A. LêI Më §ÇU
Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ níc ta cã sù thay ®æi vµ
®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu to lín. §Ó cã ®îc nh÷ng thµnh tùu Êy chóng ta
®· tr¶i qua nhiÒu thêi k× ®Êu tranh gian khã. §¹i héi §¶ng toµn quèc
lÇn thø VI ®· trë thµnh cét mèc cho bíc ngoÆt lÞch sö trong c¬ chÕ
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt níc. §èi víi mét ®Êt níc ®i lªn tõ mét nÒn
n«ng nghiÖp nghÌo nµn vµ l¹c hËu nh ®Êt níc ta viÖc ®æi míi lµ hÕt søc
cÇn thiÕt. §¹i héi VI nhËn ®Þnh “X©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng
nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kÜ thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lÝ, quan
hÖ s¶n xuÊt tiÕn bé, phï hîp víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh
v÷ng ch¾c, d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh “Môc tiªu
®ã lµ sù cô thÓ ho¸ häc thuyÕt M¸c vÒ h×nh th¸Ý kinh tÕ x· héi vµ hoµn
c¶nh cô thÓ cña x· héi ViÖt Nam. §ã còng lµ môc tiªu cña sù nghiÖp
c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ ë níc ta.
§Ò tµi: “H×nh th¸i kinh tÕ x· héi lµ g×? V× sao nãi sù ph¸t triÓn cña
h×nh t h¸i kinh tÕ - x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö - tù nhiªn ” lµ mét
néi dung phøc t¹p vµ réng, do tr×nh ®é cã h¹n vµ ph¹m vi bµi viÕt cßn
h¹n chÕ nªn bµi viÕt cßn nhiÒu thiÕu sãt. RÊt mong cã sù tham gia
®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn thiÖn h¬n.
1
PhÇn 1. Kh¸i niÖm, néi dung
cña h×nh th¸i kinh tÕ _ x· héi.
1. Kh¸i niÖm.
H×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét ph¹m trï cña chñ nghÜa duy vËt lÞch
sö dïng ®Ó chØ x· héi ë tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn lÞch sö nhÊt ®Þnh, víi
nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt cña nã thÝch øng víi lùc lîng s¶n xuÊt ë mét tr×nh
®é nhÊt ®Þnh vµ víi mét kiÕn tróc thîng tõng ®îc x©y dùng trªn nh÷ng quan
hÖ s¶n xuÊt ®ã.
2. KÕt cÊu vµ chøc n¨ng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh
h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi.
X· héi kh«ng ph¶i lµ tæng sè nh÷ng hiÖn tîng, sù kiÖn rêi r¹c, nh÷ng
c¸ nh©n riªng lÎ. Mµ x· héi lµ mét chØnh thÓ toµn vÑn cã c¬ cÊu phøc t¹p.
Trong ®ã cã nh÷ng mÆt c¬ b¶n nhÊt lµ lùc lîng s¶n xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt
vµ kÕt cÊu thîng tÇng. Mçi mÆt cã vai trß nhÊt dÞnh vµ t¸c ®éng ®Õn mÆt
kh¸c t¹o nªn sù vËn ®éng cña toµn thÓ x· héi. ChÝnh tÝnh toµn vÑn cña nã ®îc ph¶n ¸nh b»ng kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi.
Lùc lîng s¶n xuÊt lµ nÒn t¶ng vËt chÊt kü thuËt cña mæi h×nh th¸i kinh
tÕ – x· héi. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
xÐt ®Õn cïng lµ do lùc lîng s¶n xuÊt quyÕt ®Þnh. Lùc lîng s¶n xuÊt ph¸t
triÓn qua c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nèi tiÕp nhau tõ thÊp lªn cao thÓ
hiÖn tÝnh liªn tôc trong sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi.
Quan hÖ s¶n xuÊt, lµ quan hÖ gi÷a ngêi víi ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt, lµ nh÷ng quan hÖ c¬ b¶n, ban ®Çu vµ quyÕt ®Þnh c¸c mèi quan hÖ tÊt
c¶ c¸c mèi quan hÖ kh¸c. NÕu kh«ng cã quan hÖ ®ã th× kh«ng h×nh thµnh x·
héi vµ quy luËt x· héi, còng nh sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña nã. Mæi h×nh
th¸i kinh tÕ – x· héi l¹i cã mét kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt cña nã t¬ng øng víi
tr×nh ®é nhÊt ®Þnh cña lùc lîng s¶n xuÊt. Quan hÖ s¶n xuÊt, ®ã lµ tiªu chuÈn
kh¸ch quan ®Ó ph©n biÖt x· héi cô thÓ nµy víi x· héi cô thÓ kh¸c, ®ång thêi
tiªu biÓu cho mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lÞch sö.
Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lµ bé x¬ng cña c¬ thÓ x· héi hîp thµnh c¬ së
h¹ tÇng. Trªn c¬ së nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt ®ã h×nh thµnh nªn nh÷ng quan
®iÓm vÒ chÝnh trÞ, ph¸p lý, ®¹o ®øc, triÕt häc.. . vµ nh÷ng thiÕt chÕ t¬ng øng
hîp thµnh kiÕn tróc thîng tÇng x· héi mµ chøc n¨ng x· héi cña nã lµ b¶o
vÖ, duy tr× vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng sinh ra nã.
2
Ngoµi nh÷ng mÆt c¬ b¶n cña x· héi ®· ®Ò cËp trªn, lùc lîng s¶n xuÊt,
quan hÖ s¶n xuÊt, kiÕn tróc thîng tÇng th× cßn cã nh÷ng quan hÖ d©n téc,
quan hÖ gia ®×nh vµ c¸c sinh ho¹t x· héi kh¸c.
3. Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ
mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
LÞch sö ph¸t triÓn cña x· héi ®· tr¶i qua nhiÒu giai ®o¹n nèi tiÕp nhau
tõ thÊp lªn cao. T¬ng øng víi mçi giai ®o¹n lµ mét h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi. Sù vËn ®«ng, thay thÕ nhau cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi trong
lÞch sö ®Òu do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan, ®ã lµ qu¸ tr×nh lÞch sö tù
nhiªn cña x· héi. Marx viÕt: “T«i coi sù ph¸t triÓn cña nh÷ng h×nh th¸i kinh
tÕ – x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn”.
C¸c mÆt c¬ b¶n hîp thµnh mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi: lùc lîng s¶n
xuÊt, quan hÖ s¶n xuÊt vµ kiÕn tróc thîng tµng kh«ng t¸ch rêi nhau, mµ liªn
hÖ biÖn chøng víi nhau h×nh thµnh nªn quy luËt phæ biÕn cña x· héi. §ã lµ
quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt, quy luËt c¬ së h¹ tÇng quyÕt ®Þnh kiÕn tróc thîng tÇng vµ c¸c
quy luËt x· héi kh¸c. ChÝnh do t¸c ®éng cña quy luËt kh¸ch quan ®ã, mµ
c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vËn ®éng vµ ph¸t triÓn thay tÕ nhau tõ thÊp
lªn cao trong lÞch sö nh mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn kh«ng phô thuéc vµo
ý chÝ, nguyÖn väng chñ quan cña con ngêi.
Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn lÞch sö tù nhiªn cña x· héi cã nguån gèc s©u xa ë
sù ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ®îc t¹o ra b»ng
n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi, song kh«ng ph¶i con ngêi lµm ra theo ý
muèn chñ quan. B¶n th©n n¨ng lùc thùc tiÔn cña con ngêi còng bÞ quy ®Þnh
bëi nhiÒu ®iÒu
kiÖn kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Ngêi ta lµm ra lùc lîng s¶n
xuÊt cña m×nh dùa trªn nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt ®· ®¹t ®îc trong mét h×nh
th¸i kinh tÕ – x· héi ®· cã s¼n do thÕ hÖ tríc t¹o ra. ChÝnh tÝnh chÊt vµ
tr×nh ®é cña lùc lîng s¶n xuÊt ®· quy ®Þnh mét c¸ch kh¸ch quan tÝnh chÊt
vµ tr×nh ®é quan hÖ s¶n xuÊt. Do ®ã, xÐt ®Õn cïng th× lùc lîng s¶n xuÊt
quyÕt ®Þnh qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
nh mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù nhiªn.
Trong c¸c quy luËt kh¸ch quan chi phèi sù vËn ®éng ph¸t triÓn cña c¸c
h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi th× quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n xuÊt
cã vai trß quyÕt ®Þnh nhÊt. Lùc lîng s¶n xuÊt, mét mÆt cña ph¬ng thøc s¶n
xuÊt, lµ yÕu tè b¶o ®¶m tÝnh kÕ thõa trong sù ph¸t triÓn lªn cña x· héi quy
®Þnh khuynh híng ph¸t triÓn tõ thÊp lªn cao. Quan hÖ s¶n xuÊt lµ mÆt thø
3
hai cña ph¬ng thøc s¶n xuÊt biÓu hiÖn tÝnh gi¸n ®o¹n trong sù ph¸t
triÓn
cña lÞch sö. Nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt lçi thêi ®îc xo¸ bá vµ ®îc thay thÕ
b»ng nh÷ng kiÓu quan hÖ s¶n xuÊt míi cao h¬n vµ h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi cao h¬n ra ®êi. Nh vËy, sù xuÊt hiÖn, sù ph¸t triÓn cña h×nh th¸i kinh tÕ
– x· héi, sù chuyÓn biÕn tõ h×nh th¸i ®ã lªn h×nh th¸i cao h¬n ®îc gi¶i
thÝch tríc hÕt b»ng sù t¸c ®éng cña quy luËt vÒ sù phï hîp cña quan hÖ s¶n
xuÊt víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é lùc lîng s¶n xuÊt. Quy luËt ®ã lµ khuynh híng
®i t×m ®êng cho m×nh trong sù ph¸t triÓn thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ –
x· héi. Nghiªn cøu con ®êng tæng qu¸t cña sù ph¸t triÓn lÞch sö ®îc quy
®Þnh bëi quy luËt chung cña sù vËn ®éng cña nÒn s¶n xuÊt vËt chÊt chóng ta
nh×n thÊy logic cña lÞch sö thÕ giíi.
V¹ch ra con ®êng tæng qu¸t cña lÞch sö, ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ gi¶i
thÝch ®îc râ rµng sù ph¸t triÓn cña x· héi trong mçi thêi ®iÓm cña qu¸ tr×nh
lÞch sö. LÞch sö cô thÓ v« cïng phong phó, cã hµng lo¹t nh÷ng yÕu tè lµm
cho qu¸ tr×nh lÞch sö ®a d¹ng vµ thêng xuyªn biÕn ®æi. V× vËy, víi t c¸ch lµ
nh÷ng ngêi chøng kiÕn vµ tiÕp nhËn sù thay ®æi cña lÞch sö, chóng ta kh«ng
thÓ xem qu¸ tr×nh lÞch sö nh mét ®êng th¼ng.
Theo quan ®iÓm cña chñ nghÜa duy vËt lÞch sö, nh©n tè quyÕt ®Þnh qu¸
tr×nh lÞch sö, xÐt ®Õn cïng lµ nÒn s¶n xuÊt ®êi sèng hiÖn thùc. Nh©n tè kinh
tÕ kh«ng ph¶i lµ nh©n tè duy nhÊt quyÕt ®Þnh c¸c nh©n tè kh¸c nhau cña
kiÕn tróc thîng tÇng vµ cã ¶nh hëng tíi c¸c qu¸ tr×nh lÞch sö. NÕu kh«ng
tÝnh ®Õn c¸c sù t¸c ®éng lÈn nhau cña c¸c nh©n tè ®ã th× kh«ng thÊy hµng
lo¹t nh÷ng nh©n tè ngÈu nhiªn mµ tÝnh tÊt yÕu xuyªn qua ®Ó tù v¹ch ra ®êng
®i cho m×nh. V× vËy, ®Ó hiÓu lÞch sö cô thÓ th× cÇn thiÕt ph¶i tÝnh ®Õn tÊt c¶
c¸c nh©n tè b¶n chÊt cã tham gia trong qu¸ tr×nh t¸c ®éng lÉn nhau ®ã.
Cã nhiÒu nghuyªn nh©n lµm cho qu¸ tr×nh chung cña lÞch sö thÕ giíi
cã tÝnh ®a d¹ng: ®iÒu kiÖn cña m«i trêng ®Þa lý cã ¶nh hëng nhÊt ®Þnh ®Õn
sù ph¸t triÓn cña x· héi. §Æc biÖt ë sù ban ®Çu cña sù ph¸t triÓn x· héi, th×
®iÒu kiÖn cña m«i trêng ®Þa lý lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quy ®Þnh
qu¸ tr×nh kh«ng ®ång ®Òu cña lÞch sö thÕ giíi, cã d©n téc ®i lªn, cã d©n téc
tôt hËu mµ còng kh«ng thÓ tÝnh ®Õn sù t¸c ®éng cña nh÷ng yÕu tè cña Nhµ
níc, tÝnh ®éc ®¸o cña nÒn v¨n ho¸ truyÒn thèng cña hÖ t tëng vµ t©m lý x·
héi … ®èi víi tiÕn tr×nh lÞch sö.
§iÒu quan träng trong lÞch sö lµ sù ¶nh hëng lÈn nhau gi÷a c¸c d©n
téc. Sù ¶nh hëng cã thÓ diÔn ra díi nh÷ng h×nh thøc rÊt kh¸c nhau tõ chiÕn
tranh vµ cíp ®o¹t ®Õn trao ®æi hµng ho¸ vµ giao lu v¨n ho¸. Nã cã thÓ ®îc
4
thùc hiÖn trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc ®êi sèng x· héi tõ kinh tÕ, khoa häc kü
thuËt ®Õn hÖ t tëng. Trong ®iÒu kiÖn thêi ®¹i ngµy nay, cã nh÷ng
níc
ph¸t triÓn kü thuËt rÊt nhanh chãng nhê nh÷ng thµnh tùu khoa häc - kü
thuËt cña níc kh¸c. Nhng còng cã nh÷ng níc ph¸t triÓn chËm ch¹p mÆc dï
®îc thõa hëng lîi thÕ “nh÷ng ngêi ®i sau”, nhng v× hä ph¶i tr·i qua chiÕn
tranh, c¬ së vËt chÊt kü thuËt nghÌo nµn... vµ ¶nh hëng cña ý thøc hÖ ®· cã
mét ý nghÜa lín lao trong lÞch sö vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn.
Chóng ta kh«ng thÓ hiÓu ®îc tÝnh ®éc ®¸o cña c¸c níc riªng biÖt nÕu
kh«ng tÝnh ®Õn sù ph¸t triÓn kh«ng ®ång ®Òu cña thÕ giíi. Mét d©n téc nµy
tiÕn lªn phÝa tríc, mét d©n téc kh¸c tôt l¹i phÝa sau, mét sè níc do hµng lo¹t
nguyªn nh©n cô thÓ l¹i bá qua mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nµo ®ã. §iÒu
®ã chøng tá sù kÕ tôc thay thÕ c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh«ng gièng
nhau ë tÊt c¶ c¸c d©n téc trªn thÕ giíi.
Tuy nhiªn, trong toµn bé tÝnh ®a d¹ng cña lÞch sö c¸c d©n téc kh¸c
nhau th× trong mçi thêi kú lÞch sö cô thÓ vÈn cã nh÷ng khuynh híng chñ
®¹o nhÊt ®Þnh cña sù ph¸t triÓn lÞch sö x· héi. §Ó x¸c ®Þnh tÝnh ®Æc trng cña
giai ®o¹n nµy hay giai ®o¹n kh¸c cña lÞch sö thÕ giíi phï hîp víi khuynh híng lÞch sö chñ ®¹o, ngêi ta ®a ra kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö. Kh¸i niÖm thêi
®¹i lÞch sö cã thÓ g¾n liÒn víi thêi gian mµ mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
nhÊt ®Þnh thèng trÞ. ThÝ dô: khi nãi vÒ thêi ®¹i chiÕm h÷u n« lÖ hay thêi ®¹i
phong kiÕn lµ g¾n chóng vµo thêi gian mµ nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
®ã thèng trÞ. Kh¸i niÖm thêi ®¹i còng cã thÓ g¾n víi nh÷ng giai ®o¹n nhÊt
®Þnh cña nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi nhÊt ®Þnh. §Ó v¹ch râ xu híng
cña thêi ®¹i, theo Lªnin, cÇn ph¶i kh¼ng ®Þnh xem giai cÊp nµo lµ giai cÊp
trung t©m cña thêi ®¹i, v× nã quy ®Þnh néi dung chñ yÕu cña thêi ®¹i ®ã.
Kh¸c víi kh¸i niÖm h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi x¸c ®Þnh ®Æc trng cña
mét bíc ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña x· héi, kh¸i niÖm thêi ®¹i lÞch sö thÓ hiÖn
tÝnh nhiÒu vÎ cña c¸c qu¸ tr×nh ®ang diÔn ra trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ë
mét giai ®o¹n lÞch sö nhÊt ®Þnh. Trong cïng mét thêi ®¹i, ë cïng mét bé
phËn kh¸c nhau cña nh©n lo¹i cïng tån t¹i nh÷ng h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
kh¸c nhau. Trong cïng mét thêi ®¹i, cã nh÷ng bé phËn, nh÷ng phong trµo
hoÆc tiÕn lªn phÝa tríc, hoÆc tho¸i lu, hoÆc tiÕn theo mét híng nµo ®ã.
Cuèi cïng, kh¸i niÖm thêi ®¹i g¾n liÒn víi sù qu¸ ®é tõ mét h×nh th¸i
kinh tÕ – x· héi nµy sang mét h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh¸c nh qu¸ ®é
tõ chñ nghÜa phong kiÕn sang chñ nghÜa t b¶n ®îc gäi lµ thêi ®¹i phôc hng,
thêi ®¹i c¸ch m¹ng t s¶n. vµ ë mçi h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®ã, nã còng
5
®Æc trng cho mét giai cÊp l·nh ®¹o. ThÝ dô nh nhµ níc t b¶n ®ãng vai trß
quan träng trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®iÒu chØnh sù vËn ®éng cña nÒn
s¶n xuÊt x· héi mµ nhiÒu khi víi sù nç lùc quyÕt liÖt ®ã, c¸c níc t
b¶n ®· vît qua nhiÒu cuéc khñng ho¶ng d÷ déi. Cßn ë c¸c níc x· héi chñ
nghÜa, nhµ níc l·nh ®¹o vµ kiªn ®Þnh con ®êng ph¸t triÓn theo chñ nghÜa x·
héi mµ bá qua giai ®o¹n chñ nghÜa t b¶n… §iÒu nµy còng gÆp kh¸ nhiÒu
khã kh¨n, nhng vÊn ®Ò ®Æt ra lµ liÖu víi tÊt c¶ sù t¨ng trëng vµ vËn ®éng ®ã
cã trë thµnh chiÒu híng ph¸t triÓn bÒn v÷ng vµ cã kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c
vÊn ®Ò c¬ b¶n cña chÕ ®é ®ã kh«ng. §ã vÈn lµ mét bµi to¸n mµ c¸c níc ph¶i
lùa chän trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh.
3.1 H×nh th¸i kinh tÕ t b¶n chñ nghÜa.
Víi môc ®Ých bÊt di bÊt dÞch lµ ch¹y theo lîi nhuËn, quy luËt tuyÖt ®èi
cña chñ nghÜa t b¶n mµ C.Marx ®· ph¸t triÓn – quy luËt s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ
thÆng d - vÈn ®ang chi phèi toµn bé c¬ chÕ vËn hµnh cña nã. Chñ nghÜa t
b¶n kh«ng bao giê t¹o ra ®îc sù ph¸t triÓn l©u dµi vµ æn ®Þnh cho nÒn kinh
tÕ. ngay c¶ khi cã mét bÒ ngoµi phån thÞnh th× nguy c¬ khñng ho¶ng vÈn
tiÒm tµng vµ s½n sµng bïng lªn khi cã c¬ héi. §©y lµ cuéc khñng ho¶ng cña
c¶ hÖ thèng chø kh«ng ph¶i cña mét vµi níc trong hÖ thèng. Dï cã vai trß
khèng chÕ kinh tÕ, song c¸c níc t b¶n chñ nghÜa l¹i phô thuéc nhiÒu vµo
yÕu tè bªn ngoµi vµ thêng xuyªn vÊp ph¶i nh÷ng khã kh¨n tõ ®ã. §iÓn h×nh
lµ cuéc khñng ho¶ng dÇu löa vµo thËp kû 70-80 hoÆc sau cuéc chiÕn tranh
vïng vÞnh. §iÒu ®ã cho thÊy, liÖu chñ nghÜa t b¶n cã thÓ tån t¹i vµ tù do lµm
nh÷ng ®iÒu m×nh muèn hay kh«ng? Bªn c¹nh ®ã, ngêi ta cßn thÊy sù c¹nh
tranh gay g¾t cña mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ theo ®uæi môc tiªu lîi nhuËn
hÕt søc phøc t¹p vµ khã kh¨n. §©y còng lµ nguån gèc sinh ra m©u thuÈn vµ
lo¹i trõ nhau trong thÕ giíi t b¶n chñ nghÜa. Ch¼ng h¹n cuéc c¹nh tranh
gi÷a ®ång ®«la (Mü) vµ ®ång Yªn (NhËt) vµo nh÷ng n¨m cuèi thÕ kû XX
hoÆc gÇn ®©y vµ sù næi lªn cña cuéc chiÕn th¬ng m¹i gi÷a liªn minh ch©u
©u (EU) víi Mü… Tuy nhiªn, nh÷ng m©u thuÈn nµy kh«ng ph¶i gi¶i quyÕt
b»ng b¹o lùc mµ thay vµo ®ã lµ nh÷ng b¶n tho¶ íc, nh÷ng cam kÕt nhîng
bé lÈn nhau, vËy mµ nh÷ng c¸c m©u thuÈn nµy vÈn kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc.
MÆc dï kh«ng phñ nhËn sù phån thÞnh bÒ ngoµi cña c¸c níc t b¶n chñ
nghÜa, nhng ph¶i thõa nhËn mét ®iÒu r»ng chñ nghÜa t b¶n ®· ®¸nh mÊt
truyÒn thèng v¨n ho¸ vèn cã khi ch¹y theo c¬ chÕ thÞ trêng. §ã còng lµ c¸i
gi¸ ph¶i tr¶ vµ còng lµ quy luËt thùc tÕ kh¸ch quan cña sù tån t¹i; vµ dÇn
6
dÇn con ngêi sÏ bÞ chi phèi bëi sù c¸m dç cña lîi nhuËn, bÞ tíc ®o¹t nh÷ng
phÇn vèn dÜ tèt ®Ñp mµ truyÒn thèng ®Ó l¹i.
MÆt kh¸c, chñ nghÜa t b¶n vÈn kh«ng gi¶i quyÕt ®îc c¸c tÖ n¹n cè h÷u
cña nã, nhÊt lµ n¹n thÊt nghiÖp vµ ph©n biÖt chñng téc. Bªn c¹nh ®ã, sù
ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt ®îc sö dông vµo nhiÒu môc ®Ých
nh»m chèng l¹i v¨n ho¸ v× môc ®Ých th¬ng m¹i. Vµ nÕu nh chñ nghÜa t b¶n
lµm mét ®iÒu g× ®ã tèt ®Ñp th× ®ã còng lµ v× ®Ó b¶o vÖ lîi Ých l©u dµi cña hä
hoÆc lµ v× mét sù b¾t buéc nµo ®ã ph¶i thùc hiÖn. Nh vËy, nÕu trªn lÜnh vùc
kinh tÕ – x· héi, chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó ®iÒu chØnh
vµ thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn míi nh»m vît qua nh÷ng cuéc khñng
ho¶ng, t×m con ®êng ph¸t triÓn th× trong lÜnh vùc chÝnh trÞ còng nh vËy. Bµi
häc lÞch sö cho thÊy, chñ nghÜa t b¶n lu«n ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó chèng l¹i sù
næi dËy cña c¸c giai cÊp c«ng nh©n, hoÆc ph¶i giµnh giËt víi giai cÊp t s¶n
mçi khi quyÒn lîi vÞ kû cña giai cÊp bÞ ®ông ch¹m nhng cuèi cïng tÊt c¶
®Òu bÞ tan vë. Râ rµng vÊn ®Ò sÏ kh«ng thÓ ®îc gi¶i quyÕt nÕu nh mét khi
m©u thuÈn c¬ b¶n kh«ng ®îc gi¶i quyÕt.
Trong t×nh h×nh ®ã, chñ nghÜa t b¶n c¶i l¬ng ®· xuÊt hiÖn vµ ®ång thêi
còng cã nhiÒu gi¶ thiÕt cho r»ng x· héi sÏ biÕn ®æi vÒ c¬ b¶n kh«ng ph¶i
b»ng ®Êu tranh c¸ch m¹ng mµ chuyÓn biÕn dÇn nhËn thøc vµ lßng ch¾c Èn
cña giai cÊp t s¶n. Mét sè kh¸c l¹i cho r»ng kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt m©u thuÈn
gi÷a t s¶n vµ lao ®éng n»m ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô s¶n
xuÊt. NghÜa lµ, theo hä cÇn ph¶i tiÕn hµnh “cuéc c¶i c¸ch trÝ tuÖ vµ ®¹o ®øc”
ngay tríc khi giµnh ®îc chÝnh quúªn tõ giai cÊp t s¶n. TÊt c¶ nh÷ng “chiªu”
®ã cña giai cÊp t s¶n ®ang lµm nh»m che m¾t ngêi lao ®éng khi mµ giai cÊp
nµy ®ang ra søc còng cè lùc lîng vµ s¼n sµng tiªu diÖt bÊt cø mét sù ph¶n
kh¸ng nµo hay mét ý ®å nµo ®ông ch¹m tíi lîi Ých cña hä.
Bªn c¹nh ®ã, ngêi ta còng ®ang cè chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp vµ coi
®©y lµ ®iÒu kiÖn ®Ó ®¶m b¶o cho nÒn d©n chñ chÝnh trÞ, thËm chÝ ®Ó ®¶m
b¶o cho chÝnh quyÒn t s¶n biÕn dÇn thµnh chÝnh quyÒn nh©n d©n trªn c¬ së
nh÷ng yÕu tè c«ng lý cña Ph¸p luËt vµ nh÷ng yÕu tè tù do d©n chñ cña nghÞ
trêng. Ngêi ta còng ®ang khuÕch tr¬ng vÒ chÕ ®é tam quyÒn ph©n lËp g¾n
víi chÕ ®é ®a ®¶ng vèn lµ s¶n phÈm cña giai cÊp t s¶n cã t¸c dông ng¨n
ngõa nã trë thµnh ph¸t xÝt ®éc tµi. Nhng thËt sù v« lý nÕu chÝnh quyÒn t s¶n
vµ chÕ ®é ®a ®¶ng mµ nã cho phÐp tån t¹i l¹i ®i ngîc víi quyÒn lîi cña giai
cÊp t s¶n. L·nh ®¹o Nhµ níc Cuba d· nãi, c¸i ®a cùc vµ c¸i ph©n cùc mµ hä
7
cæ vò khuÕch tr¬ng trªn kia cuèi cïng còng chØ quy vÒ c¸i ®¬n cùc vµ ®éc
t«n vµ quyÒn lîi cña giai cÊp t s¶n mµ th«i. Mü lµ mét thÝ dô ®iÓn h×nh.
GÇn ®©y, ngêi ta còng thêng b×nh luËn vÒ mét yÕu tè trong nÒn chÝnh
trÞ cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn lµ chÕ ®é x· héi d©n chñ ë mét sè níc tõng
®îc coi lµ kiÓu mÈu chÝnh trÞ cho c¸c níc t b¶n. TÊt nhiªn, kh«ng ai cã thÓ
phñ nhËn nh÷ng thµnh tùu mµ hä ®· ®¹t ®îc vÒ kinh tÕ x· héi tõng mét thêi
t¹o ra c¸i ¶o tëng vÒ mét lèi tho¸t cho chñ nghÜa t b¶n lµ cã thÓ thay ®æi ®îc
hoµn toµn thùc tr¹ng mµ kh«ng thay ®æi thùc chÊt. Nhng hiÖn nay t×nh h×nh
®ã ®· kh«ng nh ngêi ta mong muèn. Nh÷ng vÊn ®Ò cè h÷u cña chñ nghÜa t
b¶n mét thêi bÞ kho¶ lÊp nay l¹i nçi lªn.
Cuèi cïng, nÕu quan s¸t mét c¸ch kh¸ch quan trªn b×nh diÖn c¸c mèi
quan hÖ quèc tÕ, ngêi ta kh«ng thÓ kh«ng thÊy râ sè phËn cña c¸c níc t b¶n
chñ nghÜa ph¸t triÓn nãi riªng vµ vËn mÖnh cña chñ nghÜa t b¶n nãi chung.
Chñ nghÜa t b¶n kh«ng thÓ sö dông m·i nh÷ng biÖn ph¸p ®µn ¸p, khai th¸c
hay lîi dông nh tríc ®©y ®èi víi c¸c níc thuéc thÕ giíi thí ba. VÞ trÝ vµ
quyÒn lîi cña hä ë c¸c níc thø ba lu«n bÞ th¸ch thøc vµ ®e do¹. Nh÷ng mãn
nî cò liÖu cã lµ xiÒng xÝch ®èi víi c¸c níc thø ba, khi ngµy cµng cã nhiÒu
níc ®ßi gi¶m nî, xo¸ nî hoÆc ho·n nî v« thêi h¹n? vµ c¸c níc thø ba liÖu
cã cam chÞu m·i nh÷ng cuéc trao ®æi bÊt b×nh ®¼ng víi c¸c níc t b¶n trong
khi hä kh«ng thiÕu c¬ héi cã lîi trong trao ®æi víi c¸c níc kh¸c vµ gi÷a hä
v¬Ý nhau? §iÒu nµy ®· trùc tiÕp lµm lung lay ®Þa vÞ vµ chi phèi sè phËn cña
chñ nghÜa t b¶n. ThËm chÝ, ngay sau sù sôp ®ç chñ nghÜa x· héi ë Liªn x«
(cò) vµ §«ng ©u, liÖu sù æn ®Þnh cña chñ nghÜa t b¶n cã ®ñ søc chøng tá chñ
nghÜa t b¶n lµ con ®êng ph¸t triÓn tèi u cña nh©n lo¹i? §iÒu nµy ch¾c ch¾n
kh«ng thÓ x¶y ra v× chñ nghÜa t b¶n cßn m¾c qu¸ nhiÒu c¨n bÖnh cña nã, dï
“mèi ®e do¹” tõ c¸c níc x· héi chñ nghÜa cã vÎ gi¶m ®i. Chñ nghÜa t b¶n
vÈn lu«n kh¸t väng x©m ph¹m nÒn ®éc lËp cña c¸c quèc gia, chµ ®¹p quyÒn
lîi cña c¸c d©n téc kh¸c b»ng mäi h×nh thøc can thiÖp vò trang th« b¹o nh
cuéc chiÕn ë K«s«v«, hay ©m mu diÔn biÕn hoµ b×nh víi nh÷ng cuéc chiÕn
tranh kh«ng cã mïi thuèc sóng vµ chÕt chãc mµ kÝch ®éng råi x« ®Èy c¸c níc vµo cuéc chÐm giÕt lÈn nhau ë kh¾p c¸c ch©u lôc. Vµ ngêi ta còng ®ang
chøng kiÕn khèi m©u thuÈn ngµy cµng lín vµ c¨ng th¼ng gi÷a c¸c níc t b¶n
trong cuéc x« ®Èy giµnh vÞ trÝ hµng ®Çu trong trËt tù thÕ giíi hiÖn nay. M©u
thuÈn ®ã ®ang trë thµnh nguy c¬ ®e do¹ kh«ng nh÷ng chÝnh sè phËn cña hä
mµ cßn c¶ nh©n lo¹i. §ã lµ b»ng chøng kh«ng thÓ chèi bá ®îc.
3.2 Sù trçi dËy cña c¸c níc thø ba.
8
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña m×nh, mét bíc tiÕn quan träng cña c¸c
níc t b¶n chñ nghÜa ®ã lµ giai ®o¹n tÝch luü c¬ b¶n. Sau thÕ chiÕn thø II, cã
nhiÒu níc giµnh ®îc ®éc lËp vÒ chÝnh trÞ, tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cña hä vÈn
phô thuéc mét c¸ch nÆng nÒ víi c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn, hä lµ n¬i cung cÊp
nguyªn liÖu, nh©n c«ng rÎ m¹t vµ lµ thÞ trêng tiªu thô hµng ho¸ cña c¸c níc
t b¶n ph¸t triÓn. Mét c«ng cô cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®Ó g¾n chÆt c¸c
níc thø ba ®ã lµ c¸c kho¶n nî mµ c¸c níc nµy nî c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn.
Tuy nhiªn, trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c níc trong thÕ giíi thø ba ®·
biÕt liªn kÕt víi nhau ®Êu tranh ®ßi c¸c níc t b¶n gi¶m vµ xo¸ nî. Tríc xu
thÕ nµy, c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn ®· ph¶i nhîng bé vµ tuyªn bè xo¸ hoÆc
gi¶m nî cho c¸c níc thuéc diÖn nghÌo nhÊt. Xu thÕ nµy ®· ph¶i lµm thay
®æi chÝnh s¸ch cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn víi c¸c níc thuéc thÕ giíi thø
ba, ®ã lµ
chÝnh s¸ch b×nh ®¼ng cïng cã lîi th«ng qua c¸c h×nh thøc c«ng
cô kinh tÕ nh th¬ng m¹i quèc tÕ, ®Çu t vµ chuyÓn giao c«ng nghÖ.
Ngoµi nh÷ng quan hÖ kinh tÕ víi c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn th× c¸c níc
thuéc thÕ giíi thø ba còng ®Èy m¹nh quan hÖ song ph¬ng, ®a ph¬ng víi
nhau ngµy cµng m¹nh mÏ.
3.3 Vai trß cña c¸c tæ chøc quèc tÕ.
Ngµy nay, trong c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c níc víi nhau th× c¸c
tæ chøc quèc tÕ ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng. C¸c tæ chøc quèc tÕ
kh«ng nh÷ng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc ®iÒu chØnh c¸c mèi quan hÖ
gi÷a c¸c níc víi nhau mµ cßn lµ lùc lîng chñ yÕu ®Êu tranh, gióp ®ë vµ t¹o
®iÒu kiÖn ph¸t triÓn cho c¸c níc thuéc thÕ giíi thø ba.
Nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña loµi ngêi nh «
nhiÓm m«i trêng, liªn kÕt kinh tÕ quèc tÕ… kh«ng thÓ gi¶i quyÕt bëi mét n íc riªng rÏ mµ cÇn ph¶i cã sù liªn kÕt gi÷a c¸c quèc gia víi nhau th«ng qua
tæ chøc quèc tÕ ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ®ã mét c¸ch ®ång bé nhÊt qu¸n.
Víi tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ nh hiÖn nay, c¸c tæ chøc quèc tÕ l¹i cµng
®ãng vai trß quan träng. §Æc biÖt trong lÜnh vùc toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, sù
di chuyÓn vèn, quan hÖ mËu dÞch cÇn th«ng qua c¸c tæ chøc quèc tÕ ®Ó ®iÒu
chØnh.
4. Logic “sù vÜ ®¹i vµ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n
th©n chÕ ®é t s¶n” ®Õn chñ nghÜa x· héi.
Mét ®iÒu dÔ dµng nhËn thÊy r»ng chñ nghÜa t b¶n kh«ng ®îi ®Õn ngµy
nay, mµ c¸ch ®©y hµng tr¨m n¨m, “trong qu¸ tr×nh thèng trÞ giai cÊp cha
®Çy mét thÕ kû ®· t¹o ra nh÷ng lùc lîng s¶n xuÊt nhiÒu h¬n vµ ®å sé h¬n
9
lùc lîng s¶n xuÊt cña tÊt c¶ c¸c thÕ hÖ tríc hîp l¹i”, nh C.Marx ®· viÕt
trong tuyªn ng«n cña §¶ng céng s¶n, vµ “giai cÊp t s¶n ®· ®ãng vai trß hÕt
søc c¸ch m¹ng trong lÞch sö”. Ngµy nay chñ nghÜa t b¶n ®· ®¹t ®îc
nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ khoa häc kü thuËt, vÒ kinh tÕ … cïng víi
sù ph¸t triÓn cña khoa häc qu¶n lý cã thÓ nãi nh÷ng thµnh tùu Êy ®· lµm
thay ®æi nh÷ng n¨ng lùc ho¹t ®éng s¸ng t¹o cña con ngêi, ®em l¹i n¨ng suÊt
lao ®éng vµ thu nghËp quèc d©n rÊt cao ë c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn vµ c¸c níc c«ng nghiÖp míi.
C.Marx nãi “sù vÜ ®¹i ®ã” lµ cã thùc, vµ tÊt c¶ chóng ta còng thõa nhËn
®ã lµ sù thËt. Chóng ta ghi nhËn mét c¸ch kh¸ch quan tÊt c¶ nh÷ng bíc ph¸t
triÓn míi cña nã víi t c¸ch lµ nh÷ng thµnh tùu cña nÒn v¨n minh nh©n lo¹i
®ång thêi nh lµ ®iÒu kiÖn nh»m còng cè vµ x©y dùng ph¸t triÓn ®Êt níc ®èi
víi chóng ta. §ã lµ phÐp sö dông “lîi thÕ cña ngêi ®i sau”.
Tuy nhiªn, chóng ta kh«ng thÓ ®ãn nhËn chóng mét c¸ch thô ®éng nh
mét sè níc kh¸c nh»m t«n vinh chñ nghÜa t b¶n, mµ chóng ta tiÕp nhËn mét
c¸ch s¸ng t¹o vµ cã chän läc. MÆc dï chÕ ®é t b¶n cã kh«ng Ýt u ®iÓm ®¹t ®îc trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi loµi ngêi nhng nã nhÊt ®Þnh
kh«ng ph¶i lµ chÕ ®é cuèi cïng tèt ®Ñp mµ loµi ngêi thêng m¬ íc. Dï cã sù
®iÒu chØnh, thay ®æi h×nh d¹ng th× chñ nghÜa t b¶n còng kh«ng thÓ thay ®æi
®îc b¶n chÊt, kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÈn gi÷a tÝnh chÊt x· héi ho¸
cña lùc lîng s¶n xuÊt ngµy cµng cao víi viÖc chiÕm h÷u t b¶n chñ nghÜa vÒ
t liÖu s¶n xuÊt, vÈn kh«ng gi¶i quyÕt ®îc m©u thuÈn gi÷a lao ®éng vµ t b¶n.
chñ nghÜa t b¶n vÈn t×m mäi thñ ®o¹n bãc lét ngêi lao ®éng vµ lµm thuª vµ
kiÕm lîi nhuËn b»ng c¸ch bßn rót gi¸ trÞ thÆng d ngµy cµng khñng khiÕp: tõ
211% n¨m 1950 lªn 300% n¨m 1990. ThÕ t¬ng ®èi æn ®Þnh cña nã vÈn
kh«ng thÓ che lÊp vµ xo¸ ®i nguy c¬ bÞ thay thÕ vÒ vËn mÖnh lÞch sö cña nã,
cho dï nã cßn tiÒm tµng ph¸t triÓn nhng ®ã kh«ng ph¶i lµ biÖn ph¸p ®óng
®¾n cho sù ph¸t triÓn cña lÞch sö loµi ngêi vµ cho dï cã ai ®ã nãi r»ng ®Æc
®iÓm cña chñ nghÜa t b¶n sèng b»ng c¸ch th¸ch thøc cña chÝnh m×nhvµ b¶n
chÊt cña nã lµ thÝch nghi vµ chuyÓn ho¸ ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn, th× luËn
®iÓm Êy còng kh«ng lµm thay ®æi ®îc thùc tÕ: chñ nghÜa t b¶n cha bao giê
vµ kh«ng bao giê gi¶i quyÕt ®îc tËn gèc m©u thuÈn vµ nh÷ng cuéc khñng
ho¶ng cña chÝnh nã.
Chóng ta ®ang sèng trong thêi kú “lÞch sö ng¾n l¹i”. Ngêi ta ®ang nãi
®Õn häc tËp chñ nghÜa t b¶n, thËm chÝ sau nh÷ng kinh nghiÖm ph¶i tr¶ gi¸
®¾t cña c«ng cuéc x©y dùng chñ nghÜa x· héi, ngêi ta l¹i cã lóc tin tëng
10
r»ng cã thÓ t×m thÊy ë chñ nghÜa t b¶n nh÷ng lêi gi¶i ®¸p ®Çy ®ñ cho mäi
vÊn ®Ò nh: m« h×nh Thôy §iÓn, ph¬ng ph¸p qu¶n lý kinh tÕ - x· héi NhËt
B¶n, nÒn d©n chñ Mü… thêng ®îc coi nh nh÷ng kiÔu mÉu. Nh÷ng kinh
nghiÖm lÞch sö ®· sím chØ ra sai lÇm cña nhËn thøc lÖch l¹c mét chiÒu ®ã.
Tuy nhiªn chóng ta còng thõa nhËn mét thùc tÕ r»ng ph¬ng ph¸p qu¶n lý
cña chñ nghÜa t b¶n cã nhiÒu c¸i mµ chóng ta ph¶i häc tËp, nhng nã ph¶i
phï hîp víi môc tiªu mµ x· héi ®Æt ra: c¬ së vËt chÊt, truyÒn thèng
d©n téc, kh¶ n¨ng thÝch øng… . Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, nhµ kinh tÕ häc NhËt
B¶n N«risuma ®· viÕt trong t¸c phÈm næi tiÕng “v× sao NhËt B¶n thµnh
c«ng” r»ng “thµnh c«ng cña NhËt B¶n ®em sang Anh sÏ kh«ng ®¹t ®îc
thµnh c«ng nh vËy, v× mét lý do ®¬n gi¶n ngêi NhËt kh¸c ngêi Anh”. Cã lÏ
kh«ng hiÓu ®îc ®iÒu ®¬n gi¶n ®ã mµ gÇn ®©y cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng “kh¶
n¨ng tiÕn tíi chñ nghÜa x· héi cña b¶n th©n chñ nghÜa t b¶n” hay “nh÷ng íc
m¬ cña chñ nghÜa x· héi sÏ ®îc chÝnh chñ nghÜa t b¶n thùc hiÖn”. Hä cÇn
ph¶i lu ý r»ng, nh÷ng nguy c¬ cña chñ nghÜa t b¶n vÈn cßn ®ã ngµy cµng
tiÒm tµng vµ nÆng nÒ h¬n vµ cµng tho¸t ra khái vßng qu¶n lý cña chÝnh nã,
trùc tiÕp lµm ph¬ng h¹i ®Õn ®êi sèng nh©n lo¹i. Nãi nh cè Tæng thèng Ph¸p,
«ng Ph.Mit t¬ r¨ng: “chñ nghÜa t b¶n thuÇn nhÊt gièng nh mét c¸nh rõng
rËm, hÖ thèng x· héi nµy lu«n lu«n lµm n¶y sinh nh÷ng bÊt b×nh ®¼ng míi.
TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã sÏ dÈn tíi c¸i g×?”
Cuèi cïng, víi nh÷ng g× ®· t¹o nªn chñ nghÜa t b¶n sÏ khiÕn ngêi ta
ph¶i ®Æt c©u hái: Víi b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña t b¶n nh vËy th× chÝnh nã sÏ ®i
vÒ ®©u? c©u tr¶ lêi kh«ng thÓ kh¸c ®îc lµ chñ nghÜa x· héi. §iÒu Êy còng tÊt
yÕu lµ “sù vÜ ®¹i vµ tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n th©n chÕ ®é t s¶n” n»m trong
dßng vËn ®éng cña x· héi loµi ngêi. Nh C.Marx ®· nãi mµ l¹i kh«ng cã ý
®Þnh “nghÜ ra” ®iÒu ®ã. V× “trong tµi liÖu cña C.Marx, ngêi ta kh«ng thÊy
m¶y may mét ý ®Þnh nµo nh»m ®a nh÷ng ¶o tëng nh»m ®Æt ra nh÷ng ®iÒu
vu v¬, nh÷ng ®iÒu mµ ngêi ta kh«ng thÓ biÕt ®îc. Marx ®Æt vÊn ®Ò chñ
nghÜa céng s¶n gièng nh mét nhµ tù nhiªn häc ®Æt ra, ch¼ng h¹n, vÊn ®Ò
tiÕn ho¸ cña mét gièng sinh häc míi, mét khi ®· biÕt nguån gèc cña nã vµ
®Þnh ®îc híng râ rÖt sù biÕn ®æi cña nã”.
Chñ nghÜa t b¶n hiÖn ®¹i, trªn thùc tÕ ®· ®¹t ®îc nh÷ng sù vÜ ®¹i nhÊt
®Þnh nµo ®ã nhng l¹i kh«ng ®ñ søc vît qua nh÷ng m©u thuÈn c¬ b¶n trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, l¹i bÞ giíi h¹n bëi ngìng kh«ng thÓ nµo tr¸nh ®îc cña
sù khñng ho¶ng, nªn tÊt yÕu sÏ bÞ thay thÕ bëi thuéc tÝnh nhÊt thêi cña nã.
Dï thÕ nµo ®i n÷a th× xÐt díi gãc ®é v¨n ho¸ v¨n minh, nghÜa lµ gãc ®é chñ
11
nghÜa nh©n ®¹o ch©n chÝnh, chñ nghÜa t b¶n, ngay trong sù phån vinh vÒ
kinh tÕ cña nã, ®ang ®Æt x· héi loµi ngêi tríc cuéc khñng ho¶ng s©u s¾c,
ngay trong cuéc ®iÒu chØnh vÒ chÝnh trÞ, x· héi. Nã ®ang ®i ngîc l¹i ®ßi hái
cña thêi ®¹i chóng ta, ®ã lµ hoµ b×nh, ®éc lËp d©n téc, d©n chñ vµ tiÕn bé x·
héi. §ã lµ t¹o ra sù ph¸t triÓn toµn diÖn con ngêi chø kh«ng ph¶i lµ t¸i t¹o
ra s¶n xuÊt t b¶n - ®iÒu mµ chñ nghÜa t b¶n ®ang cè søc lµm.
V× vËy, vËn mÖnh lÞch sö cña chñ nghÜa t b¶n kÕt thóc sÏ ph¶i tíi håi
®Þnh ®o¹t víi sù më ra mét kû nguyªn lÞch sö míi cña loµi ngêi, ®ã lµ x·
héi chñ nghÜa ph¸t triÓn tÊt yÕu trªn c¬ së b¶n chÊt vµ tiÒn ®å cña chñ
nghÜa t b¶n hiÖn nay.
5. C¬ cÊu giai cÊp.
Do tèc ®é ph¸t triÓn cña khoa häc – kü thuËt vµ lùc lîng s¶n xuÊt,
n¨ng suÊt lao ®éng ®îc n©ng cao, c¬ cÊu giai cÊp x· héi ë c¸c níc t b¶n
ph¸t triÓn cã sù thay ®æi râ rÖt, ®Æc biÖt lµ sù t¨ng nhanh vÒ sè lîng cña
tÇng líp trung gian. Do nh÷ng nhµnh nghÒ truyÒn thèng bÞ thu hÑp, c¸c
ngµnh dÞch vô vµ c«ng nghiÖp míi ra ®êi vµ ph¸t triÓn dÈn tíi tÇng líp
“c«ng nh©n ¸o tr¾ng”, nh©n viªn khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, tÇng
líp trÝ thøc…ngµy mét ®«ng ®¶o. Hä ®ang trë thµnh tÇng líp x· héi chñ
yÕu cña c¸c níc t b¶n ph¸t triÓn. TÇng líp nµy cã ®êi sèng vËt chÊt kh¸ cao,
cã tr×nh ®é d©n trÝ. Hä còng chÝnh lµ lùc lîng lao ®éng cho mét nÒn kinh tÕ
míi, nÒn kinh tÕ tri thøc.
12
PhÇn 2. VËn dông h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vµo sù
nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt nam.
1. tÊt yÕu kh¸ch quan cña con ®êng ®i lªn chñ nghÜa
x· héi ë ViÖt nam .
ViÖc vËn dông lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi cña chñ nghÜa MacLªnin vµo viÖc ®Ò ra chiÕn lîc cho c¸ch m¹ng ViÖt nam tiÕn lªn chñ nghÜa
x· héi. §êng lèi c¸ch m¹ng do Chñ tÞch Hå ChÝ Minh vµ §¶ng ta nªu ra lµ
sù vËn dông s¸ng t¹o h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vµo ®iÒu kiÖn ViÖt nam.
§¶ng ta ®· kh¼ng ®Þnh r»ng sau khi ViÖt nam tiÕn hµnh c«ng viÖc c¸ch
m¹ng d©n chñ nh©n d©n sÏ tiÕn lªn lµm cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa.
§©y lµ sù lùa chän ®óng híng ®i vµ x¸c ®Þnh môc tiªu cña sù ph¸t
triÓn. Chóng ta ®Òu biÕt, ®èi víi §¶ng ta, viÖc lùa chän vµ x¸c ®Þnh nµy ®Æt
ra ngay tõ n¨m 1930 vµ lu«n lu«n ®óng víi mäi biÕn ®éng trong thùc tiÓn
c¸ch m¹ng ph¸t triÓn cña ViÖt nam, trong lÞch sö ®Êu tranh c¸ch m¹ng cña
§¶ng vµ cña d©n téc ta, s¸ch lîc v¾n t¾t do NguyÔn ¸i Quèc khëi th¶o vµ
luËn v¨n chÝnh trÞ cña §¶ng n¨m 1930 ®· ghi râ c¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i
theo con ®êng “t s¶n d©n quyÒn c¸ch m¹ng ®Ó ®i tíi x· héi céng s¶n”, bá
qua giai ®o¹n ph¸t triÓn t b¶n chñ nghÜa. Sù lùa chon nµy lµ kÕt qu¶ trùc tiÕp
n¶y sinh tõ sù gi¸c ngé chñ nghÜa Mac – Lªnin, chñ nghÜa x· héi khoa häc
ë l·nh tô NguyÔn ¸i Quèc sau mét thËp niªn (1911- 1920) ra ®i t×m ®êng
cøu níc. Ngêi ®· nhËn thÊy râ c¸ch m¹ng ViÖt nam sÏ ®i theo con ®êng
c¸ch m¹ng th¸ng Mêi Nga (Liªn X« cò) vµ “®êng c¸ch mÖnh” (1972) lµ t¸c
phÈm lý luËn Macxit ®Çu tiªn ®îc x©y dùng trªn nÒn mãng cña t tëng ®ã.
Trong t¸c phÈm nµy, NguyÔn ¸i Quèc ®· chØ râ: “trong thÕ giíi b©y giê chØ
cã c¸ch mÖnh Nga lµ ®· thµnh c«ng vµ thµnh c«ng ®Õn n¬i NghÜa lµ d©n
chóng ®îc hëng c¸i tù do h¹nh phóc, b×nh ®¼ng thËt chø kh«ng phait tù do
vµ b×nh ®¼ng gi¶ gièi nh ®Õ quèc khoe khoang bªn An nam” Ngêi kh¼ng
®Þnh, chØ cã chñ nghÜa Mac – Lªnin lµ ch©n chÝnh nhÊt, ch¾c ch¾n nhÊt vµ
c¸ch mÖnh nhÊt mµ chóng ta sÏ ®i theo. Tõ bíc ngoÆt n¨m 1920, khi
NguyÔn ¸i Quèc trë thµnh ngêi céng s¶n vµ cho ®Õn nh÷ng n¨m sau nµy
Ngêi ®Òu nhÊt qu¸n kh¼ng ®Þnh: gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng d©n téc chØ
cã thÓ thùc hiÖn ®îc b»ng con ®êng c¸ch m¹ng v« s¶n, b»ng cuéc x©y dùng
chñ nghÜa x· héi míi, x· héi céng s¶n chñ nghÜa.
Khi miÒn b¾c ®· ®îc gi¶i phãng nhng miÒn nam cßn ph¶i tiÕp tôc
chiÕn ®Êu v× ®éc lËp tù do cña Tæ Quèc, t×nh h×nh lóc ®ã ®Æt ra c©u hái:
MiÒn B¾c cã nªn bíc ngay vµo thêi kú qu¸ ®é ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi
13
hay kh«ng khi môc tiªu ®éc lËp d©n téc cha ®îc gi¶i quyÕt xong ë
miÒn
Nam? §¶ng ta kh¼ng ®Þnh lµ ph¶i ®ång thêi tiÕn hµnh hai nhiÖm vô c¸ch
m¹ng: tiÕp tôc cuéc c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ ë miÒn Nam vµ tiÕn hµnh
x©y dîng chñ nghÜa x· héi ë miÒn B¾c. Sù lùa chän nµy ®· ®îc thùc tiÔn
x¸c nhËn lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. Kh«ng cã sù hËu thuÈn cña chñ nghÜa x·
héi ë miÒn B¾c, c¸ch m¹ng miÒn Nam sÏ kh«ng cã sù ®¶m b¶o vËt chÊt vµ
tinh thÇn cÇn thiÕt cho th¾ng lîi.
Vµ khi miÒn Nam ®· ®îc gi¶i phãng, ®Êt níc ®îc thèng nhÊt, mét vÊn
®Ò còng ®îc ®Æt ra lµ miÒn Nam sÏ cïng miÒn B¾c tiÕn lªn chñ nghÜa x· héi
hay t¹m thêi dõng l¹i mét thêi gian ®Ó phôc håi sau chiÕn tranh? Cã thÓ nãi,
sù lùa chän nµy lµ mét thö th¸ch kh«ng kÐm phÇn phøc t¹p. §¶ng quyÕt
®Þnh c¶ níc cïng ®i lªn chñ nghÜa x· héi. QuyÕt ®Þnh nµy l¹i mét lÇn n÷a ®îc thùc tiÔn x¸c ®Þnh lµ hoµn toµn ®óng ®¾n.
Vµo gi÷a nh÷ng n¨m 90, kinh tÕ x· héi níc ta l©m vµo t×nh tr¹ng
khñng ho¶ng trÇm träng, chÕ ®é x· héi chñ nghÜa ë Liªn X« vµ ®«ng ¢u
®ang chao ®¶o. Nhng còng chÝnh vµo lóc Êy, §¶ng ta ®· quyÕt ®Þnh ®êng lèi
®æi míi, chñ tr¬ng x©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn, vËn
hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng vµ cã sù qu¶n lý cña Nhµ níc theo ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa, më cöa vµ héi nhËp víi bªn ngoµi. Thªm mét lÇn n÷a, thùc tÕ
l¹i chøng minh ®©y lµ sù lùa chän ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ níc ta.
Cã thÓ nãi, nh÷ng quyÕt s¸ch cña §¶ng ta ë thêi kú nµy thÓ hiÖn sù
n¨ng ®éng vµ t duy lý luËn g¾n liÒn víi sù mÈn c¶m vÒ thùc tiÔn cïng b¶n
lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng. §ã lµ sù kh¼ng ®Þnh tÝnh tÊt yÕu cña sù ®æi míi
theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa: ®æi míi ®Ó ph¸t triÓn, ®Ó tho¸t khái t×nh
tr¹ng khñng ho¶ng, ®Ó tho¸t qua khái sù k×m h·m cña m« h×nh cò – m«
h×nh hµnh chÝnh bao cÊp, ®Ó gi¶i phãng vµ khai th¸c mäi tiÒm n¨ng ph¸t
triÔn x· héi nh»m thùc hiÖn môc tiªu d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng
b»ng vµ v¨n minh. §æi míi kh«ng ph¶i lµ tõ bá chñ nghÜa x· héi, mµ lµ ®Ó
kh¼ng ®Þnh tÝnh quy luËt ph¸t triÔn cña con ®êng ®ã vµ cho c«ng cuéc x©y
dùng chñ nghÜa x· héi c«ng b»ng, v¨n minh, ®óng víi quy luËt kh¸ch quan
h¬n phï hîp víi hoµn c¶nh, ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña ®Êt níc víi xu thÕ, ®Æc
®iÓm cña thÕ giíi hiÖn ®¹i. §æi míi lµ ®Ó x©y dùng chñ nghÜa x· héi hiÖu
qu¶ h¬n, lµm cho chñ nghÜa x· héi béc lé vµ kh¼ng ®Þnh b¶n chÊt u viÖt cña
nã, tõng bíc ®Þnh h×nh vµ ph¸t triÔn trong thùc tÕ, lµm cho “®êi sèng vËt
chÊt ngµy cµng t¨ng, ®êi sèng tinh thÇn ngµy cµng tèt, x· héi ngµy cµng v¨n
minh, tiÕn bé” ®Ó cho nh©n d©n cã cuéc sèng Êm no, h¹nh phóc, ®îc ph¸t
14
huy mäi kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña m×nh vµ thùc sù ®Ó cho ngêi d©n thùc sù
lµm chñ x· héi, lµm chñ cuéc sèng cña m×nh nh lêi B¸c Hå ®· d¹y.
Trong c«ng cuéc ®æi míi ë níc ta, chóng ta vÈn gi÷ v÷ng môc tiªu x·
héi chñ nghÜa. §i lªn chñ nghÜa x· héi lµ phï hîp víi xu híng cña thêi ®¹i
vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta. Tuy nhiªn, chóng ta di lªn chñ nghÜa x· héi
tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn lµ s¶n xuÊt nhá, l¹c hËu, bá qua t b¶n chñ
nghÜa. ChÝnh v× vËy mµ chóng ta ®· bá qua nh÷ng bíc ®i mµ tÊt yÕu kh«ng
thÓ bá qua ®îc. Bªn c¹nh ®ã, ®iÓm næi lªn vÒ sù ph¸t triÓn kinh tÕ lµ chóng
ta l¹c hËu kh¸ xa so víi khu vùc vµ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, chóng ta ph¶i tËp
trung ph¸t triÓn m¹nh mÏ lùc lîng s¶n xuÊt, ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸,
hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho chñ nghÜa x· héi.
Nh vËy, ®i lªn chñ nghÜa x· héi lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, vµ nã ®îc thÓ
hiÖn trong c«ng cuéc ®æi míi cña §¶ng, ®æi míi ®Ó x¸c lËp mét sù æn ®Þnh
míi nh»m lµm cho ®Êt níc ®¹t tíi sù ph¸t triÔn bÒn v÷ng. §iÒu ®ã cã
nghÜa lµ chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh con ®êng x©y dùng chñ nghÜa x· héi víi sù
n¨ng ®éng, tÝch cùc h¬n n÷a, phï hîp víi t×nh h×nh biÕn ®éng trªn thÕ giíi.
ChÕ ®é x· héi chñ nghÜa mµ chóng ta ®ang x©y dùng sÏ lµ chÕ ®é ph¸t triÔn
vµ sö dông tèt nhÊt nh÷ng nguån lùc cña chÝnh m×nh, trong ®ã søc m¹nh
quyÕt ®Þnh chÝnh lµ nguån lùc con ngêi. §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt
cña x· héi chñ nghÜa.
2. nh÷ng nhiÖm vô cña thêi kú qu¸ ®é.
Thêi kú qu¸ ®é lµ thêi kú t¹o c¬ së vËt chÊt vµ con ngêi cho chñ nghÜa
x· héi trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nµy, víi ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh cña ViÖt
nam, ®· ®Æt ra cho chóng ta nh÷ng nhiÖm vô:
- Thùc hiÖn c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc ®Ó x©y
dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cho nÒn s¶n xuÊt lín hiÖn ®¹i. C«ng cuéc nµy
®Æt ra nh÷ng nhiÖm vô lín mµ chóng ta cÇn gi¶i quyÕt. Cô thÓ lµ: t¹o ra
nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu vÒ vËt chÊt kü thuËt, con ngêi vµ khoa häc c«ng
nghÖ, huy ®éng mäi nguån vèn, nguån lùc lao ®éng lµm cho nÒn kinh tÕ
t¨ng trëng nhanh vµ bÒn v÷ng trªn c¬ së n©ng cao mäi mÆt cña ®êi sèng x·
héi. Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc cÇn ph¶i thùc hiÖn mét
sè néi dung c¬ b¶n sau:
+ T¨ng thªm tèc ®é vµ tû träng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp trong nÒn kinh tÕ quèc
d©n
+ Dùa trªn sù thay ®æi vÒ c«ng nghÖ, chóng ta ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn
kinh tÕ dÈn tíi t¨ng trëng nhanh vµ l©u bÒn.
15
+KhuyÕn khÝch vµ ®µo t¹o nh÷ng tµi n¨ng trÎ nh»m t¹o ra ®éi ngò c¸n bé cã
tr×nh ®é, kü thuËt cao.
- Thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ kÕt hîp víi n¨ng lùc s¸ng t¹o cña
quÇn chóng. Muèn vËy ph¶i n¾m b¾t ®îc ®Çy ®ñ chÝnh x¸c c¸c th«ng tin
cÇn thiÕt th«ng qua c¸c c«ng ty t vÊn trong vµ ngoµi níc ®Ó ®¶m b¶o lùa
chän c«ng nghÖ chÝnh x¸c. Më réng liªn kÕt, liªn doanh víi níc ngoµi ®Ó
cã thÓ khai th¸c c«ng nghÖ tiªn tiÕn mét c¸ch trùc tiÕp.
- X©y dùng vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn theo
®Þnh híng chñ nghÜa x· héi vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý
cña Nhµ níc. Muèn vËy cÇn ph¶i chÊn chØnh ®æi míi vµ ph¸t triÓn cã hiÖu
qu¶ khu vùc doanh nghiÖp nhµ níc ®Ó lµm tèt vai trß hç trî vµ thóc ®Èy c¸c
thµnh phÇn kh¸c cïng ph¸t triÓn. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn
kinh tÕ kh¸c cïng ph¸t triÓn theo ®óng Ph¸p luËt vµ quan träng nhÊt lµ ph¶i
tõng bíc híng vµo con ®êng t b¶n nhµ níc.
- Ph¶i thËn träng trong sù ph¸t triÓn x· héi, më réng giao lu v¨n ho¸
víi níc ngoµi, ph¶i cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu chèng l¹i sù th©m nhËp cña c¸c
lo¹i v¨n ho¸ ®éc h¹i. KÕ thõa vµ ph¸t triÓn c¸c truyÒn thèng tèt ®Ñp cña d©n
téc.
- CÇn tiÕp tôc ®æi míi bé m¸y nhµ níc theo híng tiÕn bé dùa trªn
nh÷ng c¬ së sau:
+ Chèng quan liªu chuyªn quyÒn trong bé m¸y nhµ níc
+ Ph¶i ®a ra mét hÖ thèng Ph¸p luËt chÆt chÎ ®ång bé vµ cã tÝnh kh¶ thi.
Ph¶i ®¶m b¶o thùc hiÖn nghiªm chØnh mäi luËt ph¸p ®· ®Ò ra.
+ Ph¶i cã chÝnh s¸ch, quy m« ®µo t¹o båi dìng nh÷ng c¸n bé cã n¨ng lùc
phï hîp víi yªu cÇu ®æi míi vµ ph¸t triÓn ®Êt níc. §ång thêi ph¶i sö dông
hîp lý nguån nh©n lùc cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n.
16
PhÇn 3. KÕt luËn.
Tãm l¹i, h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét trong nh÷ng thµnh tùu
khoa häc mµ C.Mac ®Ó l¹i cho nh©n lo¹i. Lý luËn ®ã ®· chØ ra: x· héi lµ
mét hÖ thèng mµ trong ®ã quan hÖ s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t
triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, vµ c¸c quan hÖ s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh mµ trªn ®ã
dùng lªn mét kiÕn tróc thîng tÇng ph¸p lý vµ chÝnh trÞ còng nh c¸c h×nh th¸i
kinh tÕ x· héi t¬ng øng. §ång thêi lý luËn còng chØ ra r»ng sù vËn ®éng vµ
ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét qu¸ tr×nh lÞch sö tù
nhiªn. Th«ng qua c¸ch m¹ng x· héi, c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi thay thÕ
nhau tõ thÊp lªn cao. Tuy nhiªn sù vËn ®éng cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x·
héi võa bÞ chi phèi bëi c¸c quy ®Þnh chung, võa bÞ t¸c ®éng bëi c¸c ®iÒu
kiÖn lÞch sö cô thÓ cña c¸c quèc gia.
Ngµy nay, x· héi loµi ngêi ®· cã sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n rÊt nhiÒu
so víi thêi cña C.Mac. Nhng sù ph¸t triÓn ®ã vÈn dùa trªn c¬ së lý luËn
h×nh th¸i kinh tÕ x· héi mµ gi¸ trÞ cña nã vÈn ®îc gi÷ nguyªn trong mäi giai
®o¹n. Tuy nhiªn, lý luËn h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi kh«ng cã tham väng
gi¶i thÝch tÊt c¶ c¸c hiÖn tîng cña ®êi sèng x· héi mµ nã ®ßi hái ®îc bæ
sung b»ng c¸c ph¬ng ph¸p tiÕp cËn míi vÒ x· héi, kh«ng ph¶i v× thÕ mµ lý
luËn h×nh th¸i kinh tÕ x· héi trë nªn lçi thêi.
Lý luËn vÒ h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi ®· chØ ra con ®êng ®i lªn chñ
nghÜa x· héi lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan vµ chÝnh nã ®· ®Ò ra nh÷ng híng ®i
®óng ®¾n vµ tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cho c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc ta
ngµy cµng ph¸t triÓn cao h¬n.
Nh vËy, ta cã thÓ ch¾c ch¾n kh¼ng ®Þnh ®îc r»ng: h×nh th¸i kinh tÕ –
x· héi vÈn cßn gi÷ nguyªn gi¸ trÞ khoa häc vµ tÝnh thêi ®¹i cña nã. Nã thËt
sù lµ ph¬ng ph¸p luËn khoa häc ®Ó ph©n tÝch thêi ®¹i hiÖn nay nãi chung vµ
c«ng cuéc x©y dùng ®Êt níc ë ViÖt nam nãi riªng. Nã lµ c«ng cô, lµ kim chØ
nam xuyªn suèt qu¸ tr×nh ®Êu tranh c¸ch m¹ng vµ gi÷ g×n d©n téc cña cha
«ng ta.
Môc lôc
Lêi giíi thiÖu
PhÇn 1. Kh¸i luËn, néi dung h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi
1. Kh¸i niÖm
2. KÕt cÊu vµ chøc n¨ng cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh h×nh th¸i kinh tÕ
– x· héi
3. Sù ph¸t triÓn cña c¸c h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi lµ mét qu¸ tr×nh
Trang
1
1
1
5
17
lÞch sö tù nhiªn
3.1 H×nh th¸i kinh tÕ t b¶n
3.2 Sù træi dËy cña c¸c níc thø ba
3.3 Vai trß cña c¸c tæ chøc quèc tÕ
4. L«gic “sù vÜ ®ai vµ tÝnh tÊt yÕu nhÊt thêi cña b¶n th©n chÕ ®é t
s¶n” ®Õn chñ nghÜa x· héi
5. C¬ cÊu giai cÊp
PhÇn 2. VËn dông h×nh th¸i kinh tÕ – x· héi vµo sù nghiÖp x©y
dùng chñ nghÜa x· héi ë ViÖt nam
1. TÊt yÕu kh¸ch quan cña con ®êng lªn chñ nghÜa x· héi.
2. Nh÷ng nhiÖm vô cña thêi kú qu¸ ®é
PhÇn 3. KÕt luËn
6
9
10
10
14
15
15
18
20
18
- Xem thêm -