Tài liệu Hải quan hn và chống gian lận tm

Lêi nãi ®Çu Chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i lu«n lµ mèi quan t©m cña nhiÒu quèc gia trªn thÕ giíi . TÖ n¹n bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë níc ta trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y cã nhiÒu diÔn biÕn phøc t¹p vµ ®ang lµ mét trong nh÷ng trë ng¹i lín cho c«ng cuéc x©y dùng vµ ph¸t triÓn ®Êt níc . ChÝnh v× vËy, §¶ng vµ Nhµ níc ta hÕt søc coi träng lÜnh vùc ®Êu tranh phßng, chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i vµ ®· ®Ò ra nhiÒu chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch ®Ó ng¨n chÆn, phßng ngõa tÖ n¹n nµy. Thñ ®« Hµ Néi lµ mét trung t©m lín vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n hãa cña c¶ níc. Hµng n¨m, víi khèi lîng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu vµ lu lîng ph¬ng tiÖn vËn t¶i lín, cã kim ng¹ch ®Çu t níc ngoµi ®øng thø hai trong c¶ níc. Tuy kh«ng cã cöa khÈu trùc tiÕp víi biÓn, biªn giíi, nhng Hµ Néi cã hÖ thèng giao th«ng táa ®i kh¾p c¸c miÒn trong c¶ níc vµ s©n bay quèc tÕ Néi Bµi lµ cöa khÈu lín ®ãn nhËn lu lîng hµng hãa rÊt lín ®Õn Hµ Néi qua ®êng hµng kh«ng. Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu trªn ®Þa bµn Hµ Néi diÔn ra rÊt s«i ®éng, ®a d¹ng vµ phøc t¹p víi ®ñ lo¹i h×nh cña trªn hµng ngh×n doanh nghiÖp, c«ng ty trong vµ ngoµi níc. Nhng cïng víi sù ph¸t triÓn vÒ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, lu th«ng hµng hãa còng ph¸t sinh kh«ng Ýt nh÷ng ho¹t ®éng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i vµ nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt H¶i quan. Tríc nh÷ng tiªu cùc ®ã, Côc H¶i quan TP Hµ Néi nãi chung vµ §éi KiÓm so¸t H¶i quan Hµ Néi nãi riªng ®· tõng bíc kh¾c phôc kÞp thêi nh÷ng s¬ hë thiÕu sãt trong c«ng t¸c gi¸m s¸t qu¶n lý t¨ng cêng c«ng t¸c thuÕ, thanh kiÓm tra ®Æc biÖt ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu. Phèi hîp víi c¸c lùc lîng trong ngoµi Ngµnh ®Ó tæ chøc ®iÒu tra, x¸c minh nh÷ng vô viÖc träng ®iÓm, ph¸t hiÖn ph¬ng thøc, thñ ®o¹n míi cña gian th¬ng, ®Ó ng¨n chÆn vµ xö lý kÞp thêi, gãp phÇn b¶o vÖ an ninh quèc gia, an toµn x· héi. §îc sù ph©n c«ng cña nhµ trêng, cïng víi sù gióp ®ì cña c¸c ®ång chÝ c¸n bé c«ng t¸c t¹i §éi KiÓm so¸t H¶i quan- Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi, víi kiÕn thøc ®· häc t¹i trêng, em xin viÕt chuyªn ®Ò: H¶i quan Hµ Néi víi c«ng t¸c chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i. Do thêi gian thùc tËp ng¾n, hiÓu biÕt cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt nµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®îc sù ®ãng gãp còng nh söa ch÷a cña quý thÇy c«. PhÇn thø nhÊt Kh¸i qu¸t chung vÒ Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi H¶i quan ViÖt Nam cã nhiÖm vô thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t hµng ho¸, ph¬ng tiÖn vËn t¶i; phßng, chèng bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua 1 biªn giíi; tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; kiÕn nghÞ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p qu¶n lý nhµ níc vÒ h¶i quan ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh vµ chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu. H¶i quan ViÖt Nam ®îc tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt . Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Tæng côc H¶i quan, thuéc Bé Tµi chÝnh, cã chøc n¨ng tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt cña Nhµ níc vÒ H¶i quan vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh hµng ho¸, trªn ®Þa bµn ho¹t ®éng cña Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi bao gåm thµnh phè Hµ néi vµ mét sè tØnh l©n cËn nh Phó Thä, VÜnh Phóc, B¾c Ninh, Hµ T©y, Hoµ B×nh. I. Chøc n¨ng, nhiÖm vô cña Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña LuËt H¶i quan, c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan vµ nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ nh sau: 1. Tæ chøc, chØ ®¹o, híng dÉn vµ triÓn khai thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña nhµ níc vÒ thñ tôc h¶i quan. Côc h¶i quan thµnh phè Hµ néi cã nhiÖm vô tæ chøc, chØ ®¹o, híng dÉn, triÓn khai thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña nhµ níc vÒ thñ tôc h¶i quan trªn ®Þa bµn qu¶n lý cña Côc, bao gåm: a. Thùc hiÖn thñ tôc h¶i quan, kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, chuyÓn cöa khÈu, qu¸ c¶nh vµ ph¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. b. Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô cÇn thiÕt ®Ó chñ ®éng phßng,chèng bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi trong ph¹m vi ®Þa bµn ho¹t ®éng. Phèi hîp thùc hiÖn nhiÖm vô phßng, chèng bu«n lËu, vËn chyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi ngoµi ph¹m vi ®Þa bµn ho¹t ®éng cña Côc H¶i quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt vµ cña Tæng côc H¶i quan. c. Thùc hiÖn Ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ thu kh¸c ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, ®¶m b¶o thu ®óng, thu ®ñ vµ kÞp thêi vµo ng©n s¸ch nhµ níc. d. Thùc hiÖn kiÓm tra sau th«ng quan theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt e. Thùc hiÖn thèng kª Nhµ níc vÒ h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, qu¸ c¶nh vµ ph¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Côc H¶i quan theo quy ®Þnh cña Tæng côc. 2 2. Thanh tra, kiÓm tra c¸c ®¬n vÞ thuéc Côc H¶i quan trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ H¶i quan theo quy chÕ ho¹t ®éng cña Thanh tra H¶i quan. 3. Xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh hoÆc khëi tè ®èi víi c¸c vô bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp qua biªn giíi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; gi¶i quyÕt khiÕu n¹i ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh xö ph¹t hµnh chÝnh cña c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc Côc; gi¶i quyÕt khiÕu n¹i, tè c¸o thuéc thÈm quyÒn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 4. KiÕn nghÞ víi Tæng côc trëng Tæng côc H¶i quan nh÷ng vÊn ®Ò cÇn söa ®æi, bæ sung c¸c quy ®Þnh cña Nhµ níc ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh, chÝnh s¸ch thuÕ ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; c¸c quy ®Þnh cña Tæng côc H¶i quan vÒ chuyªn m«n, nghiÖp vô vµ x©y dùng lùc lîng; kÞp thêi b¸o c¸o víi Tæng côc trëng nh÷ng víng m¾c ph¸t sinh, nh÷ng vÊn ®Ò vît qu¸ thÈm quyÒn gi¶i quyÕt cña Côc H¶i quan. 5. Tæ chøc nghiªn cøu, tiÕp nhËn vµ triÓn khai øng dông tiÕn bé khoa häc , c«ng nghÖ vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý h¶i quan hiÖn ®¹i vµo c¸c ho¹t ®éng cña Côc H¶i quan. 6. Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan nhµ níc, tæ chøc h÷u quan, ®¬n vÞ trªn ®Þa bµn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®îc giao. 7. Tæ chøc tuyªn truyÒn vµ híng dÉn thùc hiÖn chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ h¶i quan trªn ®Þa bµn. 8. Thùc hiÖn nhiÖm vô hîp t¸c quèc tÕ vÒ h¶i quan theo ph©n cÊp hoÆc uû quyÒn cña Tæng côc trëng vµ Bé trëng Bé Tµi chÝnh. 9. Tæng kÕt, thèng kª, ®¸nh gi¸ tæng hîp t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ c¸c mÆt c«ng t¸c cña Côc H¶i quan; thùc hiÖn b¸o c¸o theo quy ®Þnh cña Tæng côc. 10. Ban hµnh c¸c v¨n b¶n chØ ®¹o, híng dÉn, gi¶i thÝch c¸c vÊn ®Ò thuéc ph¹m vi qu¶n lý cña Côc H¶i quan theo quy ®Þnh cña Tæng Côc trëng. 11. §µo t¹o, båi dìng, sö dông vµ qu¶n lý ®éi ngò c¸n bé, c«ng chøc cña Côc H¶i quan theo quy ®Þnh cña Nhµ níc vµ theo ph©n cÊp qu¶n lý c¸n bé. 12. Qu¶n lý, sö dông cã hiÖu qu¶ c¬ së vËt chÊt, ph¬ng tiÖn, trang bÞ kü thuËt vµ kinh phÝ ho¹t ®éng cña Côc H¶i quan theo ®óng quy ®Þnh cña Nhµ níc. 13. Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c ®îc giao. II . C¬ cÊu tæ chøc Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi cã c¸c phßng, ban tham mu gióp viÖc Côc trëng; c¸c Chi côc H¶i quan cöa khÈu, §éi KiÓm so¸t h¶i quan vµ ®¬n vÞ t¬ng ®¬ng trùc thuéc Côc H¶i quan. Cô thÓ: 3 - Khèi phßng ban tham mu gåm 9 phßng, ban: V¨n phßng, Phßng Tæ chøc c¸n bé-®µo t¹o, Thanh tra, Trung t©m d÷ liÖu vµ xö lý th«ng tin, Phßng NghiÖp vô, Phßng KiÓm tra sau th«ng quan, Phßng TrÞ gi¸ tÝnh thuÕ, Phßng tham mu chèng bu«n lËu vµ xö lý, §éi KiÓm so¸t h¶i quan. - 12 Chi côc H¶i quan cöa khÈu vµ t¬ng ®¬ng cã chøc n¨ng trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh qu¶n lý Nhµ níc vÒ h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, qu¸ c¶nh, ph¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh, tæ chøc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ thuÕ vµ thu kh¸c ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu; phßng,chèng gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi trong ph¹m vi ho¹t ®éng H¶i quan. Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi lµ Côc H¶i quan liªn tØnh ngoµi c¸c Chi côc ®ãng trªn ®Þa bµn thµnh phè Hµ Néi nh: Chi côc H¶i quan Bu ®iÖn Hµ Néi, Chi côc H¶i quan B¾c Hµ Néi, Chi côc H¶i quan khu c«ng nghiÖp B¾c Th¨ng Long, Chi côc H¶i quan ga ®êng s¾t liªn vËn quèc tÕ Yªn Viªn, Chi côc H¶i quan cöa khÈu s©n bay quèc tÕ Néi Bµi, Chi côc H¶i quan ICD Gia Thuþ, Chi côc H¶i quan qu¶n lý hµng ®Çu t gia c«ng, Chi côc H¶i quan Gia L©m, cßn cã 4 Chi côc ®ãng trªn ®Þa bµn cña mét sè tØnh l©n cËn nh : Chi côc H¶i quan Hµ T©y, Chi côc H¶i quan B¾c Ninh, Chi côc H¶i quan Phó Thä, Chi côc H¶i quan VÜnh Phóc. Chi côc H¶i quan cöa khÈu vµ t¬ng ®¬ng thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña LuËt H¶i quan, c¸c quy ®Þnh kh¸c cña ph¸p luËt cã liªn quan vµ nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n cô thÓ, trong ®ã cã nh÷ng nhiÖm vô liªn quan trùc tiÕp ®Õn c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i, cô thÓ: - TiÕn hµnh thñ tôc h¶i quan, thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan ®èi víi hµng ho¸ xuÊt khÈu, nhËp khÈu, qu¸ c¶nh, chuyÓn cöa khÈu, ph¬ng tiÖn vËn t¶i xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - TiÕn hµnh kiÓm so¸t h¶i quan ®Ó phßng, chèng bu«n lËu, chèng gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi trong ph¹m vi ®Þa bµn ho¹t ®éng cña Chi côc H¶i quan. - Thùc hiÖn viÖc lËp biªn b¶n, ra quyÕt ®Þnh t¹m gi÷ hµng ho¸, tang vËt, ph¬ng tiÖn vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ h¶i quan vµ xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ H¶i quan; gi¶i quyÕt khiÕu n¹i quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh, hµnh vi hµnh chÝnh vµ gi¶i quyÕt tè c¸o theo thÈm quyÒn Chi côc H¶i quan ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh. §Þa bµn ho¹t ®éng cña H¶i quan thµnh phè Hµ Néi réng, ph©n t¸n. Ngoµi H¶i quan cöa khÈu s©n bay quèc tÕ Néi Bµi lµ cöa khÈu xuÊt nhËp trùc tiÕp, cßn l¹i phÇn lín c¸c ®¬n vÞ lµ c¸c ®Þa ®iÓm th«ng quan n»m s©u trong néi ®Þa.§a sè hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu lµm thñ tôc xuÊt nhËp díi d¹ng chuyÓn cöa khÈu theo c¸c tuyÕn ®êng: hµng kh«ng, ®êng bé, ®êng biÓn, ®êng s¾t. HiÖn 4 nay, cã trªn 10000 doanh nghiÖp, tæ chøc xuÊt nhËp khÈu ®¨ng ký lµm thñ tôc t¹i Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi. Nh÷ng yÕu tè trªn ®ßi hái lùc lîng kiÓm tra, kiÓm so¸t cña H¶i quan thµnh phè Hµ Néi ph¶i ®ñ m¹nh ®Ó ®¶m b¶o tèt yªu cÇu qu¶n lý vµ phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. III. Vai trß cña H¶i quan trong c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i Chøc n¨ng vÒ qu¶n lý Nhµ níc vÒ H¶i quan thÓ hiÖn ë hai mÆt: qu¶n lý b»ng chÝnh s¸ch ph¸p luËt vµ b»ng ho¹t ®éng kiÓm tra, gi¸m s¸t. Nhµ níc t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh qua biªn giíi trªn c¬ së tu©n thñ ph¸p luËt ViÖt Nam, ®iÒu íc quèc tÕ cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng H¶i quan mµ ViÖt Nam ký kÕt vµ c«ng nhËn. H¶i quan ViÖt Nam, khi tiÕn hµnh kiÓm tra, gi¸m s¸t, kiÓm so¸t, cã nhiÖm vô tæ chøc ®Êu tranh chèng bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸, ngo¹i hèi, tiÒn ViÖt Nam qua biªn giíi; ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn, ®iÒu tra, xö lý c¸c vi ph¹m theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. XuÊt nhËp khÈu lµ ho¹t ®éng kinh doanh bu«n b¸n ë ph¹m vi quèc tÕ. V× vËy, c¸c níc ®Òu ph¶i cã luËt ph¸p vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ng¨n ngõa, phßng chèng c¸c tÖ n¹n trong lÜnh vùc th¬ng m¹i. ViÖc t¨ng cêng giao lu ®Ó hîp t¸c, trao ®æi lµ mét ®ßi hái tÊt yÕu ®Ó hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Trong mèi quan hÖ ®a ph¬ng ®ã, sù x©m nhËp cña c¸c yÕu tè tiªu cùc cã tÝnh quèc tÕ lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái ®îc, vµ mét khi cã sù gian lËn trong ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, gian lËn th¬ng m¹i th× t×nh tr¹ng tham nhòng, tiªu cùc vÉn cßn x¶y ra vµ ph¸t triÓn. C«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i lµ mét nhiÖm vô quan träng cña ngµnh H¶i quan, ®îc tiÕn hµnh b»ng c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô, thùc hiÖn ®óng theo chÝnh s¸ch ph¸p luËt võa t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, xuÊt nhËp c¶nh, ®ång thêi ph¶i qu¶n lý chÆt chÏ , chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i . IV.Tæ chøc bé m¸y, biªn chÕ lùc lîng ®Êu tranh chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i cña Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi Trong c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu, chèng gian lËn th¬ng m¹i, nh×n chung, mäi ®¬n vÞ, mäi bé phËn, mäi c¸n bé c«ng chøc cña ngµnh H¶i quan ®Òu cã ®ãng gãp søc m×nh c¶ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. Trong ph¹m vi b¸o c¸o nµy, chØ xin tãm t¾t mét sè nÐt chÝnh vÒ lùc lîng cã chøc n¨ng chÝnh vÒ ®iÒu tra chèng bu«n lËu trong ho¹t ®éng cña H¶i quan. VÒ c¬ cÊu tæ chøc, ë Tæng côc H¶i quan cã Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu, ë Côc H¶i quan c¸c tØnh, thµnh phè cã §éi KiÓm so¸t h¶i quan. 1. VÒ c¬ cÊu tæ chøc 5 §éi KiÓm so¸t h¶i quan Hµ Néi lµ ®¬n vÞ trùc thuéc Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi cã chøc n¨ng trùc tiÕp thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm so¸t h¶i quan ®Ó phßng, chèng bu«n lËu, chèng gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi trong ph¹m vi ho¹t ®éng cña h¶i quan do Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi qu¶n lý. * VÒ c¬ cÊu tæ chøc: §éi KiÓm so¸t gåm 3 tæ c«ng t¸c nghiÖp vô, 1 §éi trëng vµ 1 Phã ®éi trëng. §éi KiÓm so¸t cã t c¸ch ph¸p nh©n, cã con dÊu vµ tµi kho¶n t¹i kho b¹c nhµ níc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n ®îc giao theo quy ®Þnh cña Ph¸p luËt. Mèi quan hÖ c«ng t¸c cña §éi KiÓm so¸t: - ChÞu sù chØ ®¹o, qu¶n lý trùc tiÕp vµ toµn diÖn cña Côc trëng Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi. - ChÞu sù chØ ®¹o, híng dÉn, kiÓm tra trùc tiÕp vÒ nghiÖp vô kiÓm so¸t h¶i quan cña Côc trëng Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu; vµ thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú vµ ®ét xuÊt vÒ nghiÖp vô kiÓm so¸t h¶i quan ®èi víi Côc trëng Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu theo quy ®Þnh cña Tæng côc H¶i quan. - §èi víi c¸c ®¬n vÞ thuéc vµ trùc thuéc Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi lµ quan hÖ phèi hîp ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô ®îc giao. 2. NhiÖm vô cña §éi KiÓm so¸t h¶i quan thµnh phè Hµ néi §éi KiÓm so¸t thùc hiÖn nhiÖm vô, quyÒn h¹n theo quy ®Þnh cña LuËt H¶i quan, c¸c quy ®Þnh kh¸c cña Ph¸p luËt cã liªn quan vµ nh÷ng nhiÖm vô quyÒn h¹n, cô thÓ sau: 2.1. Trong ph¹m vi ®Þa bµn ho¹t ®éng cña H¶i quan do Côc H¶i quan thµnh phè Hµ néi qu¶n lý, §éi KiÓm so¸t thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô: - Thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nghiÖp vô c¬ b¶n, tæ chøc n¾m t×nh h×nh, x©y dùng tr×nh Côc trëng ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch träng t©m, träng ®iÓm ®Ó phßng ngõa vµ ®Êu tranh chèng bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i , vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi, c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt h¶i quan, chèng mãc nèi víi néi bé H¶i quan vµ tæ chøc thùc hiÖn sau khi ®îc phª duyÖt. - Thu thËp th«ng tin vÒ bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i ®Ó Côc trëng chØ ®¹o c¸c Chi côc H¶i quan cöa khÈu thùc hiÖn kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan vµ kiÓm so¸t phßng, chèng bu«n lËu, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua cö¨ khÈu. 6 - TiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p tuÇn tra, ®iÒu tra hoÆc biÖn ph¸p nghiÖp vô kh¸c nh»m ng¨n ngõa, ph¸t hiÖn, b¾t gi÷ c¸c vô bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi theo kÕ ho¹ch ph¬ng ¸n ®îc Côc trëng phª duyÖt. - Phèi hîp víi c¸c lùc lîng chèng bu«n lËu trªn ®Þa bµn ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô chèng bu«n lËu, chèng gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi theo chØ ®¹o cña Côc trëng vµ yªu cÇu cña Côc trëng Côc §iÒu tra chèng bu«n lËu Tæng côc H¶i quan. 2.2. Ngoµi ®Þa bµn ho¹t ®éng H¶i quan, §éi KiÓm so¸t H¶i quan Hµ Néi phèi hîp víi c¸c lùc lîng chøc n¨ng kh¸c trªn ®Þa bµn ®Ó ng¨n ngõa, ph¸t hiÖn, ®iÒu tra, b¾t gi÷ c¸c hµnh vi bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i, vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi, bao gåm: - Xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh vÒ H¶i quan theo thÈm quyÒn ®îc ph¸p luËt quy ®Þnh. - Thùc hiÖn chÕ ®é b¸o c¸o ®Þnh kú, ®ét xuÊt theo quy ®Þnh cña ngµnh vÒ t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ c«ng t¸c phßng, chèng bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ qua biªn giíi. - Thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ qu¶n lý c¸n bé, c«ng chøc vµ qu¶n lý tµi chÝnh, tµi s¶n, trang thiÕt bÞ cña §éi theo ph©n cÊp. - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô kh¸c ®îc cÊp trªn giao. PhÇn thø hai Thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Êu tranh chèng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i t¹i Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi I. Kh¸i niÖm vÒ gian lËn th¬ng m¹i vµ bu«n lËu. 1. Kh¸i niÖm vÒ gian lËn th¬ng m¹i Gian lËn th¬ng m¹i lµ hµnh vi dèi tr¸, m¸nh khãe, lõa läc trong lÜnh vùc th¬ng m¹i th«ng qua ho¹t ®éng mua, b¸n, kinh doanh, xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô nh»m môc ®Ých thu lîi bÊt chÝnh. Môc ®Ých cña hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i lµ nh»m thu lîi bÊt chÝnh do thùc hiÖn trãt lät hµnh vi lõa ®¶o, dèi tr¸. Chñ thÓ tham gia hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i bao gåm: ngêi mua, ngêi b¸n, hoÆc c¶ ngêi mua vµ ngêi b¸n th«ng qua ®èi tîng lµ hµng hãa. 7 Gian lËn th¬ng m¹i lµ mét hiÖn tîng mang tÝnh lÞch sö, chØ khi cã s¶n xuÊt hµng hãa, c¸c s¶n phÈm ®îc mang ra trao ®æi trªn thÞ trêng, cã ngêi mua, ngêi b¸n nh»m thùc hiÖn phÇn gi¸ trÞ ®îc kÕt tinh trong hµng hãa th× gian lËn th¬ng m¹i còng míi xuÊt hiÖn. S¶n xuÊt hµng hãa ngµy cµng ph¸t triÓn, thÞ trêng ngµy cµng më réng, c¸c s¶n phÈm ®a ra trao ®æi, bu«n b¸n trªn thÞ trêng ngµy cµng nhiÒu, tiªu chuÈn vµ chñng lo¹i hµng hãa ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó th× gian lËn th¬ng m¹i còng ngµy cµng phøc t¹p vµ tinh vi h¬n. Ngµy nay, mÆc dï ngêi ta khã cã thÓ tiÕn hµnh x· héi hãa toµn cÇu nhng toµn cÇu hãa vÒ kinh tÕ l¹i lµ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu kh¸ch quan dÉn ®Õn gian lËn th¬ng m¹i mang tÝnh toµn cÇu trªn c¬ së sù kh¸c biÖt c¸c Nhµ níc, quèc gia ®éc lËp. Gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt nam kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò míi, tõ xa xa, «ng cha ta ®· ®óc kÕt hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i thµnh c©u:" Bu«n gian, b¸n lËn" ®Ó chØ nh÷ng mÆt tr¸i cña viÖc bu«n b¸n, ®Ó mäi ngêi c¶nh gi¸c víi thñ ®o¹n,m¸nh khãe,lõa dèi kh¸ch hµng cña c¸c gian th¬ng. HiÖn nay chóng ta ®ang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng hãa nhiÒu thµnh phÇn vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. ChÊp nhËn c¬ chÕ thÞ trêng tÊt yÕu ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh. C¹nh tranh lµ ®éng lùc ®Ó ph¸t triÓn. Nguyªn nh©n vµ ®éng c¬ cuèi cïng cña c¹nh tranh lµ lîi nhuËn. Trong c¹nh tranh ch¾c ch¾n sÏ xuÊt hiÖn h×nh thøc vµ thñ ®o¹n gian lËn th¬ng m¹i phøc t¹p vµ tinh vi thÓ hiÖn ë c¸c hµnh vi trèn thuÕ, lÈn tr¸nh sù kiÓm so¸t cña Nhµ níc, bu«n lËu, lõa ®¶o, hèi lé, lÊy c¾p bÝ mËt s¶n xuÊt, c¹nh tranh tiªu cùc phi kinh tÕ... nh vËy, cã thÓ thÊy môc ®Ých hµnh vi gian lËn trong lÜnh vùc th¬ng m¹i nh»m thu ®îc lîi nhuËn kh«ng chÝnh ®¸ng. ¥ níc ta hiÖn nay cha cã mét v¨n b¶n ph¸p luËt nµo ®Ò cËp mét c¸ch ®Çy ®ñ kh¸i niÖm vÒ gian lËn th¬ng m¹i còng nh gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan. MÆc dï vËy, thuËt ng÷ gian lËn th¬ng m¹i ®îc sö dông mét c¸ch réng r·i ë c¸c Bé, ngµnh, c¸c tæ chøc kh¸c nhau. Sau ®©y, chóng ta xem xÐt quan ®iÓm cña tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi ®Þnh nghÜa vÒ gian lËn th¬ng m¹i . 1.1. Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan Kh¸c víi gian lËn th¬ng m¹i nãi chung, gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ nh÷ng hµnh vi gian lËn nh»m trèn tr¸nh viÖc kiÓm so¸t cña c¬ quan H¶i quan ®Ó trèn thuÕ xuÊt nhËp khÈu. ViÖc x¸c ®Þnh kh¸i niÖm gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan ®· ®îc Héi ®ång hîp t¸c H¶i quan quèc tÕ (nay lµ tæ chøc H¶i quan thÕ giíi World Customs Organization-WCO) th¶o luËn nhiÒu lÇn. Ngµy 9/6/1977, c¸c níc thµnh viªn häp t¹i Nairobi (CH Kenya) ®· ®a ra ®Þnh nghÜa: "gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt H¶i quan, lõa dèi H¶i quan ®Ó lÈn tr¸nh mét phÇn hoÆc toµn bé viÖc nép thuÕ xuÊt nhËp khÈu, vi ph¹m c¸c biÖn ph¸p cÊm hoÆc h¹n chÕ do luËt ph¸p H¶i quan quy ®Þnh, ®Ó thu ®îc mét kho¶n lîi nµo ®ã qua viÖc vi ph¹m ph¸p luËt nµy”. 8 HiÖn nay trong xu thÕ toµn cÇu hãa, th¬ng m¹i quèc tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, gian lËn th¬ng m¹i ngµy cµng phøc t¹p vµ tinh vi h¬n. V× vËy, t¹i héi nghÞ quèc tÕ lÇn thø 5 vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan do WCO triÖu tËp t¹i Brussels, BØ ngµy 9/10/1995 ®· thèng nhÊt ®a ra mét ®Þnh nghÜa míi nh sau: "gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ hµnh vi vi ph¹m c¸c ®iÒu kho¶n ph¸p qui hoÆc ph¸p luËt H¶i quan nh»m trèn tr¸nh hoÆc cè ý trèn tr¸nh nép thuÕ H¶i quan, phÝ vµ c¸c kho¶n thu kh¸c ®èi víi viÖc di chuyÓn hµng hãa th¬ng m¹i hoÆc nhËn vµ cã ý ®Þnh nhËn viÖc hoµn tr¶ trî cÊp hoÆc phô cÊp cho hµng hãa kh«ng thuéc ®èi tîng ®ã hoÆc ®¹t ®îc hoÆc cè ý ®¹t ®îc lîi thÕ th¬ng m¹i bÊt hîp ph¸p g©y h¹i cho c¸c nguyªn t¾c vµ tËp tôc c¹nh tranh th¬ng m¹i ch©n chÝnh". Héi nghÞ còng ®· ph©n tÝch, tæng hîp, ®óc kÕt vµ liÖt kª 16 lo¹i hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i chñ yÕu. Trªn c¬ së ®ã víi thùc tiÔn ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm gian lËn th¬ng m¹i ®îc biÕt ®Õn nh sau: "gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ hµnh vi gian lËn c¸c luång s¶n phÈm xuÊt nhËp khÈu b»ng c¸ch lîi dông s¬ hë cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch vµ qu¶n lý cña c¸c c¬ quan Nhµ níc ®Ó lÈn tr¸nh viÖc kiÓm tra kiÓm so¸t cña H¶i quan nh»m trèn tr¸nh nghÜa vô ®èi víi Nhµ níc vµ thu lîi bÊt chÝnh cho riªng m×nh". 1.2. Sù kh¸c nhau gi÷a bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i C¨n cø vµo ®iÒu 153 Bé luËt h×nh sù cã thÓ, rót ra kh¸i niÖm bu«n lËu "Bu«n lËu lµ hµnh vi bu«n b¸n tr¸i phÐp qua biªn giíi hµng hãa, tiÒn ViÖt Nam, ngo¹i tÖ, kim khÝ quý, ®¸ quý hoÆc vËt phÈm thuéc di tÝch lÞch sö v¨n hãa". Theo tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi WCO: "gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt H¶i quan, lõa dèi H¶i quan ®Ó lÈn tr¸nh mét phÇn hoÆc toµn bé viÖc nép thuÕ xuÊt, nhËp khÈu, vi ph¹m c¸c biÖn ph¸p cÊm hoÆc h¹n chÕ do luËt ph¸p H¶i quan quy ®Þnh, ®Ó thu ®îc kho¶n lîi nµo ®ã trong viÖc vi ph¹m nµy". So s¸nh kh¸i niÖm gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan víi kh¸i niÖm bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng hãa, tiÒn tÖ qua biªn giíi cã thÓ thÊy cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau sau: - Gian lËn th¬ng m¹i thùc chÊt ®ã lµ tiÕn hµnh ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cã phÐp t¾c, c«ng khai ®Õn c¬ quan H¶i quan ®Ó lµm thñ tôc (khai b¸o, kiÓm tra, nép thuÕ) vµ c«ng khai, hîp ph¸p ®a hµng hãa qua cöa khÈu. nhng lîi dông nh÷ng kÏ hë ®Ó khai b¸o gian dèi nh vÒ mÉu m·,vÒ sè lîng, vÒ chÊt lîng...nh»m ®¹t ®îc kÕt qu¶ cuèi cïng lµ gian lËn vÒ møc thuÕ ph¶i nép. Hµnh vi nµy cã khi chØ lµ thñ ®o¹n riªng cña chñ hµng khi cã sù tiÕp tay cña mét sè nh©n viªn H¶i quan biÕn chÊt. 9 - Bu«n lËu lµ hµnh vi lÐn lót ®a hµng hãa xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi trèn tr¸nh hoÆc chèng l¹i sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña H¶i quan b»ng c¸ch kh«ng ®i qua cöa khÈu, hoÆc tuy cã ®i qua cöa khÈu nhng dïng thñ ®o¹n bÝ mËt bÊt hîp ph¸p nh trµ trén hµng lËu trong c¸c hµng hãa kh¸c cã lµm thñ tôc, cÊu t¹o chç bÝ mËt ®Ó giÊu hµng lËu...®Ó che dÊu hµng hãa, trèn tr¸nh, chèng l¹i sù kiÓm tra cña H¶i quan, nh»m ®¹t ®îc lîi Ých cuèi cïng lµ thu ®îc lîi nhuËn thÆng d siªu ng¹ch. Hµnh vi bu«n lËu cã khi chØ cã gi¸ trÞ nhá, nhng hÇu hÕt ph¶i do nh÷ng tæ chøc bÊt hîp ph¸p cã ®êng d©y bÊt hîp ph¸p qua biªn giíi, cã khi xuyªn quèc gia thùc hiÖn. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ë ViÖt Nam còng nh nhiÒu níc trªn thÕ giíi, hai kh¸i niÖm nµy cha ®îc ph©n ®Þnh râ rµng. NhiÒu níc coi bu«n lËu còng lµ hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i. Tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi t¹i héi nghÞ lÇn thø 5 vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i ®· xÕp bu«n lËu vµo mét trong nh÷ng h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i nhng coi ®ã lµ lo¹i h×nh gian lËn th¬ng m¹i ®Æc biÖt nguy hiÓm. ¥ ViÖt Nam hiÖn nay, bu«n lËu ®îc coi lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt, kh«ng ®ång nhÊt víi gian lËn th¬ng m¹i. Theo Bé LuËt h×nh sù 2000 quy ®Þnh t¹i ®iÒu 153 vµ ®iÒu 154, bu«n lËu vµ vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng hãa, tiÒn tÖ qua biªn giíi, lµ hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt h×nh sù vµ bÞ coi lµ ph¹m téi. Hai téi danh nµy t¬ng øng víi hai khung h×nh ph¹t kh¸c nhau. Téi bu«n lËu (§iÒu 153) h×nh ph¹t thÊp nhÊt lµ ph¹t tiÒn 10 triÖu ®ång hoÆc ph¹t tï tõ 6 th¸ng, cao nhÊt lµ tö h×nh. Téi vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng hãa, tiÒn tÖ qua biªn giíi (§iÒu 154) h×nh ph¹t thÊp nhÊt lµ ph¹t tiÒn tõ 5 triÖu ®ång, c¶i t¹o kh«ng giam gi÷ 2 n¨m hoÆc vµo tï 3 th¸ng, h×nh ph¹t cao nhÊt lµ ph¹t tï 10 n¨m. Trong Bé luËt h×nh sù 2000, hµnh vi GLTM kh«ng ®îc ®Ò cËp ®Õn, nh vËy cã thÓ nãi gian lËn th¬ng m¹i cã sù t¸ch biÖt víi téi danh bu«n lËu. XÐt vÒ gãc ®é ¸p dông luËt ph¸p cã thÓ khëi tè h×nh sù tÊt c¶ c¸c chñ thÓ cã hµnh vi tháa m·n dÊu hiÖu cÊu thµnh téi "vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng hãa, tiÒn tÖ qua biªn giíi" (§iÒu 154 Bé luËt h×nh sù). §iÒu nµy cho phÐp x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a bu«n lËu, vËn chuyÓn hµng ho¸ tr¸i phÐp qua biªn giíi víi hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i. Tuy nhiªn, ®èi víi trêng hîp chñ hµng giÊu diÕm hµng hãa hoÆc kh«ng cã giÊy tê hîp lÖ khi xuÊt nhËp khÈu hoÆc khai b¸o gian dèi khi qua biªn giíi, th× còng cã thÓ coi lµ vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng ho¸ ®Ó khëi tè theo §iÒu 153 Bé luËt h×nh sù hoÆc xö ph¹t theo quy ®Þnh t¹i ®iÒu 12, 13 NghÞ ®Þnh 138/2004/N§-CP vÒ xö ph¹t hµnh vi trong lÜnh vùc h¶i quan. ë ®©y, mét vÊn ®Ò næi cém lµ cïng mét hµnh vi vi ph¹m nh kh«ng khai b¸o hoÆc khai b¸o kh«ng ®óng khi v©n chuyÓn hµng ho¸ qua biªn giíi ...viÖc xö lý cã thÓ ¸p dông ®iÒu 153 Bé luËt h×nh sù ghÐp vµo téi danh "téi bu«n lËu", nhng còng hµnh vi ®ã còng cã thÓ ¸p dông ®iÒu 12 NghÞ ®Þnh 130/2004/N§- CP vÒ quy 10 ®Þnh xö ph¹t vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc qu¶n lý nhµ níc vÒ H¶i quan. Do ®ã, viÖc ph©n ®Þnh râ rµng ranh giíi ®Ó x¸c ®Þnh téi danh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ mét vÊn ®Ò bøc xóc cÇn ®îc nghiªn có gi¶i quyÕt. Theo ph¸p luËt ViÖt Nam, gian lËn th¬ng m¹i kh«ng ph¶i lµ mét téi danh trong Bé luËt h×nh sù, nhng c¸c biÓu hiÖn ®Æc trng cña nã l¹i trïng hîp víi téi bu«n lËu, mét bé phËn cña gian lËn th¬ng m¹i lµ bu«n lËu vµ bu«n lËu bao gåm c¶ gian lËn th¬ng m¹i. Hai kh¸i niÖm nµy thêng ®i ®«i, g¾n liÒn víi nhau trong tiÒm thøc x· héi, chóng cã phÇn giao thoa víi nhau nhng kh«ng bao hµm tÊt c¶. §Æc biÖt lµ gian lËn th¬ng m¹i, ngoµi bu«n lËu, gian lËn th¬ng m¹i cßn bao gåm nhiÒu yÕu tè kh¸c nh: bu«n b¸n hµng gi¶, ¨n c¾p mÉu m·, khai b¸o sai vÒ sè lîng, chÊt lîng hµng hãa... Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a gian lËn th¬ng m¹i vµ bu«n lËu lµ bu«n lËu tríc hÕt lµ: - Hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i nhng ë møc cao h¬n, tÝnh chÊt phøc t¹p vµ nghiªm träng h¬n. Nã lµ trêng hîp ®Æc biÖt cña gian lËn th¬ng m¹i. - VÒ b¶n chÊt cña nh÷ng kÎ bu«n lËu lµ m¹o hiÓm, sö dông "c¬ b¾p" vµ c¸c ph¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó ®a hµng qua biªn giíi. - B¶n chÊt cña gian lËn th¬ng m¹i lµ "c¬ mu, trÝ n·o" lîi dông sù s¬ hë, kh«ng râ rµng, kh«ng chÝnh x¸c khoa häc vµ ®Çy ®ñ cña luËt ph¸p, chÝnh s¸ch cña c¸c c¬ quan qu¶n lý chøc n¨ng ®Ó thùc hiÖn hµnh vi gian dèi, lõa g¹t qua cöa khÈu mét c¸ch c«ng khai nh»m thu lîi bÊt chÝnh. Ph¹m vi cña kh¸i niÖm gian lËn th¬ng m¹i réng h¬n kh¸i niÖm bu«n lËu. - NÕu xÐp ë møc ®é nguy hiÓm ®èi víi nÒn kinh tÕ th× hµnh vi bu«n lËu mang ¶nh hëng nghiªm träng h¬n nhiÒu. - NÕu xÐt ë khÝa c¹nh xö lý th× xö lý gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan khã kh¨n h¬n vµ khung h×nh ph¹t nhÑ h¬n. - NÕu xÐt ë gãc ®é nhËn biÕt th× bu«n lËu dÔ nhËn thÊy h¬n cßn gian lËn th¬ng m¹i th«ng thêng nóp díi nh÷ng vá bäc hîp ph¸p. Cã thÓ nãi, bu«n lËu tríc hÕt lµ hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc H¶i quan cã møc ®é nguy hiÓm cho x· héi ®¸ng kÓ. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ hµnh vi kh¸ch quan vµ hµng hãa gian lËn th¬ng m¹i ph¶i ë møc bÞ coi lµ nguy hiÓm ®¸ng kÓ, ph¶i xö lý h×nh sù (vÒ téi bu«n lËu hoÆc vËn chuyÓn tr¸i phÐp hµng hãa, tiÒn tÖ qua biªn giíi). Díi møc ®ã th× bÞ coi lµ gian lËn th¬ng m¹i nguy hiÓm cha ®¸ng kÓ vµ chØ bÞ xö lý hµnh chÝnh. 2. C¸c h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i 11 Trong nhiÒu n¨m, hiÖn tîng gian lËn th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng quèc tÕ ®· trë nªn phæ biÕn trªn toµn thÕ giíi vµ trë thµnh mèi ®e däa thùc sù ®èi víi sù ph¸t triÓn vÒ kinh tÕ, v¨n hãa, x· héi vµ an ninh chÝnh trÞ cña c¸c quèc gia. Nh÷ng hËu qu¶ xÊu cña nã cã t¸c ®éng râ rÖt vµ nghiªm träng ®Õn mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi, ®i ngîc l¹i víi lîi Ých cña Nhµ níc, lµm tæn h¹i ®Õn quyÒn lîi cña ngêi d©n, ph¸ ho¹i m«i trêng c¹nh tranh lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ ThÕ giíi, ®ång thêi g©y tèn kÐm kh«ng nhá cho ng©n s¸ch c¸c quèc gia trong viÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p phßng chèng gian lËn th¬ng m¹i. V× nh÷ng t¸c h¹i nghiªm träng cña tÖ n¹n nµy, tæ chøc cña H¶i quan ThÕ giíi ®· triÖu tËp Héi nghÞ chèng gian lËn th¬ng m¹i víi sù tham gia cña ®¹i diÖn H¶i quan tõ h¬n 50 níc vµ tæ chøc quèc tÕ. Héi nghÞ ®· x¸c ®Þnh c¸c h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i vµ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p cô thÓ phßng chèng tÖ n¹n nµy. Theo tµi liÖu sè 36 623 ngµy 28/5/1995 cña Héi nghÞ Quèc tÕ lÇn thø V vÒ chèng gian lËn th¬ng m¹i do WCO häp t¹i Brussels ( BØ ) ®· kh¼ng ®Þnh gian lËn th¬ng m¹i tån t¹i díi 16 h×nh thøc sau: 1- Bu«n lËu hµng hãa qua biªn giíi hoÆc ra khái kho H¶i quan 2- Khai b¸o sao 3- Khai t¨ng, gi¶m gi¸ trÞ hµng hãa 4- Lîi dông chÕ ®é u ®·i xuÊt xø (kÓ c¶ chÕ ®é h¹n ng¹ch thuÕ ) 5- Lîi dông chÕ ®é u ®·i hµng gia c«ng 6- Lîi dông chÕ ®é t¹m nhËp t¸i xuÊt 7- Lîi dông yªu cÇu vÒ giÊy phÐp xuÊt nhËp khÈu ( qua tháa thuËn lîi dông giÊy phÐp nhËp hµng dÖt cho trang bÞ qu©n ®éi ®Ó nhËp hµng dÖt nãi chung) 8- Lîi dông chÕ ®é qu¸ c¶nh (mang hµng hãa qu¸ c¶nh ®Ó tiªu dïng ë níc hµng ®i qua ) 9- Khai sai vÒ sè lîng, träng lîng, chÊt lîng hµng hãa 10- Lîi dông chÕ ®é môc ®Ých sö dông, kÓ c¶ bu«n b¸n tr¸i phÐp hµng ®îc u ®·i thuÕ (Lîi dông sù u ®·i cña ChÝnh phñ vÒ thuÕ xuÊt khÈu dµnh cho nh÷ng ®èi tîng sö dông nhÊt ®Þnh ) 11- Vi ph¹m ®¹o luËt vÒ diÔn gi¶i th¬ng m¹i hoÆc quy ®Þnh vÒ b¶o vÖ quyÒn lîi ngêi tiªu dïng 12- S¶n xuÊt vµ lu th«ng hµng gi¶, hµng ¨n c¾p mÉu m· 13- Hµng giao dÞch bu«n b¸n kh«ng cã sæ s¸ch 14- Yªu cÇu gi¶, khèng viÖc hoµn hoÆc truy hoµn thuÕ H¶i quan (kÓ c¶ lµm chøng tõ gi¶ vÒ hµng ®· xuÊt khÈu) 12 15- Kinh doanh "ma", ®¨ng ký kinh doanh lËu liÔm nh»m hëng tÝn dông tr¸i phÐp 16- Thanh lý cã chñ ®Ých (nghÜa lµ thµnh lËp C«ng ty kinh doanh mét thêi gian ng¾n, ®Ó nî thuÕ, khi sè tiÒn nî thuÕ lªn cao th× tuyªn bè thanh lý ®Ó tr¸nh nép thuÕ, gi¸m ®èc C«ng ty ®ã thµnh lËp C«ng ty míi ngay sau ®ã víi cïng ý ®Þnh. Lo¹i gian lËn nµy cßn ®îc gäi lµ " Héi chøng phîng hoµng") Ngoµi ra, gian lËn th¬ng m¹i cßn biÓu hiÖn trong viÖc chuyÓn t¶i hµng hãa. §ã lµ viÖc th«ng qua mét níc thø 3 ®Ó che dÊu nguån gèc thùc sù cña hµng hãa nh»m che m¾t H¶i quan níc nhËp khÈu. Trong trêng hîp nµy, níc thø 3 lµ níc cung cÊp tµi liÖu gi¶ hoÆc dïng c¸c thñ ®o¹n thay ®æi nguån gèc hµng tõ níc xuÊt khÈu sang níc qu¸ c¶nh. §Õn khi hµng ®îc nhËp vµo níc nhËp khÈu sÏ tr¸nh ®îc c¸c quy ®Þnh h¹n chÕ mÆt hµng cña níc nhËp khÈu nh: h¹n ng¹ch, chÕ ®é u ®·i, b¶n quyÒn s¶n xuÊt... C¸ch ph©n lo¹i trªn thÓ hiÖn c¸i nh×n khoa häc vµ lµ kÕt qu¶ nghiªn cøu c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn trong nhiÒu n¨m cña ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ ë nhiÒu níc trªn thÕ giíi. Nã mang nh÷ng nÐt chung cu¶ t×nh h×nh gian lËn th¬ng m¹i ThÕ giíi, trong ®ã cã ViÖt Nam. T×nh h×nh thùc tÕ ë níc ta thêi gian qua còng cho thÊy c¸c thñ ®o¹n gian lËn th¬ng m¹i trong ho¹t ®éng th¬ng m¹i quèc tÕ còng chÝnh lµ c¸c h×nh thøc mµ tæ chøc H¶i quan ThÕ giíi ®· x¸c ®Þnh nh ®· nªu trªn. II. Thùc tr¹ng bu«n lËu vµ Gian lËn th¬ng m¹i ë ViÖt Nam thêi gian qua Ho¹t ®éng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i trong c¶ níc diÔn biÕn hÕt søc phøc t¹p vµ s«i ®éng ®Æc biÖt ë khu vùc c¸c cöa khÈu víi nhiÒu thñ ®o¹n tinh vi x¶o quyÖt ®Ó qua mÆt H¶i quan. Bän gian th¬ng lîi dông lîi thÕ vÒ ®Þa h×nh vµ nh÷ng khã kh¨n cña H¶i quan vïng biªn ®Ó tuån hµng lËu vµ trèn thuÕ. Thùc tr¹ng gian lËn th¬ng m¹i trªn c¸c tuyÕn ®êng, c¸c kªnh tiªu thô ë ViÖt Nam biÕn ®éng tïy thuéc vµo møc ®é kiÓm tra vµ kiÓm so¸t trªn c¸c tuyÕn ®êng, t¹i mçi cöa khÈu, tuy nhiªn dßng vËn ®éng cña hµng hãa gian lËn ®îc dÞch chuyÓn tíi n¬i nµo ®ã nã ®îc båi hoµn tèt nhÊt. Dßng hµng hãa gian lËn lÈn tr¸nh c¸c khu vùc cöa khÈu ngÆt nghÌo vµ t×m ®Õn n¬i nµo cho phÐp chóng thÞnh vîng l©u h¬n. C¸c con sè thèng kª cã thÓ lµ rÊt x¸c thùc, song còng chØ mang tÝnh chÊt t¬ng ®èi bëi v× chóng chØ ®îc nh×n nhËn trªn nh÷ng con sè thu ®îc, cßn phÇn kh«ng n¾m b¾t ®îc l¹i mu«n h×nh, mu«n vÎ. H¬n n÷a, ngay b¶n th©n c¸c con sè thu ®îc còng ®· qua mét qu¸ tr×nh xö lý vµ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng ®iÒu chØnh mµ ngêi ta cho r»ng phï hîp víi thùc tÕ h¬n. Cïng víi sù thiÕt lËp cña hµng rµo thuÕ quan, hÇu hÕt c¸c cöa khÈu trong c¶ níc ®Òu diÔn ra hiÖn tîng vµ gian lËn th¬ng m¹i. Tuy nhiªn ë nh÷ng vïng 13 gi¸p ranh víi c¸c níc kh¸c nhau th× nh÷ng mÆt hµng, thñ ®o¹n vµ c¸ch thøc gian lËn cã dÊu hiÖu ®Æc thï riªng. T×nh h×nh gian lËn th¬ng m¹i trªn tõng tuyÕn nh sau: 1. TuyÕn ®êng bé. Níc ta cã 24 tØnh biªn giíi tiÕp gi¸p víi 3 níc Trung quèc, Lµo, C¨mpuchia. Trong ®ã, c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c vµ miÒn Trung lµ c¸c tØnh miÒn nói. §Æc ®iÓm chung c¸c tØnh biªn giíi lµ ngoµi cöa khÈu quèc tÕ cßn cã c¸c cöa khÈu quèc gia vµ c¸c cöa khÈu ®Þa ph¬ng. §¸ng chó ý däc tuyÕn biªn giíi cßn cã nhiÒu ®êng mßn, chî biªn giíi do d©n c hai níc thêng qua l¹i mua b¸n, trao ®æi hµng hãa. Biªn giíi T©y- Nam ®Þa h×nh tuy b»ng ph¼ng nhng tr¶i dµi, qua l¹i dÔ dµng. Nh×n chung, ®Þa h×nh biªn giíi ®êng bé níc ta ®a d¹ng vµ phøc t¹p, ®©y lµ m¶nh ®Êt mµu mì cho gian th¬ng lîi dông trong bu«n b¸n. - Trªn tuyÕn biªn giíi ViÖt-Trung, träng ®iÓm cña bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lµ Qu¶ng Ninh vµ L¹ng S¬n. Hµng hãa thêng ®îc "cöu v¹n" vËn chuyÓn b»ng ph¬ng thøc xÐ lÎ, thu gom nhiÒu lÇn, sau ®ã dïng hoÊ ®¬n bu«n chuyÕn, hãa ®¬n mua hµng ®Ó lu th«ng hµng hãa nh»m trèn thuÕ xuÊt nhËp khÈu.Trong nh÷ng n¨m qua, ®· ph¸t hiÖn hµng tr¨m vô víi tæng trÞ gi¸ hµng lËu lµ hµng chôc tû ®ång. T¹i hang D¬i-L¹ng S¬n, mçi ngµy lîng hµng lËu nhËp vµo néi ®Þa lªn ®Õn hµng tû ®ång. Vô ¸n ®êng d©y bu«n lËu t¹i hang D¬i ®îc xÐt xö th¸ng 9 n¨m 2002 lµ mét vÝ dô ®iÓn h×nh. ChØ tÝnh riªng trong th¸ng 9 n¨m 2002, trªn toµn quèc ®· cã tíi 576 vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i x¶y ra. MÆt hµng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i chñ yÕu lµ nh÷ng mÆt hµng thuéc diÖn Nhµ níc qu¶n lý d¸n tem hoÆc nh÷ng hµng hãa cã thuÕ suÊt cao nh ®å ®iÖn cao cÊp, ®iÖn d©n dông, ph¬ng tiÖn vËn t¶i, hµng tiªu dïng, hµng ®iÖn tö, vËt liÖu x©y dùng, hµng t¹p hãa ... - Trªn tuyÕn biªn giíi ViÖt-Lµo, t×nh h×nh næi lªn lµ bu«n lËu thuèc phiÖn, heroin tõ Lµo qua biªn giíi vµo ViÖt Nam, nhËp lËu thuèc l¸ ngo¹i chñ yÕu diÔn ra ë cöa khÈu Lao B¶o, Qu¶ng TrÞ, ®ång thêi xuÊt g¹o, ph¸o næ, x¨ng dÇu, kim lo¹i mÇu.. Trªn tuyÕn nµy, h×nh thµnh c¸c tæ chøc bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i xuyªn quèc gia, gian th¬ng ngêi Lµo tËp kÕt hµng tõ Th¸i lan vÒ B¶n §en, chî Kr«n cña Lµo råi dïng nhiÒu thuyÒn m¸y chë hµng hãa däc s«ng Sep«n , khi thÊy v¾ng lùc lîng kiÓm tra, chóng lao thuyÒn sang phÝa bê s«ng ViÖt Nam. Mét lîng hµng lËu lín còng tuån vµo ViÖt Nam theo c¸c lèi mßn biªn giíi ë 2 bªn c¸nh gµ cöa khÈu Lao B¶o. Ngoµi ra, hiÖn tîng lîi dông tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ cña NghÞ ®Þnh 66/2002/N§- CP vÉn cßn phæ biÕn. Mét sè ngêi bu«n b¸n chuyªn nghiÖp ®· lîi dông mua l¹i chÕ ®é cña l¸i xe vµ c«ng nh©n nhËp c¶nh ®Ó bu«n b¸n kiÕm lêi. §Æc biÖt cã mét sè t th¬ng nóp bãng doanh nghiÖp Nhµ níc lµm hé 14 chiÕu sang Lµo c«ng t¸c, khi vÒ mang hµng hãa theo tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ vµ dïng tiªu chuÈn ®ã ®Ó vËn chuyÓn nhiÒu chuyÕn hµng cïng lo¹i ®îc nhËp lËu tõ Lµo vÒ s©u trong néi ®Þa. - TuyÕn biªn giíi T©y-Nam Trªn tuyÕn biªn giíi T©y nam, gian th¬ng ®· bu«n b¸n tr¸i phÐp qua biªn giíi xe m¸y, gç, thuèc l¸ ngo¹i, rîu ngo¹i, hµng ®iÖn tö, ®å xa xØ phÈm... §Þa bµn chñ yÕu lµ c¸c tØnh Long An, T©y Ninh, An Giang, B×nh Phíc .. §¸ng lu ý, t×nh h×nh bu«n lËu vµ GLTM qua biªn giíi x¶y ra cùc kú nghiªm träng ë huyÖn Hµ Tiªn, tØnh Kiªn Giang, ®Æc biÖt ë x· Mü §øc, cã gÇn 7000 nh©n khÈu, nhng cã tíi 60% d©n sèng b»ng nghÒ bu«n lËu, nhng vÉn cßn rÊt nghÌo. Cã nh÷ng vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lín trÞ gi¸ hµng chôc, hµng tr¨m tû ®ång bÞ ph¸t hiÖn t¹i tuyÕn biªn giíi nµy. VÝ dô: Vô ¸n bu«n lËu qua biªn giíi trÞ gi¸ hµng tr¨m tû ®ång bÞ ph¸t hiÖn vµ xÐt xö trong n¨m 1998 t¹i Long An.. 2. TuyÕn biÓn T×nh h×nh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i trªn c¸c vïng ven biÓn níc ta cã nguy h¹i kh«ng kÐm g× c¸c tuyÕn kh¸c, nã diÔn ra liªn tôc, ngµy cµng cã tæ chøc chÆt chÏ víi c¸c thñ ®o¹n tinh vi vµ hoµn h¶o h¬n. MÆt hµng xuÊt lËu chñ yÕu vÉn lµ kim lo¹i, quÆng kim lo¹i vµ gç. MÆt hµng nhËp lËu chñ yÕu vÉn lµ c¸c mÆt hµng cÊm nhËp khÈu, nh÷ng mÆt hµng t¹m ngng nhËp khÈu vµ nh÷ng mÆt hµng Nhµ níc ®iÒu tiÕt nhËp khÈu b»ng thuÕ suÊt cao. C¸c c¬ quan chuyªn tr¸ch ®· ph¸t hiÖn ra mét sè ®êng d©y bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lín liªn kÕt trong níc víi níc ngoµi, ®îc tæ chøc rÊt chÆt chÏ, cã sù chØ huy thèng nhÊt tõ trung t©m, ®îc trang bÞ vµ lîi dông c¸c ph¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cña Nhµ níc ®Ó th«ng tin liªn l¹c bÝ mËt, nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. T×nh h×nh bu«n lËu trªn tõng vïng biÓn cña níc ta diÔn ra víi quy m«, tÝnh chÊt phøc t¹p kh¸c nhau. T¹i vïng biÓn tiÕp gi¸p Trung Quèc, bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ngµy cµng t¨ng vÒ sè lîng vµ quy m« ho¹t ®éng. Gian th¬ng thêng sö dông c¸c lo¹i tÇu nhá cã søc chë tõ 50 tÊn ®Õn 400 tÊn víi tèc ®é cao ®Ó ho¹t ®éng. Víi ®Çy ®ñ ph¬ng tiÖn th«ng tin liªn l¹c tiªn tiÕn, khi cã sù cè, bän ®Çu nËu cã thÓ huy ®éng ®«ng ®¶o cöu v¹n ®Õn øng cøu nh»m giµnh l¹i hµng hoÆc tÈu t¸n khi bÞ c¬ quan chøc n¨ng thu gi÷. T¹i 4 tØnh Thanh Hãa, NghÖ An, Hµ TÜnh,Qu¶ng B×nh víi chiÒu dµi bê biÓn 430 km, t×nh h×nh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i trªn tuyÕn biÓn diÔn ra rÊt phøc t¹p. Tõ c¶ng Cöa Lß, NghÖ An hµng lËu nh: hµng ®iÖn tö, xe ®¹p, qu¹t 15 ®iÖn, nåi c¬m ®iÖn cña NhËt (chñ yÕu lµ ®å cò), vËt liÖu x©y dùng cña Trung quèc ®îc nhËp lËu b¸n t¹i ®Þa ph¬ng hoÆc chuyÓn tiÕp ®i c¸c tØnh kh¸c. Khu vùc bê biÓn tõ Qu¶ng Ng·i, Phó Yªn cho ®Õn c¶ng Sµi Gßn,t×nh tr¹ng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i còng diÔn ra s«i ®éng, ®Æc biÖt lµ vïng biÓn Quy Nh¬n, B×nh §Þnh n¬i mµ hµng lËu thêng ®îc thuyÒn viªn c¸c tÇu viÔn d¬ng giÊu diÕm ®a vµo. Thñ ®o¹n bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i thêng ®îc lîi dông lµ ph¬ng thøc vËn chuyÓn hµng b»ng container, hµng chuyÓn c¶ng, chuyÓn khÈu.. Bän gian th¬ng ®· xÕp hµng cò vµo hµng míi, hµng tèt vµo hµng xÊu, hµng cÊm hoÆc hµng cã gi¸ trÞ vµ thuÕ suÊt cao vµo hµng cã gi¸ trÞ vµ thuÕ xuÊt thÊp, hµng cÊm hoÆc hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch, chÊt lîng, xuÊt xø ®Ó trèn thuÕ.. Hµng nguyªn chiÕc th¸o rêi khai lµ hµng gia c«ng l¾p r¸p ®Ó hëng thuÕ suÊt thÊp, hµng gia c«ng l¾p r¸p thêng lÉn lén gi÷a SKD, CKD vµ IKD khai b¸o lÊp löng, chung chung hoÆc tù ý trng cÇu gi¸m ®Þnh lÊy kÕt qu¶ lÊp löng. Lîi dông ph¬ng thøc chuyÓn khÈu, t¹m nhËp t¸i xuÊt, ®Çu t liªn doanh, gia c«ng ®Ó bu«n lËu vµ GLTM hoÆc lµm hå s¬ gi¶, kinh doanh sai môc ®Ých. Lîi dông mét giÊy phÐp ®Ó ®i nhiÒu chuyÕn hµng, hoÆc lµm thñ tôc xin cho chuyÓn tiÕp hµng hãa vÒ tØnh lµm thñ tôc H¶i quan, nhng trªn ®êng ®i lîi dông s¬ hë hoÆt mãc ngoÆc, hèi lé nh©n viªn ¸p t¶i ®Ó tÈu t¸n hµng lËu ngay ë ®Þa ph¬ng cã cöa khÈu nh ë Thõa Thiªn HuÕ, CÇn Th¬ trong vô T©n Trêng Sanh. 3. TuyÕn hµng kh«ng. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, lîng kh¸ch hµng vµ ph¬ng tiÖn xuÊt nhËp c¶nh ra vµo ViÖt Nam chñ yÕu qua hai cöa khÈu : S©n bay quèc tÕ Néi Bµi vµ T©n S¬n NhÊt ngµy cµng t¨ng. Hµnh kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh ®a d¹ng vµ phøc t¹p, ph¬ng tiÖn xuÊt nhËp c¶nh còng nhiÒu vµ ®a d¹ng h¬n. Trong thêi gian qua, hµng kh«ng ViÖt Nam ®· më thªm nhiÒu tuyÕn bay míi, theo ®ã, t×nh h×nh bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i c¸c lo¹i hµng cÊm nh: ma tóy, ®å cæ,vµng, ®¸ quý, ngo¹i tÖ qua ®êng hµng kh«ng cã xu híng gia t¨ng, ®Æc biÖt nhiÒu vô vi ph¹m nghiªm träng. Nh÷ng dÊu hiÖu næi cém dÔ nhËn thÊy, ®ã lµ: - Mét bé phËn kh«ng nhá hµnh kh¸ch xuÊt nhËp c¶nh lîi dông chÕ ®é miÔn thuÕ khi nhËp c¶nh ®· mang theo nh÷ng hµng hãa gän nhÑ, nhng gi¸ trÞ lín nh ®iÖn tho¹i di ®éng .. hoÆc ra vµo nhiÒu lÇn, hoÆc nhê ngêi kh¸c mua hé, mang vµ khai hé nh»m môc ®Ých bu«n b¸n kiÕm lêi. Lîi dông tiªu chuÈn hµnh lý miÔn thuÕ, gian th¬ng ®· thu gom tê khai hµnh lý cña kh¸ch nhËp c¶nh, tæ chøc nhËp hµng theo c¸c tê khai nµy ®Ó hëng tiªu chuÈn miÔn thuÕ. 16 - Lîi dông chÕ ®é quµ biÕu, göi hµng cã gi¸ trÞ lín, göi nhiÒu lÇn, nhiÒu ®Þa chØ qua ®êng bu ®iÖn ®Ó bu«n b¸n kiÕm lêi. - Cïng c¸c thñ ®o¹n gian lËn th¬ng m¹i, t×nh tr¹ng bu«n lËu qua ®êng hµng kh«ng còng hÕt søc tinh vi: viÖc xuÊt lËu hµng cæ vËt cã ®èi tîng chñ yÕu lµ kh¸ch du lÞch, th¬ng nh©n thuéc quèc tÞch Mü, Ph¸p, §øc, §µi Loan, Hång K«ng...víi thñ ®o¹n cÊt giÊu, ®Ó lÉn hµng trong t trang, trong hµng gèm sø, gi¶ cæ.. - ViÖc vËn chuyÓn tr¸i phÐp c¸c chÊt ma tóy ra vµ vµo ViÖt Nam ®· xuÊt hiÖn kh¸ nhiÒu. §èi tîng chñ yÕu lµ ngêi nuíc ngoµi vµ ViÖt kiÒu cã quan hÖ mãc nèi víi mét sè phÇn tö vµ ngêi th©n trong níc. Thñ ®o¹n xuÊt nhËp lËu ma tóy thêng ®îc ngôy trang, cÊt giÊu rÊt tinh vi nh ®Ó trong ®Õ giÇy, trong va li 2 ®¸y, Ðp vµo khu«n tranh s¬n mµi.. §iÓn h×nh nh 2 vô lín ®· bÞ H¶i quan ph¸t hiÖn lµ vô nhËp lËu 18,1 kg heroin bÞ H¶i quan T©n S¬n NhÊt ph¸t hiÖn vµ vô xuÊt lËu 5,1 kg heroin bÞ H¶i quan Néi Bµi b¾t gi÷. §©y lµ 2 vô xuÊt vµ nhËp lín nhÊt tõ tríc tíi nay ë níc ta do H¶i quan ph¸t hiÖn. Nh×n chung, níc ta cã ®Þa h×nh phøc t¹p, l¹i n»m trong khu vùc vµ gÇn kÒ víi nh÷ng níc nh: Trung Quèc, Th¸i Lan, Singapore, Hµn Quèc... hµng hãa cña nh÷ng níc nµy cã chÊt lîng kh¸ h¬n hoÆc gi¸ rÎ h¬n vµ ®ang trong t×nh tr¹ng d thõa. B»ng con ®êng tiÓu ng¹ch, con ®êng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i, hä ®· ®Èy hµng hãa thõa Õ vµo thÞ trêng níc ta ®Ó võa khái ø ®äng vèn, võa gi¶i quyÕt vÊn ®Ò thÊt nghiÖp. V× lîi Ých côc bé, mét sè ®Þa ph¬ng, huyÖn, tØnh ®· thu thuÕ nhÑ h¬n thuÕ nhËp khÈu, hoÆc lµm ng¬ ®Ó cho hµng lËu vµo néi ®Þa, tæ chøc ®ãn lâng ë tuyÕn sau ®Ó thu thuÕ bu«n chuyÕn, nh»m t¨ng vµ thu hót nguån thu. Lµm nh vËy, v« h×nh chung ®· hîp thøc hãa cho viÖc vËn chuyÓn hµng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i vµo tiªu thô trong néi ®Þa. Thùc tÕ cho thÊy bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i lu«n cã xu híng bïng ph¸t rÊt phøc t¹p, t¹o thµnh nh÷ng ®iÓm nãng víi hËu qu¶ lµ lîng hµng lËu tuån vµo néi ®Þa lµ rÊt lín. Theo sè liÖu thèng kª, chóng ta thÊy sè vô bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i bÞ ph¸t hiÖn vµ xö lý lu«n t¨ng qua c¸c n¨m. Theo sè liÖu thèng kª cha ®Çy ®ñ, íc tÝnh tæng trÞ gi¸ hµng hãa bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i vµo ViÖt Nam mçi n¨m vµo kho¶ng 10000 tû ®ång. ThÊt thu thuÕ xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch qua biªn giíi ®Êt liÒn chiÕm kho¶ng 30% (3000 tû ®ång/n¨m), thÊt thu thuÕ qua cöa khÈu ®êng bé vµ ®êng biªn giíi kho¶ng 20% (2000 tû ®ång/n¨m). Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, ho¹t ®éng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i trªn c¸c tuyÕn ®Òu cã xu híng gia t¨ng. NÕu quan niÖm hµng vµ tiÒn mang theo c¶ cét mèc biªn giíi, th× cã thÓ nãi Tæ quèc ta ®ang ë trong t×nh tr¹ng bÞ ®e däa x©m l¨ng. T¹i níc ta, kh«ng cã n¬i nµo kh«ng cã b¸n hµng ngo¹i vµ còng cã 17 thÓ kh«ng cã n¬i nµo kh«ng cã hµng lËu ®îc bµy b¸n c«ng khai. Víi bøc tranh toµn c¶nh trªn ta thÊy thùc tr¹ng bu«n lËu vµ gian lËn th¬ng m¹i ë níc ta ®ang ë mét t×nh thÕ bøc xóc, cÇn tiªn lîng ®îc nã vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu phßng, chèng trong thêi gian tíi. III.C¸c thñ ®o¹n Gian lËn th¬ng m¹i chñ yÕu trªn ®Þa bµn do Côc H¶i quan Hµ Néi qu¶n lý NhiÒu thñ ®o¹n gian lËn th¬ng m¹i phæ biÕn trªn thÞ trêng quèc tÕ còng x¶y ra trªn thÞ trêng Hµ Néi. Nhng do nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng cña Hµ Néi nh: nÒn kinh tÕ míi ph¸t triÓn, luËt ph¸p cha hoµn chØnh, thiÕu kinh nghiÖm c¹nh tranh quèc tÕ ..v.v.. Nªn c¸c thñ ®o¹n ®ã ë Hµ Néi còng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm riªng t¬ng øng. C¸c nhµ chuyªn m«n ®· tæng kÕt mét sè thñ ®o¹n chÝnh sau ®©y: 1. Gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ cña Nhµ níc Trong c¸c ho¹t ®éng gian lËn th¬ng m¹i th× lo¹i h×nh gian lËn th¬ng m¹i qua lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ XNK lµ lo¹i h×nh ®Æc thï nhÊt ë ViÖt nam. ThuÕ xuÊt nhËp khÈu ë ViÖt Nam bao gåm nhiÒu lo¹i thuÕ gép l¹i nh: thuÕ doanh thu, thuÕ phô thu, thuÕ b×nh æn gi¸, thuÕ VAT .. Do ®ã, thuÕ xuÊt nhËp khÈu t¬ng ®èi cao, cã nh÷ng lo¹i hµng cã thuÕ xuÊt tõ 100%-200% nh «t« du lÞch, rîu bia, hµng ®iÖn tö v..v.. Do thuÕ suÊt cao nªn sù chªnh lÖch gi÷a gi¸ ph¶i tr¶ cho viÖc khai b¸o ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c vµ xuÊt tr×nh trung thùc cho c¸c c¬ quan kiÓm tra kiÓm so¸t Nhµ níc víi lîi nhuËn do gian lËn th¬ng m¹i lµ rÊt lín. V× vËy, c¸c gian th¬ng thêng tÝnh to¸n m¹o hiÓm, chÊp nhËn nh÷ng rñi ro ®Ó gian lËn trèn thuÕ, ®©y lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÊp dÉn bän gian th¬ng, gian lËn th¬ng m¹i. ChÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu ë níc ta hiÖn nay béc lé nh÷ng bÊt hîp lý t¹o kÏ hë cho c«ng t¸c qu¶n lý kiÓm tra kiÓm so¸t hµng xuÊt nhËp khÈu. LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu hiÖn hµnh cña ta võa ®¸nh thuÕ theo tÝnh chÊt mÆt hµng, võa ®¸nh thuÕ theo môc ®Ých sö dông lµ rÊt lín. Cã nh÷ng mÆt hµng ®¸ng lÏ thuÕ xuÊt lµ 100% nhng ®¸nh theo môc ®Ých sö dông th× thuÕ suÊt nµy chØ cã 0%, hoÆc ®¸ng lÏ ph¶i nép 50% thuÕ suÊt nhng chØ khai lµ chuyªn dông ®îc H¶i quan kiÓm tra vµ c¬ quan gi¸m ®Þnh lµ chÝnh x¸c th× mÆt hµng ®ã chØ cßn ph¶i nép 5% hoÆc 0%. §©y lµ mét lo¹i h×nh gian lËn th¬ng m¹i kh¸ phæ biÕn ë ViÖt Nam. Tãm l¹i: Cã nhiÒu h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i g©y hËu qu¶ rÊt nghiªm träng qua viÖc lîi dông chÝnh s¸ch thuÕ xuÊt nhËp khÈu, chñ yÕu tËp trung vµo nh÷ng mÆt hµng cã thuÕ suÊt cao, lîi nhuËn lín hoÆc chªnh lÖch gi÷a mÆt hµng nµy víi lo¹i hµng kh¸c. Hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i qua chÝnh s¸ch thuÕ nhiÒu khi tá ra rÊt lé liÔu vµ tr¾ng trîn. 2. Gian lËn th¬ng m¹i qua gi¸ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu 18 ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ ®Ó tÝnh thuÕ H¶i quan lµ mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®Ó tÝnh thuÕ H¶i quan. LuËt thuÕ xuÊt nhËp khÈu quy ®Þnh gi¸ tÝnh thuÕ hµng hãa xuÊt nhËp khÈu ®îc c¨n cø vµo gi¸ ghi trªn hîp ®ång vµ hãa ®¬n th¬ng m¹i hîp lÖ, phï hîp víi c¸c chøng tõ kh¸c cã liªn quan. §èi víi hµng b¸n lµ gi¸ FOB, ®èi víi hµng nhËp lµ gi¸ CIF (®èi víi mÆt hµng Nhµ níc kh«ng qu¶n lý gi¸ vµ cao h¬n 70% gi¸ do Tæng côc H¶i quan thèng kª ). Trong thùc tÕ, nhiÒu doanh nghiÖp ®· gian x¶o ®Ó l¸ch thuÕ qua tÝnh thuÕ b»ng c¸ch: gi÷a ngêi mua vµ ngêi b¸n cã sù th«ng ®ång víi nhau ®Ó ghi gi¸ trªn hîp ®ång, trªn hãa ®¬n th¬ng m¹i thÊp h¬n nhiÒu so víi gi¸ trÞ thùc tÕ cña hµng hãa ®ã. PhÇn tiÒn ngoµi hîp ®ång thanh to¸n cho nhau b»ng c¸ch chuyÓn ng©n lËu, gãp vèn ®Çu t hoÆc mua hµng xuÊt khÈu. 3. Gian lËn th¬ng m¹i th«ng qua viÖc khai b¸o sai vÒ sè lîng, träng lîng, phÈm cÊp hµng hãa xuÊt nhËp khÈu. §©y lµ h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i kh¸ phæ biÕn ë ViÖt Nam nãi chung vµ ë Côc H¶i quan Hµ Néi nãi riªng. Chñ hµng ®· lîi dông chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng cña Nhµ níc ta th«ng qua viÖc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong ngµnh H¶i quan, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, gi¶i phãng hµng hãa xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu ®Ó thùc hiÖn hµnh vi gian lËn th¬ng m¹i. Chóng dïng c¸c thñ ®o¹n nh: hµng nhiÒu khai Ýt, hµng cã gi¸ trÞ cao khai hµng cã gi¸ trÞ thÊp, hµng lµ thµnh phÈm ®îc khai lµ linh kiÖn, lµ nguyªn liÖu, phô liÖu ®Ó gia c«ng.. chóng cßn t×m mäi c¸ch ®Ó thay ®æi bao b×, nh·n m¸c nh»m thu lîi bÊt chÝnh. 4. Gian lËn th¬ng m¹i qua viÖc cè ý x¸c ®Þnh sai xuÊt xø hµng hãa. X¸c ®Þnh sai xuÊt sø hµng hãa lµ vÊn ®Ò kü thuËt phøc t¹p, rÊt quan träng liªn quan ®Õn lîi Ých chñ quyÒn quèc gia. §©y lµ vÊn ®Ò rÊt míi mÎ cña ViÖt Nam, thuÕ xuÊt khÈu vµ chÝnh s¸ch u ®·i thuÕ quan gi÷a c¸c níc thµnh viªn cã quan hÖ giµnh cho nhau hëng chÕ ®é tèi huÖ quèc. Do ®ã, xuÊt xø hµng hãa cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn 2 vÊn ®Ò chÝnh, ®ã lµ: - Liªn quan ®Õn thuÕ xuÊt nhËp khÈu nh cïng mét mÆt hµng nhng cã xuÊt xø ë c¸c níc kh¸c nhau th× trÞ gi¸ tÝnh thuÕ cña mÆt hµng ®ã ®îc tÝnh kh¸c nhau. VÝ dô: Cïng mét mÆt hµng, nhng mÆt hµng ®ã ®îc s¶n xuÊt ë c¸c níc kh«ng ph¶i lµ c¸c níc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn (G7) th× trÞ gi¸ tÝnh thuÕ chØ 70% so víi mÆt hµng ®ã ®îc s¶n xuÊt t¹i c¸c níc G7 (theo quy ®Þnh gi¸ tèi thiÓu cña Bé Tµi chÝnh ban hµnh). V× vËy, nh÷ng trêng hîp kh«ng x¸c ®Þnh ®óng xuÊt xø th× hoÆc lµ lµm thÊt thu thuÕ Nhµ níc hoÆc lµm l¹m thu thiÖt h¹i cho doanh nghiÖp. Tõ viÖc lîi dông ®ã, c¸c gian th¬ng ®· kh«ng xuÊt tr×nh hoÆc xuÊt tr×nh sai xuÊt xø, xuÊt xø gi¶, khai kh«ng ®óng xuÊt xø. 19 - Liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch u ®·i thuÕ: Nh mét sè mÆt hµng cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam, khi xuÊt sang EU th× ®îc hëng thuÕ suÊt thÊp hoÆc hµng cã xuÊt xø tõ ASEAN, nhËp khÈu vµo ViÖt Nam, vµ ngîc l¹i. 5. Gian lËn th¬ng m¹i th«ng qua hµng chuyÓn tiÕp NghÞ ®Þnh 101/2001/N§-CP cña ChÝnh phñ ngµy 31/12/2001 quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt h¶i quan vÒ thñ tôc H¶i quan, chÕ ®é kiÓm tra, gi¸m s¸t h¶i quan, ®· quy ®Þnh rÊt râ lµ ®èi víi hµng hãa kinh doanh xuÊt nhËp khÈu cã thÓ lµm thñ tôc H¶i quan t¹i bÊt cø n¬i ®©u mµ chñ hµng thÊy thuËn lîi nhÊt. Tæng côc H¶i quan còng ®· cã nhiÒu v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ viÖc lµm thñ tôc H¶i quan ngoµi khu vùc cöa khÈu (nay lµ ®iÓm th«ng quan). Lîi dông viÖc ¸p t¶i, kho riªng ®Ó tr¸o lÉn hµng hãa hoÆc tõ hµng nä khai hµng kia, hµng cã thuÕ khai hµng kh«ng cã thuÕ lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc gian lËn th¬ng m¹i víi gi¸ trÞ gian lËn lín nhÊt, chÝnh v× thÕ, Tæng côc H¶i quan ®· quy ®Þnh kh«ng ®îc khai b¸o ngoµi cöa khÈu (kho riªng) ®èi víi hµng hãa nhËp kinh doanh cã thuÕ. 6. Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc liªn doanh ®Çu t. Theo quy ®Þnh cña LuËt ®Çu t ViÖt Nam, xÝ nghiÖp, c«ng ty cã vèn ®Çu t níc ngoµi ®îc miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi thiÕt bÞ m¸y mãc, phô tïng vµ c¸c ph¬ng tiÖn s¶n xuÊt kinh doanh ( gåm c¶ ph¬ng tiÖn vËn t¶i ) vµ c¸c vËt t nhËp khÈu vµo ViÖt Nam ®Ó ®Çu t x©y dùng c¬ b¶n, h×nh thµnh xÝ nghiÖp hoÆc t¹o tµi s¶n cè ®Þnh thùc hiÖn hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Do vËy, cã quan niÖm cho r»ng H¶i quan Ýt quan t©m ®Õn gi¸ trÞ tÝnh thuÕ cña hµng hãa do ®»ng nµo nã còng ®îc miÔn thuÕ theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, dÉn ®Õn viÖc bÞ gian th¬ng lîi dông ®Ó gian lËn th¬ng m¹i. Trªn ®Þa bµn cña Côc H¶i quan thµnh phè Hµ Néi, cã tíi hµng tr¨m liªn doanh ®Çu t cña níc ngoµi. V× vËy, ®èi tîng gian lËn th¬ng m¹i còng hÕt søc phøc t¹p. - Lîi dông sù thiÕu hiÓu biÕt cña c¸c c¬ quan h÷u tr¸ch, ®Ó ®a vµo gãp vèn c¸c thiÕt bÞ m¸y mãc cò, l¹c hËu, khai t¨ng cao gi¸ c¸c thiÕt bÞ ®Ó gãp vèn nh»m thu håi lîi nhuËn cao trong viÖc khÊu trõ tµi s¶n. - C¸c xÝ nghiÖp liªn doanh cßn t×m c¸ch khai gi¶m gi¸ nguyªn liÖu nhËp khÈu vµ gi¸ s¶n phÈm kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó trèn thuÕ. 7. Gian lËn th¬ng m¹i trong lÜnh vùc hµng gia c«ng vµ hµng s¶n xuÊt ®Ó xuÊt khÈu. Hµng hãa lµ vËt t nguyªn liÖu nhËp khÈu ®Ó gia c«ng cho ngêi ngoµi råi xuÊt khÈu theo hîp ®ång ®· ký kÕt, theo quy ®Þnh cña thuÕ xuÊt nhËp khÈu, hµng thuéc diÖn nµy ®îc miÔn thuÕ khi sè thµnh phÈm xuÊt hÕt ra khái ViÖt Nam. §èi víi Côc H¶i quan Hµ Néi, lo¹i h×nh nµy cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp lµm hµng gia c«ng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, cã nhiÒu doanh nghiÖp ®· 20