LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
1
Ph¹m ThÞ HiÒn
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH
PHẠM THỊ HIỀN
HAI PHONG CÁCH HỒI KÝ: NHỮNG NGÀY
THƠ ẤU (NGUYÊN HỒNG_ VÀ CỎ DẠI (TÔ
HOÀI)
CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM
MÃ SỐ
: 60.22.34
NGƯỜI HƯỚNG DẪN: GS. NGUYỄN ĐĂNG MẠNH
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
2
Ph¹m ThÞ HiÒn
Më ®Çu
1. Lý do chän ®Ò tµi
1.1. Chóng ta biÕt r»ng, Nguyªn Hång vµ T« Hoµi hai nhµ
v¨n lín cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. Hä ®Òu thµnh
danh tõ tríc c¸ch m¹ng Th¸ng 8 (giai ®o¹n 1930 - 1945) vµ
®Ó l¹i sù nghiÖp v¨n häc kh¸ ®å sé víi nhiÒu t¸c phÈm xuÊt
s¾c.
1.2. Nguyªn Hång vµ T« Hoµi viÕt theo nhiÒu thÓ lo¹i
kh¸c nhau, trong ®ã cã mét thÓ v¨n mµ hä rÊt së trêng: thÓ
ký, nhÊt lµ håi ký. ë thÓ lo¹i nµy, hä ®Ó l¹i hai t¸c phÈm xuÊt
s¾c: Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i.
1.3. LuËn v¨n ®Æt vÊn ®Ò so s¸nh hai t¸c phÈm nµy lµ
v×, chóng cïng viÕt theo mét thÓ lo¹i, cïng thuËt l¹i thêi th¬
Êu cña m×nh víi nh÷ng kû niÖm buån, cïng cã gi¸ trÞ hiÖn
thùc vµ nh©n ®¹o. Tuy nhiªn, chóng ®îc viÕt víi phong c¸ch
kh¸c nhau. Do ®ã ®i vµo kh¶o s¸t kü hai t¸c phÈm, ph¸t
hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc s¾c kh¸c nhau trong phong c¸ch nghÖ
thuËt, sÏ gãp mét phÇn nhá vµo viÖc t×m hiÓu thªm sù
nghiÖp hai nhµ v¨n.
1.4. Nguyªn Hång vµ T« Hoµi ®Òu cã t¸c phÈm ®îc
tuyÓn lùa vµo ch¬ng tr×nh m«n v¨n ë c¸c cÊp phæ th«ng vµ
®¹i häc. V× thÕ, luËn v¨n còng cã thÓ gãp thªm mét tµi liÖu
tham kh¶o cho viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh.
2. LÞch sö vÊn ®Ò
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
3
Ph¹m ThÞ HiÒn
2.1. Nguyªn Hång lµ c©y bót tá ra kh¸ v÷ng vµng ë
nhiÒu thÓ lo¹i: tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, bót ký, håi ký vµ
®· ®Ó l¹i sù ghiÖp v¨n häc kh¸ ®å sé. B¶n th©n Nguyªn
Hång còng lµ bé s¸ch - bé s¸ch quý hiÕm vÒ con ngêi, vÒ nhµ
v¨n. Nguyªn Hång lµ ngêi lu«n hoµ lÉn trong sè nh÷ng ngêi
lao ®éng nghÌo khæ, nhng v¨n «ng lÊp l¸nh s¾c mµu huyÒn
tho¹i. §ã lµ lý do khiÕn cho kh«ng Ýt c«ng tr×nh, bµi viÕt
nghiªn cøu vÒ «ng, vÒ t¸c phÈm cña «ng. Tuy nhiªn, vÒ cuèn
Nh÷ng ngµy th¬ Êu cho ®Õn nay còng cha thÊy c«ng tr×nh
nµo nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn. §Æc biÖt ®i vµo
so s¸nh víi Cá d¹i cña T« Hoµi th× hoµn toµn cha cã, mµ chØ
cã nghiªn cøu g¾n liÒn víi viÖc nghiªn cøu t¸c gi¶ vµ thÓ håi
ký. Vµ nh thÕ, hiÖn ®· cã mét sè bµi viÕt ph©n tÝch, ®¸nh
gi¸. Sau ®©y, chóng t«i xin ®îc tãm lîc mét vµi nÐt nh÷ng
t×m tßi, ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ cuèn håi ký nµy.
Nhµ nghiªn cøu v¨n häc Phan Cù §Ö trong lêi giíi thiÖu
TuyÓn tËp Nguyªn Hång, (tËp 1) (Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 1995)
nhËn xÐt “Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ nh÷ng lêi t©m sù thiÕt tha,
thÇm kÝn, nh÷ng håi øc cña mét c¸i “t«i” ®au khæ tù tr×nh
bµy cuéc ®êi riªng t cña m×nh lªn trang giÊy mét c¸ch ch©n
thµnh, tin cËy (tríc ®ã, trong v¨n häc níc ta cha nhiÒu nh÷ng
håi ký nh thÕ)” [9, 35].
Phan Cù §Ö cßn thÊy “trong tËp håi ký xóc ®éng nµy,
Nguyªn Hång ®· l¾ng nghe ®îc nh÷ng ©m vang s©u l¾ng
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
4
Ph¹m ThÞ HiÒn
cña t©m hån, ghi nhËn ®îc nh÷ng c¶m gi¸c tinh tÕ tõ bªn
trong vµ diÔn t¶ chóng qua c¸i nh×n hån nhiªn, t¬i s¸ng cña
tuæi th¬, khiÕn cho chóng ta cã c¶m tëng thó vÞ nh ®îc ®a
trë vÒ thêi th¬ Êu cña nh©n lo¹i” [9, 35]. Nh vËy, tuy kh«ng
cã sù ph©n tÝch cô thÓ, nhng Phan Cù §Ö ®· ®Ò cËp ®Õn
mét sè ph¬ng diÖn néi dung còng nh nghÖ thuËt mµ Nguyªn
Hång thÓ hiÖn trong cuèn håi ký. §iÒu quan träng lµ «ng
nhËn thÊy Nguyªn Hång s¸ng t¹o cuèn håi ký kh«ng ph¶i tõ sù
“gia c«ng” nghÖ thuËt mµ tõ “nh÷ng rung ®éng cùc ®iÓm
cña mét linh hån trÎ d¹i” (Th¹ch Lam), mét tuæi th¬ ®au khæ
cña c¸i “t«i” t¸c gi¶.
Trong bµi Nguyªn Hång - nhµ v¨n cña nh÷ng kh¸t väng
sèng, Hµ Minh §øc còng ®· nãi ®iÒu nµy “Nh÷ng ngµy th¬
Êu lµ tËp truyÖn ch©n thùc c¶m ®éng cña mét cËu bÐ trong
mét gia ®×nh ®¸ng th¬ng, tËp håi ký ghi l¹i “rung ®éng cùc
®iÓm cña mét linh hån trÎ d¹i” (Th¹ch Lam)” [15, 15]. T¸c gi¶
kh¼ng ®Þnh “Nguyªn Hång kh«ng ng¹i ngÇn khi miªu t¶
nh÷ng c¶nh ngé ®¸ng th¬ng thËm chÝ khæ t©m cña b¶n
th©n. C¸i chÊt liÖu mµ Nguyªn Hång khai th¸c lµm ngêi ®äc
nhí tíi bé ba Tù truyÖn Nh÷ng ngµy th¬ Êu, ë víi ngêi ®êi vµ
Nh÷ng trêng ®¹i häc cña t«i cña Gorki vµ V« gia ®×nh cña
Hector Malot” [15, 16]. V× thÕ, ë c¶ ba t¸c phÈm cã ®iÓm
gÇn gòi t¬ng ®ång “lµ nh÷ng ngµy sèng nhäc nh»n ®au khæ
cña tuæi nhá bÞ g¹t ra khái ®êi sèng gia ®×nh” [15, 16]. Râ
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
5
Ph¹m ThÞ HiÒn
rµng t¸c gi¶ cã më réng liªn hÖ víi c¸c t¸c phÈm níc ngoµi
cïng kiÓu s¸ng t¸c nh Nh÷ng ngµy th¬ Êu, nhng so víi bµi
viÕt cña Phan Cù §Ö, bµi viÕt cña Hµ Minh §øc còng ®ang
dõng l¹i ë nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t vÒ mÆt néi dung, cha
®i vµo cô thÓ, ph©n tÝch mét c¸ch toµn diÖn.
Cßn Bïi HiÓn trong bµi Nhí mét ®ång nghiÖp, «ng viÕt
“Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ kh¸t khao ghi liÒn mét m¹ch nèi liÒn
t©m sù (...), viÕt cho chÝnh m×nh, viÕt ®Ó gi¶i tho¸t m×nh
khái tÊt c¶ nh÷ng nçi ¸m ¶nh nÆng nÒ, nh÷ng o¸n hên cay
®¾ng vµ c¶ nh÷ng lêi xãt th¬ng qu»n qu¹i ®ang cøa lßng
m×nh nh bÊy nhiªu lìi dao s¾c nhän” [25, 75].
Sau nµy, c¸c t¸c gi¶ NguyÔn §¨ng §iÖp, Huy CËn, khi ®i
vµo thÓ håi ký vµ c¸ch viÕt håi ký cña Nguyªn Hång, c¸c t¸c
gi¶ ®· cã sù ph©n tÝch cô thÓ h¬n, nhng cuèn håi ký Nh÷ng
ngµy th¬ Êu còng míi dõng l¹i ë viÖc ®îc c¸c t¸c gi¶ sö dông
lµm dÉn chøng. §¸ng chó ý lµ bµi viÕt §Æc s¾c håi ký Nguyªn
Hång cña NguyÔn §¨ng §iÖp. ¤ng nhËn thÊy “Nguyªn Hång cã
c¸ch viÕt håi ký cña riªng «ng. Nhµ v¨n kh«ng hÒ t¸i hiÖn sù
kiÖn theo kiÓu biªn niªn kh« cøng mµ trªn c¸i nÒn sù kiÖn,
biÕn cè, «ng tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh yÕu, sinh
®éng nhÊt ®Ó dùng l¹i linh khÝ thêi qu¸ v·ng. C¸i mµ Nguyªn
Hång quan t©m h¬n c¶ lµ lµm sao ®Ó thÓ hiÖn mét c¸ch
thËt chÝnh x¸c t©m tr¹ng m×nh trong nh÷ng thêi kh¾c khã
quªn Êy. Håi ký cña «ng, v× thÕ, cã thÓ coi lµ håi ký t©m
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
6
Ph¹m ThÞ HiÒn
tr¹ng” [13, 231]. §Æc biÖt «ng ph¸t hiÖn trong håi ký cña
Nguyªn Hång “chÊt th¬, chÊt tr÷ t×nh tréi ¸t chÊt ph©n tÝch,
tù sù” vµ “c¶m høng l·ng m¹n vèn rÊt m¹nh”. TÊt c¶ nh÷ng
®Æc ®iÓm ®ã còng “®îc thÓ hiÖn mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn
trong Nh÷ng ngµy th¬ Êu, khiÕn cho t¸c phÈm nµy trë thµnh
mét trong nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña Nguyªn Hång
gãp vµo nÒn v¨n ViÖt Nam hiÖn ®¹i” [13, 235]. Huy CËn
còng thõa nhËn ®iÒu nµy khi «ng viÕt “nhiÒu ®o¹n v¨n trong
Nh÷ng ngµy th¬ Êu cã chÊt th¬ kÝn ®¸o” vµ “lµ chÊt th¬
to¸t lªn tõ cuéc ®êi, chø kh«ng ph¶i c¸i lèi “thi vÞ ho¸” c¶nh
vËt vµ c¶nh ®êi cña nhiÒu nhµ v¨n håi Êy, nhÊt lµ mét sè nhµ
v¨n tiÓu thuyÕt thø b¶y” [4, 245]. Nh vËy, mÆc dï cha ®i
s©u vµo nghiªn cøu nhng trong bµi viÕt cña m×nh c¸c nhµ
nghiªn cøu Ýt nhiÒu nhËn ®Þnh, kh¸i qu¸t ®Õn néi dung vµ
mét sè nÐt nghÖ thuËt cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu. TrÇn
ThÞ S©m ®Ò cËp ®Õn bót ph¸p thÓ hiÖn. T¸c gi¶ luËn v¨n
viÕt “¶o ho¸ vµ siªu thùc - bót ph¸p Êy ë Nh÷ng ngµy th¬ Êu
võa mang mµu s¾c l·ng m¹n, võa nh cã mét h×nh ¶nh cña
thÕ giíi quan t«n gi¸o” [56, 51]. Vµ theo t¸c gi¶ th× c¶m quan
t«n gi¸o lµ c¸i tiÒm Èn, lµ sù v« thøc ngÇm ¶nh hëng ®Õn
ngßi bót Nguyªn Hång, thùc ra «ng kh«ng nhiÖt huyÕt víi §¹o
C¬ ®èc. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong Nh÷ng ngµy th¬ Êu
khi “cËu bÐ Hång chØ d¾t tay bµ néi ®Õn nhµ thê nh mét
qu¸n tÝnh, cßn lßng tin vµ say mª, cËu dµnh cho c¶ nh÷ng
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
7
Ph¹m ThÞ HiÒn
nh©n vËt huyÒn tho¹i vµ cæ tÝch” (dÉn theo TrÇn ThÞ S©m)
[56, 51]. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu c«ng tr×nh, bµi viÕt cña
nhiÒu t¸c gi¶ nh NguyÔn Tu©n, T« Hoµi, Bïi HiÓn, Th¹ch Lam,
Kim L©n, Xu©n Giang, NguyÔn §¨ng M¹nh, Vò Tó Nam, Lª Lùu,
NguyÔn Minh Ch©u, Phan DiÔm Ph¬ng, Chu Nga, Nh Phong...
nghiªn cøu vÒ ®êi vµ v¨n Nguyªn Hång, trong ®ã cã ®Ò cËp
®Õn t¸c phÈm nµy. Nhng do tÝnh chÊt vµ môc ®Ých cña tõng
bµi viÕt nªn khi ®Ò cËp ®Õn t¸c phÈm còng chØ dõng l¹i ë
nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t, cha cã ®iÒu kiÖn
t×m hiÓu s©u.
2.2. VÒ cuèn Cá d¹i cña T« Hoµi còng ®îc nghiªn cøu g¾n
liÒn víi viÖc nghiªn cøu t¸c gi¶ vµ thÓ håi ký. Cã nhiÒu bµi
viÕt ®îc Phong Lª (giíi thiÖu), V©n Thanh (tuyÓn chän) tËp
hîp l¹i trong cuèn T« Hoµi, VÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm, do Nhµ
xuÊt b¶n Gi¸o dôc Ên hµnh n¨m 2003. §¸ng chó ý lµ c¸c bµi
viÕt sau:
Bµi viÕt T« Hoµi qua Tù truyÖn cña V©n Thanh. T¸c gi¶
cã ý kiÕn “T«i cho lµ T« Hoµi ®· thËt sù cã ®ãng gãp vµo v¨n
häc ta m¶ng sèng buån b·, vËt lén cña mét thÕ hÖ tuæi th¬ hoÆc ®îc nh×n qua c¸ch nh×n trÎ th¬ ®Ó nãi mét c¸i g× b¶n
chÊt cña cuéc ®êi cò. M¶ng s¸ng t¸c ®ã rÊt cã nÐt d¸ng, gãc
c¹nh, tríc hÕt v× kh¶ n¨ng nhí dai vµ rÊt ®éng ë ký øc cña T«
Hoµi” [67, 398]. VÒ cuèn “Cá d¹i víi giäng trÇm buån, ®«i khi
pha chót vÞ chua xãt kÓ l¹i qu·ng ®êi th¬ Êu cña th»ng cu Bëi
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
8
Ph¹m ThÞ HiÒn
lµ h×nh bãng xa gÇn cña t¸c gi¶ - mét cËu bÐ quª ë ngo¹i
thµnh, hiÒn lµnh, nhót nh¸t, giµu t×nh c¶m, ph¶i rêi lµng ra
KÎ Chî, gäi lµ ®i häc, nhng thùc chÊt lµ ®i ë chç mét ngêi
th©n, cã cöa hiÖu nhá” [67, 399]. Cßn Phong Lª trong bµi T«
Hoµi 60 n¨m viÕt..., «ng cho r»ng “ë m¶ng håi øc nµy, bªn
c¹nh Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång, Sèng nhê cña
M¹nh Phó T, T« Hoµi còng ®· gãp ®îc mét ¸ng v¨n hay vµ
c¶m ®éng lµ Cá d¹i. Ba m¬i n¨m sau Cá d¹i ®îc gom vµo mét
chïm Tù truyÖn - ®Ó trë thµnh mét chØnh thÓ håi øc hiÕm
hoi vÒ mét tuæi th¬ vµ tuæi trÎ vÊt vëng trong kiÕm sèng vµ
t×m ®êng tríc C¸ch m¹ng” [37, 39]. TrÇn H÷u T¸ trong bµi
T« Hoµi th× cho r»ng “Cá d¹i gióp ta hiÓu mét c¸ch sinh
®éng nh÷ng g× ®· t¹o nªn t©m hån còng nh nh÷ng nÐt
®Æc s¾c trong phong c¸ch nhµ v¨n” [62, 147]. Ngoµi nh÷ng
bµi viÕt trong cuèn cña Phong Lª vµ V©n Thanh, cã cuèn luËn
v¨n cña t¸c gi¶ Hoµng ThÞ Thu An víi nhan ®Ò: S¸ng t¸c cña
T« Hoµi thêi kú 1941 - 1945 (Th viÖn §¹i häc Vinh, 2001). Ch¬ng hai cña luËn v¨n, t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn Cá d¹i vµ cho ®ã
lµ “cuèn håi ký vÒ tuæi th¬” [1, 26]. T¸c gi¶ cßn nãi ®Õn bót
ph¸p, c©u v¨n, c¸ch kÓ chuyÖn cña nhµ v¨n..., song nh×n
chung t¸c gi¶ cha cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch mét c¸ch cô thÓ.
T¸c gi¶ viÕt “víi nghÖ thuËt kÓ chuyÖn ®éc ®¸o, sù viÖc bao
giê còng ®îc têng thuËt mét c¸ch ng¾n gän nhng l¹i cã søc
chøa lín. Bªn c¹nh ®ã, sù viÖc têng thuËt xen lÉn c¶m xóc
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
9
Ph¹m ThÞ HiÒn
cho c©u chuyÖn ®îc c¶m nhËn mét c¸ch s©u s¾c, ®Ëm ®µ,
cã chÊt th¬” [1, 31]. Mét ®o¹n kh¸c, t¸c gi¶ l¹i viÕt “håi ký
Cá d¹i lµ mét t¸c phÈm xuÊt s¾c viÕt vÒ ®êi sèng t©m hån
cña trÎ th¬. Víi sù giµ dÆn vÒ bót ph¸p, v¨n phong uyÓn
chuyÓn vµ tÕ nhÞ... tÊt c¶ ®· lµm nªn søc hÊp dÉn tuyÖt vêi
cña c¶ cuèn s¸ch ®èi víi c¸c thÕ hÖ thiÕu nhi còng nh ngêi
lín” [1, 31].
Liªn quan ®Õn håi ký, ®¸ng chó ý lµ bµi viÕt cña t¸c gi¶
Hµ Minh §øc trong Lêi giíi thiÖu tuyÓn tËp T« Hoµi. ¤ng
kh¼ng ®Þnh “håi ký cña T« Hoµi lµ dßng håi tëng ch©n thùc
víi c¸ch giíi thiÖu ch¾t läc nh÷ng sù viÖc trong qu¸ khø. ¤ng
t«n träng vµ t¹o ®îc niÒm tin ë b¹n ®äc. ¤ng kh«ng bÞa ®Æt
thªm th¾t vµo nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra trong qu¸ khø vµ
biÕt t«n träng tÝnh x¸c thùc cña ngêi vµ viÖc” [14, 131].
Ngoµi ra, trong cuèn Nhµ v¨n hiÖn ®¹i ch©n dung vµ phong
c¸ch, NguyÔn §¨ng M¹nh cã nãi ®Õn “thÓ v¨n së trêng nhÊt
cña T« Hoµi” ®ã lµ håi ký, tù truyÖn vµ “ë thÓ v¨n nµy nh©n
vËt trung t©m chÝnh lµ c¸i t«i cña ngêi viÕt, sù hÊp dÉn ë
v¨n T« Hoµi xÐt ®Õn cïng lµ sù hÊp dÉn cña c¸i t«i Êy” [42,
297].
Nh vËy, sù nghiªn cøu vÒ hai t¸c phÈm ph¶i thõa nhËn ®·
cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng mõng, song vÉn thiÕu nh÷ng c«ng
tr×nh chuyªn s©u, c«ng phu, vµ thùc sù ®ang cÇn nh÷ng
nghiªn cøu, bµi viÕt ®i vµo so s¸nh hai phong c¸ch håi ký
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
10
Ph¹m ThÞ HiÒn
Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi) ®Ó
t×m ra sù kh¸c nhau trong phong c¸ch cña hai nhµ v¨n. §©y
sÏ lµ m¶nh ®Êt cßn nhiÒu kho¶ng trèng ®Ó chóng t«i tiÕp tôc
®i vµo kh¸m ph¸. Tuy nhiªn, nh÷ng bµi viÕt trªn vµ c¸c bµi
viÕt kh¸c liªn quan ®Õn nhµ v¨n vµ thÓ håi ký ®Òu cã ý
nghÜa ®èi víi chóng t«i, gióp chóng t«i cã c¬ së ph¸t triÓn
s©u h¬n, hÖ thèng h¬n khi ®i vµo so s¸nh phong c¸ch cña
hai nhµ v¨n.
3. §èi tîng vµ giíi h¹n cña luËn v¨n
§èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ
®Æc ®iÓm vÒ mÆt phong c¸ch cña hai tËp håi ký: Nh÷ng
ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång (®îc tuyÓn chän vµ giíi thiÖu
trong TuyÓn tËp Nguyªn Hång (tËp 2), Nxb V¨n häc, Hµ Néi,
1995) vµ Cá d¹i cña T« Hoµi (in trong cuèn T« Hoµi, håi ký,
Nxb Héi Nhµ V¨n, 2005).
4. NhiÖm vô nghiÖn cøu
4.1. Trªn c¬ së so s¸nh hai cuèn håi ký, t×m ra nh÷ng
®iÓm t¬ng ®ång vÒ mÆt néi dung vµ h×nh thøc cña hai t¸c
phÈm.
4.2. T×m ra sù kh¸c nhau cña
hai t¸c phÈm tõ hoµn c¶nh gia ®×nh, th©n phËn t©m lý
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
11
Ph¹m ThÞ HiÒn
nh©n vËt, híng khai th¸c cña nhµ v¨n, cho ®Õn c¶m høng
chñ ®¹o, bót ph¸p, giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷.
4.3. X¸c ®Þnh “nh÷ng kû niÖm thêi th¬ Êu”
dù b¸o vÒ mÆt phong c¸ch nghÖ thuËt cña t¸c gi¶.
5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu
VËn dông vµ kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t - thèng kª,
ph¬ng ph¸p miªu t¶ - ph©n tÝch, ph¬ng ph¸p so s¸nh v¨n
häc (®Ó lµm râ sù kh¸c nhau trong phong c¸ch håi ký cña hai
nhµ v¨n)
6. C¸i míi cña ®Ò tµi
LuËn v¨n nghiªn cøu mét c¸ch t¬ng ®èi hÖ thèng, toµn
diÖn “hai phong c¸ch håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn
Hång vµ Cá d¹i cña T« Hoµi”, lµm s¸ng râ nh÷ng ®iÓm t¬ng
®ång vµ kh¸c biÖt, nh÷ng ®ãng gãp riªng, ®éc ®¸o cña mçi
nhµ v¨n trong viÖc thÓ hiÖn phong c¸ch. §Æc biÖt ®Ò xuÊt
híng tiÕp cËn t×m hiÓu phong c¸ch cña hai nhµ v¨n thùc sù
cã gi¸ trÞ. V× nghiªn cøu cña chóng t«i còng míi chØ lµ nh÷ng
thö nghiÖm bíc ®Çu.
7. KÕt cÊu luËn v¨n
Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Tµi liÖu tham kh¶o,
luËn v¨n gåm cã ba ch¬ng:
Ch¬ng 1: Kh¸i niÖm håi ký vµ sù gÆp gì
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
12
Ph¹m ThÞ HiÒn
cña hai tËp håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá
d¹i (T« Hoµi).
Ch¬ng 2: Nh÷ng kh¸c biÖt
vÒ hoµn c¶nh gia ®×nh, m«i trêng x· héi, vÒ th©n phËn vµ
t©m lý nh©n vËt.
Ch¬ng 3: Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c¶m høng chñ
®¹o, bót ph¸p, giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷.
Ch¬ng 1
Kh¸i niÖm håi ký vµ sù gÆp gì cña hai tËp håi ký Nh÷ng
ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi)
1.1. Kh¸i niÖm håi ký
Chóng ta ®Òu biÕt, håi ký lµ
thÓ lo¹i ph¸t triÓn sím, cã nguån gèc tõ thêi cæ ®¹i Hy L¹p,
b¾t ®Çu tõ nh÷ng ghi chÐp cña Kxªnoph«n vµ Xocr¸t vÒ
“c¸c cuéc hµnh qu©n cña ngêi Hy L¹p (thÕ kû V tríc CN)” (dÉn
theo Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö). Riªng ë ViÖt Nam, håi ký míi
ph¸t triÓn vµ trë thµnh thÓ lo¹i ®îc chó ý trong thêi gian gÇn
®©y. Cïng víi sù ph¸t triÓn thÓ håi ký, kh¸i niÖm håi ký ra
®êi vµ ®îc nhiÒu ngêi bµn ®Õn.
Nhãm t¸c gi¶ Lª B¸ H¸n - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Kh¾c
Phi trong cuèn Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc ®a ra kh¸i niÖm:
“håi ký lµ mét thÓ lo¹i thuéc lo¹i h×nh ký, kÓ l¹i nh÷ng biÕn
cè ®· x¶y ra trong qu¸ khø mµ t¸c gi¶ lµ ngêi tham dù hoÆc
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
13
Ph¹m ThÞ HiÒn
chøng kiÕn. XÐt vÒ ph¬ng diÖn quan hÖ gi÷a t¸c gi¶ víi sù
kiÖn ®îc ghi l¹i vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña sù kiÖn, vÒ gãc ®é vµ
ph¬ng thøc diÔn ®¹t, håi ký cã nhiÒu chç gÇn víi nhËt ký.
Cßn vÒ ph¬ng diÖn t liÖu, vÒ tÝnh x¸c thùc kh«ng cã h cÊu
th× håi ký l¹i gÇn víi v¨n xu«i lÞch sö, tiÓu sö khoa häc” [20,
127]. Nhng kh¸c víi sö gia “ngêi viÕt håi ký quan t©m ®Õn
hiÖn thùc trong qu¸ khø vµ b»ng tëng tîng, håi øc riªng, trùc
tiÕp cña m×nh” [20, 127].
L¹i Nguyªn ¢n trong 150 thuËt ng÷ V¨n häc x¸c ®Þnh
“t¸c phÈm håi ký lµ mét thiªn trÇn thuËt tõ ng«i t¸c gi¶ (“t«i”
- t¸c gi¶ - kh«ng - ph¶i “t«i” h cÊu trong tiÓu thuyÕt) kÓ vÒ
nh÷ng sù kiÖn cã thùc trong qu¸ khø vµ t¸c gi¶ lµ ngêi tham
dù hoÆc chøng kiÕn (...), ngêi viÕt håi ký chØ t¸i hiÖn c¸i
phÇn hiÖn thùc thêng n»m trong tÇm nh×n cña m×nh (...)
c¨n cø chñ yÕu vµo Ên tîng vµ håi øc cña b¶n th©n m×nh
(...) lµ c¸i nh×n cña anh ta vµo tÊt c¶ nh÷ng g× ®îc kÓ l¹i, t¶
l¹i (...) nªn håi ký thêng ®Ëm tÝnh chñ quan” [2, 155]. Trªn
c¬ së ®ã, ta cã thÓ ®i
®Õn nhËn ®Þnh c¬ b¶n vµ quan
träng: håi ký lµ nh÷ng ghi chÐp dùa trªn sù håi tëng vÒ ngêi
thËt, viÖc thËt, vÒ cuéc ®êi cña chÝnh t¸c gi¶ hoÆc con ngêi
vµ cuéc sèng cïng thêi víi t¸c gi¶ nay ®· lïi vµo trong qu¸ khø.
Ngîc l¹i, trong thÓ ký cã nh÷ng t¸c phÈm còng ghi chÐp vÒ
ngêi thËt, viÖc thËt mét c¸ch chÝnh x¸c nhng kh«ng ph¶i x¶y
ra trong qu¸ khø vµ kh«ng ghi chÐp b»ng sù håi tëng, tëng t-
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
14
Ph¹m ThÞ HiÒn
îng th× kh«ng ph¶i lµ håi ký. Quan ®iÓm nh thÕ vÒ håi ký ®îc nhãm t¸c gi¶ Ph¬ng Lùu - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Xu©n
Nam nh¾c l¹i trong cuèn Lý luËn v¨n häc “håi ký víi ®Æc
®iÓm lµ chñ thÓ trÇn thuËt ph¶i lµ ngêi trong cuéc, kÓ l¹i
nh÷ng sù viÖc trong qu¸ khø. Håi ký cã thÓ nÆng vÒ ngêi
hay viÖc, cã thÓ theo d¹ng kÕt cÊu - cèt truyÖn hoÆc d¹ng
kÕt cÊu - liªn tëng” [38, 436]. Vµ còng theo nhãm t¸c gi¶
nµy, th× “cßn nhiÒu thÓ ký kh¸c, vµ trong mçi thÓ cßn cã
nhiÒu thÓ nhá n÷a vµ ranh giíi gi÷a c¸c thÓ còng kh«ng
tuyÖt ®èi, lu«n lu«n cã t×nh tr¹ng chuyÓn ho¸ th©m nhËp
lÉn nhau” [38, 436]. §©y lµ mét gîi ý gióp cho ngêi nghiªn cøu
cã thÓ t×m hiÓu thªm vÒ c¸c thÓ kh¸c (nh nhËt ký, bót ký,
t¹p ký ... trong thÓ ký) ngoµi thÓ håi ký vµ ph©n biÖt c¸c thÓ
nµy víi thÓ håi ký.
Nh trªn ®· nãi, ë thÓ håi ký ®Æc trng quan träng nhÊt ®Ó ph©n biÖt víi c¸c thÓ ký kh¸c lµ
nh÷ng “sù kiÖn qu¸ khø” tøc lµ nh÷ng sù kiÖn mµ m×nh ®·
lµm, ®· gÆp, nay ®îc ghi l¹i b»ng tëng tîng, håi øc riªng cña
m×nh. Ngîc l¹i, nhËt ký thêng chØ ghi l¹i nh÷ng sù kiÖn,
nh÷ng c¶m nghÜ “võa míi x¶y ra cha l©u”, sù kiÖn cßn míi
mÎ.
Sù kiÖn vµ con ngêi trong bót ký ®· ®îc chän läc, cã
nghÜa nhµ v¨n ®· t×m hiÓu vµ nghiªn cøu cïng víi nh÷ng
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
15
Ph¹m ThÞ HiÒn
c¶m nghÜ cña m×nh nh»m thÓ hiÖn mét t tëng nµo ®ã. T¸c
gi¶ chän läc kh¸m ph¸ ra nh÷ng khÝa c¹nh “cã vÊn ®Ò”
trong hiÖn thùc ®êi sèng ®a d¹ng Êy. Môc ®Ých cña bót ký
chó träng ®Õn ®iÓn h×nh ho¸ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Cßn t¹p
ký “ghi l¹i nh÷ng ®iÒu tai nghe m¾t thÊy” vÒ ph¬ng diÖn
nµy t¹p ký gÇn víi nhËt ký. §iÓm kh¸c víi nhËt ký lµ ë tÝnh
tr×nh tù s¾p xÕp sù kiÖn. Ngêi viÕt t¹p ký ghi nhanh, ghi véi
nh÷ng ®iÒu “tai nghe m¾t thÊy”, do ®ã, sù kiÖn kh«ng ®îc
s¾p xÕp theo ý chñ quan, sù kiÖn thêng lén xén kh«ng cã thø
tù. Trong c«ng tr×nh cña m×nh, TrÇn §×nh Sö dÉn ra ý kiÕn
cña t¸c gi¶ “S¬n c t¹p thuËt (víi s¸ch Ph¹m §×nh Hæ) trong
bµi tùa cã ghi “T«i thêng trß chuyÖn, ®äc s¸ch suy nghÜ ...,
mét khi thu ho¹ch ®îc ®iÒu g×, lÊy bót ghi l¹i, tuy viÖc nä,
viÖc kia, lén xén, kh«ng cã thø tù, mçi ngµy tÝch l¹i hîp thµnh
mÊy quyÓn... ®Ó trªn bµn lÊy ®äc tiªu khiÓn” [59, 325], hay
nh Phan Huy Chó cã lÇn nãi vÒ “C«ng d t¹p ký lµ s¸ch chÐp
nh÷ng chuyÖn lÆt vÆt m¾t thÊy tai nghe xa nay” (dÉn theo
TrÇn §×nh Sö ) [59, 325].
Nh vËy, håi ký, nhËt ký, bót ký, t¹p ký... ®Òu thuéc thÓ
ký (ghi chÐp nh÷ng sù kiÖn ngêi thËt, viÖc thËt vµ t¸c gi¶
lu«n thÓ hiÖn quan ®iÓm t«n träng sù thËt kh¸ch quan, ®¶m
b¶o tÝnh x¸c thùc, kh«ng cã tÝnh h cÊu), nhng ë mçi tiÓu lo¹i
l¹i cã nh÷ng ®Æc trng riªng trong c¸ch t¸i hiÖn sù kiÖn ®êi
sèng. NhËn diÖn râ ®Æc trng cña mçi lo¹i, (kÓ c¶ cña thÓ
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
16
Ph¹m ThÞ HiÒn
n÷a) lµ rÊt cÇn thiÕt, gióp cho chóng ta thÊy ®îc c¸ch chän
lùa nh÷ng ph¬ng tiÖn nh»m biÓu hiÖn ý ®å nghÖ thuËt cña
nhµ v¨n. §èi víi chóng t«i, nã cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc
nhËn diÖn thÓ håi ký.
Quay trë l¹i víi thÓ håi ký, trªn c¬ së nh÷ng ®Æc ®iÓm
vµ ®Æc trng c¬ b¶n ngêi ta ph©n t¸c phÈm håi ký ra nhiÒu
d¹ng. C¸c nhµ nghiªn cøu Ph¬ng T©y chia ra c¸c d¹ng håi ký
nh: håi ký cña c¸c nhµ v¨n, håi ký chÝnh kh¸ch kÓ vÒ cuéc
®êi ho¹t ®éng chÝnh trÞ, håi ký c¸c t¸c gi¶ lµ chøng nh©n
cho mét sù kiÖn chÝnh trÞ x· héi quan träng. Trong ®ã håi ký
cña c¸c nhµ v¨n (håi ký v¨n häc) còng ph©n thµnh nhiÒu
tiÓu lo¹i nh: håi ký ch©n dung, håi ký tù truyÖn. §©y lµ mét
trong nh÷ng tiÓu lo¹i mµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¸t triÓn
mét c¸ch m¹nh mÏ ë níc ta. ThÓ håi ký víi u thÕ cña nã cung
cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng t liÖu quý gi¸ vÒ ®êi t cña nhµ v¨n,
vÒ x· héi ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh, vÒ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸,
t tëng. §ång thêi lµ nh÷ng th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o
còng nh sù nghiÖp cña nhµ v¨n, phong c¸ch mçi t¸c gi¶. §iÒu
nµy cã thÓ thÊy qua hµng lo¹t håi ký xuÊt s¾c nh: Bíc ®êng
viÕt v¨n cña Nguyªn Hång, §êi viÕt v¨n cña t«i cña NguyÔn
C«ng Hoan, Thêi niªn thiÕu cña §Æng Th¸i Mai, Cá d¹i, C¸t
bôi ch©n ai, ChiÒu chiÒu cña T« Hoµi, Nhí l¹i mét thêi cña Tè
H÷u. v.v..., sù ph¸t triÓn thÓ ký kh«ng chØ ®em ®Õn cho
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
17
Ph¹m ThÞ HiÒn
v¨n häc ViÖt Nam ®¬ng ®¹i mét s¾c diÖn míi mµ cßn x¸c
lËp vÞ trÝ xøng ®¸ng cña nã trªn v¨n ®µn.
Trªn ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm nhËn diÖn vÒ håi ký vµ
thùc tiÔn ®êi sèng cña thÓ lo¹i, gióp cho chóng t«i tiÕp cËn
vµ nghiªn cøu thÓ håi ký trong sù nghiÖp cña Nguyªn Hång vµ
T« Hoµi. Tõ ®ã ®i vµo kh¶o s¸t vµ so s¸nh hai cuèn håi ký
Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i ®Ó nhËn diÖn mét c¸ch t¬ng
®èi vÒ phong c¸ch cña hai nhµ v¨n.
1.2. Sù gÆp gì cña hai tËp håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu
(Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi)
Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña nguyªn Hång vµ
Cá d¹i cña T« Hoµi kh«ng chØ gièng nhau vÒ mÆt thÓ lo¹i,
gi÷a hai cuèn håi ký cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau vÒ néi dung
vµ h×nh thøc thÓ hiÖn
1.2.1. VÒ néi dung
Trªn ®¹i thÓ cã thÓ hiÓu néi dung cña t¸c phÈm lµ hiÖn
thùc cuéc sèng ®îc ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm, ph¶n ¸nh trong
sù c¶m nhËn, suy nghÉm vµ ®¸nh gi¸ cña chÝnh t¸c gi¶ “lµ
mét hÖ thèng gåm nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan
xuyªn thÊm vµo nhau” [20, 207]. Nãi c¸ch kh¸c “®ã lµ mét
quan hÖ nhÊt ®Þnh cña con ngêi víi hiÖn tîng ®êi sèng ®· ®îc ph¶n ¸nh. §ã võa lµ cuéc sèng ®îc ý thøc, võa lµ sù ý thøc
c¶m xóc - ®¸nh gi¸ ®èi víi cuéc sèng ®ã” [38, 249]. Soi
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
18
Ph¹m ThÞ HiÒn
nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt nµy vµo hai cuèn håi ký Nh÷ng ngµy
th¬ Êu vµ Cá d¹i ta thÊy, Nguyªn Hång vµ T« Hoµi kh«ng ph¶i
viÕt vÒ c¸i h«m nay, mµ viÕt vÒ nh÷ng håi øc, nh÷ng kû
niÖm thêi th¬ Êu cña m×nh.
Chóng ta ®Òu biÕt, tuæi th¬ lµ qu·ng thêi gian ®Çu ®êi
cña mçi mét con ngêi, qu·ng thêi gian nµy trong s¸ng hån
nhiªn hay ®au khæ buån b· nhng lµ qu·ng thêi gian ®Ó l¹i Ên
tîng s©u s¾c, ®¸ng nhí nhÊt. “Tuæi th¬ lµ v¬ng quèc cña
mäi nguyªn nh©n, c¶ qu¸ tr×nh sau nµy cña con ngêi ®· ®îc
quyÕt ®Þnh tõ tuæi th¬” [11, 461]. §èi víi nhµ v¨n, tuæi th¬
l¹i cµng quan träng “tuæi th¬ ®Ó l¹i nh÷ng Ên tîng nguyªn uû
¸m ¶nh suèt cuéc ®êi cña nhµ v¨n, tuæi th¬ nh mét sù ®îi
chê, mét tiÒn ®Þnh” [11, 461]. Víi vai trß quan träng nh thÕ
nªn ta còng thÊy ®îc r»ng, Ýt cã nhµ v¨n nµo viÕt TiÓu
thuyÕt - Tù truyÖn l¹i bá qua tuæi Êu th¬. ViÕt håi ký th× l¹i
cµng kh«ng thÓ, bëi v× thêng thêng ngêi ta chØ viÕt håi ký
lóc nhµ v¨n ®· cã mét vÞ trÝ chÝnh trÞ, x· héi quan träng, c¸i
mµ ngêi ta kÓ l¹i ph¶i lµ nh÷ng sù kiÖn ®¸ng ghi nhí, mµ
tuæi th¬ lµ ký øc g¾n nhiÒu kû niÖm ®¸ng nhí nhÊt. §iÒu
nµy còng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn trªn v¨n ®µn xuÊt hiÖn
nhiÒu t¸c phÈm viÕt vÒ tuæi th¬. Tríc C¸ch m¹ng Th¸ng t¸m
ngoµi Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång, Cá d¹i cña T«
Hoµi, cßn cã Sèng nhê cña M¹nh Phó T, ba t¸c phÈm “trë
thµnh mét chØnh thÓ håi øc hiÕm hoi vÒ mét tuæi th¬” [37,
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
19
Ph¹m ThÞ HiÒn
39]. GÇn ®©y xuÊt hiÖn Tuæi th¬ im lÆng cña Duy Kh¸n,
MiÒn th¬ Êu cña Vò Th Hiªn, c¸c t¸c phÈm ra ®êi lµ mét
®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tñ s¸ch viÕt vÒ tuæi th¬.
VÒ mÆt néi dung, mçi t¸c phÈm ph¶n ¸nh mét tuæi th¬
kh¸c nhau, g¾n liÒn víi hoµn c¶nh vµ m«i trêng kh«ng gièng
nhau, nhng ta t×m thÊy ®iÓm chung ë hä lµ thÓ hiÖn mét
tuæi th¬ g¾n víi nh÷ng kû niÖm buån. Tuæi th¬ im lÆng,
Duy Kh¸n kÓ l¹i mét tuæi th¬ rÊt b×nh thêng, mét tuæi th¬
nghÌo khæ g¾n liÒn víi m«i trêng vËt chÊt nghÌo nµn mµ ë
®ã cã nh÷ng sè phËn nh÷ng ngêi nghÌo khæ “hä sèng kh«ng
ra sèng, chÕt còng hÕt søc lÆng lÏ” [58, 238]. Cã thÓ nãi,
Duy Kh¸n viÕt vÒ mét tuæi th¬ niÒm vui Ýt, mµ nçi buån tñi
xãt xa rÊt ®Ëm, rÊt s©u. §iÒu nµy còng cã thÓ nãi víi tuæi
th¬ cña Nguyªn Hång vµ T« Hoµi trong hai cuèn håi ký Nh÷ng
ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i.
Nh÷ng ngµy th¬ Êu, Nguyªn Hång ®· thÓ hiÖn mét tuæi
th¬ cay ®¾ng vµ c¬ cùc, mét tuæi th¬ víi bao nçi buån. Nçi
buån ¸m ¶nh bÐ Hång lµ nçi buån vÒ mét gia ®×nh bÊt hoµ,
mét gia ®×nh trôy l¹c, ph¸ s¶n, ly t¸n. Nguyªn nh©n chÝnh
còng b¾t nguån tõ cuéc h«n nh©n “gîng Ðp” gi÷a bè vµ mÑ.
Bè vµ mÑ lÊy nhau kh«ng ph¶i v× t×nh yªu th¬ng “chØ v×
hai bªn cha mÑ, mét bªn hiÕm hoi muén ch¸u vµ cã cña; mét
bªn sî nguy hiÓm gi÷ con g¸i ®Ñp ®Õn th× ë trong nhµ vµ
muèn cho ngêi con Êy cã chç n¬ng tùa ch¾c ch¾n, ®îc c¶
LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n
20
Ph¹m ThÞ HiÒn
mét dßng hä träng ®·i nÕu m¾n con” (Nh÷ng ngµy th¬ Êu).
V× thÕ, bÐ Hång ®· bao lÇn chøng kiÕn nçi buån thÊm thÝa
cña ngêi mÑ, c¶ sù nhÉn nhôc, chÞu ®ùng bªn ngêi chång giµ
m×nh kh«ng yªu, råi ph¶i chøng kiÕn ngêi bè nghiÖn ngËp,
bao nhiªu tµi s¶n cña gia ®×nh lÇn lît ra ®i theo khãi thuèc
phiÖn. Sau khi bè chÕt, mÑ bá ®i, Hång sèng víi bµ vµ c« C
nhng kh«ng ®îc yªu th¬ng. CËu sèng thui thñi c« ®¬n gi÷a
sù cay nghiÖt ghÎ l¹nh cña nh÷ng ngêi hä hµng giµu cã, th¸i
®é döng dng mét c¸ch tµn nhÉn cña x· héi. BÐ Hång trë
thµnh mét ®øa trÎ ®ãi r¸ch, kh¸t thÌm sù th¬ng yªu, che
chë. §Æc biÖt chóng ta cßn nhí mét ®øa trÎ ph¶i sèng nh÷ng
ngµy lang thang, lªu læng ngoµi x· héi. Mét cuéc sèng mµ cËu
bÐ ph¶i kiÕm ¨n ë “®Çu ®êng, ë vên hoa, cæng chî”, vµ ®·
bao lÇn “chung ®ông víi mäi h¹ng trÎ h háng” díi ®¸y x· héi.
L¹i cã khi, cuéc sèng ®ãi rÐt, thiÕu c¶ ¸o c¬m vµ t×nh yªu
th¬ng ®· khiÕn cËu bÐ ®au khæ ®Õn tª d¹i, “mª man ®i, víi
h×nh ¶nh mét ®¸m ma tÎ nh¹t kh«ng kÌn kh«ng trèng”
(Nh÷ng ngµy th¬ Êu). Vµ còng cã khi nçi c« ®¬n, buån tñi
cña tuæi th¬ ¸m ¶nh cËu bÐ ®a c¶m ®a sÇu tõ n¨m nµy
sang n¨m kh¸c, hiÖn lªn trªn trang s¸ch thµnh Ên tîng buån
b·, u ¸m vÒ mét mïa ®«ng dµi d»ng dÆc víi ma phïn lª thª,
rÐt buèt “T«i cã c¶m tëng nh÷ng mïa ®«ng thuë xa rÐt mít
buån tÎ h¬n nh÷ng mïa ®«ng míi ®©y vµ hiÖn nay. V×
nh÷ng ngµy ma phïn dµi l¹ lïng víi nh÷ng c¶nh v¾ng vÎ, l¹nh
- Xem thêm -