Tài liệu Hình ảnh doanh nhân việt nam trên báo in kinh tế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN ------------------------------------------ NGUYỄN THỊ NHUNG HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ (Khảo sát báo: Diễn đàn doanh nghiệp; Thời báo kinh tế Việt Nam. Thời gian từ tháng 3/2017- tháng 2/2018) LUẬN VĂN THẠC SĨ BÁO CHÍ HỌC Hà Nội - 2018 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN -------------------------------------------- NGUYỄN THỊ NHUNG HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ (Khảo sát báo: Diễn đàn doanh nghiệp; Thời báo kinh tế Việt Nam. Thời gian từ tháng 3/2017- tháng 2/2018) Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Báo chí học Mã số: 60.32.01.01 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Phạm Hải Chung Hà Nội - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi được thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Phạm Hải Chung. Tất cả nội dung của luận văn bao gồm: các số liệu nghiên cứu, những phân tích, nhận xét, đánh giá, nêu trong luận văn đều hoàn toàn trung thực và khách quan, chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào. Luận văn kế thừa có chọn lọc, các trích dẫn từ những công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến đề tài. Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình. Học viên Nguyễn Thị Nhung LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này, tôi đã gặp không ít khó khăn trong việc khảo sát, phỏng vấn, tài liệu nghiên cứu… nhưng tôi đã có được sự hướng dẫn tận tình của các thầy cô, sự giúp đỡ và hỗ trợ hết mình của bạn bè, đồng nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy cô khoa trong khoa, đã tận tình dạy dỗ, truyền đạt kiến thức cũng như tạo mọi điều kiện cho tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Phạm Hải Chung người đã trực tiếp hướng dẫn, luôn động viên, khích lệ và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành luận văn tôi trong suốt quá trình hoàn thiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn các anh/chị/ bạn bè trong lớp đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong quá trình học tập, nghiên cứu hoàn thành luận văn này. Trong khoảng thời gian nghiên cứu hạn chế, chắc chắn luận văn vẫn còn có những thiếu sót. Tôi mongnhận được những góp ý của bạn bè, thầy cô để đề tài được hoàn thiện hơn. Tôi xin chân thành cảm ơn! Học viên Nguyễn Thị Nhung MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ ..................................................................................... 9 1.1. Một số khái niệm về hình ảnh doanh nhân.................................................... 9 1.1.1. Khái niệm Doanh nhân .................................................................................. 9 1.1.2. Hình ảnh doanh nhân .................................................................................. 11 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến xây dựng hình ảnh doanh nhân .......................... 13 1.2. Giới thiệu về Báo in kinh tế .......................................................................... 16 1.2.1. Khái niệm báo in kinh tế .............................................................................. 16 1.2.2. Đặc điểm của báo in kinh tế......................................................................... 19 1.2.3. Vai trò của báo in kinh tế đối với doanh nhân Việt Nam .............................. 21 1.3. Tiêu chí đánh giá nội dung hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên .............. 24 báo in kinh tế ....................................................................................................... 24 1.3.1. Doanh nhân và những đóng góp với xã hội .................................................. 25 1.3.2. Doanh nhân dám chấp nhận rủi ro, dám nghĩ, dám làm............................... 26 1.3.3. Doanh nhân với các tổ chức hiệp hội ........................................................... 27 1.4. Một số lý thuyết về truyền thông đại chúng .................................................... 28 1.4.1. Mô hình truyền thông Shannon và Weaver ................................................... 28 1.4.2. Thuyết dòng chảy hai bước .......................................................................... 30 i u ết ch ng 1 ................................................................................................. 