Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hiện trạng môi trường làng nghề thêu ren an hòa, xã thanh hà, huyện thanh liêm, ...

Tài liệu Hiện trạng môi trường làng nghề thêu ren an hòa, xã thanh hà, huyện thanh liêm, tỉnh hà nam và một số giải pháp giảm thiểu ô nhiễm môi trường

.DOC
86
84
117

Mô tả:

Lêi cam ®oan T«i xin cam ®oan r»ng, sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ trung thùc vµ cha ®îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo. T«i xin cam ®oan r»ng mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n nµy ®· ®îc c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn trong luËn v¨n ®Òu ®îc chØ râ nguån gèc. T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m V¨n Thµnh Lêi c¶m ¬n ! §Ó cã ®îc kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy, ngoµi sù cè g¾ng vµ nç lùc cña b¶n th©n, t«i ®· nhËn ®îc sù gióp ®ì tõ rÊt nhiÒu ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n. T«i xin ghi nhËn vµ bµy tá lßng biÕt ¬n tíi nh÷ng tËp thÓ, c¸ nh©n ®· dµnh cho t«i sù gióp ®ì quý b¸u ®ã. T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u s¾c vµ kÝnh träng sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña Thµy gi¸o PGS.TS: Ph¹m Ngäc Thôy, ngêi ®· trùc tiÕp híng dÉn ®Ò tµi nµy. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp quý b¸u cña c¸c thÇy, c« trong Khoa §Êt vµ M«i trêng, c¸c thÇy c« viÖn Sau ®¹i häc. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c ®ång nghiÖp cña c¸c phßng ban së TN&MT tØnh Hµ Nam, phßng thèng kª huyÖn Thµnh Liªm, Phßng Thèng kª vµ UBND x· Thanh Hµ ®· t¹o ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ cung cÊp sè liÖu gióp t«i thùc hiÖn ®Ò tµi nµy. C¸m ¬n sù cæ vò, ®éng viªn vµ gióp ®ì cña gia ®×nh, c¸c anh, chÞ ®ång nghiÖp, b¹n bÌ trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn luËn v¨n. Hµ Nam, ngµy th¸ng n¨m 2009 T¸c gi¶ luËn v¨n Ph¹m V¨n Thµnh Môc lôc PHÇN I: më ®Çu................................................................................................ 1.1. tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi................................................................ 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu.......................................................................... PHÇN II: tæNG QUAN TµI LIÖU................................................................... 2.1. c¬ së lý luËn.......................................................................................... 2.1.1. Lµng nghÒ víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n.................................. 2.1.2. Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ...................................... 2.2. « nhiÔm lµng nghÒ vµ xö lý « nhiÔm ë mét sè níc trªn thÕ giíi................................................................................................ 2.2.1. Trung Quèc............................................................................................... 2.2.2. Hµn Quèc................................................................................................... 2.3. ¤ nhiÔm lµng nghÒ vµ kinh nghiÖm xö lý « nhiÔm ë ViÖt Nam................ PHÇN III: ®Þa bµn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu............................. 3.1 §Æc thï ®Þa bµn nghiªn cøu.......................................................... 3.1.1. VÞ trÝ ®Þa lý................................................................................................. 3.1.2. §Æc thï tù nhiªn - x· héi.......................................................................... 3.1.3. §Æc thï kinh tÕ.......................................................................................... 3.2. ph¬ng ph¸p nghiªn cøu.................................................................. 3.2.1. Thu thËp sè liÖu......................................................................................... 3.2.2 Ph¬ng ph¸p ph©n tÝch sè liÖu.................................................................... PhÇn iv: kÕt qu¶ nghiªn cøu vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p............... 4.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi cña lµng nghÒ ............................................................................................................................... 4.1.1. §iÒu kiÖn tù nhiªn..................................................................................... 