®èi víi ViÖt nam, nh»m thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ víi ViÖt nam lªn mét
bíc míi. PhÝa Mü cho r»ng, bá tï chÝnh ¸n Jackson-Vanik ®èi víi ViÖt nam
lµ bíc ®Çu cho viÖc thùc hiÖn c¸c ch¬ng tr×nh b¶o hiÓm ®Çu t, t¹o thÕ thuËn
lîi cho c¶ hai bªn ViÖt-Mü, ®ång thêi t¨ng thªm niÒm tin ®èi víi c¸c c«ng ty
Mü vèn quan t©m tíi viÖc hîp t¸c ®Çu t vµo ViÖt nam. MÆc dï vèn ®Çu t
t¨ng song thø h¹ng cña Mü ®· tôt xuèng vÞ trÝ thø 8 trong danh s¸ch 10 nhµ
®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt nam.
Sang n¨m 1999 - n¨m ¶m ®¹m nhÊt trong lÜnh vùc thu hót ®Çu t trùc
tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt nam - ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam còng trong t×nh
tr¹ng chung. MÆc dï sè dù ¸n ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam gi¶m kh«ng ®¸ng
kÓ so víi n¨m tríc, ®¹t 66,352 triÖu USD. NÕu nh n¨m 1995 ®îc ghi nhËn lµ
Trang 16
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
n¨m ®¹t møc cao kû lôc vÒ tæng vèn ®Çu t, sè dù ¸n vµ quy m« dù ¸n th× n¨m
1999 ®¸nh dÊu møc thÊp nhÊt vÒ tæng vèn ®Çu t vµ quy m« dù ¸n cña vèn
®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam. Quy m« trung b×nh mét dù ¸n chØ b»ng
48,62% møc trung b×nh cña c¶ giai ®o¹n vµ chØ gÇn b»ng 1/4 so víi møc t¬ng
øng n¨m 1995. Sù gi¶m sót nµy ®· ®Èy Mü xuèng vÞ trÝ cuèi cïng trong danh
s¸ch 10 nhµ ®Çu t lín nhÊt vµo ViÖt nam trong n¨m 1999.
TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2000, Mü chØ chiÕm 3,5% tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt nam, xÕp thø 9 trong tæng sè 13 níc nµy.
N¨m 1999-2000 ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam ®· gi¶m h¼n. T×m hiÓu
nguyªn nh©n suy gi¶m ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam cã thÓ ®a ra vµi nhËn xÐt:
Sau khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, nhiÒu níc ®· lÊy l¹i ®îc phong ®é
ph¸t triÓn tèt, thay ®æi chÝnh s¸ch ®Çu t nh Th¸i Lan, Hµn Quèc… nªn ®· hót
vèn níc ngoµi nhiÒu h¬n, trong ®ã cã Mü, thay v× Mü ®Çu t vµo ViÖt nam th×
®Çu t vµo c¸c níc ®ã. MÆt kh¸c, Trung Quèc lµ níc l¸ng giÒng cña ViÖt nam
còng cã nhiÒu lîi thÕ h¬n trong viÖc thu hót c¸c nhµ ®Çu t Mü vµo Trung
Quèc. Ngoµi ra, ph¶i kÓ ®Õn, nÒn kinh tÕ Mü b¾t ®Çu suy tho¸i, c¸c c«ng ty
Mü cÇn c¬ cÊu l¹i vµ hä s½n sµng rót c¸c dù ¸n ®Çu t ë níc ngoµi nÕu nh¾m
thÊy kh«ng cã hiÖu qu¶.
Tuy nhiªn, sè dù ¸n ®Çu t cña Mü ®ang cã chiÒu híng t¨ng lªn. N¨m
2000, luËt ®Çu t níc ngoµi ®îc söa ®æi ®· chØ râ nh÷ng ngµnh nghÒ ®îc nhµ
níc khuyÕn khÝch ®Çu t: s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, sö dông kü thuËt cao, sö
dông nhiÒu lao ®éng, tµi nguyªn s½n cã t¹i ViÖt nam, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng,
… Bªn c¹nh ®ã, HiÖp ®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü ®îc kÝ kÕt vµo ngµy
13/7/2000 (giê Hoa Kú) ®¸nh dÊu viÖc hoµn tÊt qu¸ tr×nh b×nh thêng ho¸
hoµn toµn quan hÖ ViÖt-Mü. Theo c¸c chuyªn gia kinh tÕ ®¸nh gi¸ th× hiÖp
®Þnh th¬ng m¹i ViÖt-Mü ®îc kÝ kÕt sÏ t¹o m«i trêng thuËn lîi h¬n ®Ó c¸c nhµ
®Çu t níc ngoµi ®Çu t vµo ViÖt nam, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t Mü. Do ®ã,
n¨m 2001, ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam ®îc c¶i thiÖn h¬n víi 23 dù ¸n vµ tæng
sã vèn ®Çu t lµ 110,8 triÖu. §iÒu nµy ®· ®a Mü lªn vÞ trÝ thø 6 trong tæng sè
10 nhµ ®Çu t lín vµo ViÖt nam n¨m 2001. MÆc dï vËy, nÕu so víi c¸c quèc
gia kh¸c nh Hµ Lan - níc dÉn ®Çu ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt nam
n¨m 2001- th× tæng vèn ®Çu t cña Mü cha b»ng 1/5 cña Hµ Lan.
Tõ ®Çu n¨m 2002 ®Õn nay, c¸c doanh nghiÖp Mü ®· ®Çu t vµo ViÖt
nam kho¶ng 20 dù ¸n víi tæng sè vèn ®Çu t ®¨ng ký gÇn 50 triÖu USD, trë
thµnh 1 trong 6 níc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t nhiÒu nhÊt vµo ViÖt nam trong
n¨m nay.
HiÖn nay, Mü cã kho¶ng 144 dù ¸n cßn hiÖu lùc t¹i ViÖt nam víi tæng
vèn ®¨ng ký trªn 1 tØ USD, ®øng vÞ trÝ thø 13 trong sè c¸c níc vµ vïng l·nh
thæ vÒ FDI vµo ViÖt nam. Trong ®ã, cã 62 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t 582 triÖu
Trang 17
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
USD ®· ®i vµo s¶n xuÊt kinh doanh vµ 25 dù ¸n víi tæng vèn ®¨ng ký 151
triÖu USD ®ang x©y dùng dù ¸n.
NÕu so víi nhiÒu ®èi t¸c ®Çu t kh¸c th× t×nh h×nh gãp vèn cña Mü, t×nh
h×nh thùc hiÖn vèn ®· ®¨ng ký vµ t×nh h×nh thùc hiÖn vèn ph¸p ®Þnh ®· ®¨ng
ký cña Mü lµ t¬ng ®èi thÊp. Vµ mÆc dï lµ mét níc lín víi nguån vèn dåi
dµo, nhng c¸c dù ¸n cña Mü ®Çu t vµo ViÖt nam ®a sè chØ lµ nh÷ng dù ¸n
nhá, quy m« mét dù ¸n thÊp h¬n c¶ møc b×nh qu©n chung cña tÊt c¶ c¸c ®èi
t¸c ®Çu t (B¶ng 2)
B¶ng 2: T×nh h×nh thùc hiÖn vèn vµ quy m« dù ¸n
C¸c chØ tiªu
Tû lÖ gãp vèn trong vèn ph¸p ®Þnh ®¨ng ký(%)
Tû lÖ thùc hiÖn vèn ®Çu t ®· ®¨ng ký (%)
Tû lÖ thùc hiÖn vèn ph¸p ®Þnh ®· ®¨ng ký (%)
Quy m« b×nh qu©n 1 dù ¸n (triÖu USD)
Mü
B×nh qu©n chung
71
77
37
42
49
48
9,75
16,23
Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
Tuy cã nh÷ng bíc ph¸t triÓn nh¶y vät, song ho¹t ®éng ®Çu t trùc tiÕp
cña Mü vµo ViÖt nam cßn dõng l¹i ë nh÷ng kÕt qu¶ khiªm tèn so víi tiÒm
n¨ng cña c¶ hai phÝa. §Õn nay, Mü míi chiÕm 3,2% tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp
níc ngoµi vµo ViÖt nam. NÕu so s¸nh vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam víi
tæng vèn ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi cña Mü th× con sè nµy hÕt søc nhá nhoi:
trong suèt nh÷ng n¨m qua tû lÖ nµy cha n¨m nµo ®¹t næi 0,5% (dao ®éng
trong kho¶ng tõ 0,227% ®Õn 0,456%).
Nh vËy, qua nghiªn cøu qu¸ tr×nh ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam, ta thÊy
®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam lóc lªn, lóc xuèng kh«ng ®Òu. Mü lµ quèc gia cã
tiÒm lùc kinh tÕ m¹nh, lîng vèn ®Çu t trùc tiÕp ra níc ngoµi cña Mü lín, nhng so víi c¸c quèc gia kh¸c ®Çu t vµo ViÖt nam th× lîng vèn FDI cña Mü thu
hót vµo ViÖt nam lµ qu¸ bÐ, cha t¬ng xøng víi tiÒm n¨ng lµ mét cêng quèc
sè mét vÒ kinh tÕ, cha khai th¸c hÕt lîi thÕ cña mét vïng ®Êt mµ Mü ®· vµ
®ang cã mÆt.
2. C¬ cÊu ®Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam ph©n theo ngµnh kinh tÕ
C¬ cÊu FDI theo ngµnh ph¶n ¸nh chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt níc, ph¶n ¸nh møc ®é phï hîp gi÷a ®Çu t vµ yªu cÇu c©n ®èi c¸c ngµnh trong
nÒn kinh tÕ. Thêi gian qua, c¸c dù ¸n ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam ®îc thùc
hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc nhng møc ®é kh¸c nhau ë mçi ngµnh.
Vèn ®Çu t cña Mü tËp trung chñ yÕu vµo c¸c ngµnh c«ng nghiÖp. §Çu
t vµo c¸c ngµnh nµy chiÕm tû träng lín nhÊt c¶ vÒ sè lîng dù ¸n lÉn tæng vèn
®Çu t. Víi 85 dù ¸n vµ tæng vèn ®¨ng ký ho¹t ®éng trªn 760 triÖu USD. NÕu
so víi ®Çu t trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt nam, tû träng vèn ®Çu t cña Mü vµo
ngµnh c«ng nghiÖp cao h¬n nhiÒu so víi chØ sè t¬ng øng cña tæng vèn ®Çu t
trùc tiÕp níc ngoµi vµo ViÖt nam: 54,17% so víi 37,78%. §iÓn h×nh Mü ®Çu
t vµo ngµnh nµy lµ dù ¸n s¶n xuÊt l¾p r¸p «t« Ford víi sè vèn ®¨ng ký
Trang 18
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
lµ102,6 triÖu USD, dù ¸n c«ng ty s¶n xuÊt xµ phßng, kem ®¸nh r¨ng colgate
Palmolive (40 triÖu USD),… TiÕp ®Õn lµ c¸c dù ¸n ®Çu t vµo lÜnh vùc dÞch vô
(tµi chÝnh, ng©n hµng, v¨n phßng cho thuª, dÞch vô phÇn mÒm, y tÕ, gi¸o dôc,
…) víi 39 dù ¸n vµ tæng vèn ®Çu t ®¹t trªn 400 triÖu USD chiÕm 28,53%
tæng vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam. Tuy tû träng nhá nhng n«ng, l©m
nghiÖp còng lµ lÜnh vùc ®îc c¸c nhµ ®Çu t Mü chó ý h¬n c¸c nhµ ®Çu t kh¸c
víi 20 dù ¸n, tæng vèn ®Çu t ®¹t 242,811 triÖu USD (chiÕm 17,3% vèn vµ
13,89% sè dù ¸n). Cô thÓ:
B¶ng 3: §Çu t trùc tiÕp cña Mü vµo ViÖt nam ph©n theo ngµnh kinh tÕ (tÝnh
®Õn th¸ng 10/2002- c¸c dù ¸n cßn hiÖu lùc)
STT
Chuyªn ngµnh
Sè dù ¸n
Tæng vèn ®Çu
Tû träng
t
(%)
I
C«ng nghiÖp
85
760.347.606
54,17
C«ng nghiÖp dÇu khÝ
6
153.800.000
10,96
C«ng nghiÖp nhÑ
13
107.002.000
7,62
C«ng nghiÖp nÆng
47
346.213.606
24,66
C«ng nghiÖp thùc phÈm
11
63.120.000
4,50
X©y dùng
8
90.212.000
6,43
II
N«ng, l©m nghiÖp
20
242.811.798
17,30
N«ng-L©m nghiÖp
14
178.838.686
12,74
Thuû s¶n
6
63.973.112
4,56
III
DÞch vô
39
400.520.596
28,53
GTVT- Bu ®iÖn
8
55.930.540
3,98
Tµi chÝnh - Ng©n hµng
7
82.150.000
5,85
V¨n ho¸- Y tÕ- Gi¸o dôc
11
124.330.000
8,86
XD v¨n phßng- C¨n hé
5
76.833.215
5,47
DÞch vô
8
61.276.841
4,37
Tæng sè
144
1.403.680.000
100,0
Nguån: Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t.
Qua b¶ng trªn cho thÊy, ®Çu t cña Mü nhiÒu nhÊt lµ vµo ngµnh c«ng
nghiÖp nÆng víi 47 dù ¸n chiÕm kho¶ng 1/3 sè dù ¸n ®Çu t cña Mü vµo ViÖt
nam, víi tæng sè vèn ®Çu t lªn tíi 346,213 triÖu USD, chiÕm 24,66% tæng
vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam. C¸c c«ng ty Mü ®Çu t vµo ViÖt nam nh
Microsoft, IBM, Hewlett-Parckard, APC, oracle,… trong lÜnh vùc tin häc;
h·ng hµng kh«ng Boeing vµ Airburs trong c«ng nghiÖp hµng kh«ng;
Chrysler, Ford trong c«ng nghiÖp chÕ t¹o «t«, P&G trong c«ng nghiÖp ho¸
chÊt, Pepsi vµ Cola trong lÜnh vùc níc gi¶i kh¸t… ®· trë thµnh kh¸ quen
thuéc ®èi víi nh÷ng ®èi t¸c ®Çu t ë ViÖt nam. Ngµnh n«ng- l©m nghiÖp
chiÕm tû träng kh«ng lín trong tæng vèn ®Çu t. Tuy nhiªn, tæng sè vèn ®Çu t
vµo ngµnh nµy chiÕm 12,74% trong tæng sè vèn ®Çu t cña Mü vµo ViÖt nam
víi 178,838 triÖu USD.
C¸c nhµ ®Çu t Mü còng kh¸ quan t©m tíi ngµnh c«ng nghiÖp dÇu khÝ.
Tuy chØ cã 8 dù ¸n nhng sè vèn ®Çu t lªn tíi 143,8 triÖu USD chiÕm 10,96%.
LÝ gi¶i cho ®iÒu nµy, cã thÓ nãi Mü lµ mét níc cã nhu cÇu kh¸ lín vÒ dÇu
khÝ, kho¶ng 50% dÇu tiªu thô Mü ph¶i nhËp khÈu tõ bªn ngoµi. MÆt kh¸c,
dÇu khÝ vèn lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt nam trong mÊy n¨m qua, mµ Mü
Trang 19
Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel : 0918.775.368
®· kh«ng mua ®îc cña ViÖt nam bao nhiªu. Do ®ã, c¸c nhµ ®Çu t Mü ®· quan
t©m ®Çu t lÜnh vùc nµy.
V¨n ho¸ - Y tÕ - Gi¸o dôc còng lµ mét lÜnh vùc ®îc c¸c nhµ ®Çu t Mü
quan t©m víi 124,33 triÖu USD chiÕm 8,86% tæng vèn ®Çu t. TiÕp ®Õn lµ c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ víi tæng vèn ®Çu t 107,002 triÖu USD chiÕm 7,62%;
tµi chÝnh, ng©n hµng víi 7 dù ¸n, tæng vèn ®Çu t 82,150 triÖu USD chiÕm
5,8%; x©y dùng cã 8 dù ¸n víi tæng vèn ®Çu t 90,212 triÖu USD chiÕm
6,43%. Ngµnh giao th«ng vËn t¶i - Bu ®iÖn cã tæng vèn ®Çu t nhá nhÊt víi
55,93 triÖu USD.
NÕu ph©n theo gi¸ trÞ dù ¸n th× ®Çu t lín nhÊt cña Mü vµo ViÖt nam lµ
c¸c ngµnh níc gi¶i kh¸t, xe h¬i, ho¸ mü phÈm, chÕ biÕn n«ng s¶n, khai th¸c
dÇu khÝ. Cßn nÕu ph©n theo sè dù ¸n th× Mü ®Çu t nhiÒu nhÊt vµo ngµnh chÕ
biÕn thùc phÈm, vËt liÖu x©y dùng, s¶n phÈm ®iÖn tö, c¬ khÝ «t«, dÇu khÝ, ho¸
chÊt, thuèc ch÷a bÖnh.
Kh¸c víi c¸c nhµ ®Çu t NhËt B¶n vµ mét sè níc Ch©u ¸ kh¸c, ®Çu t
cña Mü vµo ViÖt nam phÇn lín thêng tËp trung trong c¸c ngµnh c«ng nghÖ
kü thuËt cao nh dÇu khÝ, ®iÖn tö, tin häc, chÕ t¹o «t«, dÞch vô m¸y bay, x©y
dùng c¬ së h¹ tÇng…. C¸c ngµnh dÞch vô ®ßi hái chi phÝ cao nh mü phÈm, níc gi¶i kh¸t,…. Vµ c¸c ngµnh sö dông nhiÒu vèn nh ho¸ chÊt, giao th«ng vËn
t¶i,…. Tuy sè dù ¸n kh«ng nhiÒu nhng quy m« mét dù ¸n thêng kh¸ lín.
MÆc dï ®· cã mét sè chuyÓn biÕn tÝch cùc theo híng phï hîp víi
chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhng nh×n chung c¬ cÊu ®Çu t trùc tiÕp cña
Mü theo ngµnh thêi gian qua vÉn cßn nhiÒu ®iÓm bÊt hîp lý. C¸c nhµ ®Çu t
Mü lu«n muèn thu håi vèn nhanh vµ cã lîi nhuËn cao nªn thêng tËp trung
vµo nh÷ng ngµnh ®¸p øng ®îc yªu cÇu nµy. C¸c ngµnh chÕ biÕn n«ng s¶n vµ
thùc phÈm lµ thÕ m¹nh cña ViÖt nam song rÊt Ýt dù ¸n vµ vèn ®Çu t cho mét
dù ¸n thêng nhá. C¸c lÜnh vùc cÇn thiÕt nh v¨n ho¸, gi¸o dôc, y tÕ… còng
thu hót ®îc rÊt Ýt c¸c dù ¸n ®Çu t trùc tiÕp cña Mü.
3. C¬ cÊu ®Çu t ®Çu t trùc tiÕp cña Mü theo ®Þa ph¬ng
C¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t ¶nh hëng lín ®Õn tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh
tÕ x· héi cña mét quèc gia. Nã t¹o ra sù hµi hoµ gi÷a c¸c vïng, c¸c ®Þa ph¬ng, do ®ã quyÕt ®Þnh sù t¨ng trëng chung cña c¶ níc. §ång thêi, quyÕt ®Þnh
kho¶ng c¸ch ph©n ho¸ giµu nghÌo, møc ®é b×nh ®¼ng, æn ®Þnh x· héi. Nhµ níc ®· cã quy ho¹ch ®Çu t vµo c¸c vïng, c¸c ®Þa ph¬ng sao cho ®¶m b¶o hµi
hoµ, c©n ®èi, võa cã träng ®iÓm vµo mét sè vïng ®Ó lµm ®Çu tµu t¨ng trëng.
FDI lµ nguån vèn lín, v× vËy dßng ch¶y cña nã vµo ®©u sÏ ¶nh hëng lín ®Õn
c¬ cÊu kinh tÕ, c¬ cÊu ®Çu t theo ®Þa ph¬ng cña ViÖt nam.
Trang 20
.DOC 
35 
64 
107 