31 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ ............................................................................................... 33 2.1. Sơ lƣợc về các báo in kinh tế khảo sát ......................................................... 33 2.1.1. Báo Diễn đàn doanh nghiệp......................................................................... 33 2.1.2. Báo Thời báo kinh tế Việt Nam .................................................................... 35 2.1.3. Tiêu chí và số lượng bài báo khảo sát .......................................................... 36 2.2. Phân tích hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế được khảo sát.. 38 2.2.1. Nội dung thể hiện hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế .............. 38 2.2.2. Phương thức thể hiện hình ảnh doanh nhân Việt Nam ................................. 58 ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế được khảo sát .. 69 2.3.1. Thành công .................................................................................................. 69 2.3.2. Hạn chế ....................................................................................................... 70 Ti u kết ch ng 2 ................................................................................................. 75 CHƢƠNG 3. GỢI Ý MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ.............................................................................................................. 76 3.1. Nhóm giải pháp ............................................................................................. 76 3.1.1. Nâng cao nhận thức về sự cần thiết xây dựng hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế đối với Cơ quan lãnh đạo, phóng viên – BTV và đội ngũ doanh nhân ....... 76 3.1.2. Đổi mới nội dung và phương thức xây dựng hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế.................................................................................................. 79 3.1.3. Tăng cường nguồn nhân lực nâng cao chất lượnghình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế ......................................................................................... 80 3.2. Nhóm các kiến nghị ...................................................................................... 83 3.2.1. Kiến nghị với cơ quan quản lý nhà nước ...................................................... 83 3.2.2. Kiến nghị với Ban biên tập........................................................................... 84 3.2.3. Kiến nghị với hiệp hội doanh nhân, đội ngũ doanh nhân ............................. 86 3.2.4. Kiến nghị đối với người làm truyền thông cho doanh nhân .......................... 87 Ti u kết ch ng 3 ................................................................................................. 92 KẾT LUẬN .......................................................................................................... 93 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 97 PHỤ LỤC Phụ lục 1 Bảng mã Phụ lục 2 Phiếu phỏng vấn Phụ lục 3 Các bài báo tiêu biểu DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Mô hình truyền thông Shannon và Weaver............................................. 29 Hình 1.2. Mô hình truyền thông “Dòng chảy hai bước”(1955)............................... 30 Hình 2.1. Giao diện báo Diễn đàn doanh nghiệp Việt Nam .................................... 34 Hình 2.2. Giao diện Báo Thời báo kinh tế Việt Nam.............................................. 35 Hình 2.3 Số lượng bài viết khảo sát trên báo Thời báo kinh tế Việt Nam từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018 ....................................................................................... 37 Hình 2.4 Số lượng bài viết khảo sát trên báo Diễn Đàn Doanh nghiệp từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018 ....................................................................................... 37 Hình 2.5. Hình ảnh doanh nhân Việt Nam xuất hiện như thế nào? ......................... 38 Hình 2.6. Mức tăng trưởng kinh tế của Việt Nam so với các nước khu vực Đông Nam Á ................................................................................................................... 41 Hình 2.7. Tình hình hoạt động doanh nghiệp Việt Nam đến tháng 12/2017 ........... 42 Hình 2.8. Mức tài sản của một số doanh nhân Việt Nam tiêu biểu thay đổi theo năm tính đến tháng 4/2018 ............................................................................................ 44 Hình 2.9. Ảnh chụp Góp ý của doanh nhân mục Café Doanh nhân ....................... 45 Hình 2.10. Ảnh chụp ý kiến của doanh nhân về vấn đề rào cản kinh tế tư nhân .... 47 Hình 2.11. Chuyên mục “CEO- Chìa khóa thành công” trên báo Diễn Đàn Doanh Nghiệp ................................................................................................................... 50 Hình 2.12. Danh sách doanh nhân Việt Nam giàu nhất trên sàn chứng khoán ........ 54 Hình 2.13. Hình ảnh những doanh nhân Việt Nam thành đạt trong sản xuất, kinh doanh, biết nắm bắt cơ hội, dám nghĩ, dám làm ..................................................... 55 Hình 2.14. Trang chủ báo Diễn đàn Doanh nghiệp ngày 13/10/2017 .................... 59 Hình 2.15. Biểu đồ thể hiện việc sử dụng ngôn ngữ trên 2 báo in kinh tế ............... 60 Hình 2.16. Biểu đồ so sánh việc sử dụng ngôn ngữ trên 2 báo khảo sát ................ 61 Hình 2.17. Tỉ lệ số lượng bài viết khảo sát trên báo Thời báo kinh tế Việt Nam từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018 .............................................................................. 61 Hình 2.18. Tỉ lệ số lượng bài viết khảo sát trên báo Diễn đàn doanh nhân từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018 ....................................................................................... 62 Hình 2.19. Số lượng hình ảnh sử dụng trong bài viết về hình ảnh doanh nhân ....... 65 Hình 2.20. Cách sử dụng ảnh trong các bài viết trên báo DĐDN & TBKT ............ 65 Hình 2.21. Biểu đồ so sánh việc sử dụng ảnh trên báo DĐDN & TBKT ................ 66 Hình 2.22. Thống kê lĩnh vực được đề cập đến nhiều nhất trong 2 báo khảo sát .... 72 Hình 2.23. Thống kê lĩnh vực hoạt động của doanh nhân Việt Nam ...................... 72 Hình 2.24.Lĩnh vực doanh nhân hoạt động được thể hiện trên 2 báo khảo sát ........ 73 Hình 2.25. Tỉ lệ doanh nhân nam nữ xuất hiện trên 1200 bài khảo sát ................... 73 DANH MỤC VIẾT TẮT ĐH Đại học KHXH& NV Khoa học Xã hội và Nhân văn ĐH QGHN Đại học Quốc gia Hà nội TBKTVN Thời báo kinh tế Việt Nam DĐDN Diễn đàn Doanh nghiệp NXB Nhà xuất bản PGS, TS Phó Giáo sư, Tiến sĩ Th.s Thạc sĩ PV Phóng viên DN Doanh nghiệp CNH-HĐH Công nghiệp hóa- Hiện đại hóa TPP Hiệp định Đối tác Kinh tế Chiến lược xuyên Thái Bình Dương WTO Tổ chức Thương mại Thế giới VCCI Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam CTHĐQT Chủ tịch Hội đồng quản trị PR Public relations ( Quan hệ công chúng) DNNN Doanh nghiệp nhà nước LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xây dựng hình ảnh cá nhân được xem là cách để chứng minh sự hiện hữu của mỗi cá nhân trong thế giới rộng lớn, để người khác biết được sự khác biệt, bản sắc riêng, cá tính riêng, mà không lẫn với bất cứ ai khác. Mỗi cá nhân nếu xây dựng tốt hình ảnh thì còn có thể tạo ra sự ảnh hưởng, giúp đỡ được người khác, tạo sự lan tỏa lối sống văn minh, tích cực đến những người xung quanh, đó chính là giá trị to lớn mà việc xây dựng hình ảnh cá nhân đạt được. Đặc biệt, đối với doanh nhân những người được xem là lực lượng nòng cốt của nền kinh tế đất nước. Sự đóng góp của họ góp phần đưa nền kinh tế ngày càng phát triển trong thời kì toàn cầu hóa và tự do thương mại, tiến tới hội nhập sâu rộng trên thế giới. Ngày 20/9/2004 Thủ tướng Chính phủ nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Phan Văn Khải đã ký Quyết định số 990/QĐ-TTg hàng năm lấy ngày 13 tháng 10 là Ngày doanh nhân Việt Nam. Điều này có ý nghĩa cực kỳ sâu sắc, bởi sau 59 năm, vào ngày 13/10/1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết một bức thư gửi cho giới Công thương Việt Nam. Trong thư, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định vai trò và tầm quan trọng của giới công thương trong hoạt động xây dựng kinh tế đất nước. Với vị thế ngày càng được khẳng định, đội ngũ doanh nhân Việt Nam đã tạo nên vị thế, khẳng định vị trí của Việt Nam trên bản đồ kinh tế thế giới. Tuy nhiên, những năm trước đổi mới, nền kinh tế chưa phát triển đa ngành, đa nghề nên hình ảnh doanh nhân chưa được chú trọng. Nhưng đến nay, đặc biệt từ khi Việt Nam gia nhập WTO, TPP, cánh cổng giao thương được mở rộng tạo điều kiện cho các tập đoàn nước ngoài ồ ạt tràn vào thị trường nước ta, với những ưu thế về tiềm lực tài chính, kinh nghiệm, công nghệ… họ đã nhanh chóng chiếm lĩnh thị trường và niềm tin của người tiêu dùng Việt Nam. Trong khi đó, tại Việt Nam có đến 97% doanh nghiệp nhỏ và vừa, việc đầu tư cho thương hiệu còn tồn tại những yếu kém trong việc hoạch định chiến lược phát triển, phân bổ kinh phí hợp lý…Vì vậy, với các doanh nhân việc xây dựng hình ảnh không chỉ là mục tiêu cá nhân mà còn là một hình thức để xây dựng, hỗ trợ đối với doanh nghiệp, tổ chức hay thương hiệu sản phẩm. 1 Ngoài các hoạt động quan hệ, đối nội, đối ngoại, một kênh truyền thông mà các doanh nhân hết sức quan tâm để liên tục củng cố hình ảnh, việc làm tốt đẹp của mình trước công chúng đó là báo chí. Báo chí trở thành phương tiện có vai trò quan trọng hoạt động xây dựng hình ảnh của doanh nhân. Báo chí trở thành cầu nối để hình ảnh của các doanh nhân được phủ rộng đến từng công chúng, mang lại cho họ sự thiện cảm và niềm tin. Là một trong những loại hình ra đời sớm của báo chí – Báo in nhanh chóng trở thành cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân - cơ quan tuyên truyền giải thích vận động nhân dân thực hiện đường lối, chính sách, đồng thời định hướng chính trị, tư tưởng cho công chúng trước các sự kiện, vấn đề trong nước cũng như quốc tế. Qua nhiều thập kỷ, báo chí nói chung và báo in nói riêng, từng bước phát triển vững mạnh, trở thành một bộ phận không thể tách rời của nền báo chí cách mạng Việt Nam. Trong bối cảnh hiện nay, báo in đang đứng trước những cơ hội thách thức mới. Những thành tựu về khoa học và công nghệ đã tạo tiền đề để những người làm báo chí, truyền thông những công nghệ tiên tiến, góp phần quan trọng để thúc đẩy các loại hình báo chí, truyền thông từ kỷ nguyên in ấn sang kỷ nguyên kỹ thuật số. Trước những tác động mạnh mẽ của công nghệ truyền thông, và sự thay đổi về nhu cầu, tâm lý của công chúng, đặt ra cho những người làm báo nói chung, nhất là những người đang công tác tại các cơ quan báo in nhiều thách thức. Thực tế cho thấy, thời gian qua nhiều cơ quan báo ở nước ta đã tìm cách thích ứng với xu thế truyền thông đa phương tiện và bước đầu gặt hái được thành công nhất định. Sự ra đời của các chuyên trang báo in không chỉ đơn thuần làm nhiệm vụ đưa tin, phản ánh thụ động các sự kiện; mà đóng vai trò ngày càng tích cực, tham gia trực tiếp vào các sự kiện. Nhìn ở một góc độ khác, các chuyên trang báo in cũng đã tạo ra ảnh hưởng to lớn về kinh tế, xã hội, văn hóa, chính sách, phát triển doanh nghiệp, doanh nhân… Nhiều hình ảnh, ngôn từ và cách hành xử thể hiện trong các bài viết, các trang báo đã nhanh chóng xâm nhập vào cuộc sống. Những thông điệp về hình ảnh doanh nhân trên báo in được phản ánh đa dạng hơn, phong phú hơn đó không chỉ là hình ảnh doanh nhân với siêu xe, tỷ phú, 2 người đẹp, đại gia mà còn là những tấm gương doanh nhân thành đạt với những phẩm chất tốt đẹp: khát vọng vươn lên làm giàu cho bản thân và đất nước; có kiến thức chuyên môn và kỹ năng quản lý tiên tiến; có trí tuệ, thông minh, chịu khó học hỏi; có bản lĩnh văn hóa vững vàng; trọng tình nghĩa, giữ chữ tín; có ý thức công dân; dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận mạo hiểm rủi ro để khởi nghiệp, có trách nhiệm xã hội… Một số doanh nhân lãnh đạo doanh nghiệp phát triển xuất sắc, có ảnh hưởng lớn tới xã hội như Phạm Nhật Vượng, Trương Gia Bình, Đoàn Nguyên Đức, Đặng Lê Nguyên Vũ, Phạm Thị Việt Nga…Tuy nhiên, bên cạnh đó còn có rất nhiều doanh nhân chưa thực sự đạt được cái tâm, cái tầm cần có của một doanh nhân đúng nghĩa. Vẫn còn tình trạng tối đa hóa lợi nhuận, chạy theo danh lợi, bất chấp đạo lý, vi phạm đạo đức kinh doanh hay những bài viết về hình ảnh doanh nhân theo đơn đặt hàng được “tô hồng”quá mức, những bài viết quy chụp doanh nghiệp để lấy hợp đồng quảng cáo… đây là những hạn chế, những tồn đọng vẫn tồn tại, làm cho hình ảnh người doanh nhân bị méo mó trong mắt công chúng. Với mong muốn có thể làm sáng tỏ vấn đề: hình ảnh doanh nhân Việt Nam được phản ánh như thế nào trên báo in kinh tế hiện nay, dưới góc nhìn thẳng thắn, đa chiều? Được sự đồng ý và hướng dẫn của TS. Phạm Hải Chung, người viết mạnh dạn nghiên cứu về đề tài: “Hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế” qua khảo sát 2 báo: Diễn đàn doanh nghiệpvà Thời báo kinh tế Việt Nam trong thời gian một năm từ tháng 3/2017- tháng 2/2018. Luận văn này sẽ mang lại một số giá trị về lý luận và ý nghĩa thực tiễn. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Cho đến thời điểm hiện tại đã có nhiều sách báo, công trình nghiên cứu về đề tài doanh nghiệp, doanh nhân, mối quan hệ báo chí và doanh nghiệp, văn hóa doanh nhân, doanh nghiệp. Tuy nhiên, tại Việt Nam chưa có một công trình nào nghiên cứu đề tài: “Hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế”. Trong Cuốn sách “Vai trò của báo chí trong phát triển doanh nghiệp” của Phạm Thắng, - Hoàng Hải, NXB Lao động. Các vấn đề được tác giả trình bày trong cuốn sách đã tạo nên một bức tranh đa dạng về sự đổi mới của doanh nghiệp nhà 3 nước. Trong đó, tác giả đã chỉ ra, báo chí có vai trò quan trọng như thế nào tới sự phát triển của doanh nghiệp. Những tác động của báo chí với sự phát triển của doanh nghiệp trong cuốn sách này đã đáp ứng một phần sự tham khảo, nghiên cứu của những nhà doanh nghiệp doanh nhân và quản lý kinh tế. Cuốn “Những điển hình trong xây dựng văn hóa doanh nhân – doanh nghiệp”, của Hoàng Hải (Chủ biên), NXB Lao động (2011). Cuốn sách ghi lại những hình ảnh doanh nhân điển hình của đất nước, những triết lý sống, quan điểm của các doanh nhân thành đạt. Qua các bài viết, tác giả tập trung ghi lại quá trình khởi nghiệp của những người doanh nhân biết nắm bắt cơ hội kinh doanh, vượt qua khó khăn, thử thách, để đạt được thành quả. Những người doanh nhân dám nghĩ dám làm có trách nhiệm xã hội. Đây là phần tài liệu rất hữu ích cho người viết tham khảo trong luận văn này. Cuốn sách “Doanh nhân và văn hóa doanh nhân Việt Nam” của Nguyễn Viết Lộc (Chủ biên), (2015), XB Đại học Quốc gia Hà Nội. Bước đầu tác giả đưa ra cách tiếp cận mới về nhận diện doanh nhân và văn hóa doanh nhân; từ đó giới thiệu mô hình văn hóa doanh nhân Việt Nam theo cách tiếp cận hệ giá trị văn hóa như là một khung lý thuyết làm công cụ nghiên cứu và xây dựng giải pháp cho phát triển văn hóa doanh nhân Việt Nam bối cảnh kinh tế Việt Nam đổi mới và hội nhập quốc tế ngày nay. “Tác động của báo chí đối với doanh nghiệp”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học KHXH &NV (ĐH QGHN), Hà Nội của tác giả Nguyễn Thanh Hương, (2010). Theo tác giả, trong quá trình khảo sát Báo Tuổi trẻ, Thời báo Kinh tế Việt Nam năm 2008 - 2009 và 3 tháng đầu năm 2010, sự tác động của báo chí với doanh nghiệp được làm rõ trên các tiêu chí: điều kiện thuận lợi cho việc tuyên truyền phục vụ doanh nghiệp, những đường lối chính sách của Đảng và Nhà nước, luật pháp ... Qua khảo sát, luận văn nêu ra thực trạng mức độ hiệu quả của thông tin doanh nghiệp trên báo chí trong giai đoạn này, đồng thời tác giả cũng đưa ra các đề xuất, giải pháp để nâng cao vai trò thông tin doanh nghiệp trên báo chí. “Vai trò của báo chí trong việc xây dựng và quảng bá thương hiệu doanh nghiệphiện nay” Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học KHXH&NV (ĐH QGHN), Hà 4 Nội của tác giả Trần Thị Tú Mai, (2010). Tác giả đề cập đến thực trạng việc xây dựng và quảng bá thương hiệu của doanh nghiệp trên báo chí. Tác giả đã đưa ra một cái nhìn toàn diện hơn về vai trò của báo chí đối với việc xây dựng và quảng bá thương hiệu doanh nghiệp. Luận văn cũng như đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò của báo chí trong việc xây dựng và quảng bá thương hiệu đối với các doanh nghiệp. “Hoạt động PR của Doanh nghiệp và báo in tại TP. HCM”, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học KHXH & NV (ĐH QGHN), Hà Nội của tác giả Lê Ngọc Hường (2011). Tác giả đã đi sâu vào việc phân tích hoạt động PR của các doanh nghiệp và báo in tại địa bàn TP.HCM, trong giai đoạn 2008-2010. Nội dung luận văn đề cập đến mối quan hệ giữa báo chí với hoạt động PR, bên cạnh đó cũng đi sâu vào tìm hiểu, phân tích quan hệ giữa báo in với hoạt động PR của doanh nghiệp một cách chi tiết hơn.Điều nổi bật trong luận văn là tác giả đã đưa ra các điểm đặc thù trong hoạt động PR được khai thác và quan hệ với báo in của các doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài. “Doanh nhân Việt Nam với vấn đề nắm bắt cơ hội kinh doanh” – Nguyễn Văn Lộc Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh, Tập 29, Số 4 (2013). Trong bối cảnh hội nhập quốc tế của doanh nhân, tác giả đi sâu phân tích những điểm mạnh, điểm yếu, những yếu tố thuộc về đặc trưng con người có thể tác động trực tiếp đến tư duy, hành động, khát vọng kinh doanh ...Trong điều kiện này, doanh nhân Việt Nam có nhiều cơ hội kinh doanh mới, yếu tố mang tính quyết định đối với sự thành công của doanh nghiệp, doanh nhân là khả năng nắm bắt cơ hội kinh doanh. “Thông điệp về doanh nhân trên báo in dưới góc nhìn văn hóa” – Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học KHXH & NV (ĐH QGHN), Hà Nội của tác giả Phạm Thị Là (2016). Tác giả đã tập trung vào phần lý luận quan hệ truyền thông giữa báo chí và doanh nhân. Phân tích và đánh giá thông điệp dưới góc nhìn văn hóa, đồng thời đưa ra những ưu điểm, hạn chế. Bên cạnh đó, tác giả đưa ra giải pháp nâng cao hiệu quả thông điệp về doanh nhân trên báo in dưới góc nhìn văn hóa của Việt Nam. 5 Từ những kết quả nghiên cứu của các tác giả đi trước, những kiến thức về doanh nghiệp, doanh nhân, khái niệm, định nghĩa cơ bản là tài liệu tham khảo hữu ích cho tác giả nghiên cứu đề tài này. Tuy nhiên, các tài liệu tham khảo đề cập đến lý thuyết về những vấn đề hình ảnh, hình ảnh doanh nhân bằng tiếng Việt tại Việt Nam không có nhiều, hoặc ít nhiều đã cũ, không còn phù hợp với môi trường mới hiện nay. Điều này đã làm người viết gặp rất nhiều khó khăn và mất rất nhiều thời gian. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở lý luận, làm sáng tỏ những thông điệp về hình ảnh doanh nhân Việt Nam hiện nay trên báo in kinh tế. Luận văn tập trung phân tích, đánh giá các bài viết đã truyền tải về hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in hiện nay, đặc biệt là báo in kinh tế. Từ đó, khảo sát xem cách tiếp cận, xây dựng hình ảnh doanh nhân trên báo in kinh tế của các phóng viên, nhà báo hiện nay như thế nào và đưa ra giải pháp cụ thể. 2.1. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục tiêu nghiên cứu như vậy, luận văn cần giải quyết một số yêu cầu sau: - Làm rõ các khái niệm, định nghĩa, cơ sở lý luận nghiên cứu liên quan đến hình ảnh doanh nhân Việt Nam, báo in kinh tế. - Khảo sát thực trạng hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo Diễn đàn doanh nghiệp và Thời báo kinh tế Việt Nam thông qua các bài viết đã được đăng trong thời gian từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018. - Chỉ ra những thành công, hạn chế của các bài viết đã đăng tải về hình ảnh doanh nhân Việt Nam, từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao chất lượng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối t ợng nghiên cứu Hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo Diễn đàn doanh nghiệp và Thời báo kinh tế Việt Nam. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Khảo sát các bài viết mang thông điệp về hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên 2 tờ báo: Diễn đàn doanh nghiệp và Thời báo kinh tế Việt Nam. Những tờ báoin này chuyên sâu về kinh tế hiện nay tại Việt Nam. 6 Thời gian tác giả khảo sát là 01 năm, từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018. Đây là khoảng thời gian quan trọng đánh dấu những đổi thaycủa nhiều doanh nghiệp sau khi đất nước ta đã chính thức tham gia vào TPP và trở thành thành viên thứ 150 của WTO. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Để hoàn thiện luận văn tác giả đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu như: Phân tích nội dung: Đây phương pháp kỹ thuật nhằm mô tả, với mức độ khách quan cao nhất, rõ ràng nhất, chính xác nhất những thông điệp được đề cập trong một thời gian và không gian nhất định. Người viết thiết kế bộ bảng mã về hình ảnh doanh nhân và phân tích nội dung dựa trên1200 bài viết về doanh nhân trên 02 báo: Thời báo kinh tế Việt Nam và Diễn đàn doanh nghiệp. Về mặt định lượng, bộ bảng mã được thiết kế để thống kê tần suất xuất hiện hình ảnh của doanh nhân trên các bài viết trong thời gian khảo sát. Sau đó tiến hành các so sánh để đưa ra những nhận định khách quan về nội dung truyền tải, phương thức thể hiện của các thông điệp đã diễn ra như thế nào trên hai trang báo in kinh tế. Nghiên cứu tài liệu: Phương pháp này yêu cầu đọc, tra cứu các tài liệu, sách báo, tất cả các văn bản… trong và ngoài nước có liên quan đến hình ảnh doanh nhân trên báo chí nói chung và báo in kinh tế nói riêng. Thống kê: Dùng để thu thập, xử lý số lượng tin bài trong 1 năm từ tháng 3/2017 đến tháng 2/2018 của báo Thời báo Kinh tế Việt Nam và Diễn đàn Doanh nghiệp viết về doanh nhân. Phương pháp này sẽ đánh giá các dữ liệu, để có kết quả điều tra rồi rút ra những luận điểm khoa học. Phỏng vấn sâu: Người viết đã thực hiện 05 cuộc cuộc phỏng vấn sâu với: TBT báo Thời báo doanh nhân, Phóng viên – nhà báo viết về doanh nhân, Doanh nhân trực tiếp điều hành doanh nghiệp để bổ sung thông tin, làm rõ hơn vấn đề nghiên cứu của đề tài luận văn. 6. Ý nghĩa khoa học và giá trị thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa hoa học Luận văn góp phần bổ sung nền tảng lý luận cho lĩnh vực còn tương đối mới mẻ đó là hình ảnh doanh nhân Việt Nam được xây dựng như thế nào, thể hiện ra sao trên báo in kinh tế. 7 Kết quả khảo sát góp phần đưa ra những góc nhìn mới, đa diện để góp phần củng cố phát triển lý luận thực tiễn cũng như nâng cao chất lượng cho những tác phẩm báo chí khi khai thác về đề tài doanh nhân trên báo in kinh tế. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Với đề tài này, luận văn góp phần bổ sung và phát triển hệ thống lý thuyết thông điệp về hình ảnh doanh nhân trên báo in kinh tế hiện nay. Từ việc đi sâu vào một vấn đề là “Hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế”, luận văn sẽ tạo cơ sở cho những nghiên cứu sâu hơn sau này viết về doanh nhân trên các phương tiện truyền thông đại chúng đặc biệt là trên báo in kinh tế. Trên cơ sở đó, luận văn sẽ trở thành một tài liệu tham khảo đối với: - Các phóng viên, nhà báo khi khác thác về đề tài doanh nhân trên báo in nói riêng và các phương tiện truyền thông đại chúng nói chung. - Những người doanh nhân, họ thấy được vị thế vai trò của mình trong quá trình xây dựng doanh nghiệp, góp phần thúc đẩy kinh tế đất nước. - Những người làm công tác truyền thông, các đơn vị tư vấn truyền thông cho doanh nhân, doanh nghiệp. Đồng thời, luận văn cũng bổ sung thêm tiếng nói tới các cơ quan quản lý nhà nước nhận rõ tầm quan trọng cũng như những đóng góp của doanh nhân, doanh nghiệp, góp phần làm thay đổi các chính sách, ưu tiên thúc đẩy cho đội ngũ doanh nhân phát triển hơn. 7. Cấu trúc của luận văn Để giải quyết đề tài luận văn: "Hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế " ngoài phần mở đầu nêu lý do lựa chọn đề tài, lịch sử nghiên cứu vấn đề, mục tiêu và nội dung nghiên cứu, đối tượng, phạm vi nghiên cứu, phương pháp nghiên cứu, ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài, luận văn có 3chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế Chương 2: Thực trạng hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế Chương 3: Gợi ý một số giải pháp và kiến nghị nâng cao chất lượng hình ảnh doanh nhân Việt Nam trên báo in kinh tế. 8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HÌNH ẢNH DOANH NHÂN VIỆT NAM TRÊN BÁO IN KINH TẾ 1.1. Một số khái niệm về hình ảnh doanh nhân 1.1.1. Khái niệm Doanh nhân Trong tiếng Anh, thuật ngữ doanh nhân thường được sử dụng bằng các từ như businessperson, businessman hay entrepreneur, còn trong các công trình nghiên cứu khoa học, thuật ngữ doanh nhân đã được đề cập ở các góc độ, khía cạnh khác nhau. Joseph Schumpeter – nhà Kinh tế học và Chính trị học người Áo đưa ra một định nghĩa: "Doanh nhân là những con người đổi mới sáng tạo sử dụng một quá trình phá hủy hiện trạng của các sản phẩm và dịch vụ hiện có, xây dựng sản phẩm, dịch vụ mới". [37] Peter Drucker cũng đưa ra định nghĩa tương tự vào năm 1964: "Doanh nhân là người tìm kiếm sự thay đổi, đáp ứng nó và khai thác các cơ hội. Đổi mới là một công cụ của một doanh nhân; do đó một doanh nhân làm việc hiệu quả sẽ chuyển đổi nguồn thành tài nguyên”. [37] Theo các nhà khoa học nghiên cứu về lĩnh vực này, khái niệm doanh nhân gắn bó mật thiết với ba yếu tố cấu thành: người chấp nhận rủi ro; nhà tổ chức sản xuất, kinh doanh và người cải cách sáng tạo. Như vậy, doanh nhân phải là người có năng lực quản lý, quản trị hơn hẳn những người khác, phải làm ra lợi nhuận và biết đóng góp cho xã hội. Hiểu theo nghĩa rộng thì: Doanh nhân là những người có vị trí trong một doanh nghiệp và làm công việc quản trị trong doanh nghiệp. [58] Khái niệm doanh nhân Việt Nam: Đội ngũ doanh nhân Việt Nam trong thời kỳ từ đổi mới (1986) đến nay đã trở thành lớp người được trọng thị và có vị trí nhất định trong đời sống xã hội. Doanh nhân Việt Nam dần trở thành đội ngũ chủ lực thực hiện công việc liên doanh, hợp tác kinh tế trong và ngoài nước. Nhập khẩu hàng hóa, chuyển giao khoa học - công nghệ, phương thức kinh doanh; phương pháp quản lý kinh tế tiên tiến của thế giới về Việt Nam, tranh thủ vốn đầu tư nước ngoài, tham gia vào chuỗi giá 9 trị toàn cầu, thúc đẩy sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. Họ trở thành lực lượng quan trọng góp phần đưa những giá trị văn hóa, hình ảnh của Việt Nam quảng bá sâu rộng trên thế giới. Tại Việt Nam, đã có nhiều định nghĩa về doanh nhân được công bố với nhiều cách hiểu, quan niệm khác nhau. Theo đó, doanh nhân có khi được coi như một nghề, có lúc lại được nhìn nhận như một đặc điểm tính cách, hay kết hợp cả hai khía cạnh trên. Trên Tạp chí Tâm lý học, tác giả Nguyễn Đức Thạc khẳng định: "doanh nhân" là một từ Hán Việt. "Doanh" là lãi. "Doanh nhân" là người làm ăn kiếm lời, là người coi lời lãi là nhu cầu, mục đích, động cơ hoạt động của bản thân mình, là định hướng giá trị cơ bản của hoạt động và quan hệ của cá nhân mình. “Doanh nhân là những người làm chủ thực sự những quan hệ kinh tế trong các cơ sở sản xuất, các doanh nghiệp tư nhân, từ quan hệ sở hữu đến quan hệ điều hành và quan hệ phân phối. Doanh nhân là những“ông chủ” doanh nghiệp tư nhân”. [59] Trên báo Doanh nhân Sài Gòn Cuối tuần (13-10-2007),Vũ Quốc Tuân cho rằng: “Doanh nhân là những chủ doanh nghiệp trực tiếp kinh doanh doanh nghiệp của mình, những người được cử hoặc được thuê để quản lý doanh nghiệp, thực hiện nhiệm vụ kinh doanh; trách nhiệm và lợi ích của họ gắn liền với kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, mà yêu cầu đầu tiên là họ phải có đủ điều kiện để sáng tạo, không ngừng phát triển doanh nghiệp”. [59] "Doanh nhân là người làm kinh doanh, là chủ thể lãnh đạo, chịu trách nhiệmtrước xã hội và pháp luật. Doanh nhân có thể là chủ một DN, là người sở hữu và điều hành, Chủ tịch công ty, Giám đốc công ty hoặc cả hai". [40 tr.197] Ông Vũ Tiến Lộc Chủ tịch VCCI cũng đưa ra định nghĩa: "Doanh nhân là nhà đầu tư, là nhà quản lý, là người chèo lái con thuyền DN mà điểm khác biệt của doanh nhân với những người khác là ở chỗ họ là người dám chấp nhận mạo hiểm, rủi ro khi dấn thân vào con đường kinh doanh".[38] Các định nghĩa trên đã cho thấy một quan điểm toàn diện hơn về .Tuy nhiên, cũng có ý kiến cho rằng, những định nghĩa này vẫn bỏ qua một nhóm đối tượng là 10 những người kinh doanh cá thể và những hộ kinh doanh không lập DN; sự đóng góp của họ đã tạo nên nét đặc sắc riêng của doanh nhân Việt Nam. Căn cứ vào những phân tích và thực tiễn nước ta hiện nay, tác giả quyết định lựa chọn khái niệm doanh nhân như sau: “Doanh nhân là những người trực tiếplãnh đạo, quản lý, điều hành các hoạt động sản xuất kinh doanh của DN nhằm mục tiêu lợi nhuận; sáng tạo, dám chấp nhận mạo hiểm, có trách nhiệm xã hội; là lực lượng chủ yếu tạo lập và phát triển một mô hình tổ chức kinh doanh mới, đại biểu cho lực lượng sản xuất mới, đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế thị trường hiện đại”. [4] 1.1.2. Hình ảnh doanh nhân Ngày nay, dù hoạt động trong lĩnh vực hay ngành nghề nào thì mỗi cá nhân đều cần tạo dựng hình ảnh riêng cho mình để tạo được mối thiện cảm với đối tượng tiếp nhận. Việc xây dựng hình ảnh trước công chúng và khả năng dùng phẩm chất cá nhân của bản thân để thu hút sự chú ý của khách hàng, đối tác doanh nghiệp là một trong những chiến lược giúp ích rất nhiều cho sự phát triển kinh doanh của doanh nghiệp. Chẳng hạn, Steve Jobs của Apple xây dựng hình ảnh là một người theo đuổi chủ nghĩa hoàn hảo, ông được biết đến như một CEO có những bài thuyết trình đầy năng lượng nhưng cũng rất cứng rắn với nhân viên. Đó chính là những phẩm chất cho biết ông là ai và thương hiệu cá nhân của ông đã tạo ra sức hút đối với người tiêu dùng, khiến họ quan tâm tới các sản phẩm của thương hiệu Apple. Ông Phạm Nhật Vượng - Chủ tịch Hội đồng quản trị Vingroup, được biết đến hình ảnh một doanh nhân tỷ phú USD đầu tiên trên sàn chứng khoán Việt Nam, công chúng biết đến ông là một CEO nổi tiếng với những dự án BĐS nhà ở cao cấp, nghỉ dưỡng hạng sang đình đám. Nhắc đến bà Nguyễn Thị Phương Thảo –TGĐ VietJet, là công chúng nhớ đến hình ảnh “bông hồng gai”, hay nữ tỷ phú USD duy nhất tại Việt Nam tại Đông Nam Á và theo Forbes bà Thảo hiện có khối tài sản khoảng 3,3 tỷ USD. Vì vậy, để làm rõ khái niệm hình ảnh doanh nhân là gì? Trước tiên tác giả trình bày khái niệm hình ảnh và vai trò của hình ảnh. 11