Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hệ thống hình tượng nhân vật sự kiện trong tam quốc diễn nghĩa của la quán trun...

Tài liệu Hệ thống hình tượng nhân vật sự kiện trong tam quốc diễn nghĩa của la quán trung

.DOC
83
45
69

Mô tả:

lêi c¶m ¬n Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh kho¸ luËn chóng t«i cã gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n nhng nhê ®îc sù híng dÉn nhiÖt t×nh cña TS. Lª Thêi T©n vµ sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« gi¸o t«i ®· dÇn kh¾c phôc ®îc vµ hoµn thµnh kho¸ luËn ®óng thêi h¹n. Qua ®©y t«i xin ®îc bµy tá tÊm lßng biÕt ¬n tíi thÇy híng dÉn: Lª Thêi T©n cïng c¸c thÇy c« gi¸o ®· chØ b¶o nhiÖt t×nh, ®Þnh híng cho chóng t«i m¹nh d¹n ®i vµo mét híng nghiªn cøu cßn míi mÎ nhng høa hÑn nhiÒu hÊp dÉn. Vinh, th¸ng 5 n¨m 2007. Sinh viªn thùc hiÖn TrÇn ThÞ Hång V©n 1 Môc lôc Trang A. Më ®Çu I. II. III. IV. V. Lý do chän ®Ò tµi §èi tîng nghiªn cøu LÞch sö vÊn ®Ò Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu CÊu tróc luËn v¨n 4 5 5 10 10 B. Néi dung Ch¬ng 1. HiÖn tîng kÕt cÊu c¸c nh©n vËt thµnh 11 nhãm –tuyÕn trong Tam Quèc chÝ diÔn nghÜa Giíi thuyÕt mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n H×nh tîng nh©n vËt Kh¸i niÖm h×nh tîng nh©n vËt §Æc ®iÓm cña nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt cæ 11 11 11 11 ®iÓn Trung Quèc I.2. HÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt II. HÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt trong Tam Quèc 14 16 diÔn nghÜa NghÖ thuËt tæ chøc nh©n vËt thµnh nhãm Nhãm bé ba nh©n vËt Lu – Quan – Tr¬ng Nhãm nh©n vËt ngò hæ tíng Nhãm nh©n vËt ho¹n quan X©y dùng nh©n vËt trong thÕ ®èi lËp - cÆp 16 16 17 22 23 nh©n vËt Lu BÞ – Con ngêi tuyÖt nh©n Quan hÖ trong tËp ®oµn Quan hÖ víi quÇn chóng nh©n d©n Tµo Th¸o – Con ngêi tuyÖt gian Tæ chøc nh©n vËt thµnh c¸c tuyÕn c¬ b¶n HÖ thèng sù kiÖn trong Tam Quèc diÔn 23 25 28 30 39 41 nghÜa I. Giíi thuyÕt chung vÒ kh¸i niÖm sù kiÖn II. HÖ thèng sù kiÖn 1. C¸c sù kiÖn khëi ®Çu cho c©u chuyÖn Tam 41 41 42 I. I.1. I.1.1. I.1.2. 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.1.3. 2. 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2. 3. Ch¬ng 2. 2 Quèc 2. Lu – Quan – Tr¬ng kÕt huynh ®Ö 3. Quan C«ng vît ¶i t×m anh 4. Lu BÞ cÇu hiÒn – Khæng Minh xuÊt Long 42 45 48 Trung 5. TriÖu Tö Long tung hoµnh chiÕn ®Þa cøu Êu 51 6. chóa Tr¬ng Phi mét m×nh mét ngùa trªn cÇu Tr- 52 7. êng B¶n Gia C¸t Lîng 54 quÇn nho thiÖt chiÕn - ®Êu tranh ngo¹i giao cña Khæng Minh 8. §¹i chiÕn XÝch BÝch C. KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o 3 56 60 62 a. më ®Çu I . Lý do chän ®Ò tµi Nh¾c ®Õn v¨n häc cæ ®iÓn Trung Quèc, ngêi ta nghÜ ngay ®Õn §êng thi, ®Õn tiÓu thuyÕt Minh – Thanh. Nh÷ng bé tiÓu thuyÕt bÊt hñ nh Tam Quèc chÝ diÔn nghÜa, Thuû Hö, T©y Du KÝ, Kim B×nh Mai, Nho L©m Ngo¹i Sö tõ l©u ®· trë thµnh tµi s¶n v« gi¸ cña nÒn v¨n häc trung Hoa nãi riªng, nÒn v¨n ho¸ Trung Quèc nãi chung. Trong sè ®ã Tam Quèc chÝ diÔn nghÜa cã mét vÞ trÝ ®Æc biÖt quan trong. TiÓu thuyÕt nµy chÝnh lµ thµnh tùu më ®Çu cña tiÓu thuyÕt ch¬ng håi Trung Quèc. T¸c phÈm ®îc dÞch ra hÇu hÕt c¸c thø tiÕng trªn thÕ giíi. Cô thÓ h¬n cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®©y lµ - l¸ cê ®Çu cña tiÓu thuyÕt diÔn nghÜa lÞch sö. Tam Quèc DiÔn NghÜa ®· tõ l©u ®îc coi lµ mét kiÖt t¸c v¨n häc cña nh©n lo¹i. Nh©n tè t¹o nªn sù thµnh c«ng vµ søc sèng m·nh liÖt cña t¸c phÈm chÝnh lµ tµi n¨ng nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. Tµi n¨ng nghÖ thuËt Êy thÓ hiÖn trªn nhiÒu b×nh diÖn kh¸c nhau, ®Æc biÖt lµ trªn b×nh diÖn x©y dng hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt – sù kiÖn. Tam Quèc DiÔn NghÜa lµ bé tiÓu thuyÕt trêng thiªn gåm 120 håi, kÓ c©u chuyÖn thêi ®¹i lÞch sö non tr¨m n¨m (chÝnh x¸c lµ 97 n¨m tõ n¨m 184 ®Õn n¨m 280) . T¸c phÈm ph¶n ¸nh v« sè sù viÖc- sù kiÖn diÔn ra g¾n liÒn chôc chiÕn dÞch qu©n sù víi tæng céng hµng tr¨m trËn ®¸nh. Sè lîng nh©n vËt còng hÕt søc ®«ng ®¶o. Thèng kª cho con sè 400 nh©n vËt. §ã lµ mét t¸c phÈm cã kÕt cÊu hïng vÜ, m¹ch l¹c, râ rµng víi rÊt nhiÒu nh©n 4 vËt thuéc c¸c phe ®èi ®Þch nhau. TÊt c¶ ®Òu ®îc kh¾c ho¹ ®Çy ®ñ vµ trän vÑn ë nhiÒu ch¬ng, ®o¹n. MÆc dï c¸c sù viÖc rÊt nhiÒu nhng khi ®äc, ngêi ®äc kh«ng thÊy cã c¶m gi¸c dµi vµ r¾c rèi. T¸c phÈm ®Ò cËp ®Õn m©u thuÉn chÝnh cña ba tËp ®oµn, m©u thuÉn trong néi bé tËp ®oµn vµ m©u thuÉn trong tÝnh c¸ch cña nh©n vËt.VÊn ®Ò c¬ b¶n ë ®©y kh«ng ph¶i lµ míi trong v¨n häc. Trong kho¸ luËn nµy chóng t«i muèn ®Æt ra vµ gi¶i quyÕt nghÖ thuËt tæ chøc x©y dùng vÊn ®Ò hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt – sù kiÖn. Hi väng gióp ®éc gi¶ cã c¸i nh×n míi h¬n, s©u s¾c h¬n vÒ tµi n¨ng nghÖ thuËt kÕt cÊu t¸c phÈm cña t¸c gi¶ La Qu¸n Trung. Trong s¸ch gi¸o khoa v¨n ch¬ng tr×nh phæ th«ng ( phÇn v¨n häc níc ngoµi - líp 11) Tam Quèc ®îc ®a vµo gi¶ng d¹y mÆc dï chØ lµ trÝch ®o¹n. Häc sinh cha cã mét c¸i nh×n toµn diÖn vÒ kÕt cÊu t¸c phÈm. Gi¸o tr×nh c¸c trêng ®¹i häc vµ cao ®¼ng ®¬ng nhiªn ®Òu cã ®Ò cËp víi mét thêi lîng ®¸ng kÓ t¸c phÈm nµy. Do vËy qua ®Ò tµi nµy chóng t«i cßn muèn gãp phÇn vµo viÖc t×m hiÓu nghÖ thuËt tæ chøc x©y dùng vÊn ®Ò hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt – sù kiÖn ®Ó phÇn nµo gióp cho viÖc häc tËp vµ gi¶ng d¹y ®îc tèt h¬n . II. ®èi tîng nghiªn cøu Tam Quèc DiÔn NghÜa hay gäi cho thËt ®Çy ®ñ lµ Tam quèc chÝ th«ng tôc diÔn nghÜa lµ mét bé tiÓu thuyÕt trêng thiªn hÕt søc næi tiÕng cña v¨n häc Trung Quèc, tæng céng kho¶ng b¶y m¬i l¨m v¹n ch÷, cã trªn bèn tr¨m nh©n vËt víi mét tr¨m hai m¬i håi. Trong khu«n khæ cho phÐp cña mét kho¸ luËn tèt nghiÖp vµ ph¹m vi réng lín cña ®Ò tµi, ngêi viÕt cè g¾ng 5 ®i vµo t×m hiÓu nghÖ thuËt hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt – sù kiÖn cña La Qu¸n Trung. TÊt c¶ nh÷ng viÖc lµm ®ã nh»m chØ ra vµ ph©n tÝch ®Æc s¾c trong nghÖ thuËt kÕt cÊu cña t¸c gi¶. Qua ®ã chØ ra ®îc nh÷ng thµnh c«ng cña t¸c gi¶ trong viÖc x©y dùng t¸c phÈm vÜ ®¹i nµy. III. LÞch sö vÊn ®Ò Tõ tríc ®Õn nay, tiÓu thuyÕt Minh Thanh ®· thu hót sù quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu trªn thÕ giíi trong ®ã cã c¸c nhµ nghiªn cøu ViÖt Nam. Cã thÓ kÓ ®Õn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu sau: 1. NguyÔn Kh¾c Phi , L¬ng Duy Thø - Gi¸o tr×nh V¨n häc Trung Quèc - TËp 2, NXBGD, 1988 . 2. NguyÔn Kh¾c Phi - Th¬ v¨n cæ Trung Hoa, m¶nh ®Êt quen mµ l¹, NXBGD , 1999. 3. TrÇn Xu©n §Ò - Nh÷ng bé tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn hay nhÊt Trung Quèc , NXBT.P. Hå ChÝ Minh , 1991. 4. Së nghiªn cøu v¨n häc thuéc viÖn khoa häc x· héi Trung Quèc - LÞch sö v¨n häc Trung Quèc , TËp 3 , NXBGD, 1995. 5. Ch¬ng Båi Hoµn - L¹c Ngäc Minh ( chñ biªn) Ph¹m C«ng §¹t ( ngêi dÞch) - V¨n häc sö Trung Quèc TËp 3 , NXB Phô n÷ , 2000. 6. L¬ng Duy Thø - §Ó hiÓu 8 bé tiÓu thuyÕt Trung Quèc , NXB§HQG Hµ Néi , 2000. 7. TrÇn Xu©n §Ò - LÞch sö v¨n häc Trung Quèc , NXBGD , 2002. Khi ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò : NghÖ thuËt tæ chøc x©y dùng hÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt trong tiÓu 6 thuyÕt Minh - Thanh, mçi c«ng tr×nh nghiªn cøu l¹i cã nh÷ng t×m tßi, nh÷ng ph¸t hiÖn kh¸c nhau. Cô thÓ : Trong gi¸o tr×nh V¨n häc Trung Quèc, NguyÔn Kh¾c Phi, L¬ng Duy Thø kh«ng t×m hiÓu, ®óc rót nh÷ng ®iÓm chung trong viÖc x©y dùng nh©n vËt mµ ®i vµo tõng tiÓu thuyÕt cô thÓ víi nh÷ng nhËn xÐt cô thÓ, tinh tÕ. VÝ dô nãi vÒ mÆt x©y dùng nh©n vËt Tam quèc: "Nguyªn t¾c cña La Qu¸n Trung lµ n¾m ch¾c ®Æc trng c¬ b¶n cña tÝnh c¸ch, dïng nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó t« ®Ëm nã, gieo Ên tîng vÒ nh©n vËt råi qua so s¸nh ®èi chiÕu gi÷a nh©n vËt nµy víi nh©n vËt kia lµm cho bé mÆt nh©n vËt dÇn dÇn hiÖn lªn hoµn chØnh" (...). T¸c gi¶ khÐo ®Æt nh©n vËt trong nh÷ng t×nh huèng khÈn tr¬ng ®Ó béc lé tÝnh c¸ch, phÈm chÊt, khÐo t¹o kh«ng khÝ cho nh©n vËt xuÊt hiÖn . . . Cßn “ Thñy Hö ” : §ã lµ kh¶ n¨ng miªu t¶ nh©n vËt trong sù xuÊt hiÖn mét c¸ch ®ét ngét vµo sù viÖc cña ngêi kh¸c, ®Æt nh©n vËt trong nhiÒu mèi quan hÖ víi hoµn c¶nh, m«i trêng hä sinh sèng, x©y dùng thµnh c«ng nh÷ng nh©n vËt tÝnh c¸ch. Trong “ T©y du ký ”: Thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng nh÷ng nh©n vËt ®Ëm tÝnh chÊt c¸ thÓ hãa. “ Nho l©m ngo¹i sö ”kh¾c häa ®îc nhiÒu lo¹i h×nh tîng hÊp dÉn víi lêi v¨n ch©m biÕm "tÕ nhÞ kÝn ®¸o". Trong Hång l©u méng : T¸c gi¶ ®· b¸m s¸t cuéc sèng hµng ngµy ®Ó miªu t¶ mét c¸ch chi tiÕt , cô thÓ , kh«ng hÒ t« vÏ, cêng ®iÖu ; C¸c nh©n vËt ®«ng ®¶o nhng mçi ngêi mét vÎ kh«ng cã sù lÆp l¹i vÒ tÝnh c¸ch, hµnh ®éng, ng«n ng÷ : C¸c nh©n vËt trë 7 thµnh h×nh tîng ®iÓn h×nh cã kh¶ n¨ng bíc tõ trong trang s¸ch ra cuéc ®êi . Ngßi bót cña t¸c gi¶ rÊt chó träng miªu t¶ nh©n vËt cã chiÒu s©u t©m lý ®¸ng kÓ kh¸c víi c¸c bé tiÓu thuyÕt tríc ®ã chØ ph¸c qua mét vµi biÓu hiÖn t©m lý c¬ b¶n . ViÖc miªu t¶ t©m lý nµy ®îc thÓ hiÖn b»ng nhiÒu biÖn ph¸p , thñ ph¸p nghÖ thuËt kh¸c nhau. Ng«n ng÷ ë ®©y cã mµu s¾c c¸ tÝnh hãa, lµm cho c¸c nh©n vËt kh¸c nhau, mçi ngêi mang mét vÎ riªng. NguyÔn Kh¾c Phi trong V¨n häc cæ Trung Hoa , m¶nh ®Êt quen mµ l¹, ®· nhÊn m¹nh ®Õn thñ ph¸p nghÖ thuËt "Song qu¶n tÒ h¹", ®Æt c¸c nh©n vËt gÇn nhau ®Ó lµm to¸t lªn sù gièng nhau vµ kh¸c nhau cña mét sè nh©n vËt. TrÇn Xu©n §Ò trong LÞch sö v¨n hãa Trung Quèc, cã ®Ò cËp ®Õn nh÷ng thñ ph¸p nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt nh : X©y dùng nhiÒu nh©n vËt cïng mét lóc qua ng«n ng÷ vµ hµnh ®éng . Tõ ®ã lµm næi bËt tÝnh c¸ch nh©n vËt , c¸c t¸c gi¶ vËn dông mèi quan hÖ t×nh vµ c¶nh ®Ó kh¾c häa t©m lý nh©n vËt ; Ng«n ng÷ th× cã sù phï hîp víi d¸ng dÊp cö chØ cña tõng nh©n vËt . Trong cuèn LÞch sö v¨n hãa Trung Quèc, tËp 3 cña Së nghiªn cøu v¨n häc thuéc viÖn khoa häc x· héi Trung Quèc, t¸c gi¶ ®· nhÊn m¹nh r»ng : Trong c¸c tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc, c¸c t¸c gi¶ thêng chó ý miªu t¶ tÝnh c¸ch nh©n vËt. C¸c t¸c gi¶ tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn 8 Trung Quèc ®· x©y dùng thµnh c«ng nhiÒu nh©n vËt cïng mét lóc . TrÇn Xu©n §Ò trong cuèn Nh÷ng bé tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn hay nhÊt Trung Quèc, ®· kh¸i qu¸t nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt trong viÖc x©y dùng nh©n vËt ®ã lµ : "Tõ hµnh ®éng kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt". T¸c gi¶ kh«ng ®øng ë vÞ trÝ ngêi thø ba ®Ó giíi thiÖu nh©n vËt mµ th«ng qua hµnh ®éng cña nh©n vËt ®Ó kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt ; Thêng cã sù xung ®ét gi÷a hai thÕ lùc cò vµ míi, tiÕn bé vµ ph¶n ®éng, lµm ®Þa bµn cho nh©n vËt ho¹t ®éng ; Khi s¸ng t¹o h×nh tîng nh©n vËt tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc t¸c gi¶ kh«ng giµnh riªng mét sè ch¬ng håi miªu t¶ hoµn c¶nh chung quanh lµm c¬ së cho viÖc kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt ; VËn dông quan hÖ hç trî t×nh vµ c¶nh kh¾c häa tÝnh c¸ch nh©n vËt ; " ViÖc miªu t¶ hoµn c¶nh kh¸ch quan trong tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc, cã tÝnh kh¸i qu¸t, phï hîp víi viÖc miªu t¶ tÝnh c¸ch nh©n vËt". TiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc s¸ng t¹o hµng lo¹t h×nh tîng nh©n vËt sinh ®éng phï hîp víi thµnh phÇn xuÊt th©n vµ ®Þa vÞ x· héi ; Khi x©y dùng h×nh tîng nh©n vËt, tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc rÊt chó ý h×nh thøc tîng trng... L¬ng Duy Thø trong “ §Ó hiÓu 8 bé tiÓu thuyÕt Trung Quèc”, còng ®· ®i vµo nh÷ng nÐt ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt cña tõng bé tiÓu thuyÕt vµ cuèi cïng kh¸i qu¸t thµnh "mÊy vÊn ®Ò thi ph¸p tiÓu thuyÕt ch¬ng håi’’. ë phÇn kh¸i qu¸t, nhµ nghiªn cøu ®· nãi ®Õn viÖc 9 x©y dùng nh©n vËt theo quan ®iÓm Nho gia, c¸c nh©n vËt ®îc ph©n tuyÕn ®· tèt th× tèt h¼n, ®· xÊu th× xÊu h¼n ; C¸c nhµ tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc cßn chó ý x©y dùng c¸i thÇn ®Æc trng cho t©m hån cña nh©n vËt. Bªn c¹nh nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu ®· cã cßn cã c¸c luËn ¸n , luËn v¨n nghiªn cøu, t×m hiÓu hoÆc cã ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò x©y dùng nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc . ë trêng §¹i häc Vinh cã mét sè luËn ¸n , luËn v¨n tiªu biÓu nh : 1. H×nh tîng nh©n vËt Tµo Th¸o trong Tam Quèc DiÔn NghÜa cña La Qu¸n Trung , TrÇn V¨n Hïng, §HV, 2001. 2. LuËn bµn nh©n vËt Quan C«ng trong Tam Quèc DiÔn NghÜa cña La Quu¸n Trung , Th¸i ThÞ Thanh Hoa , §HV , 2002. 3. H×nh tîng nh©n vËt Khæng Minh trong Tam Quèc DiÔn NghÜa cña La Qu¸n Trung,NguyÔn ThÞ Thanh Hµ , §HV , 2004 . 4. H×nh tîng c¸c nh©n vËt lý tëng trong Tam Quèc DiÔn NghÜa cña La Qu¸n Trung , Hoµng ThÞ Loan , §¹i häc Vinh , 2004 5. §Æc ®iÓm nghÖ thuËt ch©m biÕm trong ChuyÖn lµng Nho (Nho l©m ngo¹i sö) cña Ng« KÝnh Tö , NguyÔn ThÞ Thu HiÒn , §¹i häc Vinh , 2004. 10 6. NghÖ thuËt miªu t¶ t©m lý L©m §¹i Ngäc trong tiÓu thuyÕt Hång l©u méng cña Tµo TuyÕt CÇn , Lª ThÞ Nh©n , §HV, 2004. 7. NghÖ thuËt thÓ hiÖn nh©n vËt Gi¶ B¶o Ngäc trong Hång L©u Méng, Th¸i ThÞ Thïy Linh , §HV , 2004. Nh×n l¹i qu¸ tr×nh t×m hiÓu vµ nghiªn cøu vÊn ®Ò vÒ nh©n vËt, vÒ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc, chóng ta thÊy: C¸c nhµ nghiªn cøu, t×m hiÓu vÒ tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc ®· cã nh÷ng ®ãng gãp rÊt lín trong viÖc t×m ra vµ ph©n tÝch nh÷ng nÐt tiªu biÓu , ®Æc s¾c cña tiÓu thuyÕt ch¬ng håi Trung Quèc ®Æc biÖt lµ trong viÖc x©y dùng nh©n vËt - Chóng t«i tr©n träng vµ n©ng niu nh÷ng thµnh qu¶ nghiªn cøu ®· h¸i gÆt ®îc . Song chóng t«i còng nhËn thÊy r»ng : 1. PhÇn ®a chó träng ph©n tÝch ph¬ng diÖn néi dung cña nh©n vËt ( vÊn ®Ò ®iÓn h×nh, c¸ tÝnh, tÝnh chÊt lý tëng chÝnh diÖn hoÆc tÝnh chÊt ph¶n diÖn ®¸ng phª ph¸n). 2. Cã ph©n tÝch nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt, nhng thêng chØ : a. Ph©n tÝch riªng lÎ tõng nh©n vËt hoÆc nhãm tuyÕn nh©n vËt trong tõng tiÓu thuyÕt cô thÓ. b. Sù ph©n tÝch nghÖ thuËt nh©n vËt thêng chØ ®i theo mét dµn bµi víi hai môc dêng nh ®· trë thµnh c«ng thøc : 11 - T×m hiÓu nghÖ thuËt kh¾c häa tÝnh c¸ch th«ng qua trÇn thuËt hµnh vi, cö chØ, ng«n tõ. - Ph©n tÝch nghÖ thuËt miªu t¶ ngo¹i h×nh. 3. Sù ph©n tÝch nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt nãi chung chÞu ¶nh hëng cña lý luËn v¨n häc hiÖn ®¹i víi mét hÖ thèng thuËt ng÷ phª b×nh cña v¨n häc ph¬ng T©y, thiÕu ®i mét tinh thÇn thùc sù quan t©m ®Õn thùc tiÔn riªng cña tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc. V× vËy ë ®Ò tµi nµy chóng t«i nghiªn cøu vÊn ®Ò HÖ thèng nh©n vËt –sù kiÖn trong Tam Quèc DiÔn NghÜa ®Ó qua ®ã nh»m gióp cho b¹n ®äc mét c¸i nh×n tæng qu¸t vµ cô thÓ h¬n vÒ nh©n vËt vµ sù kiÖn trong Tam Quèc còng nh thÊy ®îc thµnh c«ng vµ h¹n chÕ cña t¸c gi¶ La Qu¸n Trung. V× ®©y lµ mét ®Ò tµi kh¸ réng lín, bªn c¹nh ®ã kh¶ n¨ng ngêi viÕt còng cã h¹n v× vËy viÖc ®i s©u t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. Do vËy, chóng t«i rÊt mong ®îc sù chØ gi¸o vµ nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp nhiÖt t×nh cña ®éc gi¶ ®Ó kho¸ luËn ®Çy ®ñ h¬n , hoµn chØnh h¬n. IV.PH¦¥NG ph¸p nghiªn cøu Qua sù t×m hiÓu t¸c phÈm ®Ó lùa chän cã thÓ rót ra nh÷ng ph¬ng ph¸p nghiªn cøu chñ yÕu cña ngêi viÕt: thèng kª, ph©n lo¹i, ph©n tÝch, chøng minh, lÝ gi¶i vµ ®¸nh gi¸. Trong qu¸ tr×nh lµm viÖc ngêi viÕt còng tËp trung vµo hai lo¹i h×nh kÕt cÊu c¬ b¶n, tiÓu biÓu cña t¸c phÈm lµ : kÕt cÊu v¨n b¶n vµ kÕt cÊu h×nh tîng. Trong khu«n khæ cña kho¸ luËn tèt nghiÖp chóng t«i còng cè 12 g¾ng tr×nh bµy néi dung c¬ b¶n ®îc tr×nh bµy chñ yÓu ë d¹ng kh¸i qu¸t. Nh÷ng chç cô thÓ chØ dõng l¹i ë møc ®é nhÊt ®Þnh. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu chóng t«i lu«n ®Æt t¸c phÈm trong hoµn c¶nh lÞch sö cña nã. V. cÊu tróc luËn v¨n A. PhÇn më ®Çu: LÝ do chän ®Ò tµi §èi tîng nghiªn cøu LÞch sö vÊn ®Ò Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu CÊu tróc luËn v¨n B. PhÇn néi dung: Ch¬ng I: HiÖn tîng kÕt cÊu c¸c nh©n vËt thµnh nhãm – tuyÕn trong Tam Quèc ChÝ DiÔn NghÜa Ch¬ng II: HÖ thèng sù kiÖn trong tiÓu thuyÕt Tam Quèc ChÝ DiÔn NghÜa C. PhÇn kÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Môc lôc 13 B. néi dung Ch¬ng 1 HiÖn tîng kÕt cÊu c¸c nh©n vËt thµnh nhãm -tuyÕn trong Tam Quèc ChÝ DiÔn NghÜa I. Giíi thuyÕt mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n I.1. H×nh tîng nh©n vËt I.1.1.Kh¸i niÖm h×nh tîng nh©n vËt: H×nh tîng nh©n vËt lµ n¬i tËp trung nh÷ng gi¸ trÞ vÒ t tëng nghÖ thuËt, nh÷ng quan ®iÓm vÒ con ngêi vµ cuéc sèng mµ t¸c gi¶ göi g¾m vµo trong ®ã. Nh©n vËt v¨n häc lµ mét trong nh÷ng kh¸i niÖm trung t©m ®Ó xem xÐt s¸ng t¸c cña mét nhµ v¨n, mét khuynh híng, trêng ph¸i, dßng phong c¸ch hoÆc cña mét thÓ lo¹i v¨n häc. §èi víi thÓ lo¹i v¨n xu«i tù sù, nh©n vËt ®ãng vai trß hÕt søc quan träng. Cã thÓ vÝ von mét c¸ch h×nh ¶nh : Trong mét t¸c phÈm thuéc thÓ lo¹i v¨n xu«i tù sù nÕu cèt truyÖn lµ mét bé khung, lµ x¬ng sên, t tëng cña nhµ v¨n lµ m¹ch m¸u ®i nu«i c¬ thÓ, ng«n ng÷ lµ da thÞt th× hÖ thèng nh©n vËt gièng nh hÖ thèng c¸c bé phËn trªn c¬ thÓ ngêi, mçi bé phËn cã vai trß, vÞ trÝ vµ søc sèng riªng. Nh©n vËt ®îc ®Þnh nghÜa lµ:"H×nh tîng nghÖ thuËt vÒ con ngêi, mét trong nh÷ng dÊu hiÖu vÒ sù tån t¹i toµn vÑn cña con ngêi trong nghÖ thuËt ng«n tõ. Bªn c¹nh con ngêi, nh©n vËt v¨n häc, cã khi cßn lµ c¸c con vËt, c¸c loµi c©y, c¸c sinh thÓ hoang ®êng ®îc g¸n cho nh÷ng ®Æc ®iÓm gièng nh con ngêi" 14 Dùa vµo cÊu tróc h×nh tîng, nh©n vËt ®îc chia thµnh: Nh©n vËt chøc n¨ng, nh©n vËt lo¹i h×nh, nh©n vËt tÝnh c¸ch, nh©n vËt t tëng. Nh©n vËt v¨n häc in dÊu nh÷ng xu híng tiÕn hãa cña t duy nghÖ thuËt. I.1.2.§Æc ®iÓm cña nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc: Quan niÖm truyÒn thèng chi phèi c¸ch x©y dùng nh©n vËt. Bëi v× quan niÖm truyÒn thèng chi phèi s©u s¾c c¸ch nh×n cña t¸c gi¶ khi x©y dùng mét sè phËn còng nh khi dµn dùng mét hÖ thèng nh©n vËt. TiÓu thuyÕt cæ Trung Quèc phÇn lín ®· tr¶i qua qu¸ tr×nh h×nh thµnh trong d©n gian, ®îc v« sè nghÖ nh©n kÓ chuyÖn gia c«ng thªm bít, cuèi cïng míi qua bµn tay nhµo nÆn, chØnh lý, hoµn thiÖn cña c¸c nhµ v¨n. Trong qu¸ tr×nh Êy, c¸c nh©n vËt còng nh hÖ thèng c¸c nh©n vËt ®îc ®iÒu chØnh hoµn thiÖn theo c¸c hÖ quy chiÕu truyÒn thèng. "Nãi hÖ quy chiÕu lµ nãi ®Õn tÊm g¬ng vÒ c¸i ®óng, sai, ®Ñp, xÊu. C¸c nh©n vËt trong t¸c phÈm ®Òu ®îc soi chiÕu bëi nh©n vËt hÖ quy chiÕu. C¸c hÖ quy chiÕu ®Òu cã gèc g¸c tõ quan niÖm truyÒn thèng vÒ con ngêi, vÒ sè phËn con ngêi" Ngêi Trung Quèc chÞu ¶nh hëng s©u s¾c cña Nho gia, §¹o gia, PhËt gia. Song nh×n chung t tëng Nho gia lµ céi nguån, ¨n s©u, b¸m rÔ vµ chi phèi t©m thøc ngêi Trung Quèc thêi Trung ®¹i. Theo quan niÖm ®ã, hä chia ra: ngêi qu©n tö, kÎ tiÓu nh©n, 15 con ngêi ®îc ®¸nh gi¸ theo thang bËc ®¹o ®øc vµ thÈm mü ®Þnh s½n, theo mét t«n ti trËt tù bÊt kh¶ x©m ph¹m. Quan s¸t hÖ thèng nh©n vËt trong c¸c tiÓu thuyÕt ch¬ng håi cô thÓ chóng ta thÊy: ë “ Tam quèc” hÖ thèng nh©n vËt chia ra: phÝa chÝnh nghÜa (Lu Thôc) gåm nh÷ng trîng phu, hµo kiÖt, anh hïng vµ phÝa phi nghÜa (Tµo Ngôy) ®Çy rÉy nh÷ng bÊt nh©n, ngôy trÝ, vµ phi dòng. Cßn §«ng Ng« lµ lùc lîng trung gian, hä chØ tèt ®Ñp khi ®øng vÒ phÝa chÝnh nghÜa. T¬ng tù ë “ Thñy hö”, Kim Th¸nh Th¸n chia c¸c bËc h¶o h¸n lín thµnh ba lo¹i: Thîng, Trung, H¹, mçi lo¹i l¹i tiÕp tôc ®îc chia ra lµm ba líp: thîng, trung, h¹ n÷a. Ngay trong “ T©y du ký ” chÞu ¶nh hëng cña ®¹o PhËt s©u s¾c, nhng vÉn cã thÓ t×m thÊy dÊu Ên cña nh÷ng quan niÖm truyÒn thèng trong c¸ch ®¸nh gi¸ con ngêi . Tuy vËy, c¸ch nh×n nhËn con ngêi "®· tèt th× cùc tèt, ®· xÊu th× cùc xÊu" ®îc thÓ hiÖn râ nhÊt ë tiÓu thuyÕt anh hïng cßn ®èi víi tiÓu thuyÕt ®êi thêng khuynh híng ®ã dÇn dÇn bÞ ph¸ vì. Song vÉn ®Ó l¹i dÊu vÕt ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã ch¼ng h¹n: Trong “Hång l©u méng” vÉn thÊy cã sù giao thoa gi÷a hai tuyÕn nh©n vËt: ®èi lËp vÒ t tëng (truyÒn thèng vµ ph¶n truyÒn thèng) vµ tuyÕn ®èi lËp vÒ nh©n c¸ch (qu©n tö vµ tiÓu nh©n). 16 Nh vËy, quan niÖm truyÒn thèng lµ céi nguån t tëng cña ph¬ng thøc x©y dùng h×nh tîng con ngêi vµ dµn dùng hÖ thèng nh©n vËt. TiÓu thuyÕt yªu cÇu m« t¶ c¸c sè phËn vµ x©y dùng nh÷ng tÝnh c¸ch. TiÓu thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc miªu t¶ nh©n vËt b»ng c¸ch n¾m lÊy thÇn th¸i cña nh©n vËt. ViÖc x©y dùng nh©n vËt cßn mang tÝnh c«ng thøc, íc lÖ. TÝnh c¸ch cña nh©n vËt ®îc kh¾c häa th«ng qua ng«n ng÷ vµ hµnh ®éng cña chÝnh nh©n vËt, Ýt miªu t¶ t©m lý, kh«ng th«ng qua thuyÕt minh, ph©n tÝch cña nhµ v¨n. TÝnh c¸ch cña nh©n vËt nhÊt qu¸n, Ýt ph¸t triÓn. §Æc biÖt nh©n vËt trong tiªñ thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc thêng cã c¸ tÝnh s¾c nÐt, sinh ®éng. Tiªñ thuyÕt cæ ®iÓn Trung Quèc næi tiÕng thÕ giíi vÒ viÖc triÓn khai nh÷ng c©u chuyÖn hoµn chØnh vµ kh¾c häa c¸c tËp hîp ®iÓn h×nh tÝnh c¸ch. Mçi bé tiÓu thuyÕt ch¬ng håi næi tiÕng ®Òu lµ tiÓu thuyÕt cña mét lo¹t h×nh tîng nh©n vËt trø danh. Cô thÓ: Trong “ Tam quèc diÔn nghÜa” cã c¸c ®iÓn h×nh bÊt hñ: Tµo Th¸o- gian hïng, Quan C«ng - nghÜa khÝ; Tr¬ng Phi - nãng n¶y, c¬ng trùc; Lu BÞ - ®øc ®é, Khæng Minh - tµi trÝ, mu lîc. Trong “ Hång l©u méng” hÖ thèng nh©n vËt ®«ng ®¶o nhng mçi ngêi cã mét vÎ riªng: L©m §¹i Ngäc ®a sÇu ®a c¶m; TiÕt B¶o Thoa ®oan trang ®¶m lîc, Phîng Th s¾c s¶o kh«n ngoan; Sö T¬ng V©n réng r·i, kho¸ng ®¹t; TËp Nh©n phôc tïng vµ tÝnh to¸n; Th¸m Xu©n th«ng minh, cøng cái mµ chanh chua; Gi¶ 17 B¶o Ngäc lu«n suy nghÜ vµ hµnh ®éng tr¸i víi nÒ nÕp mµ giai cÊp phong kiÕn quy ®Þnh; Gi¶ Thôy, Gi¶ LiÔn th× d©m «, tr¸c t¸ng; TiÕt Bµn th× ®éc ¸c nham hiÓm; Gi¶ ChÝnh th× lu«n gß m×nh theo khu«n s¸o ... §iÒu ®ã cã thÓ nhËn thÊy ngay ë trong c¸c t¸c phÈm kh¸c. Trong “ Thñy hö”: Lý Quú th¼ng th¾n, nãng tÝnh, ch©n thËt; Lç TrÝ Th©m xøng danh lµ mét trang nam nhi qu©n tö, d¸m sèng chÕt víi ®êi; Vâ Tßng lµ mét con ngêi cã søc m¹nh v« ®Þch, cã chÝ khÝ lé kiÕn bÊt b×nh, b¹t ®ao t¬ng trî, víi nh÷ng chiÕn c«ng nh ®¶ hæ, s¸t tÈu, huyÕt tÈm lÇu Uyªn ¬ng; L©m Sung thÓ hiÖn tinh thÇn kiªn quyÕt cña nh©n d©n, thÓ hiÖn râ ch©n lý cuéc sèng quan bøc d©n ph¶n, bøc thîng L¬ng S¬n; Tèng Giang lu«n cã sù m©u thuÉn gi÷a ph¶n kh¸ng vµ tháa hiÖp trong con ngêi m×nh, biÕt dïng ®¹i nghÜa thu n¹p anh hïng trong thiªn h¹, cã kh¶ n¨ng l·nh ®¹o t¸c chiÕn. Trong “ T©y du ký”: T«n Ngé Kh«ng - th«ng minh, nhanh nhÑn, kiªn gan, lµ mét anh hïng; Tr B¸t Giíi - tham lam, ham ngñ, h¸o s¾c, lêi lao ®éng, tù t tù lîi; Trong “ ChuyÖn lµng nho” víi hÖ thèng nh©n vËt chñ yÕu lµ quan l¹i vµ nho sÜ: Ph¹m TiÕn, Chu TiÕn, §ç ThiÕu Khanh, M· ThuÇn Thîng, Nghiªm TrÝ Trung, Khu«ng Siªu Nh©n ... Chung quy l¹i, nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt vÒ nh©n vËt, vÒ tiÓu thuyÕt ch¬ng håi ë trªn lµ c¬ së, lµ nÒn t¶ng ®Ó chóng ta ®i vµo t×m hiÓu, nghiªn cøu tõng khÝa c¹nh cña nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt trong tiÓu thuyÕt cæ 18 ®iÓn Trung Quèc mét c¸ch s©u s¾c, chÝn ch¾n h¬n, cô thÓ h¬n, khoa häc h¬n. I.2. HÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt C¸c h×nh tîng nh©n vËt ®îc tæ chøc thµnh nhãm (sè lîng tõ hai trë lªn, th«ng thêng ta hay thÊy hiÖn tîng cÆp hoÆc bé ba nh©n vËt) hoÆc thµnh tuyÕn sÏ t¹o thµnh HÖ thèng h×nh tîng nh©n vËt. Trong tiÓu thuyÕt th«ng thêng ta quan s¸t thÊy c¸c tuyÕn nh©n vËt chÝnh diÖn, tuyÕn nh©n vËt ph¶n diÖn, hoÆc tuyÕn nh©n vËt trung gian. “HÖ thèng h×nh tîng” lµ toµn bé mèi quan hÖ qua l¹i cña c¸c yÕu tè cô thÓ, c¶m tÝnh t¹o nªn h×nh tîng nghÖ thuËt, mµ trung t©m lµ c¸c mèi quan hÖ cña c¸c nh©n vËt. ë ph¬ng diÖn kÕt cÊu, hÖ thèng h×nh tîng bao gåm mét ph¹m vi réng h¬n, g¾n víi tÊt c¶ chiÒu s©u, chiÒu réng cña néi dung t¸c phÈm. Khi nãi ®Õn hÖ thèng nh©n vËt, ®ã chÝnh lµ sù tæ chøc c¸c quan hÖ nh©n vËt cô thÓ cña t¸c phÈm . C¸c mèi quan hÖ thêng thÊy cña c¸c nh©n vËt lµ “§èi lËp, ®èi chiÕu, t¬ng ph¶n, bæ sung . Sù ph¶n ¸nh hiÖn thùc trong c¸c m©u thuÉn xung ®ét vµ sù vËn ®éng dÉn ®Õn sù tæ chøc c¸c nh©n vËt ®èi lËp. §ã lµ sù ®èi lËp gi÷a thiÖn vµ ¸c, tèt vµ xÊu, gi÷a thèng trÞ vµ bÞ trÞ, x©m lîc vµ chèng x©m lîc, bãc lét vµ bÞ bãc lét. Quan hÖ nh©n vËt ®èi lËp ë ®©y g¾n liÒn víi sù ®èi lËp cña c¸c c¸ nh©n vÒ ph¬ng diÖn ®Þa vÞ, c¸ tÝnh, phÈm chÊt nh : dòng c¶m vµ hÌn nh¸t, trung thµnh 19 vµ ph¶n béi, ngay th¼ngt vµ nÞnh bî... C¸i khÐo lÐo cña t¸c gi¶ lµ lµm cho c¸c nh©n vËt ®èi lËp, thï ®Þch cã quan hÖ víi nhau, rµng buéc nhau ë ph¬ng diÖn nµo ®ã lµm cho ®èi lËp cµng thªm gay g¾t. Ch¼ng h¹n kÕt lµm anh em, cïng quan hÖ huyÕt thèng, cïng chung lý tëng, chung ®èi tîng tranh chÊp hoÆc lo¹i trõ nhau v× mèi thï. Quan hÖ ®èi lËp thêng lµ c¬ së ®Ó t¹o thµnh c¸c tuyÕn nh©n vËt cña t¸c phÈm. Quan hÖ ®èi chiÕu, t¬ng ph¶n lµm næi bËt sù kh¸c biÖt vµ ®èi lËp cña c¸c nh©n vËt . Sù t¬ng ph¶n lµm cho c¸c ®èi lËp, kh¸c biÖt diÔn ra gay g¾t. §èi chiÕu lµ mét møc ®é thÊp h¬n t¬ng ph¶n . Quan hÖ bæ sung lµ quan hÖ cña c¸c nh©n vËt cïng lo¹i, nh»m më réng ph¹m vi cña mét lo¹i hiÖn tîng. Nh©n vËt bæ sung thêng lµ nh©n vËt phô, lµm cho nh©n vËt chÝnh ®Ëm ®µ, cã bÒ dµy. Chóng tuy mang tÝnh chÊt phô thuéc, nhng ®ång thêi còng cã t¸c dông më réng ®Ò tµi . Ngoµi quan hÖ bæ sung, phô thuéc cßn cã quan hÖ bæ sung ®ång ®¼ng . Do ®ã, hÖ thèng nh©n vËt lµ sù tæ hîp nh©n vËt lµm sao cho chóng ph¶n ¸nh nhau, ®Ó cïng ph¶n ¸nh ®êi sèng. Trong hÖ thèng h×nh tîng cña t¸c phÈm, nh©n vËt võa ®ãng vai trß x· héi (giai cÊp, ®Þa vÞ,huyÕt thèng...) võa ®ãng vai trß v¨n häc (vai trß mét c«ng cô nghÖ thuËt, thùc hiÖn mét chøc n¨ng nghÖ thuËt, vai trß tè c¸o, vai trß tÊm g¬ng, vai trß anh hïng...).chØ chó ý vai trß x· héi, sÏ ®a ®Õn sù ph©n tÝch v¨n häc nh ph©n 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan