Tài liệu Hình tượng người lính trong văn xuôi sau 1975

H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Trêng §¹i häc Vinh Khoa NG÷ v¨n =====– ™ ˜ — ===== Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Kho¸ luËn tèt nghiÖp Chuyªn ngµnh : V¨n häc ViÖt Nam Vinh, 2005 Kho¸ luËn tèt nghiÖp 1 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Lêi nãi ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi Trong suèt c¸c chÆng ®êng lÞch sö, d©n téc ta lu«n ph¶i tr¶i qua nhiÒu cuéc chiÕn tranh tµn khèc. Nhng còng trong thêi gian ®ã,chóng ta thÊy ®îc søc m¹nh cña mét d©n téc nhá bÐ, víi nh÷ng con ngêi rÊt kiªn cêng, anh dòng, ®· d¸m ®øng dËy chèng l¹i nhiÒu kÎ thï x©m lîc lín m¹nh ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp níc nhµ. Víi ®¹i th¾ng mïa xu©n n¨m 1975 níc ta hoµn toµn ®éc lËp . C¶ hai miÒn Nam -B¾c ph¶i bíc vµo nh÷ng thö th¸ch míi: ®ã lµ võa b¶o vÖ Tæ quèc, võa x©y dùng ®Êt níc theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa. Nh÷ng biÕn ®éng lÞch s÷ x· héi lín lao Êy kÐo theo cuéc c¸ch m¹ng trong ®êi sèngv¨n ho¸ cña d©n téc. Cïng víi sù ®æi thay cña ®Êt níc,v¨n häc còng cã nh÷ng bíc "chuyÓn m×nh"lín lao.Mét giai ®o¹n v¨n häc míi ®· ra ®êi, nã kÕ thõa nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc cña v¨n häc 30 n¨m chiÕn tranh, ®ång thêi cã nh÷ng bíc ®æi míi ®¸ng ghi nhËn. ChiÕn tranh ®· ®i qua , ®Êt níc ®ang ®îc håi sinh, vµ ngµy cµng ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt. Nhng dÊu Ên cña mét thêi ®au th¬ng tµn khèc do bom ®¹n cña chiÕn tranh vÉn cßn in Kho¸ luËn tèt nghiÖp 2 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 ®Ëm trong ký øc cña mçi ngêi. V¨n häc còng ph¸t triÓn cïng víi sù ®i lªn cña ®Êt níc. Nã ph¶n ¸nh cuéc sèng trong sù phong phó , ®a d¹ng "nhiÒu mµu s¾c", nhng nã kh«ng v× sù ch¶y tr«i cña thêi gian mµ bá quªn qu¸ khø. V¨n häc vÉn viÕt vÒ chiÕn tranh, vÒ nh÷ng con ngêi ®· lµm nªn nh÷ng dÊu Ên vÎ vang . Nhng c¸c nhµ v¨n ®· t×m tßi, ®µo s©u kh¸m ph¸ trong chiÒu s©u bÝ Èn cña nã . H¬n n¨m thËp kû qua, m¶ng ®Ò tµi viÕt vÒ chiÕn tranh vµ ngêi lÝnh vÉn lµ c¶m høng chñ ®¹o, lµ dßng ch¶y, lµ sîi chØ ®á xuyªn suèt nÒn v¨n häc d©n téc. Vµ s¸ng t¹o nghÖ thuËt trong giai ®o¹n sau 1975 lµ c¶ mét qu¸ tr×nh tr¨n trë, ®æi míi. ChiÕn tranh ®· lïi vµo qu¸ khø, trang sö vµng cña d©n téc ®· khÐp l¹i mét thêi oanh liÖt vµ ®au th¬ng, më sang trang míi víi nhiÒu vËn héi míi. ThÕ nhng ngêi viÕt vÉn kh«ng ngõng nghiªn cøu kh¸m ph¸ nã. chØ cã ®iÒu: ë mçi giai ®o¹n lÞch sö kh¸c , nhau nhµ v¨n sÏ cã c¸i nh×n kh¸c nhau, t duy nghÖ thuËt cña hä còng cã sù thay ®æi. §êi sèng x· héi ®æi thay, thÞ hiÕu b¹n ®äc thay ®æi, ®ßi hái ngêi s¸ng t¹o ph¶i ®æi míi t duy nghÖ thuËt. V× vËy v¨n häc sau n¨m 1975 ®· xuÊt hiÖn mét quan niÖm nghÖ thuËt míi vÒ con ngêi. Cïng víi c¸i nh×n kh¸ch quan, võa ®a chiÒu, võa kh¸i qu¸t, võa cô thÓ , c¸c nhµ v¨n ®· gióp ngêi ®äc h«m nay cã c¸i nh×n toµn diÖn h¬n vÒ ngêi lÝnh, vÒ c¸ch m¹ng. §©y lµ lý do ®Ó ngêi viÕt chän ®Ò tµi nµy. Bªn c¹nh ®ã, thÕ hÖ trÎ chóng t«i sinh ra vµ lín lªn trong hoµ b×nh .Chóng t«i kh«ng ®îc trùc tiÕp chøng kiÕn kh«ng khÝ hµo hïng cña d©n téc, kh«ng ®îc tËn m¾t m×nh chøng kiÕn nh÷ng ®au th¬ng mÊt m¸t. Nh÷ng g× chóng t«i Kho¸ luËn tèt nghiÖp 3 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 biÕt vÒ chiÕn tranh, vÒ nh÷ng con ngêi kiªn cêng anh dòng trong chiÕn trËn tõ ''sö s¸ch'' cã c¶ v¨n häc trong ®ã . Trong ®ã ngoµi sö s¸ch, c¸ch tèt nhÊt, ®iÒu kiÖn tèt nhÊt lµ tiÕp cËn t×m hiÓu qua v¨n häc. Mµ cô thÓ ë ®©y lµ t×m hiÓu qua mét sè t¸c phÈm sau n¨m 1975 viÕt vÒ m¶ng ®Ò tµi nµy. Chän ®Ò tµi nµy còng lµ t×m hiÓu vÒ c¸i míi trong viÖc ph¶n ¸nh vÒ con ngêi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ngêi lÝnh qua c¸i nh×n cña con ngêi thêi hËu chiÕn. H¬n n÷a, m¶ng ®Ò tµi nµy ®· ®îc chän gi¶ng trong ch¬ng tr×nh gi¶ng v¨n ë trêng phæ th«ng. Cho nªn, viÖc ®i s©u vµo nghiªn cøu kh¸m ph¸ nh÷ng c¸i míi trong m¶ng ®Ò tµi nµy sÏ mang mét ý nghÜa thùc tiÔn, ®ã lµ hiÓu s©u s¾c h¬n, gi¶ng ®óng, gi¶ng hay nh÷ng t¸c phÈm ®· chän. 2.LÞch sö vÊn ®Ò Trong sù ph¸t triÓn cña nÒn v¨n häc hiÖn ®¹i ViÖt Nam, m¶ng ®Ò tµi vÒ chiÕn tranh vµ ngêi lÝnh c¸ch m¹ng, chiÕm mét vÞ trÝ quan träng c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng. §iÒu ®ã gãp phÇn vµo viÖc x¸c ®Þnh diÖn m¹o , thµnh tùu, sù t¸c ®éng x· héi vµ tÝnh ®Æc thï cña c¶ nÒn v¨n häc d©n téc. Tõ sau ®¹i th¾ng mïa xu©n 1975 ®Õn nay, ®· cã nhiÒu ý kiÕn, bµi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy: 1. Bïi ViÖt Th¾ng - V¨n xu«i gÇn ®©y vµ quan niÖm vÒ con ngêi, T¹p chÝ v¨n häc sè 6 - 1991. 2. Nguyªn Ngäc - V¨n xu«i sau 1975, thö th¨m dß ®«i nÐt vÒ quy luËt ph¸t triÓn. T¹p chÝ v¨n häc sè 4 - 1991 3. Ngäc Trai - Sù kh¸m ph¸ vÒ con ngêi ViÖt Nam qua chuyÖn ng¾n v¨n nghÖ qu©n ®éi - H. 1987 - sè 10 Kho¸ luËn tèt nghiÖp 4 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 4. ThiÕu Mai - Tõ DÊu ch©n ngêi lÝnh tíi Nh÷ng ngêi ®i tõ trong rõng ra. NghÜ vÒ NguyÔn Minh Ch©u, V¨n nghÖ Qu©n ®éi - H, 1983 - Sè 4 (th¸ng 4/1983) 5. Ng« Th¶o - Thö nh×n l¹i ®êi sèng v¨n häc n¨m 1977, T¹p chÝ VNQ§, H, 1987 - sè 3 6. T«n ph¬ng Lan - T×m tßi còng lµ sù kh¼ng ®Þnh. T¹p chÝ v¨n häc - H, 1987 - sè 5. 7. NhiÒu t¸c gi¶ - MÊy nÐt chung quanh m¶ng v¨n häc viÕt vÒ chiÕn tranh trong 35 n¨m qua (t¹p chÝ VNQ§ th¸ng 6/1980) 8. Tæ lý luËn - §Ó cã nh÷ng thµnh tùu míi vÒ trong v¨n häc vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh vµ qu©n ®éi (T¹p chÝ VNQ§ th¸ng 2/1981 ) 9. L¹i Nguyªn ¢n - "V¨n xu«i gÇn ®©y, diÖn m¹o vµ vÊn ®Ò" (T¹p chÝ VNQ§ th¸ng 1/1980 ) 10. Hoµng ngäc HiÕn - "Nh÷ng ngÞch lý cña chiÕn tranh" (B¸o VN sè ra ngµy 13/4/1994) 11. NhiÒu t¸c gi¶ - "ViÖt Nam nöa thÕ kû v¨n häc" (NXB v¨n häc 1996) 12. NhiÒu t¸c gi¶ - "Mét thêi ®aÞ míi trong v¨n häc" (NXB v¨n häc 1996) 13. NhiÒu t¸c gi¶ - "V¨n häc 1975 - 1985 t¸c phÈm vµ d luËn" (NXB Héi nhµ v¨n) 14. NhiÒu t¸c gi¶ - "Kû yÕu Héi th¶o 5 n¨m ngµy mÊt NguyÔn Minh Ch©u" (Héi nhµ v¨n NghÖ an 1996) Trong c¸c bµi viÕt cña c¸c t¸c gi¶, cã mét sè ý kiÕn cÇn chó ý lµ : Kho¸ luËn tèt nghiÖp 5 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 1) "V¨n xu«i sau 1975- Thö th¨m dß ®«i nÐt vÒ quy luËt ph¸t triÓn" cña Nguyªn Ngäc. T¸c gi¶ ®· kh¸i qu¸t tiÕn tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc ViÖt Nam, theo «ng hai ch÷ "qu¸n tÝnh" rÊt ®¸ng chó ý. Nguyªn Ngäc ®· kh¼ng ®Þnh nh÷ng bíc ®i phï hîp víi lÞch sö v¨n häc vµ sù phï hîp ®ã biÓu hiÖn b»ng sù ra ®êi cña thÓ lo¹i v¨n häc trong tõng thêi ®iÓm kh¸c nhau. KÕt luËn cuèi cïng cña t¸c gi¶ ®· ®îc nhiÒu ngêi quan t©m "Hµnh tr×nh v¨n häc ta mÊy n¨m qua, tõ cè g¾ng rót ra khái ®Ò tµi sè phËn chung cña khèi céng ®ång ®ång nhÊt ®i ®Õn hiÖn thùc. X· héi ngæn ngang víi nhiÒu tÝnh chÊt t¶ thùc véi v·, råi tiÕp tôc ®i s©u vµo thÕ giíi bªn trong tõng con ngêi, cuéc hµnh h¬ng v« tËn, cuéc t×m hiÓu khã nhäc bªn trong thÕ giíi riªng tõng con ngêi (...). NhiÒu mÆt "míi" (tøc lµ cha biÕt hoÆc bÞ nÐ tr¸nh l©u nay ) cña ®êi sèng con ngêi ®îc khai th¸c, hoÆc Ýt ra ®îc b¾t ®Çu ch¹m ®Õn" 2. Trong cuéc gÆp mÆt vµ trao ®æi vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh trong v¨n häc 35 n¨m qua, ë bµi viÕt "NghÜ vÒ c¸i míi trong tiÓu thuyÕt cña ta hiÖn nay" trong B¸o nh©n d©n ngµy 25/5/1988, NguyÔn V¨n Bæng viÕt : "Ngµy nay chóng ta ®îc phÐp viÕt vÒ c¸i xÊu, ®îc khuyÕn khÝch thóc dôc, c¸c biÓn cÊm bÞ th¸o gì. Ch©n lý ®îc kh«i phôc, mäi ngêi ®Òu b×nh ®¼ng tríc ph¸p luËt, ®Òu ph¶i l«i ra tríc d luËn nÕu lµm sai. Míi lµ chç ®ã, v¨n häc ®îc kh«i phôc tr¸ch nhiÖm, kh«i phôc t¸c dông, ®îc gãp tiÕng nãi tÝch cùc vµo qu¸ tr×nh d©n chñ ho¸ trong x· héi" . 3. Trong cuéc gÆp mÆt vµ trao ®æi vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh trong v¨n häc 35 n¨m qua, ë bµi viÕt "Tõ tÊm lßng ngêi Kho¸ luËn tèt nghiÖp 6 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 viÕt" T¹p chÝ VNQ§ sè 6 - 1980, NguyÔn Träng O¸nh ®· nãi : "Ph¶i lÊy con m¾t nh×n h«m nay ®Ó soi vµo sù kiÖn h«m qua, con m¾t nhµ v¨n h«m nay nh×n l¹i sù viÖc h«m qua thêng tØnh t¸o h¬n, kh¸ch quan h¬n. §iÒu ®ã cã thËt. Nhng ngµy h«m nay bao giê còng lµ ngµy kÕ tiÕp h«m qua. HiÖn thùc lu«n ph¸t triÓn vµ bæ sung cho nhau. C¸i h«m nay bao giê còng lµ do c¸i h«m qua mµ cã... Muèn cã c¸i nh×n kh¸i qu¸t, cÇn cã c¸i nh×n cô thÓ. Ph¶i nh×n c¸i nh×n cô thÓ h«m qua th× míi cã ®é lïi kh¸i qu¸t h«m nay" . 4. Nhµ v¨n H÷u Mai, trong c«ng tr×nh "40 n¨m v¨n häc viªt vÒ ®Ò tµi chiÕn tranh, thµnh tùu vµ tr¸ch nhiÖm" - NXB VH 1985 ®· viÕt : "T¸c phÈm viÕt vÒ chiÕn tranh ®· mang nh÷ng s¾c th¸i míi. Mét sè ®i vµo nh÷ng ®Ò tµi réng lín cña chiÕn tranh. Mét sè laÞ cã xu híng khai th¸c nh÷ng b×nh diÖn cha ®îc ®Ò cËp ®Õn nhiÒu trong nh÷ng t¸c phÈm tríc ®©y nh : C¸i ®au th¬ng , c¸i mÊt m¸t, ¸c liÖt, c¸i thÊp hÌn, nh÷ng vÊn ®Ò thuéc ®¹o ®øc trong chiÕn tranh. TiÓu thuyÕt hiÖn nay b¸m s¸t hiÖn thùc, nh×n th¼ng vµo thùc tr¹ng, nãi ra th¼ng nh÷ng g× m×nh vµ mäi ngêi quan t©m" Ngoµi c¸c c«ng tr×nh, c¸c bµi nghiªn cøu phª b×nh, cßn cã c¸c cuéc héi th¶o luËn bµn vÒ mét sè t¸c phÈm v¨n xu«i viÕt vÒ ngêi lÝnh còng nh lµ viÕt vÒ chiÕn tranh, do B¸o v¨n nghÖ tæ chøc vµo c¸c n¨m. Nh 1991 th¶o luËn vÒ tiÓu thuyÕt ®o¹t gi¶i BÕn kh«ng chång cña D¬ng Híng, vµ Th©n phËn t×nh yªu B¶o Ninh. Nh×n chung c¸i bµi nghiªn cøu phª b×nh ®ªu thèng nhÊt ý kiÕn cho r»ng: V¨n häc nãi chung, vµ v¨n xu«i nãi riªng sau 1975, viÕt vÒ chiÕn tranh ®a d¹ng h¬n phong phó Kho¸ luËn tèt nghiÖp 7 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 h¬n, ch©n thùc h¬n, t¸o b¹o h¬n víi nhiÒu suy ngÉm nhiÒu kh¸m ph¸. §Æc biÖt v¨n xu«i sau 1975 tËp trung khai th¸c vµ t« ®Ëm sè phËn ngêi lÝnh trong vµ sau chiÕn tranh. Trong v¨n xu«i giai ®o¹n nµy, nh©n vËt ngêi lÝnh ®îc ®Æt ra víi t c¸ch lµ con ngêi c¸ thÓ víi tÊt c¶ chung riªng cña x· héi. §iÒu nµy còng ®îc Hå Ph¬ng kh¼ng ®Þnh : "Nhµ v¨n kh¸m ph¸ vµ biÓu hiÖn t©m hån tÝnh c¸ch, søc sèng cña con ngêi qua nh÷ng sè phËn kh¸c nhau trong mu«n vµn s kiÖn xÈy ra trong cuéc sèng. [15 ; 133] . Nh×n chung c¸c bµi viÕt dï kh¸i qu¸t hay cô thÓ th× c¸c nhµ nghiªn cøu phª b×nh còng ®· nãi ®îc mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n, nhng cha cã mét bµi viÕt hay c«ng tr×nh nµo ®Ò cËp mét c¸ch cã hÖ thèng h×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 75 (mµ míi chØ ®Ò cËp tíi h×nh tîng ngêi lÝnh trong mét sè t¸c phÈm cña mét hay vµi t¸c gi¶ cô thÓ . LuËn v¨n nµy sÏ tiÕp thu nh÷ng ý kiÕn ®óng ®¾n, nh÷ng t¸c phÈm ®îc d luËn chó ý ®Ó chøng minh h×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 mµ c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c nhµ v¨n do khu«n khæ cña mét bµi viÕt ng¾n kh«ng cã ®iÒu kiÖn lµm. Qua ®ã chóng t«i còng ®ãng gãp mét sè ý kiÕn nhá c¸ nh©n cña m×nh vÒ vÊn ®Ò nµy. 3. §èi tîng nghiªn cøu vµ nhiÖm vô kho¸ luËn 3.1. §èi tîng nghiªn cøu Do khu«n khæ cña mét luËn v¨n ®¹i häc vµ thêi gian cã h¹n, chóng t«i chØ ®Ò cËp tíi mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu sau : - Mét sè t¸c phÈm cña NguyÔn Minh Ch©u *Tríc 1975 : Kho¸ luËn tèt nghiÖp 8 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 + DÊu ch©n ngêi lÝnh (®Ó ®èi s¸nh) * Sau 1975 : + Bøc tranh + Ngêi ®µn bµ trªn chuyÕn tµu tèc hµnh + Cá lau + C¬n Gi«ng - T¸c phÈm Thêi xa v¾ng cña Lª Lùu. - T¸c phÈm §Êt tr¾ng cña NguyÔn Träng O¸nh - T¸c phÈm Th©n phËn t×nh yªu cña B¶o Ninh - T¸c phÈm ¡n Mµy dÜ v·ng cña Chu Lai 3.2. NhiÖm vô nghiªn cøu . T¸i hiÖn mét c¸ch ®Çy ®ñ, cã hÖ thèng néi dung cña c¸c t¸c phÈm sau 1975 khi viªt vÒ h×nh tîng ngêi lÝnh. §ång thêi ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c cña c¸c t¸c phÈm sau 1975 khi viÕt vÒ vÊn ®Ò nµy, chØ ra nh÷ng nÐt kh¸c biÖt ®æi míi g× so víi c¸c t¸c phÈm tríc 1975 . 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu XuÊt ph¸t tõ lÞch sö cña ®Ò tµi chóng t«i sö dông nh÷ng ph¬ng ph¸p: §äc t¸i hiÖn, ph©n tÝch, b×nh luËn kh¸i qu¸t tæng hîp, kÕ thõa nh÷ng ý kiÕn ®óng ®¾n ®ång thêi gãp mét sè ý kiÕn nhá vµo ®Ò tµi nµy . MÆt kh¸c chóng t«i cßn sö dông ph¬ng ph¸p so s¸nh . (So s¸nh c¸c t¸c phÈm tríc vµ sau 1975 ®Ó thÊy râ h¬n nh÷ng nÐt míi mÎ kh¸c biÖt trong h×nh tîng ngêi lÝnh ë hai giai ®o¹n ). 5. CÊu tróc cña kho¸ luËn . Néi dung chÝnh cña kho¸ luËn gåm 3 phÇn . PhÇn më ®Çu Kho¸ luËn tèt nghiÖp 9 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 1. Lý do chän ®Ò tµi 2. lÞch sö vÊn ®Ò . 3. §èi tîng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu 4. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu 5. CÊu tróc kho¸ luËn PhÇn n«i dung chÝnh Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn Ch¬ng 2: H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau n¨m 1975 Ch¬ng 3: NghÖ thuËt thÓ hiÖn h×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975. PhÇn kÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Kho¸ luËn tèt nghiÖp 10 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Ch¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn 1.1. Quan niÖm nghÖ thuËt cña nhµ v¨n vÒ con ngêi. V¨n häc lµ nh©n häc . §èi tîng chñ yÕu cña nã lµ con ngêi. Kh«ng thÓ lý gi¶i th¬, v¨n mµ bá qua con ngêi ®îc thÓ hiÖn trong ®ã. Kh«ng chØ cã con ngêi thùc tÕ, mµ cßn lµ quan niÖm vÒ con ngêi Êy mét c¸ch thÈm mü, nghÖ thuËt, hay nãi c¸ch kh¸c ®ã lµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi . V¨n häc lµ mét s¸ng t¹o nghÖ thuËt. NhiÖm vô cña c¸c nhµ v¨n lµ s¸ng t¹o ra nh÷ng con ngêi trong t¸c phÈm. Hä tÊt yÕu ph¶i h×nh dung con ngêi trªn ph¬ng diÖn nghÖ thuËt. ChÝnh trªn sù h×nh dung ®ã mµ c¸c nghÖ sÜ d· lµm ra c¸i míi cho nghÖ thuËt. Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ kh¸i niÖm chØ ph¹m vi s¸ng t¹o trong lÜnh vùc miªu t¶, thÓ hiÖn con ngêi cña nhµ v¨n . Nhµ v¨n miªu t¶ con ngêi trong t¸c phÈm kh«ng bao giê lµ sù sao chÐp chôp ¶nh. V× t©m hån nhµ v¨n kh«ng ph¶i lµ tÊm g¬ng ®Ó cho sù vËt ph¶n chiÕu vµo. H¬n n÷a nh©n vËt trong t¸c phÈm phÇn nhiÒu kh«ng ph¶i lµ ®· cã s½n ®Ó nhµ v¨n t thÓ mµ sao chÐp l¹i, mµ nhµ v¨n tù thÕ t¹o ra nh©n vËt, nhµ v¨n ph¶i lµ "Ngêi thî kim hoµn" n¨ng ®éng, th¸o v¸t, kiªn tr×, ®Ó t«i luyÖn cho '' ®øa con tinh thÇn " cña m×nh thªm lung linh to¶ s¸ng . T¸c gi¶ kÓ ra, miªu t¶ ra nh©n vËt vµ bao giê nh©n vËt còng hiÖn ra theo c¸ch h×nh dung, c¶m nhËn cña t¸c gi¶ . Kho¸ luËn tèt nghiÖp 11 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ nguyªn t¾c c¶m nhËn thÈm mü vÒ con ngêi, n»m trong c¸ch miªn t¶ thÓ hiÖn cña t¸c gi¶ qua t¸c phÈm. Hay nãi mét c¸ch cô thÓ lµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ c¸ch c¾t nghÜa, c¸ch ®¸nh gi¸, lý gi¶i cña nhµ v¨n vÒ phÈm chÊt, sè phËn vµ t¬ng lai cña con ngêi th«ng qua hÖ thèng h×nh thøc nghÖ thuËt mµ nhµ v¨n s¸ng t¹o ra trong t¸c phÈm . Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi còng chÞu ¶nh hëng cña quan niÖm triÕt häc, t«n gi¸o , ph¸p luËt, ®¹o ®øc vÒ con ngêi. Nhng quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ mét gi¸ trÞ ®éc ®¸o, kh«ng lÆp l¹i c¸c quan niÖm trªn. Nã kh¸c víi quan niÖm triÕt häc vÒ con ngêi lµ ë chç, triÕt häc sö dông t duy l«gÝc ®Ó kh¸m ph¸ tr×u tîng vÒ con ngêi. Cßn nghÖ thuËt sö dông t duy h×nh tîng ®Ó nãi quan niÖm vÒ con ngêi mét c¸ch cô thÓ c¶m tÝnh th«ng qua hÖ thèng h×nh thøc t¸c phÈm. Chóng ta cÇn ph©n biÖt ®îc quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi nh mét ph¹m trï t tëng, ®¹o ®øc x· héi víi quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi nh mét ph¹m trï thÈm mü. Gi¸o s tiÕn sÜ TrÇn §×nh Sö nhËn xÐt r»ng : "ViÖc ph©n tÝch thi ph¸p nh©n vËt theo quan niÖm cña chóng t«i lµ miªu t¶ nh©n vËt, Ýt quan t©m ®Õn nh©n vËt nµy, , mµ quan t©m ®Õn con ngêi ®îc c¶m nhËn qua c¸c nh©n vËt lo¹i nµy, hoÆc miªu t¶ nh©n vËt cña t¸c gi¶ nµy thuéc t¸c gi¶ t¸c phÈm nµy" [ 20; 29] VÊn ®Ò quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi thùc chÊt lµ "vÊn ®Ò tÝnh n¨ng ®éng nghÖ thuËt trong viÖc ph¶n ¸nh hiÖn thùc, lý gi¶i con ngêi b»ng c¸c ph¬ng tiÖn nghÖ thuËt Kho¸ luËn tèt nghiÖp 12 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 lµ vÊn ®Ò ph¹m vi chiÕm lÜnh vùc ®êi sèng cña mét hÖ thèng nghÖ thuËt lµ kh¶ n¨ng th©m nhËp cña nã vµo c¸c miÒn kh¸c nhau cña cuéc ®êi" [18 ; 20 ] . Mét khi cha cã sù ®æi míi trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi, th× sù t¸i hiÖn c¸c hiÖn tîng ®êi sèng kh¸c nhau chØ cã ý nghÜa më réng trªn cïng mét chiÒu . ViÖc ®æi míi quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi theo híng hiÖn thùc khiÕn cho kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh con ngêi cña v¨n häc ngµy cµng s©u s¾c h¬n phong phó h¬n vµ v× thÕ nh©n b¶n h¬n. Vµ nãi ®Õn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ nãi ®Õn sù s¸ng t¹o chñ quan cña ngêi nghÖ sÜ khi ph¸t hiÖn nh÷ng mÆt kh¸c nhau trong thÕ giíi con ngêi cßn bÞ che lÊp. Ngay c¶ khi miªu t¶ con ngêi gièng hay kh«ng gièng so víi ®èi tîng, nã còng lµ sù ph¶n ¸nh, kh¸m ph¸ vÒ con ngêi cña nhµ v¨n. Nã ph¶n ¸nh cÊu tróc nh©n c¸ch con ngêi vµ c¸c h×nh thøc phøc t¹p t¬ng øng trong quan hÖ, nh©n sinh . Bëi v×, chÝnh con ngêi nhiÒu khi còng kh«ng hiÓu næi chÝnh b¶n th©n m×nh mµ chØ cã nghÖ thuËt míi ph¸t hiÖn ra tÝnh ngêi cha bÞ tiªu diÖt hoµn toµn ë kÎ cíp...V× trong t×nh huèng kia nã lµ ¸c quû, nhng trong t×nh huèng nµy nã lµ vÞ th¸nh ®øc nh©n. Nhµ v¨n muèn nªu quan niÖm cña m×nh vÒ con ngêi th× ph¶i hiÓu con ngêi, vµ kh«ng nªn ®¸nh gi¸ con ngêi b»ng nh÷ng b¶n mÉu vÒ nh÷ng gi¸ trÞ cho tríc. CÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh con ngêi trong t×nh huèng cô thÓ ®Ó lý gi¶i vµ ®¸nh gi¸ nã. Bªn c¹nh ®ã , quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi cßn mang dÊu Ên s¸ng t¹o riªng cña c¸ tÝnh ngêi nghÖ sÜ, g¾n liÒn víi c¸i nh×n nghÖ sÜ. V× vËy mµ chÝnh quan niÖm nghÖ Kho¸ luËn tèt nghiÖp 13 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 thuËt vÒ con ngêi rÊt riªng cña mçi nhµ v¨n ®· ¶nh hëng chi phèi ®Õn c¸ch x©y dùng nh©n vËt, còng nh triÓn khai néi dung t¸c phÈm. Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi híng tíi con ngêi trong mäi chiÒu s©u cña nã, cho nªn ®©y lµ tiªu chuÈn ®Î ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ nh©n v¨n cña v¨n häc. Ngêi nghÖ sÜ lµ ngêi suy nghÜ vÒ con ngêi, cho con ngêi, nªu ra nh÷ng t tëng míi ®Ó hiÓu vÒ con ngêi. Do ®ã , cµng kh¸m ph¸ nhiÒu quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi th× cµng ®i s©u vµo thùc chÊt s¸ng t¹o cña hä, vµ cµng ®¸nh gi¸ ®óng thµnh tùu cña hä. Vµ mét ®iÓm n÷a trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lµ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi tuy cã nhiÒu ®iÓm kh¸c nhau râ rÖt, nhng gi÷a c¸c nhµ v¨n trong cïng mét thêi ®iÓm, mét thêi ®¹i l¹i cã nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång, ®¸nh dÊu tr×nh ®é chiÕm lÜnh con ngêi trong tõng giai ®o¹n lÞch sö. C¸ch m¹ng th¸ng t¸m -1945 thµnh c«ng , më ra thêi ®¹i míi trong lÞch sö, ®ång thêi më ra thêi ®¹i míi cho v¨n häc. Qóa tr×nh ph¸t triÓn cña v¨n häc 1945-1975, g¾n víi mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Vµ ®ã chÝnh lµ sù xuÊt hiÖn con ngêi quÇn chóng, con ngêi chÝnh trÞ, con ngêi c«ng d©n nh÷ng con ngêi v× tËp thÓ, v× nghÜa lín,®Ñp mét c¸ch hoµn thiÖn, hoµn mÜ. Hä lµ nh÷ng con ngêi sö thi. Nhng sau khi 1975, hoµ b×nh lËp l¹i, ®Êt níc cã nhiÒu biÕn ®æi míi vµ kÐo theo sù ®æi míi cña v¨n häc . Bëi "nÒn v¨n häc míi bao giê còng ra ®ßi víi con ngêi míi"(J.Bªs¬-nhµ th¬ §øc). §ã lµ sù xuÊt hiÖn con ngêi ®êi t, con ngêi ®îc Kho¸ luËn tèt nghiÖp 14 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 nh×n nhËn ®Çy ®ñ víi tÊt c¶ sù phong phó ®a d¹ng, phøc t¹p, bÝ Èn vµ ®Çy biÕn ho¸ cña nã. Nh vËy cã thÓ nãi r»ng, quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi cña nhµ v¨n sÏ chi phèi c¸ch c¶m thô, c¸ch c¾t nghÜa, c¸ch lý gi¶i vÒ con ngêi, vÒ c¸ch x©y dùng h×nh tîng con ngêi. Sù ph¸t triÓn cña v¨n ch¬ng g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn trong quan niÖm vÒ con ngêi cña nhµ v¨n . 1.2. Sù thÓ hiÖn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi trong t¸c phÈm v¨n ch¬ng . Quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi biÓu hiÖn trong toµn bé cÊu tróc cña t¸c phÈm v¨n häc (nh trong ®Ò tµi, chñ ®Ò, kÕt cÊu, cèt truyÖn... ). Nhng biÓu hiÖn tËp trung tríc hÕt ë c¸c nh©n vËt, bëi "nh©n vËt v¨n häc lµ con ngêi ®îc miªu t¶,thÓ hiÖn trong t¸c phÈm , b»ng ph¬ng tiÖn v¨n häc "(gi¸o tr×nh lý luËn v¨n häc, trang 61). Nh©n vËt v¨n häc nµo còng biÓu hiÖn c¸ch hiÓu cña nhµ v¨n vÒ con ngêi theo mét quan ®iÓm nhÊt ®Þnh vµ qua c¸c ®Æc ®iÓm mµ anh ta lùa chän. Nh©n vËt v¨n häc chÝnh lµ m« h×nh vÒ con ngêi cña t¸c gi¶, tuy nhiªn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi ph¶i lµ mét. Ch¼ng h¹n ta thÊy trong truyÖn cæ tÝch "TÊm C¸m", TÊm vµ C¸m lµ hai nh©n vËt kh¸c nhau nhng cïng thÓ hiÖn mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Còng vËy trong "TruyÖn KiÒu" cña NguyÔn Du, Thuý KiÒu, Thuý V©n , Kim Träng, Tõ H¶i lµ nh÷ng nh©n vËt kh¸c nhau nhng còng ®Òu thuéc mét quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Vµ muèn t×m hiÓu quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi th× ph¶i xuÊt ph¸t tõ c¸c biÓu hiÖn cña nh©n vËt, th«ng qua c¸c yÕu tè t¹o nªn nh©n vËt. Ngêi ta hiÓu nh©n vËt v¨n Kho¸ luËn tèt nghiÖp 15 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 häc lµ mét cÊu t¹o nghÖ thuËt bao gåm c¸c yÕu tè sau: C¸ch xng h« ®èi víi nh©n vËt, tªn gäi cña nh©n vËt, ch©n dung nh©n vËt, ngo¹i h×nh, trang phôc, hµnh ®éng, t©m lý, sinh lý, ng«n ng÷, giao tiÕp... Vµ th«ng qua nh÷ng sù biÓu hiÖn cña nh©n vËt, cña con ngêi trong t¸c phÈn th× chóng ta ®îc thÊy râ h¬n vÒ bøc tranh ®êi sèng trong t¸c phÈm còng nh lµ hiÖn thùc cuéc sèng mµ t¸c gi¶ muèn ph¶n ¸nh. Nh vËy, biÓu hiÖn cña quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt qua nh©n vËt.V× vËy, ®Ó miªu t¶ nh©n vËt th× chñ thÓ ph¶i hiÓu vÒ con ngêi mµ nh©n vËt lµ thÓ hiÖn c¸ biÖt . Tõ c¸ch xng h« gäi tªn , miªu t¶ hay kh«ng miªu t¶ ch©n dung, ®Õn hµnh ®éng ®îc lÆp ®i lÆp l¹i, t©m lý, ng«n ng÷ cña nh©n vËt ®Òu thÓ hiÖn quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi cña nhµ v¨n. Ch¼ng h¹n sù miªu t¶ ch©n dung nh©n vËt ThÞ Në trong t¸c phÈm "ChÝ PhÌo" cña Nam Cao, ®ã kh«ng ph¶i gi¶n ®¬n lµ ®Æc ®iÓm riªng c¸ biÖt cña nh©n vËt hoÆc lµ lo¹i cña nã mµ ®©y chÝnh lµ quan niÖm vÒ con ngêi cña Nam Cao. Vµ chóng ta thÊy r»ng tõ quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi cña m×nh, mçi nhµ v¨n ®Òu híng cho m×nh sù thÓ hiÖn cuéc sèng ®Ó ®a vµo t¸c phÈm.Mµ con ngêi (nh©n vËt ) lµ biÓu hiÖn râ nhÊt trong bøc tranh ®êi sèng t¸c gi¶ s¸ng t¹o nªn. Tuú thuéc vµo thÕ giíi quan, vµo c¸ch c¶m nhËn, vèn sèng, nhu cÇu thÈm mü vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ mµ mçi nhµ v¨n biÓu hiÖn cuéc sèng con ngêi trong t¸c phÈm nh thÕ nµo. V× vËy mµ trong hoµn c¶nh níc mÊt nhµ tan, chÞu sù ¸p bøc cña qu©n x©m lîc th× cuéc sèng con ngêi hiÖn lªn víi Kho¸ luËn tèt nghiÖp 16 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 bao khã kh¨n vÊt v¶ trong c¶nh mÊt tù do, trong th©n phËn lµ ngêi d©n n« lÖ. Nhng khi trong c¶nh hoµ b×nh, cuéc sèng con ngêi ®îc æn ®Þnh,Êm no h¬n th× ë con ngêi l¹i hiÖn lªn cuéc sèng víi bao lo toan v× cuéc sèng c¸ nh©n , riªng t, víi nh÷ng sù phøc t¹p cña nã. Ngîc dßng thêi gian, lÇn theo nh÷ng trang s¸ch trong tõng t¸c phÈm ë tõng xu híng, trµo lu, giai ®o¹n v¨n häc...chóng ta sÏ thÊy râ h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. Kho¸ luËn tèt nghiÖp 17 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Ch¬ng 2: H×nh tîng ngêi lÝnh c¸ch m¹ng trong v¨n xu«i ViÖt Nam sau n¨m 1975. 2.1. Nh÷ng tiÒn ®Ò x· héi - nghÖ thuËt. Cuéc c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 thµnh c«ng lµ mét bíc ngoÆt vÜ ®¹i trong lÞch sö d©n téc ta: më ®Çu cho kû nguyªn ®éc lËp, tù do cña d©n téc. Tù do cha ®îc bao l©u th× giÆc Ph¸p quay trë l¹i ®¸nh chiÕm miÒn B¾c. §Êt níc thªm mét lÇn ch×m trong m¸u löa chiÕn tranh. §¸nh Ph¸p cha xong ,th× giÆc Mü trµn tíi. Ba m¬i n¨m rßng, d©n téc ta ph¶i liªn tiÕp hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ cuèc Mü ®Ó b¶o vÖ nÒn ®éc lËp tù do vµ thèng nhÊt ®Êt níc. Hoµ trong kh«ng khÝ s«i sôc cña c¸ch m¹ng lµ sù híng vÒ kh¸ng chiÕn "tÊt c¶ cho chiÕn th¾ng" cña toµn §¶ng, toµn d©n , toµn qu©n ta. TÊt c¶ mäi ngêi cïng chung lng ®Êu cËt, cïng ®ång søc, ®ång lßng nhÊt tÒ ®øng lªn b¶o vÖ ®Êt níc víi ý chÝ vµ quyÕt t©m s¾t ®¸: "Ta ®i tíi trªn ®êng ta tiÕp bíc R¾n nh thÐp, v÷ng nh ®ång §éi ngò ta trïng trïng ®iÖp ®iÖp Cao nh nói dµi nh s«ng ChÝ ta lín nh biÓn ®«ng tríc mÆt" (Ta ®i tíi- Tè H÷u ) Víi niÒm tin ë t¬ng lai, ë phÝa tríc "XÎ däc trêng s¬n ®i cøu níc Mµ lßng ph¬i phíi dËy t¬ng lai" (Tè H÷u) Kho¸ luËn tèt nghiÖp 18 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 Nh÷ng biÕn ®éng lín lao cña lÞch sö ®· ¶nh hëng m¹nh mÏ tíi v¨n häc. V× v¨n häc b¾t nguån tõ hiÖn thùc cuéc sèng, nã ph¶n ¸nh mét c¸ch ch©n thùc kh¸ch quan nh÷ng g× x¶y ra trong cuéc sèng. Vµ díi sù chi phèi cña lÞch sö , cña chÕ ®é x· héi míi, sau 1945, ë níc ta, mét nÒn v¨n ho¸ v¨n nghÖ míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn trong chiÕn tranh. §éi ngò c¸c v¨n nghÖ sÜ, ®îc t«i luyÖn trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p. Thùc tÕ míi ®· gióp cho c¸c nhµ v¨n vèn sèng míi, ®Ò tµi míi ®Ó s¸ng t¹o. Trong cuéc chiÕn tranh chèng Mü, víi thùc tÕ x· héi "ra ngâ gÆp anh hïng" ®· mang l¹i cho nhµ v¨n nguån t liÖu dåi dµo trong s¸ng t¸c . Thêi ®¹i cho phÐp c¸c nhµ v¨n tù do ca ngîi sù nghiÖp c¸ch m¹ng cña tæ quèc. V× vËy, mµ nhiÒu t¸c phÈm mang ®Ëm khuynh híng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n. Bëi nh÷ng n¨m th¸ng ®ã con ngêi tuy ®øng trong gian khæ tét cïng nhng t©m hån chñ yÕu sèng víi niÒm tin yªu Êm ¸p cña t×nh ®ång ®éi, ®ång chÝ, cña t×nh d©n nghÜa §¶ng vµ ¸nh s¸ng rùc rì cña lý tëng vµ t¬ng lai . V× vËy nh÷ng t¸c phÈm ra ®êi ë giai ®o¹n nµy híng tíi khai th¸c nh÷ng ®Ò tµi chung cña tËp thÓ cña d©n téc, céng ®ång, thiªn vÒ kh¼ng ®Þnh ca ngîi víi giäng ®iÖu hµo hïng. Nh©n vËt trung t©m cña t¸c phÈm lµ nh÷ng con ngêi ®¹i diÖn cho giai cÊp, d©n téc, thêi ®¹i vµ kÕt t inh mét c¸ch chãi läi nh÷ng phÈm chÊt cao quý cña céng ®ång. Víi ®¹i th¾ng mïa xu©n n¨m 1975, níc nhµ ®· hoµn toµn thèng nhÊt. Sù kiÖn vÜ ®¹i nµy ®· më ra kû nguyªn míi, vËn héi míi. Cuéc sèng cã nhiÒu biÕn ®éng, thay ®æi, nh÷ng khã kh¨n l©u dµi vµ tríc m¾t ®ang tõng bíc ®îc kh¾c phôc. Tuy vËy c¸i xÊu, c¸i ¸c, tÖ n¹n x· héi, vµ nh÷ng Kho¸ luËn tèt nghiÖp 19 Hoµng ThÞ H¶o H×nh tîng ngêi lÝnh trong v¨n xu«i sau 1975 khã kh¨n phøc t¹p vÉn ®ang tån t¹i trong cuéc sèng. V× vËy v¨n häc ph¶i cã nh÷ng ®ãng gãp vµo viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng chuÈn mùc, nh÷ng gi¸ trÞ ch©n chÝnh trong x· héi, mÆc dï nhËn thøc ®îc toµn diÖn "khu«n mÆt" cña cuéc sèng míi kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ dµng. Vµ sau 1975 víi yªu cÇu bøc thiÕt cña lÞch sö, khuynh híng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n trong v¨n häc kh«ng cßn phï hîp , kh«ng ®¸p øng víi thÞ hiÕu thÈm mü cña ngêi tiÕp nhËn. Nhu cÇu cæ vò ®éng viªn, ca ngîi kh«ng cßn phï hîp, kh«ng ®¸p øng ®îc thÞ hiÕu thÈm mü cña ngêi tiÕp nhËn. Nhu cÇu cæ vò, ®éng viªn, ca ngîi kh«ng cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc cÊp thiÕt n÷a. "Ngêi ®äc míi h«m qua cßn mÆn mµ lµ thÕ mµ bçng dng b©y giê quay lng l¹i víi anh" [11; 57] XÐt ®Õn cïng mäi sù ®æi míi, c¸ch t©n v¨n häc ®Òu xuÊt ph¸t tõ sù thay ®æi vÒ t duy nghÖ thuËt , ®Æc biÖt lµ sù thay ®æi trong quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi. Trong v¨n häc ViÖt Nam, quan niÖm nghÖ thuËt vÒ con ngêi lu«n lu«n cã sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn. Con ngêi lý tëng cña v¨n häc trung ®¹i chñ yÕu lµ kÎ sÜ, lµ tµi tö giai nh©n; v¨n häc 1930 - 1945 chó ý ®Õn nh÷ng thanh niªn trÝ thøc hoÆc híng vÒ t×m hiÓu sè phËn, phÈm chÊt cña nh÷ng con ngêi nhá bÐ, nh÷ng n¹n nh©n x· héi. Trong giai ®o¹n 1945 - 1975 thùc tÕ c¸ch m¹ng mang l¹i cho ngêi cÇm bót nh÷ng ®Þnh híng míi vÒ quan niÖm nghÖ thuËt con ngêi . Con ngêi trong v¨n häc 1945 - 1975 lµ con ngêi sèng víi céng ®ång, x¶ th©n v× nghÜa lín, hä t×m thÊy ý nghÜa cuéc ®êi trong sù g¾n bã víi céng ®ång . Kho¸ luËn tèt nghiÖp 20 Hoµng ThÞ H¶o