4.1.2. §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi............................................................................ 4.2. nh÷ng nÐt ®Æc trng vÒ s¶n xuÊt cña lµng nghÒ thªu ren An hoµ......................................................................................... 4.2.1. LÞch sö lµng nghÒ:..................................................................................... 4.2.2. Quy m« cña lµng nghÒ:............................................................................. 4.2.3. Quy tr×nh s¶n xuÊt:................................................................................... 4.2.4. C¸c nguån g©y « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ x· An Hoµ...................... 4.3. Dù tÝnh lîng ph¸t th¶i chñ yÕu cña lµng nghÒ thªu ren an hßa......................................................................................... 4.4. HiÖn tr¹ng m«i trêng l¹ng nghÒ thªu ren an hßa ............................................................................................................................... 4.4.1. HiÖn tr¹ng m«i trêng kh«ng khÝ.............................................................. 4.4.2. HiÖn tr¹ng m«i trêng níc......................................................................... 4.4.3. HiÖn tr¹ng r¸c th¶i.................................................................................... 4.4.4. M«i trêng ®Êt............................................................................................. 4.5. ¶nh hëng cña « nhiÔm m«i trêng tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ®Õn kinh tÕ x· héi, m«i trêng vµ søc khoÎ céng ®ång............................................................... 4.5.1. T×nh h×nh søc kháe céng ®ång................................................................. 4.5.2. T¸c ®éng tiªu cùc cña m«i trêng tíi kinh tÕ - x· héi.............................. 4.5.3. T¸c ®éng ®Õn m«i trêng vµ søc khoÎ céng ®ång..................................... 4.6. ®¸nh gi¸ chung vÒ thu nhËp vµ ®êi sèng cña lµng nghÒ.................................................................................................................... 4.7. §Ò xuÊt gi¶i ph¸p................................................................................ 4.7.1. Gi¶i ph¸p qu¶n lý...................................................................................... 4.7.2. Gi¶i ph¸p quy ho¹ch................................................................................. 4.7.3. ¸p dông c¸c c«ng cô qu¶n lý BVMT lµng nghÒ...................................... 4.7.4. T¨ng cêng nh©n lùc vµ tµi chÝnh trong BVMT lµng nghÒ..................... 4.7.5. T¨ng cêng, ®a d¹ng ho¸ ®Çu t tµi chÝnh cho BVMT lµng nghÒ............. 4.7.6. Cô thÓ ho¸ c¸c gi¶i ph¸p........................................................................... PhÇn V: KÕt luËn vµ kiÕn nghÞ........................................................... 5.1 KÕt luËn.................................................................................................... 5.2. KiÕn nghÞ.................................................................................................. Danh môc c¸c ch÷ viÕt t¾t vµ ký hiÖu NN&PTNT TN&MT QT PT TN&MT GDP BVMT CNH-HDH CHXHCN NSTP CN - TTCN TTCN GTSX HTX WTO SL TNHH KPH§ : N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n : tµi nguyªn vµ m«i trêng : Quan tr¾c ph©n tÝch tµi nguyªn vµ m«i trêng : tæng s¶n phÈm quèc néi : b¶o vÖ m«i trêng : c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ : céng hoµ x· héi chñ nghÜa : n«ng s¶n thùc phÈm : c«ng nghiÖp vµ TiÓu thñ c«ng nghiÖp : tiÓu thñ c«ng nghiÖp : Gi¸ trÞ s¶n xuÊt : Hîp t¸c x· : tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi : Sè lîng. : tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n : Kh«ng ph¸t hiÖn ®îc Danh môc biÓu ®å BiÓu 2.1: ph©n lo¹i lµng nghÒ ViÖt Nam theo ngµnh nghÒ s¶n xuÊt.................. BiÓu ®å 2.2: tû lÖ c¸c lµng nghÒ cã c¸c dÞch vô x· héi trong tæng sè c¸c lµng nghÒ ®îc kh¶o s¸t................................................................................................11 BiÓu ®å 2.3: kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ c¸c s¶n phÈm lµng nghÒ cña ViÖt Nam ...............................................................................................................................12 BiÓu ®å 2.4: dù ®o¸n sè lîng lµng nghÒ khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång ®Õn n¨m 2015..............................................................................................................18 Danh môc b¶ng B¶ng 2.1: tr×nh ®é kü thuËt ë c¸c lµng nghÒ......................................................15 B¶ng 2.2: xu thÕ ph¸t triÓn lµng nghÒ ®Õn n¨m 2015.......................................17 B¶ng 4.1:..............................................................................................................37 B¶ng 4.2: t×nh h×nh d©n sè lao ®éng x· Thanh Hµ n¨m 2006-2008................39 B¶ng 4.3: biÕn ®éng diÖn tÝch ®Êt theo môc ®Ých sö dông n¨m 2008 so víi n¨m 2007 vµ n¨m 2005........................................................................................40 B¶ng 4.4: c¸c c«ng tr×nh phóc lîi cña x·...........................................................42 B¶ng 4.5 : kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña x· Thanh Hµ qua 3 n¨m 20062008.......................................................................................................................44 B¶ng 4.6: diÖn tÝch ®Êt theo môc ®Ých sö dông n¨m 2008...............................46 B¶ng 4.7: doanh thu tõ lµng nghÒ An Hoµ qua c¸c n¨m.................................47 B¶ng 4.8: hÖ sè ph¸t th¶i khÝ ®èt than vµ cñi...................................................49 B¶ng 4.9: ph¸t th¶i « nhiÔm m«i trêng kh«ng khÝ do ho¹t ®éng ®èt nhiªn liÖu trong lµng nghÒ (th¸ng)...............................................................................50 B¶ng 4.10: KÕt qu¶ ph©n tÝch níc th¶i lµng An Hoµ........................................53 B¶ng 4.11: Lîng ph¸t th¶i cña mét sè hé s¶n xuÊt...........................................54 B¶ng 4.12: nång ®é bôi vµ khÝ ®éc t¹i mét sè ®iÓm trong lµng.......................57 B¶ng 4.13: chÊt lîng níc mÆt t¹i khu vùc th«n An Hoµ..................................59 B¶ng 4.14: kÕt qu¶ ph©n tÝch níc ngÇm lµng An Hoµ......................................61 B¶ng 4.15: thµnh phÇn r¸c th¶i t¹i lµng An Hoµ..............................................62 B¶ng 4.16: ph©n tÝch mÉu ®Êt t¹i khu vùc th«n An Hoµ.................................63 B¶ng 4.17: c¸c lo¹i bÖnh thêng m¾c ph¶i..........................................................65 Sè h×nh H×nh minh ho¹ Tªn h×nh trang H1 Thªu ren 81 H2 S¶n phÈm thªu 81 H3 Thªu ren cÇn khÐo tay vµ kiªn nhÉn 81 H4 CÈn thËn tõng ®êng thªu 81 H5 Mét xëng thªu ren 82 H6 C«ng ®o¹n lµ ñi s¶n phÈm 82 H7 C«ng ®o¹n hoµn tÊt s¶n phÈm 83 H8 Söa lçi lÇn cuèi 83 H9 §ãng gãi s¶n phÈm 84 H10 Nåi nÊu thñ c«ng 85 H11 GiÕng « nhiÔm níc t¹i lµng nghÒ 85 H12 Ao níc tï ®äng t¹i lµng nghÒ 86 H13 B·i r¸c th¶i cña lµng nghÒ 86 PHÇN I: më ®Çu 1.1. tÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi Nh÷ng n¨m võa qua, ë nhiÒu vïng n«ng th«n níc ta c¸c lµng nghÒ ®· ph¸t triÓn kh¸ m¹nh vµ ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña c¸c ®Þa ph¬ng. Song bªn c¹nh ®ã, t¹i ®©y còng ®· n¶y sinh nhiÒu vÊn ®Ò m«i trêng bøc xóc, ®ßi hái sù quan t©m th¸o gì kÞp thêi cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp, ®Æc biÖt lµ chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph¬ng n¬i cã lµng nghÒ. ViÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ lµ mét phÇn quan träng cña c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû 21. Ph¸t triÓn m¹nh nh÷ng ngµnh nghÒ, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm truyÒn thèng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, sö dông ®îc nhiÒu lao ®éng lµ lîi thÕ cña lµng nghÒ ®Þa ph¬ng. §êi sèng n«ng d©n ë nhiÒu vïng n«ng th«n trong c¶ níc ®· khÊm kh¸ lªn do s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ph¸t triÓn ®ång thêi víi viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ. NhiÒu lµng nghÒ ®· nªu ®îc bµi häc vÒ lµm giµu ë n«ng th«n. Tuy nhiªn chÝnh nh÷ng n¬i nµy ®· vµ ®ang ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng « nhiÔm m«i trêng, cÇn ph¶i gi¶i quyÕt kÞp thêi. HiÖn nay, viÖc kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n ®ang cã nhiÒu thuËn lîi, ®îc Nhµ níc hé trî kinh phÝ vµ t×m ®Çu ra cho s¶n phÈm. Tuy nhiªn, do ph¸t triÓn tù ph¸t, å ¹t vµ thiÕu quy ho¹ch nªn ®· dÉn tíi hËu qu¶ lµ m«i trêng ë c¸c lµng nghÒ ®ang bÞ « nhiÔm nghiªm träng. T¹i nhiÒu lµng nghÒ hiÖn nay ®ang bÞ « nhiÔm c¶ vÒ: VËt lý, hãa häc vµ sinh häc. HiÖn tr¹ng vÒ « nhiÔm biÓu hiÖn: Kh«ng khÝ th× bÞ « nhiÔm vÒ nhiÖt, tiÕng ån, h¬i ®éc, bôi khãi vµ kh«ng gian sèng th× ngµy cµng bÞ thu hÑp do ®Êt ph¶i nhêng chç cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp vµ c¸c c«ng tr×nh kh¸c. §Êt s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ nguån níc sinh ho¹t nhiÒu n¬i ®ang cã nguy c¬ bÞ « nhiÔm nÆng do phÕ th¶i c«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t. C©y xanh vèn lµ ®Æc trng cña n«ng th«n ViÖt Nam, nhng nay ®· bÞ thu hÑp dÇn nhêng chç cho c¸c c«ng tr×nh x©y dùng. ¤ nhiÔm m«i trêng ®· vµ ®ang t¸c ®éng xÊu ®Õn søc khoÎ con ngêi, ngêi d©n lµng nghÒ ®ang cã nguy c¬ m¾c bÖnh mµ do « nhiÔm m«i trêng g©y nªn. ë lµng giÊy Phong Khª (B¾c Ninh) cã 30% d©n sè bÞ m¾c c¸c bÖnh vÒ da liÔu, h« hÊp vµ ®êng ruét. T¹i lµng nghÒ B¸t Trµng qua kh¶o s¸t 223 ngêi d©n 1 th× cã 76 ngêi m¾c bÖnh ®êng h« hÊp, 23 ngêi bÞ lao. Cßn t¹i lµng nghÒ t¸i chÕ kim lo¹i tû lÖ ngêi m¾c bÖnh hiÓm nghÌo nh ung th, dÞ tËt bÈm sinh t¬ng ®èi cao [15, tr14]. ¤ nhiÔm m«i trêng n«ng th«n nãi chung vµ m«i trêng c¸c lµng nghÒ nãi riªng hiÖn ®ang lµ vÊn ®Ò ®îc c¶ x· héi quan t©m. Thªu ren lµ mét nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng ®ang ph¸t triÓn m¹nh ë Thanh Liªm, Hµ Nam. C«ng nghÖ nhuém, tÈy, giÆt sîi ®· sö dông nhiÒu ho¸ chÊt g©y t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i trêng ®Êt, níc. §Ó t×m hiÓu hiÖn tr¹ng m«i trêng cña lµng nghÒ thªu ren huyÖn Thanh Liªm, tØnh Hµ Nam. T«i ®· lùa chän ®Ò tµi: "HiÖn tr¹ng m«i trêng lµng nghÒ thªu ren An Hoµ, x· Thanh Hµ, huyÖn Thanh Liªm, tØnh Hµ Nam vµ mét sè gi¶i ph¸p gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i trêng". §Ò tµi thùc hiÖn sÏ cung cÊp th«ng tin cô thÓ vÒ hiÖn tr¹ng m«i trêng cña khu vùc lµng nghÒ vµ ®Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ « nhiÔm m«i trêng phôc vô cho sù ph¸t triÓn lµng nghÒ bÒn v÷ng. 2 1.2. Môc tiªu nghiªn cøu Nghiªn cøu t×nh h×nh « nhiÔm m«i trêng vµ ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p qu¶n lý nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ « nhiÔm, khu vùc lµng nghÒ An Hoµ, x· Thanh Hµ, huyÖn Thanh Liªm, tØnh Hµ Nam. * Yªu cÇu: - Kh¶o s¸t c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña lµng nghÒ ph¸t sinh « nhiÔm m«i trêng. - §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ thªu ren An Hoµ, x· Thanh Hµ, huyÖn Thanh Liªm, tØnh Hµ Nam, dùa trªn c¸c ho¹t ®éng cña lµng nghÒ. - T×m hiÓu ¶nh hëng cña ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña lµng nghÒ, ®Õn m«i trêng trong lµng nghÒ vµ søc kháe ngêi d©n. - Ph©n tÝch, dù b¸o « nhiÔm m«i trêng cña lµng nghÒ. - §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p nh»m kh¾c phôc h¹n chÕ « nhiÔm. 3 PHÇN II: tæNG QUAN TµI LIÖU 2.1. c¬ së lý luËn 2.1.1. Lµng nghÒ víi ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi n«ng th«n 2.1.1.1. Kh¸i niÖm vµ tiªu chÝ lµng nghÒ Cã nhiÒu ý kiÕn ®a ra vÒ kh¸i niÖm lµng nghÒ. Theo TrÇn Minh YÕn kh¸i niÖm lµng nghÒ bao gåm nh÷ng néi dung sau. Lµng nghÒ lµ mét thiÕt chÕ kinh tÕ x· héi ë n«ng th«n, ®îc cÊu thµnh bëi hai yÕu tè ngµnh vµ nghÒ, tån t¹i trong mét kh«ng gian ®Þa lý nhÊt ®Þnh, trong ®ã bao gåm nhiÒu hé gia ®×nh sinh sèng b»ng nghÒ thñ c«ng lµ chÝnh, gi÷a hä cã mèi liªn kÕt vÒ kinh tÕ, v¨n hãa vµ x· héi. XÐt vÒ mÆt ®Þnh tÝnh: lµng nghÒ ë n«ng th«n níc ta ®îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn do yªu cÇu cña ph©n c«ng lao ®éng vµ chuyªn m«n hãa s¶n xuÊt nh»m ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn vµ chÞu sù chi phèi cña n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n. Lµng nghÒ g¾n liÒn víi nh÷ng ®Æc trng cña nÒn v¨n hãa lóa níc vµ nÒn kinh tÕ hiÖn vËt, s¶n xuÊt nhá tù cÊp tù tóc. XÐt vÒ mÆt ®Þnh lîng: lµng nghÒ lµ nh÷ng lµng mµ ë ®ã cã sè ngêi chuyªn lµm nghÒ thñ c«ng vµ sèng chñ yÕu b»ng nguån thu nhËp tõ nghÒ ®ã chiÕm mét tû lÖ lín trong tæng d©n sè cña lµng. Tiªu chÝ ®Ó xem xÐt mét c¸ch cô thÓ ®èi víi mét lµng nghÒ ®iÓn h×nh lµ: sè hé chuyªn lµm mét hoÆc nhiÒu nghÒ thñ c«ng, phi n«ng nghiÖp chiÕm Ýt nhÊt 30% tæng sè hé vµ lao ®éng, ë lµng nghÒ cã Ýt nhÊt 50% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ thu nhËp chung cña lµng, doanh thu hµng n¨m tõ ngµnh nghÒ Ýt nhÊt 300 triÖu ®ång (tÝnh theo gi¸ trÞ n¨m 2002) [4, tr25]. 4 2.1.1.2. §Æc ®iÓm chung cña lµng nghÒ ë mçi lµng nghÒ tuy bao giê còng cã sù kh¸c nhau vÒ quy m« s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ, tÝnh chÊt s¶n phÈm nhng ®Òu cã chung mét sè ®Æc ®iÓm sau: - Lùc lîng lao ®éng trong lµng nghÒ ®a sè lµ ngêi d©n sèng trong lµng. C¸c ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp trong lµng sÏ t¹o ra s¶n phÈm gióp cho ngêi d©n t¨ng thu nhËp trong lóc n«ng nhµn. - Hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ c¬ b¶n cña s¶n xuÊt víi nguån nh©n lùc tõ thµnh viªn trong gia ®×nh vµ c¬ së h¹ tÇng tù cã. Nhê vµo nh©n lùc gia ®×nh ®· t¹o cho c¸c hé gia ®×nh kh¶ n¨ng thu nhËp kh«ng ph©n biÖt løa tuæi vµ giíi tÝnh v× nã ®¸p øng nhu cÇu chung cña c¸c thµnh viªn trong gia ®×nh. Do ®ã, nã cã thÓ huy ®éng mäi ngêi trong gia ®×nh tham gia tÝch cùc vµo viÖc t¨ng s¶n phÈm s¶n xuÊt cña gia ®×nh. - C¬ së s¶n xuÊt dÞch vô t¹i lµng x· lµ n¬i cã nhiÓu hé gia ®×nh cïng tham gia. §iÒu nµy t¹o nªn tÝnh chÊt riªng biÖt cña lµng nghÒ, dÉn ®Õn xu thÕ ®éc quyÒn nh÷ng nghÒ nghiÖp, s¶n phÈm. - TÝnh chuyªn m«n hãa vµ sù phô thuéc lÉn nhau trong c¸c lµng nghÒ rÊt râ rÖt. Mét sè trêng hîp, sù ph©n chia lao ®éng trong lµng nghÒ phô thuéc vµo tõng kh©u trong quy tr×nh s¶n xuÊt. NghÒ cµng phøc t¹p, cµng cã nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt th× tÝnh chuyªn m«n hãa cµng cao. Sù ph©n chia nµy kh«ng chØ trong mét lµng mµ cßn cã thÓ më réng trong nhiÒu lµng. - PhÇn lín kü thuËt - c«ng nghÖ cña lµng nghÒ cßn l¹c hËu, chñ yÕu vÉn sö dông c¸c thiÕt bÞ thñ c«ng, b¸n c¬ khÝ hoÆc ®· ®· ®îc c¶i tiÕn mét phÇn, ®a sè mua l¹i tõ c¸c c¬ së c«ng nghiÖp quèc doanh, c¸c thiÕt bÞ nµy ®· cò, kh«ng ®ång bé, kh«ng ®¶m b¶o tiªu chuÈn kü thuËt vµ ®iÒu kiÖn lµm viÖc cho ngêi lao ®éng. C«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¬n gi¶n (®«i khi cßn l¹c hËu), cÇn nhiÒu søc lao ®éng (víi kü thuËt cò mang l¹i lîi nhuËn thÊp so víi søc lao ®éng ®· bá ra). - BiÕt tËn dông nguyªn vËt liÖu vµ nh©n lùc th«ng qua kü n¨ng lao ®éng vµ sù khÐo lÐo ®Ó t¹o thu nhËp trong ®iÒu kiÖn thiÕu vèn. 2.1.1.3 Ph©n lo¹i vµ ®Æc trng s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ 5 Lµng nghÒ víi nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t triÓn ®· t¹o ra nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc vµ tiªu cùc ®Õn ®êi sèng kinh tÕ x· héi vµ m«i trêng n«ng th«n ViÖt Nam víi ®Æc thï hÕt søc ®a d¹ng. CÇn ph¶i nh×n nhËn theo nhiÒu khÝa c¹nh, gãc ®é kh¸c nhau míi cã thÓ hiÓu râ ®îc b¶n chÊt còng nh sù vËn ®éng cña lo¹i h×nh kinh tÕ nµy vµ c¸c t¸c ®éng cña nã g©y ra ®èi víi m«i trêng. §Ó gióp cho c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh qu¶n lý, b¶o vÖ m«i trêng vµ lµm c¬ së thùc tiÔn ®Ó thÊy ®îc bøc tranh tæng thÓ vÒ lµng nghÒ ViÖt Nam, cã thÓ ph©n lo¹i lµng nghÒ theo mét sè d¹ng sau: (1). Ph©n lo¹i theo lµng nghÒ truyÒn thèng vµ lµng nghÒ míi: dùa trªn ®Æc thï v¨n ho¸, møc ®é b¶o tån c¸c lµng nghÒ ®Æc trng cho c¸c vïng v¨n ho¸ l·nh thæ kh¸c nhau. (2). Ph©n lo¹i theo ngµnh s¶n xuÊt, lo¹i h×nh s¶n phÈm: nh»m x¸c ®Þnh nguån vµ kh¶ n¨ng ®¸p øng nguyªn liÖu cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh phÇn nµo thÊy ®îc xu thÕ vµ nhu cÇu tiªu thô s¶n phÈm cña x· héi. (3). Ph©n lo¹i theo quy m« s¶n xuÊt, theo quy tr×nh c«ng nghÖ: nh»m x¸c ®Þnh tr×nh ®é c«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ qu¶n lý s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ qua ®ã cã thÓ xem xÐt tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ®æi míi c«ng nghÖ s¶n xuÊt ®¸p øng cho c¸c nhu cÇu ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm vµ gi¶m thiÓu « nhiÔm m«i trêng. (4). Ph©n lo¹i theo nguån th¶i vµ møc ®é « nhiÔm: nh»m phôc vô môc tiªu ®¸nh gi¸ ®Æc thï, quy m« nguån th¶i tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña lµng nghÒ. (5). Ph©n lo¹i theo møc ®é sö dông nguyªn, nhiªn liÖu: nh»m xem xÐt, ®¸nh gi¸ møc ®é sö dông tµi nguyªn t¹i c¸c lµng nghÒ, tiÕn tíi cã ®îc gi¶i ph¸p qu¶n lý vµ kinh tÕ trong s¶n xuÊt nh»m gi¶m lîng tµi nguyªn sö dông còng nh h¹n chÕ t¸c ®éng ®Õn m«i trêng. (6). Ph©n lo¹i theo thÞ trêng tiªu thô s¶n phÈm, tiÒm n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn: nh»m xem xÐt tíi c¸c yÕu tè ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quan träng nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña lµng nghÒ. Tuú thuéc vµo c¸c tiªu chÝ mµ ta ¸p dông c¸ch ph©n lo¹i nµy hay ph©n lo¹i kia. Víi môc ®Ých nghiªn cøu vÒ m«i trêng lµng nghÒ, c¸ch ph©n lo¹i theo ngµnh s¶n xuÊt vµ lo¹i h×nh s¶n phÈm lµ phï hîp h¬n c¶. V× thùc tÕ cho thÊy nÕu ®¸nh gi¸ ®îc ngµnh s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, quy m« s¶n xuÊt th× sÏ ®¸nh gi¸ ®îc t¸c ®éng cña s¶n xuÊt ngµnh nghÒ ®Õn m«i trêng. 6 Lµng nghÒ níc ta phong phó vÒ chñng lo¹i, ®a d¹ng vÒ h×nh thøc ®· t¹o ra nh÷ng s¶n phÈm ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ngêi tiªu dïng. C¸ch tiÕp cËn tèt nhÊt lµ nhãm c¸c lµng nghÒ l¹i theo c¸c kiÓu s¶n phÈm vµ ph¬ng thøc s¶n xuÊt chÝnh. Theo c¸ch tiÕp cËn nµy, lµng nghÒ ®îc xem xÐt ®ång thêi trªn c¸c mÆt: quy tr×nh s¶n xuÊt, s¶n phÈm s¶n xuÊt vµ quy m« s¶n xuÊt. Ph©n lo¹i lµng nghÒ theo 6 nhãm: biÓu ®å 2.1. ( Nguån: tæng côc m«i trêng tæng hîp n¨m 2008) BiÓu 2.1: ph©n lo¹i lµng nghÒ ViÖt Nam theo ngµnh nghÒ s¶n xuÊt Sù ph©n chia theo nhãm ngµnh cho chóng ta thÊy: - Mçi ngµnh chÝnh cã nhiÒu ngµnh nhá liªn quan phô thuéc vµo nhau t¹o thµnh c¸c nhãm ngµnh. - Mçi nhãm ngµnh lµng nghÒ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt, sÏ g©y ¶nh hëng kh¸c nhau ®Õn m«i trêng. 2.1.1.4. Mét sè lµng nghÒ chÝnh ë ViÖt Nam * Lµng nghÒ chÕ biÕn l¬ng thùc phÈm, ®i kÌm víi ch¨n nu«i cã sè lîng lµng nghÒ lín (chiÕm 20% sè lîng lµng nghÒ) ph©n bè ®Òu trªn c¶ níc, phÇn nhiÒu sö dông lao ®éng n«ng nghiÖp, kh«ng yªu cÇu tr×nh ®é cao, h×nh thøc s¶n xuÊt thñ c«ng, Ýt cã thay ®æi vÒ quy tr×nh s¶n xuÊt. Níc ta cã nhiÒu lµng nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng nh nÊu rîu, lµm b¸nh ®a nem, ®Ëu phô ..., víi c¸c nguyªn liÖu chÝnh lµ g¹o, ng«, khoai, s¾n, ®Ëu ..., c¸c nghÒ nµy thêng g¾n víi ho¹t ®éng ch¨n nu«i ë quy m« gia ®×nh. 7 * Lµng nghÒ thªu, dÖt nhuém, ¬m t¬, thuéc da ®· cã tõ l©u ®êi, nhiÒu s¶n phÈm ®· g¾n liÒn víi truyÒn thèng lÞch sö, v¨n ho¸ ®Ëm nÐt ®Þa ph¬ng. Nh÷ng s¶n phÈm nh lôa, t¬ t»m, thæ cÈm, thªu ren, dÖt may ..., kh«ng chØ lµ nh÷ng s¶n phÈm hµng ho¸ cã gi¸ trÞ mµ cßn lµ nh÷ng t¸c phÈm nghÖ thuËt ®îc ®¸nh gi¸ cao. T¹i c¸c lµng nghÒ nhãm nµy, lao ®éng nghÒ thêng lµ lao ®éng chÝnh (chiÕm tû lÖ cao h¬n lao ®éng n«ng nghiÖp) * Lµng nghÒ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng vµ khai th¸c ®¸ cã tõ l©u ®êi, tËp trung ë c¸c vïng cã s½n nguyªn liÖu x©y dùng. Lao ®éng lo¹i lµng nghÒ nµy chñ yÕu lµ thñ c«ng, quy tr×nh c«ng nghÖ th« s¬, tû lÖ c¬ khÝ ho¸ thÊp. Khi nhu cÇu vÒ x©y dùng nhµ cöa, c«ng tr×nh t¨ng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ph¸t triÓn m¹nh ®Æc biÖt lµ c¸c vïng nói ®¸ v«i. * Lµng nghÒ t¸i chÕ phÕ liÖu chñ yÕu míi h×nh thµnh, nªn sè lîng Ýt nhng l¹i ®îc ph¸t triÓn nhanh vÒ lo¹i h×nh t¸i chÕ (chÊt th¶i kim lo¹i, giÊy nhùa, v¶i ®· qua sö dông). Ngoµi ra, c¸c lµng nghÒ c¬ khÝ, chÕ t¹o vµ ®óc kim lo¹i phÕ liÖu s¾t vôn, còng lµ lo¹i h×nh lµng nghÒ. * Lµng nghÒ thñ c«ng mü nghÖ: bao gåm c¸c lµng nghÒ gèm, sµnh sø, thuû tinh mü nghÖ, ch¹m kh¾c ®¸, ch¹m m¹ vµng b¹c, s¶n xuÊt m©y tre ®an, ®å gç mü nghÖ, s¬n mµi, lµm nãn, dÖt chiÕu, thªu ren. §©y lµ nhãm lµng nghÒ chiÕm tû lÖ lín vÒ sè lîng (kho¶ng 40% tæng sè lµng nghÒ) cã truyÒn thèng l©u ®êi, s¶n phÈm cã gi¸ trÞ cao, ®Ëm nÐt v¨n ho¸ d©n téc, cã tÝnh ®Þa ph¬ng cao. Quy tr×nh s¶n xuÊt cña c¸c lµng nghÒ nµy gÇn nh kh«ng thay ®æi, lao ®éng thñ c«ng nhng ®ßi hái tay nghÒ cao, ®ßi hái chuyªn m«n ho¸ vµ cã tÝnh chuÈn trong s¸ng t¹o. * C¸c nhãm ngµnh kh¸c: bao gåm c¸c lµng nghÒ chÕ t¹o c«ng cô th« s¬ nh cÇy bõa, quèc xÎng, liÒm h¸i, ®ãng thuyÒn, lµm qu¹t giÊy, ®an vã ®an líi, lµm lìi c©u ..., nh÷ng lµng nghÒ nhãm nµy cã tõ l©u ®êi, s¶n phÈm phôc vô trùc tiÕp cho nhu cÇu sinh ho¹t vµ s¶n xuÊt cña ®Þa ph¬ng. Lao ®éng chñ yÕu thñ c«ng, thu hót nhiÒu lao ®éng, s¶n phÈm Ýt cã c¶i tiÕn thay ®æi. 2.1.1.5. Vai trß cña lµng nghÒ trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi (1). Chñ tr¬ng ph¸t triÓn lµng nghÒ Thêi gian qua, x¸c ®Þnh vai trß quan träng cña lµng nghÒ, ngµnh nghÒ n«ng th«n, §¶ng vµ Nhµ níc ®· tËp trung chØ ®¹o vµ ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch nh NghÞ ®Þnh sè 66/2006/N§-CP ngµy 07/07/2006 cña ChÝnh phñ vÒ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n, nh»m thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ 8 - x· héi ë n«ng th«n, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸, gi¶i quyÕt viÖc lµm t¹i chç, n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng thu nhËp cña ngêi d©n, t¨ng cêng ho¹t ®éng xuÊt khÈu. NghÞ ®Þnh sè 73/1995/N§-CP ngµy 01/11/1995, ChÝnh phñ ®· giao Bé N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc lÜnh vùc ngµnh nghÒ n«ng th«n (NghÞ quyÕt sè 01/2008/N§-CP ngµy 03/01/2008 quy ®Þnh chøc n¨ng cña bé NN&PTNT). Trªn c¬ së ®ã, Bé NN&PTNT ®· x©y dùng, ban hµnh nhiÒu chÝnh s¸ch mµ cô thÓ lµ Th«ng t sè 116/2006/TT-BNN ngµy 18/12/2006 híng dÉn thùc hiÖn mét sè néi dung cña nghÞ ®Þnh 66/2006/N§-CP, ChØ thÞ sè 28/2007/CT-BNN ngµy 18/04/2007 vÒ viÖc ®Èy m¹nh thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ n«ng th«n vµ phßng chèng « nhiÔm m«i trêng lµng nghÒ còng nh ®· cã nhiÒu v¨n b¶n chØ ®¹o nh»m thóc ®¶y ph¸t triÓn lµng nghÒ. Mét trong nh÷ng nhiÖm vô träng t©m trong giai ®o¹n 2006 - 2015 cña bé NN&PTNT lµ thùc hiÖn ch¬ng tr×nh “mçi lµng mét nghÒ”, víi môc tiªu kh«i phôc vµ ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n ®Ó t¹o viÖc lµm, t¹o thu nhËp tõ phi n«ng nghiÖp víi c¸c ho¹t ®éng nh: hç trî ph¸t triÓn lµng nghÒ n«ng th«n, khuyÕn khÝch c¸c hé gia ®×nh, t nh©n, HTX, doanh nghiÖp võa vµ nhá, ®Çu t ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®a d¹ng, ®µo t¹o nghÒ vµ hç trî chuyÓn lao ®éng n«ng nghiÖp sang phi n«ng nghiÖp, x©y dùng c¬ chÕ qu¶n lý chÊt th¶i lµng nghÒ (2). Lµng nghÒ víi sù ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt n«ng th«n §iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt lµ mét yÕu tè cùc kú quan träng hç trî ph¸t triÓn c¸c lµng nghÒ. Kh¶ n¨ng tiÕp cËn th«ng tin, ®iÖn, níc s¹ch, giao th«ng vµ c¸c yÕu tè kh¸c vÒ c¬ së vËt chÊt lµ rÊt cÇn thiÕt cho sù ph¸t triÓn cña c¸c lµng nghÒ. Ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt tèt sÏ gãp phÇn môc tiªu n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cña ngêi d©n, t¹o viÖc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë níc ta th«ng qua viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ t¹i c¸c lµng nghÒ. Ngîc l¹i, sù ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c lµng nghÒ còng gãp phÇn ®æi míi bé mÆt n«ng th«n, c¶i thiÖn vµ ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt t¹i ®©y. (BiÓu ®å 2.2) 9 (Nguån: Bé kÕ h dao¹ch vµ ®Çu t, 2007) BiÓu ®å 2.2: tû lÖ c¸c lµng nghÒ cã c¸c dÞch vô x· héi trong tæng sè c¸c lµng nghÒ ®îc kh¶o s¸t H¹ tÇng c¬ së ë nh÷ng n¬i tËp trung nhiÒu lµng nghÒ nh khu vùc ®ång b»ng s«ng Hång, B¾c trung bé vµ §«ng Nam Bé nh×n chung ph¸t triÓn kh¸ tèt do c¸c lµng nghÒ phÇn lín ®îc h×nh thµnh, ph¸t triÓn ë nh÷ng n¬i tiÕp cËn thuËn lîi m¹ng líi ®êng quèc lé, tØnh lé, cïng sù hç trî cña c¸c chÝnh s¸ch tõ chÝnh quyÒn tØnh, thµnh phè nh»m thóc ®Èy m¹nh mÏ ph¸t triÓn lµng nghÒ. Khu vùc miÒn nói, còng cã mét sè lµng nghÒ ph¸t triÓn, tuy nhiªn ®iÒu kiÖn c¬ së h¹ tÇng kü thuËt vÉn kh«ng ®îc chó träng ®Çu t do phÇn lín lµng nghÒ ë ®©y kh«ng nh»m môc tiªu phôc vô thÞ trêng mµ chñ yÕu s¶n phÈm chØ phôc vô ®êi sèng nh©n d©n khu vùc l©n cËn. (3). Lµng nghÒ vµ xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo ë n«ng th«n T¹i c¸c lµng nghÒ, ®¹i bé phËn d©n c lµm nghÒ thñ c«ng nhng vÉn tham gia s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh. T¹i nhiÒu lµng nghÒ, trong c¬ cÊu kinh tÕ ®Þa ph¬ng, tû träng ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô ®¹t 60 - 80% vµ ngµnh n«ng nghiÖp chØ ®¹t 20 - 40%. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, sè hé vµ c¬ së ngµnh nghÒ ë n«ng th«n ®ang ngµy mét t¨ng lªn víi tèc ®é b×nh qu©n tõ 8,8 9,8%/n¨m, kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ c¸c s¶n phÈm lµng nghÒ kh«ng ngõng gia t¨ng (biÓu ®å 2.3). ChÝnh v× vËy, cã thÓ thÊy, lµng nghÒ ®ãng vai trß rÊt quan träng, trùc tiÕp gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ngêi lao ®éng trong lóc n«ng nhµn, gãp phÇn t¨ng thu nhËp, n©ng cao chÊt lîng cuéc sèng cho ngêi lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n. Bªn c¹nh viÖc t¹o viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho lao ®éng ë khu vùc n«ng th«n cßn t¹o thªm viÖc lµm cho lao ®éng phô nh ngêi giµ, trÎ em, ngêi khuyÕt tËt ... . 10 §¬n vÞ tÝnh: triÖu USD (Nguån: Bé NN&PTNT - 2008) BiÓu ®å 2.3: kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ c¸c s¶n phÈm lµng nghÒ cña ViÖt Nam Møc thu nhËp cña ngêi lao ®éng ngµnh nghÒ cao gÊp 3 ®Õn 4 lÇn so víi thu nhËp cña ngêi lao ®éng thuÇn n«ng. §iÒu nµy còng khiÕn sè hé gia ®×nh chuyÓn tõ s¶n xuÊt thuÇn n«ng sang s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp vµ chuyªn lµm nghÒ ngµy cµng t¨ng nhanh. B¸o c¸o “Nghiªn cøu vÒ quy ho¹ch ph¸t triÓn ngµnh nghÒ thñ c«ng theo híng c«ng nghiÖp ho¸ n«ng th«n cña níc CHXHCN ViÖt Nam” do bé NN&PTNT thùc hiÖn n¨m 2004 ®· chØ ra r»ng, tû lÖ hé nghÌo trung b×nh trong sè hé s¶n xuÊt thñ c«ng nghiÖp lµ 3,7% thÊp h¬n nhiÒu møc trung b×nh c¶ níc lµ 10,4%. (4). Lµng nghÒ truyÒn thèng vµ ho¹t ®éng ph¸t triÓn du lÞch Lîi Ých cña viÖc ph¸t triÓn lµng nghÒ kh«ng chØ lµ ë kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng ®Þa ph¬ng mµ cßn gãp phÇn b¶o tån ®îc gi¸ trÞ v¨n ho¸ l©u dµi. §iÓm chung cña lµng nghÒ lµ thêng n»m trªn trôc giao th«ng ®êng bé hay ®êng s«ng. §©y lµ ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc x©y dùng c¸c ®iÓm hoÆc tuyÕn du lÞch l÷ hµnh. Ngoµi nh÷ng lîi thÕ nh c¶nh quan thiªn nhiªn, vÞ trÝ ®Þa lý, nÐt v¨n ho¸ ®Æc s¾c, c¸c lµng nghÒ cßn cã søc hót ®Æc biÖt bëi mçi lµng l¹i g¾n víi mét vïng v¨n ho¸ hay mét hÖ thèng di tÝch lÞch sö. Bªn c¹nh ®ã, kh¸ch tham quan cßn ®îc tËn m¾t theo dâi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm thËm chÝ lµ tham gia thùc hµnh vµo mét kh©u s¶n xuÊt nµo ®ã, chÝnh ®iÒu nµy t¹o nªn søc hÊp dÉn cña du lÞch lµng nghÒ. NhËn thøc ®îc tiÒm n¨ng ph¸t triÓn du lÞch t¹i lµng nghÒ sÏ gãp phÇn gia t¨ng tû träng cña nhãm ngµnh c«ng nghiÖp hoÆc dÞch vô ë ®Þa ph¬ng, ®ång thêi t¨ng thªm c¬ héi cho c¸c c¬ së s¶n xuÊt th«ng qua c¸c ho¹t ®éng giíi thiÖu vµ 11 b¸n s¶n phÈm truyÒn thèng, n©ng cao ®êi sèng cña ngêi d©n th«ng qua c¸c dÞch vô phô trî ..., ®iÓn h×nh nh c¸c tØnh Hµ T©y (tríc ®©y), Hoµ B×nh, B¾c Ninh, Thõa Thiªn HuÕ, §µ N½ng ..., ®· vµ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ lo¹i h×nh du lÞch lµng nghÒ. ®©y lµ ®iÓm ®Õn cña nhiÒu tuyÕn du lÞch l÷ hµnh cña kh¸ch tham quan trong níc ®ång thêi thu hót nhiÒu kh¸ch du lÞch 2.1.1.6. Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i trêng cña lµng nghÒ Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc, sù ph¸t triÓn ho¹t ®éng s¶n xuÊt t¹i lµng nghÒ ®· ph¸t sinh mét sè t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i trêng. Nh÷ng t¸c ®éng xÊu ®Õn m«i trêng nhiÒu n¨m qua ®· lµm cho chÊt lîng m«i trêng nhiÒu lµng nghÒ ngµy cµng suy gi¶m, ¶nh hëng kh«ng chØ tíi sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng ë lµng nghÒ, mµ cßn ¶nh hëng ®Õn c¶ tÝnh bÒn v÷ng cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c. * Mét sè tån t¹i cña lµng nghÒ ë ViÖt Nam: Lµng nghÒ ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Õn nay ®· béc lé mét sè tån t¹i sau: - Quy m« s¶n xuÊt cña lµng nghÒ nhá, phÇn lín quy m« hé gia ®×nh (chiÕm 72% tæng sè c¬ së s¶n xuÊt) [15, Tr11]. Quy m« s¶n xuÊt t¹i nhiÒu lµng nghÒ lµ quy m« nhá, khã ph¸t triÓn v× mÆt b»ng s¶n xuÊt trËt hÑp xen kÏ víi khu vùc sinh ho¹t. S¶n xuÊt cµng ph¸t triÓn th× nguy c¬ lÊn chiÕm khu vùc sinh ho¹t, ph¸t th¶i « nhiÔm tíi khu d©n c cµng lín, dÉn ®Õn chÊt lîng m«i trêng cµng xÊu ®i. - NÕp sèng tiÓu n«ng cña ngêi chñ s¶n xuÊt nhá xuÊt th©n tõ n«ng d©n ®· ¶nh hëng m¹nh tíi s¶n xuÊt lµng nghÒ, lµm t¨ng møc ®é « nhiÔm m«i trêng. Ngêi s¶n xuÊt kh«ng nhËn thøc ®îc t¸c h¹i l©u dµi cña « nhiÔm, chØ quan t©m ®Õn lîi nhuËn tríc m¾t, c¸c c¬ së s¶n xuÊt t¹i lµng nghÒ thêng lùa chän quy tr×nh s¶n xuÊt th« s¬ tËn dông nhiÒu søc lao ®éng tr×nh ®é thÊp. H¬n thÕ nh»m h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝnh c¹nh tranh, nhiÒu c¬ së s¶n xuÊt cßn sö dông c¸c nhiªn liÖu rÎ tiÒn, hãa chÊt ®éc h¹i (kÓ c¶ ®· cÊm sö dông) kh«ng ®Çu t ph¬ng tiÖn, dông cô b¶o hé lao ®éng kh«ng ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn lao ®éng nªn ®· lµm t¨ng møc ®é « nhiÔm m«i trêng. VÝ dô nh c¸c lµng nghÒ chÕ biÕn n«ng s¶n thùc phÈm, lµ nguån chÊt th¶i r¾n t¹o bôi. ë lµng nghÒ bón Phó §« mçi n¨m sö dông 5.250 tÊn 12 than, lµng nghÒ D¬ng LiÔu lµ 34.000 tÊn. Nh vËy theo íc tÝnh cña viÖn KHCN&MT cø mét tÊn than ch¸y t¹o ra 0,2 tÊn xØ than th× chØ riªng lµng nghÒ bón Phó §« ®· th¶i ra 7.850 tÊn xØ than/n¨m. - Quan hÖ s¶n xuÊt mang ®Æc thï cña quan hÖ gia ®×nh, dßng téc, lµng x·. NhiÒu lµng nghÒ, ®Æc biÖt lµ c¸c lµng nghÒ truyÒn thèng, sö dông lao ®éng cã tÝnh gia ®×nh, s¶n xuÊt theo kiÓu "bÝ truyÒn", gi÷ bÝ mËt cho dßng hä, tu©n theo "h¬ng íc" kh«ng c¶i tiÕn ¸p dông nh÷ng khoa häc kü thuËt, nªn ®· c¶n trë viÖc ¸p dông gi¶i ph¸p khoa häc kü thuËt míi, kh«ng khuyÕn khÝch s¸ng kiÕn mang hiÖu qu¶ BVMT cña ngêi lao ®éng. - C«ng nghÖ s¶n xuÊt vµ thiÕt bÞ phÇn lín ë tr×nh ®é l¹c hËu ch¾p v¸, kiÕn thøc tay nghÒ kh«ng toµn diÖn dÉn tíi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt tiªu tèn nhiÒu nhiªn, nguyªn liÖu lµm t¨ng ph¸t th¶i nhiÒu chÊt « nhiÔm m«i trêng níc, ®Êt, khÝ ¶nh hëng tíi gia thµnh s¶n phÈm vµ chÊt lîng m«i trêng. Kü thuËt lao ®éng s¶n xuÊt ë c¸c lµng nghÒ chñ yÕu lµ thñ c«ng, b¸n c¬ khÝ, cha cã lµng nghÒ nµo ¸p dông tù ®éng hãa ®îc thÓ hiÖn qua b¶ng 2.1: B¶ng 2.1: tr×nh ®é kü thuËt ë c¸c lµng nghÒ §¬n vÞ tÝnh: % Tr×nh ®é kü thuËt Thñ c«ng, b¸n c¬ khÝ C¬ khÝ Tù ®éng hãa ChÕ biÕn n«ng, l©m, thñy s¶n 61,51 38,49 0 Thñ c«ng mü nghÖ vµ vËt liÖu x©y dùng 70,69 29,31 0 C¸c ngµnh dÞch vô 43,90 56,10 0 C¸c ngµnh kh¸c 59,44 40,56 0 (Nguån: b¸o c¸o m«i trêng quèc gia n¨m 2008) - Vèn ®Çu t cña c¸c c¬ së s¶n xuÊt t¹i c¸c lµng nghÒ qu¸ thÊp, khã cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn hoÆc ®æi míi c«ng nghÖ theo híng th©n thiÖn víi m«i trêng. S¶n xuÊt mang tÝnh tù ph¸t, kh«ng cã kÕ ho¹ch l©u dµi, nªn khã huy ®éng tµi chÝnh vµ vèn ®Çu t lín tõ c¸c nguån kh¸c (quü tÝn dông, ng©n hµng). Do ®ã, khã chñ ®éng trong ®æi míi kü thuËt vµ c«ng nghÖ, l¹i cµng kh«ng thÓ ®Çu t cho xö lý m«i trêng. - Tr×nh ®é ngêi lao ®éng, chñ yÕu lµ lao ®éng thñ c«ng, ®ang häc nghÒ, v¨n hãa thÊp, nªn h¹n chÕ nhËn thøc ®èi víi c«ng t¸c BVMT. Theo ®iÒu tra cña bé NN&PTNT th× chÊt lîng lao ®éng vµ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt ë c¸c lµng nghÒ nh×n chung cßn thÊp chñ yÕu lµ lao ®éng 13
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan