Tài liệu Hai vợ

Hai V 1 www.hobieuchanh.com Hai V Bi u Chánh I n ây, m t khách giang h trót m y m i n m bôn ba g i b c kh p non sông, tình c tr l i ngu n Kh ng T c, nhìn c nh c , nh ng i x a b ng c m h ng nên ngâm m t bài thi th t ngôn bát cú, t phong c nh Gò Công có hai câu tr ng nh v y: n Qui ph ng ph t h n v n v t Vàm Láng ào sóng c nh tranh. Ch c có nhi u anh ch em b n ph ng ch a bi t S n Qui là cái gì âu. n Qui là m t gi ng cát trong t nh Gò Công. Vùng Gò Công n m d a mé bi n, nên th p th i sình l y, nh ng có m y cái gi ng cát i lên ngang d c, gi a nh ng cánh ng ru ng vui v , v i màu lúa h t xanh r i vàng, ng th ng m t m c d u phía trên hay phía d i. Nh ng gi ng Tháp, gi ng Tre, gi ng Nâu, gi ng Cát, gi ng G ng, gi ng Trôm, gi ng Ông Huê, gi ng S n Qui, gi ng nào c ng có tr i qua nh ng giai n th ng tr m, ng c th cu c ghi d u l ch s ho c hùng hào, ho c xán l n. Gi ng S n Qui là trung tâm khai hóa trong vùng Kh ng T c, nguyên là cái lò nung úc nhân tài giúp chúa Nguy n trung h ng h i cu i th k 18. Thi t nh v y, gi ng S n Qui u trong vô t i mé sông Gò Công, còn u ngoài ng con ng quan l Gò Công lên Ch L n. Hi n gi du khách n ó thì th y dân c th a th t, nhà c a x r , ch còn ph th v i m y ngôi m c a quí t c Ph m ng, là ng ai thích c a vua T c, v n kh kh ch ng ch i mà ch u ng v i tu nguy t, ch nh ng r y c i xanh t i, nh ng ám b p ngon ng t, là nh ng ngu n l i c a ng i trong gi ng, thì không còn n a. Nhìn c nh S n Qui suy s p bây gi , ai c ng ph i ch nh lòng nh nh n v t v vang a S n Qui ngày tr c. i gi a th k 19, sau khi Tri u chúa Nguy n Hu c n m ch quy n th ng tr vùng t Vi t Nam n y thì phân ranh chia m y tr n, m i tr n chia m y o, r i t quan cai tr , cho nhân dân t Qu ng Bình tr vô c em gia quy n n khai c l p nghi p. Vùng Gò Công h i ó g i là Ki n Hòa bây gi . o thu c v tr n nh T ng, là M Tho Ph m ng X ng m t nhà h c uyên thâm, g c H ng Trà thu c vùng Hu bây gi , ch gia quy n vào Nam, ch n gi ng S n Qui trong o Ki n Hòa làm ch nh .C t cây c t nhà và qui dân v chung quanh c . n a phì nhiêu, trên gi ng c i rau b p u th nào c ng d tr ng, d i ru ng thì lúa c y ám nào ám n y c ng xanh t. Nh n dân th y v y bèn t t p v ó làm n, gây cho S n Qui m t th i phong phú th nh v ng. Hai V 2 www.hobieuchanh.com Ph m ng X ng th y v y m i m tr ng d y h c. Ng i g n k xa hay vi c y thì l n l t n xin th giáo, vì o h c c a c Ph m v a uyên thâm v a ho t bát, nên môn c a c ng i nào c ng nên danh. Thu y ng i ta kính m n c nên k l n ng i nh u g i c là Ki n Hòa Tiên Sanh . Ch ng qua i, con c a c là Ph m ng Long n i nghi p mà d y h c. Thinh danh Ki n Hòa Tiên Sanh càng l ng l y h n i tr c b i vì c Ph m ng Long ào t o môn c nhi u ng i r t hi n t, nh ba c Võ V n L ng, Nguy n n Hi u, M c V n Tô. Khi c Hoài Qu c Công Võ Tánh n gi ng Tre chiêu binh kh i ngh a, ba c ra giúp làm phó t ng c l c, sau giúp chúa Nguy n l p c i công. Nguy n Hoài Qu nh thi u khóa Tân H i (1791) m u t i Gia nh c ng là môn c a c Ph m ng Long, sau làm quan lên t i nh ng ch c Ngh An Hi p tr n, Thanh Hóa Hi p tr n, Thanh Hóa n phu o, B c Thành Binh Tào ch ng m t c ng Chánh Tr Khanh. Mà công l n h n h t c a c Ph m ng Long là công c d y ng i con c a c , là Ph m ng H ng, khóa Bính Thìn (1796) thi u th khoa, c sung vào b Tham u chúa Nguy n Ánh, luôn luôn theo chúa ra chinh ph t àng ngoài. Cu c i nh ã xong, chúa Nguy n Ánh lên ngôi c u ng x ng hi u Gia Long, thì Ph m ng H ng làm i th n t i Tri u ình Hu . n n m 1813 c c th ng ch c Th ng Th B L , và c ng i a v y luôn cho t i khi c th t l c, là n m 1825, v i vua Minh M ng. m 1824 vua Minh M ng ã có n p con gái c a c vào ti m làm v ông cung Thái t . N m 1841, ông cung lên ngôi x ng hi u là Thi u Tr , thì con gái c Ph m ng H ng lên ngôi Hoàng H u. m 1847 vua Thi u Tr b ng, Hoàng thái t n i ngôi x ng hi u T phong cho m là con c a c Ph m ng H ng, ch c T D Hoàng thái h u. Vua T c, m i c l i truy phong: 1. C 2. C 3. C 4. C 5. C Ph Ph Ph Ph Ph m ng H ng t m Long t c Ph m ng X ng t m ng Thiên t m ng Khoa t c c qu c công c An H u c Bình Thành Bá c M Khánh T c Trung Thu n, i phu Ph th l p t i gi ng S n Qui là l p m phía sau ph th . th 5 v n y, có 11 ngôi m c a Ph m T c y v y h i th k 19 gi ng S n Qui n i danh và h ng th nh là nh v n h c uyên thâm c a Ph m t c, c ng nh gi ng Tre n m g n ó n i danh là nh tài oanh li t c a c Hoài Qu c Công Võ Tánh; ngày nay t i ó v n còn n th . Nh hai tr ng h p ó, sau còn nh c Tr ng Công nh n núp theo m y gi ng mà kháng chi n v i binh i Pháp khi n c Pháp m i chi m tr vùng Gò Công, nên Gò Công m i c ti ng a linh nh n ki t". Ng i nh Hay là t mà ki t? t nh ng i mà linh? Hai V Hai v n 3 www.hobieuchanh.com y ai mu n phân gi i th nào tùy ý. khi c Ph m ng H ng thi u i làm quan, thì c Ph m ng Long m t là vì già y u, hai là vì th y lo n Tây S n ép bu c h ng thanh niên c ng tráng ai c ng ph i lo giúp n c d p lo n, không th ng i yên mà h c c n a, nên c thôi d y o h c, cho môn trong gi ng d y tr em ng u l n l n v y thôi. n n a th k 19, có ông Ph m Chí Hi n, nhà gi ng S n Qui thu c miêu du c a Ph m T c ngày tr c, ông m tr ng d y o h c l i, ý mu n k chí cho ti n nh n. Môn g n xa n xin th giáo v i ông c vài ch c ng i, c th y u m n cán, quy t i ng khoa c . Trong ám môn này, ông Ph m Chí Hi n nh n th y có c u Lê H u Hào, g c xóm Tre, h c l c tr i h n h t. Ông t hy v ng vào tài h c c a c u, tin ch c khoa thi s p i c u s g i b c thang mây. Nào dè n u n m T c th 12 là n m 1859, th y trò l i nghe tin binh thuy n Pháp qu c vào c a C n Gi b n phá nh ng pháo ài c a Vi t Nam óng dài theo mé sông, d ng nh mu n quy t ý mu n ti n vào mà ánh thành Gia nh. Nghe tin y ông Ph m Chí Hi n bàn lu n v i môn lòng. Có vài c u nóng n y xin i nghe tin t c. ; th y trò u không an trong Cách ít ngày có t c a quan T ng c Gia nh g i t i Gò Công lúc ó g i là Huy n Tân Hòa, cho hay quân i Pháp ã chi m thành Gia nh và khuyên nhân dân ng tráng hãy n t nh xin u quân mà tiêu tr gi c ngo i xâm. Th y bu n r u v n n n c, trò b i r i v ph n làm trai, th y trò bàn tính v i nhau i nh óng c a tr ng, ai v nhà n y, ng lo s p t vi c nhà r i ra hi n thân c u c. Hai V 4 www.hobieuchanh.com II Lê H u Hào, môn cao l n h n h t c a ông Ph m Chí Hi n u ã c 24 tu i, vóc cao l n, s c kh e m nh. u là con c a ông Lê H u Thu n, nhà S n Qui, n m nay xóm Tre, g n mé sông Bao Ng c. Ông Lê H u Thu n, tu i ã n l c tu n, góa v m y n m nay, ch có m t ng i con trai là Lê H u Hào ó mà thôi. H i còn trai ông có h c lem nhem ít n m, nên ông mang cái thành ki n cho trong t dân duy có b c "S " là quí h n h t, s trên các nông, công, th ng. Khi H u Hào l n lên ông th y con có chí ham h c, ông m i nong n cho con n c ng i thi làm ông tú, ông c , mà may v t lên t i b c ông C ng, ông Nghè ng làm quan, r i ng ông i tr c, võng bà theo sau , làm cho tông môn r ràng trong làng xóm. Nuôi cái m ng ó ông không ch u t p cho con bi t làm ru ng ng ngày sau k nghi p nhà nông cho ông. Ông cho con h c v i th y trong làng m y n m; ch ng c nghe gi ng T th , Ng Kinh r i ông m i cho vào gi ng S n Qui th giáo v i ông Ph m Chí Hi n, th m ngh r ng vùng Kh ng T c ph i h c v i th y S n Qui m i hi n t c. y n m con i h c, ông nhà c m c i cùng ng i cháu trong h là T C u, lo cày c y vài m u t c a ông phá r ng làm ru ng phía R ch Nh l y lúa mà n. T u ã 40 tu i, thu nay có tính nh kh t khùng, nên không có v con, c v i ông Lê u Thu n là cháu h c ng nh ng i gia d ch, ng nh h t c m manh áo, ch không công mà òi ti n m n. Ông Lê H u Thu n không giàu mà c ng không nghèo. Ông trong m t nhà lá 3 n s ch s , phía sau có m t cái nhà nh n u n, ông có nuôi v t nuôi heo, l i có m t chi c ghe nh u trong x o phía sau hè, ghe y dùng ra mé sông Bao Ng c câu cá, i tôm mà n m i ngày m i b a. Hôm ó m t tr i v a x bóng. T C u i th m ru ng m i c y xong cách 3 b a c. Ông Lê H u Thu n nhà tính n u c m s m ng T C u v có s n mà n r i c ròng chèo ghe ra sông cái, gi ng câu mà ki m cá. Ông m i tính ch ch a làm, b ng th y con là Lê H u Hào, vai mang gói l n t n i vô sân. tr u Thu n b c ra sân m ng con và h i: Con v th m nhà ph i hôn? Chuy n n y con tính ch i bao lâu mà mang gói lùm xùm d v y? u Hào b c vô nhà, nghiêng vai cho sút cái gói sách v qu n áo, mùng, gói trên ván r i ngó cha ch m rãi nói: - Có gi c nên th y bi u ngh h c xem coi th i cu c bi n chuy n th nào r i s hay. - a! Gi c âu? Sao nhà ây không nghe nói? - Cách m i b a r i có ng i Vàm Láng lên S n Qui th m bà con. H nói r ng có m y ng i bên Lý Nh n ch v con qua bên mình mà lánh n n, b i vì có tàu a Pháp ch binh vào c a C n Gi b n pháo ài phòng ng c a mình. Gi c ng m nh m vào Nhà Bè. - Còn binh lính c a mình âu? Sao các quan không xua ra mà ch ng c ? Hai V 5 www.hobieuchanh.com - Có l c ng có ch ng c , nh ng binh lính mình th y u nên ch ng c không n i, i v y hôm qua có tin quan Huy n c t c a quan T nh cho hay gi c ã h thành Gia nh r i. - Tr i i! Thành Gia nh m t thì còn gì n a mà k . i v y quan trên bi u ph i khuyên dân c ng tráng nên s a so n ra i lính ng p gi c mà c u qu c gia lâm nguy. Th y con nghe nh v y m i b o chúng con ngh h c ng v thu x p vi c nhà lo c u dân c u n c. - Ph i v y ch sao. Gi c ã phá l y t thành r i, còn h c gì c n a. Lúc thái bình thì y m võ tu v n, c n bác lo n ph i y m v n tu võ. Th i ng khoa m c a con h t k r i, ph i cha dè nh v y, thì m y n m tr c cha cho con vô gi ng Tre mà h c võ ngh thì h p th i h n. - Gi c tình c âu nó t i mà lo gây h a, làm sao mình bi t tr c c mà li u. - Anh em b n h c c a con con h tính làm sao? - Có ng i quy t v làm n em n huy n xin cho i lính ng ánh gi c. Mà ph n ông thì nói v th a cha m hay coi cha m nh l nào. M y anh ã có coi b ã b i r i. y ng i có v có con h du d là ph i. i ánh gi c có ph i nh i ch i hay sao. R i có b nào b v con cho ai nuôi. Ph n con ch a có v , con tính i hay không? - Con còn phân vân, ch a nh t nh. Con tính v h i cha ây. - Làm trai m t bên vai mang n n c, m t bên n a mang n nhà. Hai vai u mang n ng. Thôi, chi u r i, n u c m n r i s tính. Ông Thu n i vô trong tính nhúm l a u Hào xách gói em trên cái gi ng n u c m. ng d a vách là ch h c u v nhà thì c u ng ó. C u i th m ru ng v , qu n áo Hào thì m ng h i l ng x ng. t mem, d ng cây tre ngoài c a, b c vô th y Ông Thu n nhà sau nghe có ti ng T C u nói chuy n thì ông b c ra h i ám a h i khuya có làm ám ru ng m i c y sau ó, lúa n i nhi u hay không. T C u nói có n i chút nh, anh ã gi m l i r i. Ông Thu n bi u T C u vô thay áo qu n khô r i coi ch m l a n u c m n s m, ng n c ròng i gi ng câu ki m cá n. Nghe con nói chuy n gi c giã nãy gi ông lo trong trí, nên T C u i vô trong r i thì ông leo lên võng mà n m. Ông a c t k t m t h i r i ông nói v i con: - Tuy con ch a có v con, song con còn m t mình cha già. ó c ng là m t gánh ng. ã bi t làm trai thì ph i tr n n c. Nh ng ng i ta có n m ba anh em ch ng nói làm chi. Cha có m t mình con. N u con i lính, r i b thây n i ch n sa tr ng, cha già nhà g p khi n y u bi t c y ai nuôi d ng. Hu ng chi thu nay, con chuyên ngh v n, không quen nghi p võ, con ánh gi c làm sao cho c. - Con c ng ngh nh v y. Ng t ngo i bang giày p giang san c a mình, chi m t ai c a mình mà làm ch , b t ng i mình làm tôi m i, làm trai ai c ng ph i ra chi n u, li u thân b o th n c nhà. N u con s ch t nên vi n l n y l n , rúc trong nhà, làm nh v y con h th n quá. Hai V 6 - www.hobieuchanh.com ng i ta ch t cho mình s ng mà an h ng vui s ng thì x u h ch sao. H ã khinh b , mà h còn ch i r a, ch u làm sao c. c trong tr ng con h c gi i h n chúng b n c a con h t th y. N u chúng b n a con u hi n thân c u dân c u n c, thì con không th nào co u rút c nhà c. y ch sao. Ng i ta làm sao con ph i làm theo ng i ta. Con tr n tránh thì ng i ta coi con ra gì. Mà chuy n gi c giã thì m i nghe phong phanh ch ch a có gì ch c ch n. i ít ngày coi có l nh quan trên d y làm sao r i s hay. các t nh u có v binh s n. Binh y ã luy n t p thành th c. Có l quan trên s gom binh y mà ánh tr c. Ch ng nào th ng không n i gi c r i m i kêu lính thêm. . Con nói ph i a. ánh gi c ph i dùng binh thi n chi n kìa, ch kêu h c trò v i dân cày r i a g m ao súng ng bi u ra tr n, h có hi u gì âu mà ánh. V y chuy n n y không g p âu. Con ng lo. i coi có l nh gì r i s hay. n c m chi u r i T C u xu ng thuy n i gi ng câu. Chuy n gi c giã c r o r c trong lòng ông Thu n hoài. Ông n m ng i không yên. Th y tr i còn s m ông m i i d o xóm ch i, i ki m m y ng i thân thi t ng thông tin có gi c, r i bàn lu n th i cu c và dò coi ý ng i trong xóm li u ph i i phó cách nào. Ông i ch i t i n a canh m t ông m i v . u Hào nhà, n m trên võng a trèo tr o, m t ngó th p èn d u leo lét trên b ván g n ó, trí t l v s u quân xu t tr n ng gi n c c u dân. Ông Thu n x ng x m b m. C u h i: - - c vô. Hào l t t l i ván mà ng i, nh t ng võng cho cha h i chi u t i gi cha i ch i nhà nào? i ch i ng nhà Phó Tha. Có m y ng i trong xóm t u l i ó. Cha nói gi c Pháp ã h thành Gia nh r i, ai n y u ch ng h ng. nghe nói có gi c coi b h s hay không cha? Không, h nói gi c n thì mình ánh ch s gì. Binh ngo i xâm t i ây h có bi t ng i n c b c ch nào âu. Mình t nghi binh, g t h vào Truông Cóc ây, mình vây mà gi t h t, không còn m t con . Gi c ánh trên Gia nh ch ph i ánh t i x mình ây hay sao. Ng i ta ng n dùng binh lính tr n, thì có l mình ph i lên ó mà ti p tay ch . nói làm quan bình th ng lên võng xu ng dù, có gi c thì ph i c m th ng lên ng a mà ánh gi c. Làm dân ch nào lo gi ch n y. âu âu c ng có dân. Gi c ánh trên Gia nh thì dân tr n ch ng c . N u gom h t dân d i n y em lên tr n, r i gi c xu ng t i ây m i l y ai mà ng n c n. àn ông i h t, b àn bà con gái nhà, gi c t i nó tung hoành b t h t trâu bò, heo chó, gà v t, r i nó còn t nhà xúc lúa n a m i làm sao. Cha d ý bà con trong xóm thì ai c ng h ng hái không s gi c, h có gi c thì ánh. Nh ng h không mu n h ng trai tr c ng tráng nh con ph i b làng xóm i gìn gi ch khác. u c n nh t bây gi là nhà nào c ng m n th rèn làm binh khí cho s n, r i dân xóm nào gi xóm n y, h có gi c t i thì hi p nhau mà ch ng c . Binh s bây gi h có súng u th ng, có t i súng th n công n a, ch có ph i ánh v i dao búa hay là mác thong âu cha. Hai V 7 www.hobieuchanh.com - Oái! Ng i ta nói b n súng châm ngòi, b n ch m xì, ch t chóc gì mà s . Tay c m dao búa, ta l n t i, ta ch t ch t h t. tr c u Hào nói chuy n v i cha thì hi u ý ng i trong xóm không mu n cho h ng trai ng tráng n t nh tình nguy n u quân ánh gi c. lu n y làm cho chàng yên lòng mà n m nhà, ch coi th i cu c bi n chuy n th nào r i s quy t nh. Chàng óng c a r i cha con d p èn i ng . Hai V 8 www.hobieuchanh.com III Thu ó, xóm Tre n y là m t xóm dân c trù m t h n h t trong Huy n Tân Hòa. Nhà trong xóm k t i vài tr m, mà nhà nào n u không giàu thì n, ch không nghèo m. d xóm Tre dân s ông, sinh ho t d , y là nh v trí có nhi u b thu n l i h n xóm khác. Tr c xóm có sông B o Ng c tôm cá không thi u gì. D c theo mé sông là a m c ám nào ám n y dây b t, n lá ó mà l p nhà, kh i i âu xa cho m t công. Có nhi u r ch và x o t ngoài sông cái âm vô xóm giúp cho ghe ra vô r t d . Còn phía sau xóm thì ru ng t ã khai kh n lâu n m r i, h cày c y thì ch c có lúa, kh i lo th t mùa ói rách. H t ru ng thì t i r ng, cái gi ng r ng Truông Cóc cây c i không bi t làm gì cho h t. Ng i ta nh ó mà có c t, có cây c t nhà, l i thêm có c i mà ch m. i phía R ch Nh , gò Xoài g n ó, h n tháng 11, tháng ch p n c m n d i sông Bao Ng c tràn lên ru ng, ch ng n c gi t ru ng khô, mu i ng cùng trên m t t. Ng i ta xúc mu i ó gánh v n u ng l c l i mà dùng, kh i xu t ti n mua hay là gánh lúa i i. Dân xóm Tre ng vui v v i c nh i m no yên t nh thình lình nghe ông Thu n nói chuy n Tàu Pháp ch binh do c a C n gi và h thành Gia nh, thì ai n y tuy mi ng nói c ng, song trong b ng có h i lo. Sáng b a sau ng i trong xóm chuy n mi ng nói v i nhau trong m t lát thì t u xóm n cu i xóm ai c ng hay tin có gi c trên Gia nh. Ông Bá h C m u xóm, phía g n ng cái, ông c ng hay n a. Ông là ng i giàu có h n h t, nên ông lo nhi u n ng i khác. Ông Hà V n C m gi i có ngh phá r ng m ru ng, ch ông không có n h c. Mà ông nh ngh riêng c a ông nên m i n m ông có lúa ch a y l m. Quan t nh Gia nh không có lúa g o cho binh lính n, bèn t t cho quan huy n Tân Hòa d y ph i c y nhà nông trong huy n giúp lúa. Ông Hà V n C m hi n cho nhà n c 5.000 gi . Nh cái ngh a c y quan t nh m i ch y t v Tri u r i vua m i ban cho ông C m t c Bá h . Ông chi m m t mi ng t r ng l n, tr c có sân, sau có v n, ông tr ng tre chung quanh cu c ông . Nhà l n c t ba c n hai chái n m gi a, phía sau thì nhà b p v i chu ng heo, chu ng v t. Hai bên chái ông k m hai l m lúa r ng l n ch a n lúa muôn. Còn hai bên sân thì có chu ng ng a v i chu ng trâu, ng a có m t con, còn trâu n m t ch c i. Ông Bá h Hà V n C m n m nay c 52 tu i, còn bà v là Hu nh Th H u tu i i 49. V ch ng kh e m nh, nhà c a kinh dinh, tôi t r n r , làm ch c tr m m u t, trên ru ng có trâu, d i b n có thuy n. Tuy v ch ng d t nát, song tánh tình ch n chánh, n hi n lành, có m t con trai l n là Hà V n K , 25 tu i, ã có v con, trong nhà ph giúp v i cha m trong công vi c ru ng r y. V ch ng còn có thêm m t a con gái tên Hà Th Quyên m i 22 tu i, ch a có ch ng. Hai V 9 www.hobieuchanh.com Nhà ông Lê H u Thu n u xóm phía trong, còn nhà ông Bá h C m u xóm phía ngoài, b i v y nh ng ng i vùng trong mu n ra ng cái ng i vô phía S n Qui và vô huy n l , u ph i i ngang qua tr c c a nhà ông Bá H . Ông Bá h C m giàu mà t. Ông nh n th y cái d t c a cha con ông làm cho nhà ông l m khi b thi t thòi, b i v y khi cô Quyên là con gái ông l n lên, ông th m tính ch n ng i hay ch mà g cô, không c n giàu hay nghèo, mi n có chàng r hay ch ng nó coi giùm gi y t ho c nó thay m t vào ra ch n công ng cho ông kh i c c lòng b c trí. Ông th y trong xóm có chàng Lê H u Hào, con c a ông Thu n, tánh n t àng hoàng, ông l i nghe chàng có danh h c gi i, chàng là môn cao nh t c a ông Nhiêu Hi n trong S n Qui. T n m ngoái ông ã mu n m i ông Thu n ra nhà ng ông nói chuy n làm sui, nh ng vì ông nghe Hào ng ch m chú h c ng n m t i i thi, ông s nói không c l i, nên ông ch a dám m mi ng. Bu i s m mai n y Phó Tha nh n d p i th m ru ng ghé nhà ông Bá h C m nói cho ông hay c u Hào, là con ông Thu n, h c trong S n Qui, c u m i mang gói tr v nói gi c Pháp ã kh i ánh x ta và ã t thành Gia nh r i, v y c th y nhân dân ph i s p t vi c nhà ng i lính mà gi gìn t n c. Ông Bá h nhà có c m ti n, l i có m t con trai ng tu i c ng tráng, nghe có gi c thì ông lo s . Ông bi u v con lo c m n c cho ông n s m, ng ông vô nhà ông Thu n h i th m vi c gi c giã cho rõ ràng. Cha con ông Thu n n c m s m m i v a r i thì th y ông Bá h vác dù l n t n i vô sân. Cha con ông vui v ti p chào m i khách vào nhà. Hào kêu T C u bi u lo tr u c. Ông Bá h gi n d , bi u ng lo tr u n c chi h t, ông h i th m vi c gi c giã mà thôi. C u Hào m i thu t l i cho ông hay m y chuy n c u ã nghe trong S n Qui, chuy n ch c ch n có gi c nên ông Nhiêu Hi n m i thôi d y cho h c trò v lo làm ph n s con dân c a t n c. Ông Bá h nghe rõ r i ông m i nói v i Hào: - Nghe nói c u ng i h c rút ng i thi. Mà n u có gi c l n x n nh v y thì thi gi ng gì c. - Qua sang n m trong Gia nh m i có khoa thi. N u gi c d p c mau, thì có l thi c. Còn n u gi c kéo dài cù nh y thì khóa thi t i ây ch c ph i ình l i. u không h c n a. Bây gi tr v ây c u tính làm vi c gì? coi ph i i lính hay không. N u không i lính thì ti p h c ôn sách v mà ch th i v n. Ông Thu n ti p nói: - Hôm qua th ng Hào v nói làm trai, h có gi c thì ai c ng ph i i ra i lính ng p gi c gi n c c u dân. Tôi ngh thu nay t nh nào nhà n c c ng có s n nh ng i v binh. Có gi c thì gom binh lính lão luy n ó mà xua ra tr n, ch dân làng có t p rèn chi âu mà bi t ánh gi c. Hu ng chi tôi già mà có m t mình nó, i thu nay nó h c ch , ch có bi t võ ngh âu mà i lính. V y nó c nhà mà c ôn, ch ng nào có l nh quan trên d y làm sao r i s hay. Ông Bá h c ng có con trai, ông nghe nh v y ông r t hài lòng, nên ông nói: Hai V 10 - www.hobieuchanh.com i anh phân nghe c l m. Tôi c ng có m t th ng con trai chen ngo n nh anh. N u tôi cho nó i lính thì tôi c t tay, còn làm vi c gì c. Ông Thu n ti p nói: - i hôm tôi l i ch i ng nhà chú Phó Tha, g p anh em trong xóm có bàn lu n i nhau v chuy n i lính. Ai c ng nói t nh nào huy n nào c ng có dân h t th y. Gi c ánh ch nào thì dân ch ó ph i ch ng c . N u thi u s thì em v binh ch khác t i ti p s c. Gi c ánh trên Gia nh, n u trai tráng c a mình ây u ph i lên tr n h t, ch ng gi c tràn t i x mình m i l y ai mà c ch. Ph i có ng i nhà ng luy n t p mà gi làng ch . Ông Bá h càng thêm khoái chí nên ông nói: - Anh em nói nh v y thì úng quá. Tôi ph c ngay. Trong n c có gi c c th y th n dân ph i lo c u n c c u dân, t p chinh chi n ngoài, t p phòng b trong, ra tr n ng i c y cày, m i có c m g o nuôi nhau mà ánh gi c ch . Ông Thu n nói: - Anh em tính bây gi trong xóm mình ây m i nhà u ph i m n th rèn làm dao mác cho s n khi h u s mình có binh khí mà ra tr n. - Ai bày k ó th t là hay. Ph i lo tr c nh v y m i c. Anh bi u anh em s m binh khí i. Ai không có ti n thì nói cho tôi bi t tôi s ti p s c cho. - Cha ch , mà có binh khí r i con em nó không bi t cách dùng thì có ích gì âu. - Anh h i th m coi ch nào có th y d y ngh võ anh r c v ây mà nuôi d y bà con anh em trong xóm. Tôi lãnh tôi nuôi cho. Tôi ch u ti n công cho th y n a. ng lo s ti n b c. c v y thì t t. tôi bàn l i v i anh em. - , anh tính i. Ph i làm cho g p. Có th y d y ngh võ thì tôi cho con tôi, anh cho con anh c ng luy n t p nh h . C u Hào h c nho gi i. C u t p ngh võ, c u c i r ic u ây c m u i binh xóm tre c a mình c mà. Này, tôi m i anh i anh Phó Tha x mát qua nhà tôi nh u nh t r i anh em mình bàn tính chuy n ó l i cho k ng b t u th c hành cho s m. c. X tôi ra. i s m m i anh Phó Tha i th m ru ng, bây gi ch c anh ch a v t i. tôi v tôi ghé tôi m i nh n v i v con nh. n x anh i ngang c a anh kêu nh i v i anh. c. X mát tôi s d t nh ra. Bá h C m t giã xách dù i v . Cha con ông Thu n a khách ra c a. Ông Bá h ng l i nói: "C u Hào nhà có bu n thì ra ngoài tôi nói chuy n ch i. C u mu n ra ch ng nào c ng c h t. Tôi ít i âu". Hào g c u áp l . Ông Bá h gi ng dù che i v . n x ông Thu n s a so n i ra nhà ông Bá h . Ông h i Hào mu n i theo ch i hay không, Hào nói Hào ít u ng r u nên xin phép b a khác r i Hào s i th m. Ông Thu n d n con chi u nhà n c m, Hào l y m t quy n sách em l i võng n m ng ch ông, r i ông i. c. Hai V 11 www.hobieuchanh.com Con heo qu n ngoài sân i vô, ng t i c a kêu ch ch ít ti ng r i co giò n m ph ch xu ng ó, m t lim nhim, uôi ngúc ngo c. i m t lát Ông Thu n m i tr v t i. Ông b ngo t uôi m ng. Hào h i ông n c m hay ch a, thì ông c c vô nhà có con chó vàng ch y theo i áp: - Còn n gì c n a mà con h i. Ông Bá h ãi m t ti c quá xá, m i m t mình cha v i chú Phó Tha, mà ông làm m t con v t l i k m thêm m t con gà n a, làm n no mu n n t b ng. - Nhà có c m ti n, không m y khi m i khách nên xài l n m t l n, có h i gì. L i v t gà nuôi trong nhà s n, có mua chát gì mà s t n ti n. - Con có bi t t i sao mà b a nay ông bày ti c nh v y hay không? ng nghe có gi c ng s , nên ng trút h bao ra. Nhà ng có ti n lúa nhi u, n u gi c t i bà con trong xóm b ch y vô r ng mà tr n h t thì gi c ráp vác ti n xúc lúa ráo, ng còn gì mà giàu n a. - Ông m i cha v i chú Phó Tha mà ng ãi r i ng tính làm sao? - Ông tính nhi u chuy n ng l m con à. ng tính chuy n l i ích chung trong làng trong xóm, mà c ng ích l i riêng cho ng luôn cho nhà mình n a. - Sao mà ích l i riêng cho nhà mình? - Ây, th ng th ng cha nói cho con nghe. Ông Bá h nói n u có gi c n ây bà con trong xóm ph i u c t u l ng mà chi n v i gi c m t tr n cho chúng nó bi t danh ng i xóm tre n y. Mà mu n chi n u cho c th ng, thì ngay bây gi ph i: Th nh t: ki m r c m t ông th y ngh võ thi t gi i rèn t p àn ông con trai trong xóm cho bi t cách chi n u. Nuôi và tr ti n công cho th y d y võ thì ông Bá h bao h t, ng i trong xóm kh i lo kho ng ó. Th nhì: ki m r c m t anh th rèn v trong xóm ng n i lò rèn mác thong, i ao, n ao, ch a ba, dùng làm binh khí, ai có s t có thép thì em l i lò ng th rèn cho. Ai có ti n thì tr ti n công cho th . Ai không có ti n thì ông Bá h giúp cho. Th ba: vô r ng n cây em v ch t ra làm n c mà ch n m y n o i vô xóm, t ch c canh phòng th cho ch c ch n, h nghe ng g n xóm thì ngày êm ph i ph i c t ng i canh ch ng. n cây thì l y ghe c a ông mà ch , ch nào không có r ch cho ghe vô thì ông cho m n trâu v i xe mà kéo v . - Ông Bá h tính m y vi c ó thì hay quá. Có gi c thì ph i làm nh v y m i c, ch gi c t i b ch y h t thì gi c d n h t r i t nhà càng kh . Thà ch t cho bi t m t dân Vi t Nam n y c ng có khí hùng dõng, d u không h n thì c ng b ng , ch có thua âu. Ông Bá h tính nh v y r i cha v i chú Phó Tha ch u hay không? - Ch u l m ch . Chú Phó Tha nói chú có quen v i m t th y ngh võ trong gi ng Tháp, ngày mai b n thân chú vô ó chú c y ra ây mà d y trai trong xóm. Còn th rèn thì trên vàm sông Tra có chú th Phi rèn bén l m. Ông Bá h nói ng c y th ng Hai Ch b i xu ng lên nói chuy n v i chú. Nh chú ch u xu ng ây mà rèn binh khí cho mình s cho ghe l n lên r c chú và ch lò v ây cho chú làm. Hai V 12 www.hobieuchanh.com - Còn n cây làm n c mà ch n m y n o vô xóm, bi t sai ai? Bi u h i làm h ch u hay không? Mình có quy n gì mà ép h ? - Cái ó khó m t chút, b i v y ông Bá h c y hai cha con mình. Ông nói trong xóm có m t mình con h c gi i, ai c ng v con. Ông c y cha, ngày mai cha con mình i t u xóm n cu i xóm m i h t m i nhà cho m t ng i thay m t sáng t t u trên sân Bá h . Con ng ra nói chuy n gi c giã r i c t ngh a các cách mình s p t phòng th cho m i ng i bi t. R i ó con l t s biên tên h và tu i t th y àn ông con trai t 18 tu i s p lên trong xóm, ng bi t s c ng tráng là bao nhiêu, s lão h ng c bao nhiêu. Nhân d p ó ông Bá h m i cho ai n y bi t ph n ông mu n giúp cho bà con trong xóm nên ông lãnh nuôi th y d y ngh võ và ai không s c s m binh khí thì ông ti p giúp cho. Còn vi c n cây l p th ng phòng th , thì ông s cho tôi t i n cây li n làm g ng. Ông s khuyên bà con trong xóm ai c y r i nên r nh rang thì ra công i n cây em v làm l i ích chung. Cha ã h a l i v i ông r i. Sáng mai cha s sai T C u i i bà con trong xóm tr a m t t u l i sân ông Bá h ng nghe bàn vi c công ích. c. L p s ki m m àn ông con trai thì con giúp cho. C t ngh a v s l i ích c a vi c phòng th trong xóm thì con c ng nói c. Mà theo l i cha nói n y gi , thì con th y vi c tính làm ó có l i chung trong xóm và l i riêng cho nhà ông Bá h , ch có l i riêng gì cho nhà mình âu. - Có. Cái l i c a mình cha ch a nói t i. Bây gi cha nói cho con nghe. Hòi chi u n u ng mà bàn tính cu c phòng gi c giã xong r i, ông Bá h m i nói thu nay ng th y con nhà nghèo mà ham h c ng th ng. ng có tính s g con gái c a ng cho con. Con Quyên n m nay ã 22 tu i r i. Bây gi có gi c giã con c không c n a, còn cu c thi c thì không bi t ch ng nào m i m khóa thi c. Con v nhà c sách ch không bi t làm vi c gì. V y ng h i nh cha ng lòng thì ng g con Quyên cho con. ng th ng ng g nên ng không òi v t chi h t. - ng nói nh v y cha ch u hay không? - Cha th y ông Bá h thi t tình, cha ngh con Quyên d coi l i có h nh, l i thêm có chú Phó Tha c ri t, chú nói con v i con Quyên x ng ôi v a l a l m, b i v y cha h a l i v i ông Bá h r i. Thu ch Huê k gia ình b nh, d cãi. nay ng i Vi t ch m h c ch nho, không bi t ch Pháp, ho c ch Anh ho c nh bây gi , mà sách nho thì không có d y cái thuy t t do k t hôn. Trong c x u do phong hóa c truy n. Vi c c i v g ch ng thu c quy n cha u trai d u gái c ng v y, cha m nh âu thì ph i ch u ó, không c phép u Hào nghe cha nói ã h a c i con gái ông Bá h C m cho chàng thì chàng châu mày nh ng không dám cãi ch nói: - Ch chi con bi t b a nay ông Bá h m i cha n u ng ng nói chuy n g con gái, thì con th a tr c v i cha khoan nh n l i c a ng. - Sao v y? - Vi c gi c giã không bi t nó bi n chuy n th nào. N u con ph i i lính, thì có v thêm m t m i lo cho con n a. Hai V 13 www.hobieuchanh.com - Ai c ng nói con không có i lính âu mà lo. Mà dù con có ra giúp n c i n a, thì v nhà càng có ích ch âu có h i. Cha suy ngh k r i cha m i nh n l i. Con vào làm r nhà ông thì con vinh vang ch có nh c nhã chi âu. Vi c thi c coi th h t trông mong, mà con c ng c i v c ch giàu sang, v y c ng có ph c. Còn m t u n y n a mình bây gi ch có hai cha con, không còn thân c nào h t. Th ng C u là cháu h , nh ng nó khùng kh u không áng k . i gi c giã ví nh con ph i em thân ra giúp n c, cha ã 60 tu i r i, cha nhà m t mình, khi m a gió thì t t l a t i èn cha bi t c y nh ai. C i v cho con, d u có nào ít n a c ng có c con dâu nhà h h v i cha. L i làm sui v i ông Bá là ng i có c m ti n, nh ng con ph i i lính, cha nhà r i cha có ch t, thì có ông sui s chôn c t giùm, ch không l làm ng . - Cha ngh nh v y thì ph i l m. Nh ng vi c gi c giã lôi thôi ây không hi u th cu c s xoay cách nào. V y con xin cha ch u l i v i ông Bá h thì ch u, nh ng ph i ch m ch m mà xem th cu c, ch không nên nài c i g p. N u nh gi c yên mau, thì n m t i s có khoa thi. Con c n ph i r nh trí mà h c, ch ng con thi i s c i. Còn n u nh gi c tràn lan kh p trong xóm, thì c ng con r nh ng lo, b n ph n làm trai, ch ng nào gi c xong r i s hay. - Con mu n nh v y thì c. b a nào cha nói chuy n l i v i ông Bá h . N u ng mu n g con thì cha xin b tr u cau, c ng nh c m hàng rào th a v y thôi, i th i cu c thu n ti n r i s làm l thân nghinh. Bàn tính xong r i cha con m i gài c a t t èn i ng . Hai V 14 www.hobieuchanh.com IV Nhân dân trong ngu n Kh ng T c, tr c kia nh Ki n Hòa tiên sanh S n Qui ti p nhau m y i mà gieo r c o thu n túy trong các xóm làng, r i l i còn nh Hoài Qu c công Võ Tánh treo g ng anh d ng sáng ng i gi ng Tre n a, b i v y àn ông ng nh àn bà, ng i già c ng nh ng i tr , c th y u m n t n c, yêu gi ng nòi, bi t ham ngh a nhân, dám li u sanh m ng c u dân gi n c. Tr c g p n i lo n Tây n, ng i em ngh v n, k em nghi p võ giúp cho tri u ình bình lo n ph c h ng. Nay nghe có gi c ngo i xâm, l i càng thêm h ng hái oàn k t làm m t kh i m nh m ch ng v i gi c. Nhân dân s n có ý chí nh v y, nên công cu c s p ti n hành r t d dàng. t phòng th xóm Tre c Ông Thu n sai T C u i m i nhóm t i sân ông Bá h C m thì m i nhà u có ch nhà ho c àn ông ho c àn bà n d mà nghe nói chuy n. Ông Bá h , Ông Thu n v i Phó Tha làm u cu c h i hi p này, nh ng bi u Lê H u Hào thay m t báo tin cho bà con trong xóm hay binh i pháp ã chi m thành Gia nh. C t a nghe tin thì xao xuy n, Hào nh n ng i ta xúc ng m i bày t các cách c a ng i tr ng th ng trong xóm tính s p t b o th sanh m ng và tài s n chung v i nhau. Ai n y u b ng lòng góp s c vào cu c công ích ó, không có m t ng i nào th i thác. Hào ã có d b gi y, vi t, m c s n sàng, li n h i t ng nhà mà biên tên tu i àn ông. Biên r i m l i thì c: 58 ng i c ng tráng t 18 tu i n 40 tu i. 47 ng i t 41 t i 60 tu i, 12 ng i già t 61 tu i s p lên. n 20 ng i àn ông r nh rang nên tình nguy n i luy n võ ngh và t rèn binh khí thì ai c ng ch u h t. n cây làm n c. Còn t p Cu c nhóm xong r i ng i trong xóm r ra mà v . Ông Bá h m i riêng Phó Tha i hai cha con Ông Thu n l i dùng c m v i ông ng s p t vi c công. Hai Ch lên vàm sông Tra th ng thuy t v i th rèn Phi thì chú th ch u d n xu ng ng rèn binh khí. Ông Bá h ki m m t ch t tr ng, bi u b n trong nhà n cây lá mà c t cái tr i làm lò rèn. Trong ít b a tr i c t xong, ông cho ng i chèo ghe lên r c th Phi và ch c xu ng, r i kh i công rèn binh khí li n. Tr n Khoan là th y ngh võ gi ng Tháp ã có h a h n v i chú Phó Tha nên úng ngày h n th y c ng lên t i. Phó Tha d t l i gi i thi u v i ông Bá h thì ông ti p r c mà nuôi trong nhà. Ông d t i l a m t cái sân l n gi a xóm làm võ tr ng. M y ng i trai tr trong xóm ráp l i d y c , ban t cho b ng th ng, r i b t u t p d t. Cây n trong r ng ch v thì h ng ng c ho c c m rào, ch n các n o vô xóm. i 41 tu i s p lên lãnh lo c a khúc mà óng Ai c ng ph i t p võ ngh h t th y, nh ng ngoài vi c ó m i ng riêng h có r nh vi c nhà thì ph i giúp công vào ra phòng th . i còn ph i có ph n Hai V 15 www.hobieuchanh.com Lê H u Hào làm nh th ký trong xóm, tuy v y c ng ph i t p võ nh ng i ta, song kh i làm công vi c n ng n c c nh c. Nh ng mà m i ngày chàng ph i i m t vòng xem xét m i vi c, xem t p võ, xem rèn , xem óng n c r i i luôn ra nhà ông Bá h ng cho ông hay coi có vi c chi tr c tr hay không. Ông Bá h th y t t c anh em l n nh trong xóm u xuôi thu n theo ý ông, ai c ng n tâm giúp công s c vào cu c phòng th thì ông l y u hài lòng. Ông mu n làm cho trong xóm hi u ng lúc g p n n dân ách n c ph i coi nhau nh con m t nhà, ph i giúp nhau, ng nghi k nhau, b i v y ông nh xu t ti n mà tr ti n công cho th rèn binh khí, ông không cho ai tr ti n h t. Ông l i rao cho trong xóm bi t, ai thi u lúa n thì n nói v i ông mà m n mà qua mùa g t s tr l i cho ông ch ng c n ph i i mua t n ti n. Ng i trong xóm hay ông Bá h có lòng t thi n nh v y l i càng c m m n ông n n a, càng lo gi gìn ti n lúa c a ông ng mà nh , không còn nói c a h c a mình gì t. Th y công vi c phòng th ti n hành m nh m , ông Bá h m i nh c ông Thu n v cu c hôn nh n c a hai tr . Ông Thu n nói r ng Hào c ông Bá h chi u c thì Hào mang n vô cùng. Ng t trong lúc n c ng có gi c, không bi t tình hình bi n i ra th nào. Hào nghi ng i s i lính. B i v y Hào xin ông Bá h hu n c i h i trong ít tháng, ch xem coi gi c có t thì s trình bày l c i. Ông Bá h nói: - Cháu s c i g p, r i có nó b òi i lính nó b v nhà, v nó bu n. Tôi hi u ý nó r i, nó s nh v y c ng ph i. Thà ch a thành v ch ng thì thôi, ch thành v ch ng r i mà ph i phân r t nhiên hai a bu n r u, th ng nh nhau. H tôi nói thì không bao gi tôi nu t l i. Tôi nói tôi g con Quyên cho cháu Hào, thì bao gi Quyên c ng là v c a cháu Hào, ch không c làm v ai khác. Nh ng mu n cho hai bên ng nghi ng u chi h t, l i làm cho ng i ngoài hay bi t ng ng có dòm ngó con Quyên n a, mình ch n b a nào nh m ngày t, tôi m i ít ng i khách n nhà tôi, anh c ng m i vài ng i khách i cùng anh và Hào n nhà tôi là l "b tr u cau". Tôi n u ít mâm c m mà cúng cho Hào l i ra m t ông bà ng cho chòm xóm h hay t ngày ó hai a nó c g i anh em mình là cha, r i ít tháng h t gi c, ho c ra giêng g t lúa r i, tr i khô ráo mình s làm l c i. Ông Thu n ch u. Cách m i b a sau cha con Ông Thu n v n kh n en, m c áo dài i v i v ch ng Phó Tha và v ch ng ông B y Hi p n nhà ông Bá h làm l "b tr u cau". Ông Bá h ã có m i Tr n Khoan, là th y ngh võ, m i khách vài c p n a, ã ng i n trong nhà. Trên bàn th ông bà thì cúng ã xong, nhang èn ã t . nc àng trai b ng tr u cau ãi khách n u ng. n. Chàng r làm l ông bà cha m , r i ng i trong nhà t ngày ó Lê H u Hào là r c a ông Bá h Hà V n C m. Hà Th Quyên là dâu a ông Lê H u Thu n. Trong xóm tr già u hay h t th y. Hai V 16 www.hobieuchanh.com Ngày l n tháng qua, lúa tr r i n lúa chín, nhân dân xóm Tre luy n t p võ ngh t h ng hái nh ng không th y gi c giã gì h t, mà c ng không g p c ng i mi t Gia nh xu ng ng h i th m. n t i T t, ng i trong xóm ban ngày êm mà thôi nên c ng không thao luy n c. u ph i ra ru ng g t lúa ch t p võ ban Rào gi u chung quanh xóm ã hoàn thành ch c ch n r i. Th rèn Phi rèn binh khí dùng, nên xin cho ghe chú v sông Tra n T t. Ra giêng lúa ch còn m t vài ám tr mu n, ch ng ã g t s ch h t r i. Ông Bá m n m t ng i lên Gia inh d thám tình hình chi n s th nào ng cho Hào làm c i v i cô Quyên cho r i. Ng i tr tu i nhút nhát không dám i. Ông Thu n quy t lãnh s m ng i d thám tin t c. Ông Bá h bi u d n m t chi c ghe nh 2 chèo cho 10 quan ti n v i g o mu i ba ng i n trong 10 ngày và l a hai ông già còn s c kh e chèo cho Ông Thu n i. Ông Thu n i ã 6 ngày mà ch a th y v . Ông Bá h v i Phó Tha b t trông, l i có ý lo. u ngóng Qua ngày th 7 ghe Ông Thu n v t i. Ông nói ghe ông lên t i C n Giu c b binh lính huy n Tr ng Bình tra xét không cho i. Ông ph i ó h t m t ngày m t êm. Ch ng ng i ta cho i ông m i vô vàm R ch Cát. B c n n a. Ông ph i tr l i h i th m ng sá. Nh có m y nhà r ch ch ch ng, ông m i dò theo x o nh l t c vào R ch Ong. Nh ng t i ng ba R ch a thì có n c a mình óng ó, h c n l i không cho i i n a. Ông Thu n l i day ghe tr l i, th y có nhà d a mé ông m i u l i cho hai ng i chèo ngh , còn ông lên b ki m th h i th m tin t c. May g p c m t ông già th o vi c, ông m i cho hay r ng quân i Pháp v n còn chi m thành Gia nh nh ng không bi t s bao nhiêu. Mà cách hai ngày tr c có m t oàn tàu kéo neo ch y tr ra phía Nhà Bè, không bi t i âu. H i binh lính c a quân ta ã có giáp tr n v i ch l n nào ch a, thì ông già nói binh ta t các t nh l n l t kéo v m y tháng nay thì óng bao chung quanh thành, ng n R ch Cát, chùa Cây Mai, Phú Th , Chí Hòa, ch nào c ng có. Binh Pháp i thám d tình hình, h ló ra kh i thành thì b quân ta vây ánh, nên rút trong thành không dám ra n a. Không bi t t ng gi c bi t quan dân ta rút binh các t nh em v ây thì các t nh u b tr ng nên 2 b a tr c h cho tàu i ó là ch binh i ánh chi m thêm m y t nh khác hay không. Ông Bá h cùng m y ng i l n trong xóm và c u Hào, nh t là c u Hào nghe tin sau chót ó thì ai c ng lo ng i, ngh oàn tàu lui ra Nhà Bè ó s chia nhau m t t p xu ng Vàm Tu n r i do sông Bao Ng c vào ánh huy n Tân Hòa v i ph Tân An, còn t t p ra Vàm Sáng r i do ng C a Ti u vào ánh nh T ng, Long H . Bây gi ai n y u lo g t cu c phòng th l i, d n m y nhà tr c a ra sông Bao Ng c ph i coi ch ng tàu, h ngó th y tàu thì ph i n i mõ ng cho trong xóm hay bi t. Còn ban êm thì c t ng i thay phiên mà canh ch ng ng báo ng. Ông Bá h m c lo vi c n y nên ông ph i t m d p ám c không nh c t i n a. i c a cô Quyên l i, ông Hai V 17 www.hobieuchanh.com Còn Ông Thu n t b a i d tin t c v nói l i, thì ông th y con ông có s c bu n lo, ông ngh có l nó h c gi i, nó nh n th y tình hình chi n cu c có ch nào nguy bi n hay sao nên nó m i lo nh v y. Ông th y r i ông c ng không mu n tính c i v g p cho con. Cách 2 b a sau, l i m t tr i ng u thì có Lý Quang Minh, m t b n h c c a Lê u Hào nhà gi ng S n Qui, ra h i th m nhà ông Thu n ng ki m Hào nói chuy n. Cha con ông Thu n có nhà. Hào th y b n l t t b c ra c a ti p m ng, d t vô gi i thi u cho cha bi t. Ông Thu n bi t Minh c ng là h c trò c a ông Nhiêu Hi n nh con mình, ông ni m n m i ng i, kêu T C u bi u nhúm l a n u giùm m t n i c m cho khách n vì khách xa ph i i s m, nên ra t i ây ch c khách ã ói r i. Hào h i th m s c kh e c a th y, ti c r ng nhà có m t cha m t con, l i g p lúc ly lo n trong xóm ng i ta giao cho s p t vi c phòng th , nên v h n n a n m r i, nh ng không vô S n Qui c mà th m th y th m b n. Ông Thu n nghi Minh ra ki m Hào ph i có vi c chi c n kíp, ch không l i v y ông h i: i ch i, - Cháu tr ng g n huy n l , cháu có nghe tin gi c giã hay sao không cháu? - Th a bác, vi c ch c ph i dây d a lâu l m. Anh em chúng tôi h c, mong thi khóa m nay. Mà th i cu c bi n ng nh v y thì ch c không có thi r i. Trong huy n mình ây thì êm. Nh ng mi t trên s p có i s r i. , anh em trong xóm c y tôi i lên Gia nh nghe tin t c. Tôi v 2 b a rày. Tôi lên t i R ch Ong r i b n c n, nên không th i sâu vô n a c. Nh ng tôi ã nghe ch c binh i Pháp còn chi m thành Gia nh, b binh mình bao vây 4 m t nên không dám ra. Th mà cách m y b a tr c ây có m t oàn tàu gi c kéo i ra h ng Nhà Bè. Tôi nghi chúng b mình vây tr n, chúng bi t các t nh h t lính, r i chúng lén ch binh xu ng ánh chi m mi t d i. - Th a bác. Bác ch a nghe huy n mình có u chi lo s . L i quan huy n l i có p t cu c phòng th h n hoi. T i Vàm S n Qui, Vàn Gò G a u có xây n y ch c ch n. Ngày êm có quân lính canh gi . Tàu gi c không th vô c. u có v y thì b t lo. xóm n y dân s hi p nhau t ch c cu c phòng th àng hoàng l m. Bà con trong S n Qui c lo phòng th hay không? - Th a, c ng có lo. Ch nào c ng ph i v y. - Nghe cháu nói chuy n nãy gi tôi v a lòng l m. Làm con dân trong n c, h có gi c thì già tr chung lo giúp n c c u dân ch sao. xóm n y h ng trai tr m y tháng nay t p luy n võ ngh d l m. Ai c ng h ng hái gi t gi c t i ây s sanh m t tr n cho chúng bi t m t. - Th a, cháu m i nghe hi n gi ng mình ng s p t mà ánh trên Gia nh ng i gi c và kh c ph c thành trì l i. y h ? Ch ng nào m i ánh ? Hôm lên tr n tôi có nghe gom binh các t nh v nhi u l m, nh ng có ông mà c vây ngoài xa. Còn ch gì n a mà không ch u hãm thành không bi t. - Th a bác có chuy n nh v y, cháu nói rõ bác v i anh Hào hay. S là cách y b a tr c quan Huy n có g i t m i th y c a m y cháu vô nói chuy n. Th y cháu v nói r ng có quan trên t nh xu ng huy n cho hay r ng tri u ình s p phái vài v i th n vào Nam c m binh ánh i gi c. Có l nh d y c Tôn Th t Hi p ph i góp v cho s muôn binh i quan tri u vào r i s khai chi n. Hai V 18 - - www.hobieuchanh.com Binh c a mình thì không s thi u, hi n gi gom c h n tám ngàn r i. Trong t tháng s s . Có nghe nói có kêu hàng trai tr c a mình i lính hay không? Th a, không. Có l mi t d i còn s n lính nhi u. Nh ng gom binh lính v ông quá thì ph i lo c m g o ng nuôi lính, lo c t tr i cho lính . ã v y mà còn c n dùng ng i bi t ch ng l p b s t ng s m i i, vi t phi u truy n l nh a c p ch huy, vi t t thôi thúc các huy n các ph n p l ng th c. Lính thì ít bi t ch l i m c lo tâpj luy n. Quan thì m c lo u khi n, không r nh mà lo n sách gi y t . Ch c bây gi quan trên òi m y ng i có h c nh cháu, nh th ng Hào, nh p ng u quân ph i hôn? Th a ph i. Chính vì v y, nên quan trên phái ng i xu ng huy n m i m y ông Nhiêu d y h c mà c y gom h c trò l i r i quan hu ên cho ghe a lên Gia nh mà giúp công trong cu c kháng chi n. Ông Thu n ng n ng . Hào c i và nói: a rày con th ng nói v i cha th nào con c ng ph i b kêu i lính. Thi t qu nh v y th y hôn cha? Ông Thu n l ng thinh. Minh nói v i Hào: - Mình i lính mà làm vi c gi y, ch không ph i ra tr n. u ra tr n c ng không s gì. Th y bi u anh em trong tr ng ph i i h t hay là th y l a ng i mà thôi? - Quan trên c y i h t. Tr ng nào c ng v y. - Ng i ta i thì mình ph i i v i ng i ta. Giúp n c mà mình tr n tránh ai coi mình ra gì. Ai i cho m y anh em khác hay? - Tr a hôm qua th y v m n ng i trong xóm i kêu, d n chi u mai ph i t i ng sáng m t th y d t vô huy n. Anh em khác g n, giòng cát, giòng Nàu v i S n Qui nên h ã hay r i. Có m t mình anh xa nên th y c y tôi ra cho anh hay ng s a so n r chi u mai vô cho t i. C u b ng mâm c m lên gi a ván. Cha con ông Thu n ân c n m i Minh ng i n. Ông Thu n h i Minh: - Cháu có v con hay ch a? - Th a cháu có v m i sanh m t a con c 4 tháng. - Cha m còn s ng toàn hay không? - Th a, cháu còn có bà m già, may cháu có ng i ch không ch u l y ch ng, nên cháu i thì ch cháu v i v cháu nhà v i bà già cháu. - Có v y c ng kh . Ph n th ng Hào tôi có hai cha con. H nó i thì tôi nhà tr tr i m t mình. Tôi nói v cho nó r i, nh ng mà s i lính r i b ng i ta, nên nó d c d c ch a ch u c i. Tuy v y mà không h i gì l m. Th ng Hào i thì tôi nhà có chòm xóm. D u có b nào ng i ta không b tôi. - Th a, bác tuy già nh ng s c kh e c ng còn . - Ph i tôi còn m nh. Hai V 19 www.hobieuchanh.com Ông Thu n khuyên khách n c m cho no r i nhà nói chuy n ch i v i Hào, ông i xóm m t lát. Ông bi u Hào s a so n r i sáng mai d y s m i v i nhau. i li n bây gi Minh m t. Mà vô S n Qui ban êm không ích gì. Minh n u ng r i, Hào tr i chi u, anh em n m àm lu n v chi n cu c v i nhau. C hai u hi u ngh a v c a h ng trai tr là c u dân gi n c, b i v y ng i s p lìa cha già, ng i s p t m y u v i v nh con th mà i tr n non sông, nh ng c hai u lo ng i vi c gia ình ch ph n mình d u r i hay may c ng không bu n không s gì h t. n x m t lát ông Thu n tr v th y hai tr n m nói chuy n thì ông h i con có s a so n hành lý ng khuya i hay ch a. Hào nói gói vài cái qu n v i vài cái áo mà ôm theo v y thôi, ch có hành lý gì âu mà s a so n. Ông Thu n nói: - i n y cha có i th ng ra ngoài ông Bá h cha cho ng hay có l nh òi nên khuya nay con ph i vô S n Qui ng hi p v i anh em b n h c mà lên Gia nh. - Ông già v con hay con i ng có t ý bu n hay không cha? - Bu n thì ng không bu n, vì ng hi u quan trên c n dùng h ng hay ch , con có c thì con ph i i, l i i v i chúng b n ch ph i i m t mình con hay sao mà bu n. Nh ng ông ti c con i r i trong xóm không có ng i làm s sách t , b t ti n có ch ó mà thôi. Mà tr c khi i con ra t bi t cha m v con m t chút cho l ch . - Con ph i t giã r i m i i c. Vì khuya ph i i s m cho mát, thôi con ra nói li n bây gi ng khuya con kh i ghé. Anh Minh n m ây mà ngh nghe hôn. Tôi i m t chút r i tôi v . Hào vô trong thay áo r i i li n. ch ng ông Bá h C m ng ng i trong nhà bàn lu n v s l nh òi r i lính, ng th y Hào x ng x m i vô sân. Hà V n Ký, là con trai l n c a ông Bá h , ng coi cho b n xúc lúa ngoài sân b ng vô vô l m, c u c ng ngó th y Hào vô nên c ng ón mà h i: i nãy nghe bác nói có l nh òi d ng i lính ph i hôn? - Ph i. - Ch ng nào d ng i? - Khuya nay vô S n Qui hi p v i anh em b n ng quan huy n cho cho ghe i m t t. - Tôi l n h n d ng có m t tu i. Không bi t h òi t i tôi hay không? - Ch c không có âu anh Hai. Nghe nói lính có s n r i ch không ph i thi u s nên òi thêm n a. Quan trên òi anh em tôi, ây là òi t i bi t ch ng làm vi c gi y. u nh v y thì tôi b t lo. Anh v v i em r cùng nhau i vô nhà. Hào b c l i xá cha m v và chúc cha m v i giúp n c. Ông Bá h nói: nhà m nh gi i ng khuya chàng Hai V 20 www.hobieuchanh.com - H i tr a anh ra cho hay có l nh òi con nh p ng . Con i thì trong xóm thi u ng i bi t ch , nên có ch b t ti n. Nh ng có gi c, nhà n c c n dùng con v vi c gì, ph n con làm trai con ph i vâng l nh không nên t ch i. V y con hãy yên lòng mà ra giúp c. Anh nhà v i bà con trong xóm, nên con kh i lo. Còn vi c v , cha v i m ã nh g cho con r i, ã có n tr u u ng r u c a con, thì d u n c nhà có h u s con ch a c i k p, bao gi cha v i m c ng coi con Quyên là c a con; ch ng nào con tr v thì làm l c i, không m t âu. Con ra t giã cha m ng khuya con i n chi n tr ng mà giúp n c. Con có mu n giáp m t v con ng con nói ít ti ng mà t bi t nó hay không? Hào nói: - Th a, n u cha v i m cho phép con nói v i v con ít l i n cha m l m. ng con i, thì con i Bà Bá h bi u Hai K vô trong kêu Quyên. Quyên theo Hai K ra, b cô b ng Bà Bá h nói: - Quyên b c l i g n ây con. Ch ng con ra t giã ng khuya nay nó i lính. Cha con bi u kêu con ra cho nó nói chuy n m t chút, r i v s a so n ng khuya nó i. Hào ngó ngay Quyên mà nói: - Ph n anh còn có m t chút cha già. Hôm nay vì ph n s nên anh ph i b cha già mà i. Tuy anh v i em ch a chánh th c ph i hi p v ch ng song ã gá l i, d u không tình c ng là ngh a. V y anh trân tr ng g i cha già l i cho em. N u em s n lòng ch m nom giùm anh, thì n y không bao gi anh dám quên. Anh mu n nói i em bao nhiêu ó mà thôi. Anh c u chúc cho em nhà an vui và m nh kh e. Quyên c ng ngó ngay Hào mà áp r ng: - Em xin anh an lòng mà giúp n c, ng lo vi c nhà. Em chúc anh lo ph n s vuông tròn, tan gi c cho mau ng tr v k o cha già trong i. Bà Bá h c i. Bà nói v i Hai K : - Nghe nói có ng i khác S n Qui ra kêu nó, khách ch trong nhà ng khuya i v i nhau. K bi u b y tr b t m t c p v t xách vô tr ng, r i con n ch i v i em m t êm r i khuya nó i. Ông Bá h nói: - nó tính nh v y ph i l m. Nãy gi tôi tính bi u nó v m i anh sui v i khách i h t ra nhà mình n c m ch i. Nh ng tôi ngh khách l ra ây ng i ta không vui, còn ph n nó thì nó ph i nói chuy n v i anh sui m t êm ng cha con d n dò nhau, b i v y tôi không m i. V y K em v t vô tr ng làm th t ng cho anh em n v i nhau m t b a là ph i. v i Quyên i ra sau bi u ng Ông Bá h m r i nhà b t v t. n xe l y hai nén b c a cho Hào mà nói: