Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Hai phong cách hồi ký những ngày thơ ấu (nguyên hồng) và cỏ dại (tô hoài)...

Tài liệu Hai phong cách hồi ký những ngày thơ ấu (nguyên hồng) và cỏ dại (tô hoài)

.DOC
122
53
117

Mô tả:

LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 1 Ph¹m ThÞ HiÒn BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH PHẠM THỊ HIỀN HAI PHONG CÁCH HỒI KÝ: NHỮNG NGÀY THƠ ẤU (NGUYÊN HỒNG_ VÀ CỎ DẠI (TÔ HOÀI) CHUYÊN NGÀNH: VĂN HỌC VIỆT NAM Mà SỐ : 60.22.34 NGƯỜI HƯỚNG DẪN: GS. NGUYỄN ĐĂNG MẠNH LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 2 Ph¹m ThÞ HiÒn Më ®Çu 1. Lý do chän ®Ò tµi 1.1. Chóng ta biÕt r»ng, Nguyªn Hång vµ T« Hoµi hai nhµ v¨n lín cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. Hä ®Òu thµnh danh tõ tríc c¸ch m¹ng Th¸ng 8 (giai ®o¹n 1930 - 1945) vµ ®Ó l¹i sù nghiÖp v¨n häc kh¸ ®å sé víi nhiÒu t¸c phÈm xuÊt s¾c. 1.2. Nguyªn Hång vµ T« Hoµi viÕt theo nhiÒu thÓ lo¹i kh¸c nhau, trong ®ã cã mét thÓ v¨n mµ hä rÊt së trêng: thÓ ký, nhÊt lµ håi ký. ë thÓ lo¹i nµy, hä ®Ó l¹i hai t¸c phÈm xuÊt s¾c: Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i. 1.3. LuËn v¨n ®Æt vÊn ®Ò so s¸nh hai t¸c phÈm nµy lµ v×, chóng cïng viÕt theo mét thÓ lo¹i, cïng thuËt l¹i thêi th¬ Êu cña m×nh víi nh÷ng kû niÖm buån, cïng cã gi¸ trÞ hiÖn thùc vµ nh©n ®¹o. Tuy nhiªn, chóng ®îc viÕt víi phong c¸ch kh¸c nhau. Do ®ã ®i vµo kh¶o s¸t kü hai t¸c phÈm, ph¸t hiÖn nh÷ng nÐt ®Æc s¾c kh¸c nhau trong phong c¸ch nghÖ thuËt, sÏ gãp mét phÇn nhá vµo viÖc t×m hiÓu thªm sù nghiÖp hai nhµ v¨n. 1.4. Nguyªn Hång vµ T« Hoµi ®Òu cã t¸c phÈm ®îc tuyÓn lùa vµo ch¬ng tr×nh m«n v¨n ë c¸c cÊp phæ th«ng vµ ®¹i häc. V× thÕ, luËn v¨n còng cã thÓ gãp thªm mét tµi liÖu tham kh¶o cho viÖc thùc hiÖn ch¬ng tr×nh. 2. LÞch sö vÊn ®Ò LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 3 Ph¹m ThÞ HiÒn 2.1. Nguyªn Hång lµ c©y bót tá ra kh¸ v÷ng vµng ë nhiÒu thÓ lo¹i: tiÓu thuyÕt, truyÖn ng¾n, bót ký, håi ký vµ ®· ®Ó l¹i sù ghiÖp v¨n häc kh¸ ®å sé. B¶n th©n Nguyªn Hång còng lµ bé s¸ch - bé s¸ch quý hiÕm vÒ con ngêi, vÒ nhµ v¨n. Nguyªn Hång lµ ngêi lu«n hoµ lÉn trong sè nh÷ng ngêi lao ®éng nghÌo khæ, nhng v¨n «ng lÊp l¸nh s¾c mµu huyÒn tho¹i. §ã lµ lý do khiÕn cho kh«ng Ýt c«ng tr×nh, bµi viÕt nghiªn cøu vÒ «ng, vÒ t¸c phÈm cña «ng. Tuy nhiªn, vÒ cuèn Nh÷ng ngµy th¬ Êu cho ®Õn nay còng cha thÊy c«ng tr×nh nµo nghiªn cøu mét c¸ch cô thÓ, toµn diÖn. §Æc biÖt ®i vµo so s¸nh víi Cá d¹i cña T« Hoµi th× hoµn toµn cha cã, mµ chØ cã nghiªn cøu g¾n liÒn víi viÖc nghiªn cøu t¸c gi¶ vµ thÓ håi ký. Vµ nh thÕ, hiÖn ®· cã mét sè bµi viÕt ph©n tÝch, ®¸nh gi¸. Sau ®©y, chóng t«i xin ®îc tãm lîc mét vµi nÐt nh÷ng t×m tßi, ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ nghiªn cøu vÒ cuèn håi ký nµy. Nhµ nghiªn cøu v¨n häc Phan Cù §Ö trong lêi giíi thiÖu TuyÓn tËp Nguyªn Hång, (tËp 1) (Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 1995) nhËn xÐt “Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ nh÷ng lêi t©m sù thiÕt tha, thÇm kÝn, nh÷ng håi øc cña mét c¸i “t«i” ®au khæ tù tr×nh bµy cuéc ®êi riªng t cña m×nh lªn trang giÊy mét c¸ch ch©n thµnh, tin cËy (tríc ®ã, trong v¨n häc níc ta cha nhiÒu nh÷ng håi ký nh thÕ)” [9, 35]. Phan Cù §Ö cßn thÊy “trong tËp håi ký xóc ®éng nµy, Nguyªn Hång ®· l¾ng nghe ®îc nh÷ng ©m vang s©u l¾ng LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 4 Ph¹m ThÞ HiÒn cña t©m hån, ghi nhËn ®îc nh÷ng c¶m gi¸c tinh tÕ tõ bªn trong vµ diÔn t¶ chóng qua c¸i nh×n hån nhiªn, t¬i s¸ng cña tuæi th¬, khiÕn cho chóng ta cã c¶m tëng thó vÞ nh ®îc ®a trë vÒ thêi th¬ Êu cña nh©n lo¹i” [9, 35]. Nh vËy, tuy kh«ng cã sù ph©n tÝch cô thÓ, nhng Phan Cù §Ö ®· ®Ò cËp ®Õn mét sè ph¬ng diÖn néi dung còng nh nghÖ thuËt mµ Nguyªn Hång thÓ hiÖn trong cuèn håi ký. §iÒu quan träng lµ «ng nhËn thÊy Nguyªn Hång s¸ng t¹o cuèn håi ký kh«ng ph¶i tõ sù “gia c«ng” nghÖ thuËt mµ tõ “nh÷ng rung ®éng cùc ®iÓm cña mét linh hån trÎ d¹i” (Th¹ch Lam), mét tuæi th¬ ®au khæ cña c¸i “t«i” t¸c gi¶. Trong bµi Nguyªn Hång - nhµ v¨n cña nh÷ng kh¸t väng sèng, Hµ Minh §øc còng ®· nãi ®iÒu nµy “Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ tËp truyÖn ch©n thùc c¶m ®éng cña mét cËu bÐ trong mét gia ®×nh ®¸ng th¬ng, tËp håi ký ghi l¹i “rung ®éng cùc ®iÓm cña mét linh hån trÎ d¹i” (Th¹ch Lam)” [15, 15]. T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh “Nguyªn Hång kh«ng ng¹i ngÇn khi miªu t¶ nh÷ng c¶nh ngé ®¸ng th¬ng thËm chÝ khæ t©m cña b¶n th©n. C¸i chÊt liÖu mµ Nguyªn Hång khai th¸c lµm ngêi ®äc nhí tíi bé ba Tù truyÖn Nh÷ng ngµy th¬ Êu, ë víi ngêi ®êi vµ Nh÷ng trêng ®¹i häc cña t«i cña Gorki vµ V« gia ®×nh cña Hector Malot” [15, 16]. V× thÕ, ë c¶ ba t¸c phÈm cã ®iÓm gÇn gòi t¬ng ®ång “lµ nh÷ng ngµy sèng nhäc nh»n ®au khæ cña tuæi nhá bÞ g¹t ra khái ®êi sèng gia ®×nh” [15, 16]. Râ LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 5 Ph¹m ThÞ HiÒn rµng t¸c gi¶ cã më réng liªn hÖ víi c¸c t¸c phÈm níc ngoµi cïng kiÓu s¸ng t¸c nh Nh÷ng ngµy th¬ Êu, nhng so víi bµi viÕt cña Phan Cù §Ö, bµi viÕt cña Hµ Minh §øc còng ®ang dõng l¹i ë nh÷ng nhËn ®Þnh kh¸i qu¸t vÒ mÆt néi dung, cha ®i vµo cô thÓ, ph©n tÝch mét c¸ch toµn diÖn. Cßn Bïi HiÓn trong bµi Nhí mét ®ång nghiÖp, «ng viÕt “Nh÷ng ngµy th¬ Êu lµ kh¸t khao ghi liÒn mét m¹ch nèi liÒn t©m sù (...), viÕt cho chÝnh m×nh, viÕt ®Ó gi¶i tho¸t m×nh khái tÊt c¶ nh÷ng nçi ¸m ¶nh nÆng nÒ, nh÷ng o¸n hên cay ®¾ng vµ c¶ nh÷ng lêi xãt th¬ng qu»n qu¹i ®ang cøa lßng m×nh nh bÊy nhiªu lìi dao s¾c nhän” [25, 75]. Sau nµy, c¸c t¸c gi¶ NguyÔn §¨ng §iÖp, Huy CËn, khi ®i vµo thÓ håi ký vµ c¸ch viÕt håi ký cña Nguyªn Hång, c¸c t¸c gi¶ ®· cã sù ph©n tÝch cô thÓ h¬n, nhng cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu còng míi dõng l¹i ë viÖc ®îc c¸c t¸c gi¶ sö dông lµm dÉn chøng. §¸ng chó ý lµ bµi viÕt §Æc s¾c håi ký Nguyªn Hång cña NguyÔn §¨ng §iÖp. ¤ng nhËn thÊy “Nguyªn Hång cã c¸ch viÕt håi ký cña riªng «ng. Nhµ v¨n kh«ng hÒ t¸i hiÖn sù kiÖn theo kiÓu biªn niªn kh« cøng mµ trªn c¸i nÒn sù kiÖn, biÕn cè, «ng tËp trung vµo nh÷ng ®iÓm chÝnh yÕu, sinh ®éng nhÊt ®Ó dùng l¹i linh khÝ thêi qu¸ v·ng. C¸i mµ Nguyªn Hång quan t©m h¬n c¶ lµ lµm sao ®Ó thÓ hiÖn mét c¸ch thËt chÝnh x¸c t©m tr¹ng m×nh trong nh÷ng thêi kh¾c khã quªn Êy. Håi ký cña «ng, v× thÕ, cã thÓ coi lµ håi ký t©m LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 6 Ph¹m ThÞ HiÒn tr¹ng” [13, 231]. §Æc biÖt «ng ph¸t hiÖn trong håi ký cña Nguyªn Hång “chÊt th¬, chÊt tr÷ t×nh tréi ¸t chÊt ph©n tÝch, tù sù” vµ “c¶m høng l·ng m¹n vèn rÊt m¹nh”. TÊt c¶ nh÷ng ®Æc ®iÓm ®ã còng “®îc thÓ hiÖn mét c¸ch nhuÇn nhuyÔn trong Nh÷ng ngµy th¬ Êu, khiÕn cho t¸c phÈm nµy trë thµnh mét trong nh÷ng t¸c phÈm xuÊt s¾c nhÊt cña Nguyªn Hång gãp vµo nÒn v¨n ViÖt Nam hiÖn ®¹i” [13, 235]. Huy CËn còng thõa nhËn ®iÒu nµy khi «ng viÕt “nhiÒu ®o¹n v¨n trong Nh÷ng ngµy th¬ Êu cã chÊt th¬ kÝn ®¸o” vµ “lµ chÊt th¬ to¸t lªn tõ cuéc ®êi, chø kh«ng ph¶i c¸i lèi “thi vÞ ho¸” c¶nh vËt vµ c¶nh ®êi cña nhiÒu nhµ v¨n håi Êy, nhÊt lµ mét sè nhµ v¨n tiÓu thuyÕt thø b¶y” [4, 245]. Nh vËy, mÆc dï cha ®i s©u vµo nghiªn cøu nhng trong bµi viÕt cña m×nh c¸c nhµ nghiªn cøu Ýt nhiÒu nhËn ®Þnh, kh¸i qu¸t ®Õn néi dung vµ mét sè nÐt nghÖ thuËt cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu. TrÇn ThÞ S©m ®Ò cËp ®Õn bót ph¸p thÓ hiÖn. T¸c gi¶ luËn v¨n viÕt “¶o ho¸ vµ siªu thùc - bót ph¸p Êy ë Nh÷ng ngµy th¬ Êu võa mang mµu s¾c l·ng m¹n, võa nh cã mét h×nh ¶nh cña thÕ giíi quan t«n gi¸o” [56, 51]. Vµ theo t¸c gi¶ th× c¶m quan t«n gi¸o lµ c¸i tiÒm Èn, lµ sù v« thøc ngÇm ¶nh hëng ®Õn ngßi bót Nguyªn Hång, thùc ra «ng kh«ng nhiÖt huyÕt víi §¹o C¬ ®èc. §iÒu nµy thÓ hiÖn rÊt râ trong Nh÷ng ngµy th¬ Êu khi “cËu bÐ Hång chØ d¾t tay bµ néi ®Õn nhµ thê nh mét qu¸n tÝnh, cßn lßng tin vµ say mª, cËu dµnh cho c¶ nh÷ng LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 7 Ph¹m ThÞ HiÒn nh©n vËt huyÒn tho¹i vµ cæ tÝch” (dÉn theo TrÇn ThÞ S©m) [56, 51]. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu c«ng tr×nh, bµi viÕt cña nhiÒu t¸c gi¶ nh NguyÔn Tu©n, T« Hoµi, Bïi HiÓn, Th¹ch Lam, Kim L©n, Xu©n Giang, NguyÔn §¨ng M¹nh, Vò Tó Nam, Lª Lùu, NguyÔn Minh Ch©u, Phan DiÔm Ph¬ng, Chu Nga, Nh Phong... nghiªn cøu vÒ ®êi vµ v¨n Nguyªn Hång, trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn t¸c phÈm nµy. Nhng do tÝnh chÊt vµ môc ®Ých cña tõng bµi viÕt nªn khi ®Ò cËp ®Õn t¸c phÈm còng chØ dõng l¹i ë nhËn ®Þnh, ®¸nh gi¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t, cha cã ®iÒu kiÖn t×m hiÓu s©u. 2.2. VÒ cuèn Cá d¹i cña T« Hoµi còng ®îc nghiªn cøu g¾n liÒn víi viÖc nghiªn cøu t¸c gi¶ vµ thÓ håi ký. Cã nhiÒu bµi viÕt ®îc Phong Lª (giíi thiÖu), V©n Thanh (tuyÓn chän) tËp hîp l¹i trong cuèn T« Hoµi, VÒ t¸c gia vµ t¸c phÈm, do Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc Ên hµnh n¨m 2003. §¸ng chó ý lµ c¸c bµi viÕt sau: Bµi viÕt T« Hoµi qua Tù truyÖn cña V©n Thanh. T¸c gi¶ cã ý kiÕn “T«i cho lµ T« Hoµi ®· thËt sù cã ®ãng gãp vµo v¨n häc ta m¶ng sèng buån b·, vËt lén cña mét thÕ hÖ tuæi th¬ hoÆc ®îc nh×n qua c¸ch nh×n trÎ th¬ ®Ó nãi mét c¸i g× b¶n chÊt cña cuéc ®êi cò. M¶ng s¸ng t¸c ®ã rÊt cã nÐt d¸ng, gãc c¹nh, tríc hÕt v× kh¶ n¨ng nhí dai vµ rÊt ®éng ë ký øc cña T« Hoµi” [67, 398]. VÒ cuèn “Cá d¹i víi giäng trÇm buån, ®«i khi pha chót vÞ chua xãt kÓ l¹i qu·ng ®êi th¬ Êu cña th»ng cu Bëi LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 8 Ph¹m ThÞ HiÒn lµ h×nh bãng xa gÇn cña t¸c gi¶ - mét cËu bÐ quª ë ngo¹i thµnh, hiÒn lµnh, nhót nh¸t, giµu t×nh c¶m, ph¶i rêi lµng ra KÎ Chî, gäi lµ ®i häc, nhng thùc chÊt lµ ®i ë chç mét ngêi th©n, cã cöa hiÖu nhá” [67, 399]. Cßn Phong Lª trong bµi T« Hoµi 60 n¨m viÕt..., «ng cho r»ng “ë m¶ng håi øc nµy, bªn c¹nh Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång, Sèng nhê cña M¹nh Phó T, T« Hoµi còng ®· gãp ®îc mét ¸ng v¨n hay vµ c¶m ®éng lµ Cá d¹i. Ba m¬i n¨m sau Cá d¹i ®îc gom vµo mét chïm Tù truyÖn - ®Ó trë thµnh mét chØnh thÓ håi øc hiÕm hoi vÒ mét tuæi th¬ vµ tuæi trÎ vÊt vëng trong kiÕm sèng vµ t×m ®êng tríc C¸ch m¹ng” [37, 39]. TrÇn H÷u T¸ trong bµi T« Hoµi th× cho r»ng “Cá d¹i gióp ta hiÓu mét c¸ch sinh ®éng nh÷ng g× ®· t¹o nªn t©m hån còng nh nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong phong c¸ch nhµ v¨n” [62, 147]. Ngoµi nh÷ng bµi viÕt trong cuèn cña Phong Lª vµ V©n Thanh, cã cuèn luËn v¨n cña t¸c gi¶ Hoµng ThÞ Thu An víi nhan ®Ò: S¸ng t¸c cña T« Hoµi thêi kú 1941 - 1945 (Th viÖn §¹i häc Vinh, 2001). Ch¬ng hai cña luËn v¨n, t¸c gi¶ ®Ò cËp ®Õn Cá d¹i vµ cho ®ã lµ “cuèn håi ký vÒ tuæi th¬” [1, 26]. T¸c gi¶ cßn nãi ®Õn bót ph¸p, c©u v¨n, c¸ch kÓ chuyÖn cña nhµ v¨n..., song nh×n chung t¸c gi¶ cha cã ®iÒu kiÖn ph©n tÝch mét c¸ch cô thÓ. T¸c gi¶ viÕt “víi nghÖ thuËt kÓ chuyÖn ®éc ®¸o, sù viÖc bao giê còng ®îc têng thuËt mét c¸ch ng¾n gän nhng l¹i cã søc chøa lín. Bªn c¹nh ®ã, sù viÖc têng thuËt xen lÉn c¶m xóc LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 9 Ph¹m ThÞ HiÒn cho c©u chuyÖn ®îc c¶m nhËn mét c¸ch s©u s¾c, ®Ëm ®µ, cã chÊt th¬” [1, 31]. Mét ®o¹n kh¸c, t¸c gi¶ l¹i viÕt “håi ký Cá d¹i lµ mét t¸c phÈm xuÊt s¾c viÕt vÒ ®êi sèng t©m hån cña trÎ th¬. Víi sù giµ dÆn vÒ bót ph¸p, v¨n phong uyÓn chuyÓn vµ tÕ nhÞ... tÊt c¶ ®· lµm nªn søc hÊp dÉn tuyÖt vêi cña c¶ cuèn s¸ch ®èi víi c¸c thÕ hÖ thiÕu nhi còng nh ngêi lín” [1, 31]. Liªn quan ®Õn håi ký, ®¸ng chó ý lµ bµi viÕt cña t¸c gi¶ Hµ Minh §øc trong Lêi giíi thiÖu tuyÓn tËp T« Hoµi. ¤ng kh¼ng ®Þnh “håi ký cña T« Hoµi lµ dßng håi tëng ch©n thùc víi c¸ch giíi thiÖu ch¾t läc nh÷ng sù viÖc trong qu¸ khø. ¤ng t«n träng vµ t¹o ®îc niÒm tin ë b¹n ®äc. ¤ng kh«ng bÞa ®Æt thªm th¾t vµo nh÷ng sù viÖc ®· x¶y ra trong qu¸ khø vµ biÕt t«n träng tÝnh x¸c thùc cña ngêi vµ viÖc” [14, 131]. Ngoµi ra, trong cuèn Nhµ v¨n hiÖn ®¹i ch©n dung vµ phong c¸ch, NguyÔn §¨ng M¹nh cã nãi ®Õn “thÓ v¨n së trêng nhÊt cña T« Hoµi” ®ã lµ håi ký, tù truyÖn vµ “ë thÓ v¨n nµy nh©n vËt trung t©m chÝnh lµ c¸i t«i cña ngêi viÕt, sù hÊp dÉn ë v¨n T« Hoµi xÐt ®Õn cïng lµ sù hÊp dÉn cña c¸i t«i Êy” [42, 297]. Nh vËy, sù nghiªn cøu vÒ hai t¸c phÈm ph¶i thõa nhËn ®· cã nh÷ng thµnh tùu ®¸ng mõng, song vÉn thiÕu nh÷ng c«ng tr×nh chuyªn s©u, c«ng phu, vµ thùc sù ®ang cÇn nh÷ng nghiªn cøu, bµi viÕt ®i vµo so s¸nh hai phong c¸ch håi ký LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 10 Ph¹m ThÞ HiÒn Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi) ®Ó t×m ra sù kh¸c nhau trong phong c¸ch cña hai nhµ v¨n. §©y sÏ lµ m¶nh ®Êt cßn nhiÒu kho¶ng trèng ®Ó chóng t«i tiÕp tôc ®i vµo kh¸m ph¸. Tuy nhiªn, nh÷ng bµi viÕt trªn vµ c¸c bµi viÕt kh¸c liªn quan ®Õn nhµ v¨n vµ thÓ håi ký ®Òu cã ý nghÜa ®èi víi chóng t«i, gióp chóng t«i cã c¬ së ph¸t triÓn s©u h¬n, hÖ thèng h¬n khi ®i vµo so s¸nh phong c¸ch cña hai nhµ v¨n. 3. §èi tîng vµ giíi h¹n cña luËn v¨n §èi tîng nghiªn cøu cña luËn v¨n lµ ®Æc ®iÓm vÒ mÆt phong c¸ch cña hai tËp håi ký: Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång (®îc tuyÓn chän vµ giíi thiÖu trong TuyÓn tËp Nguyªn Hång (tËp 2), Nxb V¨n häc, Hµ Néi, 1995) vµ Cá d¹i cña T« Hoµi (in trong cuèn T« Hoµi, håi ký, Nxb Héi Nhµ V¨n, 2005). 4. NhiÖm vô nghiÖn cøu 4.1. Trªn c¬ së so s¸nh hai cuèn håi ký, t×m ra nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vÒ mÆt néi dung vµ h×nh thøc cña hai t¸c phÈm. 4.2. T×m ra sù kh¸c nhau cña hai t¸c phÈm tõ hoµn c¶nh gia ®×nh, th©n phËn t©m lý LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 11 Ph¹m ThÞ HiÒn nh©n vËt, híng khai th¸c cña nhµ v¨n, cho ®Õn c¶m høng chñ ®¹o, bót ph¸p, giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷. 4.3. X¸c ®Þnh “nh÷ng kû niÖm thêi th¬ Êu” dù b¸o vÒ mÆt phong c¸ch nghÖ thuËt cña t¸c gi¶. 5. Ph¬ng ph¸p nghiªn cøu VËn dông vµ kÕt hîp nhiÒu ph¬ng ph¸p: ph¬ng ph¸p kh¶o s¸t - thèng kª, ph¬ng ph¸p miªu t¶ - ph©n tÝch, ph¬ng ph¸p so s¸nh v¨n häc (®Ó lµm râ sù kh¸c nhau trong phong c¸ch håi ký cña hai nhµ v¨n) 6. C¸i míi cña ®Ò tµi LuËn v¨n nghiªn cøu mét c¸ch t¬ng ®èi hÖ thèng, toµn diÖn “hai phong c¸ch håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång vµ Cá d¹i cña T« Hoµi”, lµm s¸ng râ nh÷ng ®iÓm t¬ng ®ång vµ kh¸c biÖt, nh÷ng ®ãng gãp riªng, ®éc ®¸o cña mçi nhµ v¨n trong viÖc thÓ hiÖn phong c¸ch. §Æc biÖt ®Ò xuÊt híng tiÕp cËn t×m hiÓu phong c¸ch cña hai nhµ v¨n thùc sù cã gi¸ trÞ. V× nghiªn cøu cña chóng t«i còng míi chØ lµ nh÷ng thö nghiÖm bíc ®Çu. 7. KÕt cÊu luËn v¨n Ngoµi phÇn Më ®Çu, KÕt luËn, Tµi liÖu tham kh¶o, luËn v¨n gåm cã ba ch¬ng: Ch¬ng 1: Kh¸i niÖm håi ký vµ sù gÆp gì LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 12 Ph¹m ThÞ HiÒn cña hai tËp håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi). Ch¬ng 2: Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ hoµn c¶nh gia ®×nh, m«i trêng x· héi, vÒ th©n phËn vµ t©m lý nh©n vËt. Ch¬ng 3: Nh÷ng kh¸c biÖt vÒ c¶m høng chñ ®¹o, bót ph¸p, giäng ®iÖu vµ ng«n ng÷. Ch¬ng 1 Kh¸i niÖm håi ký vµ sù gÆp gì cña hai tËp håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi) 1.1. Kh¸i niÖm håi ký Chóng ta ®Òu biÕt, håi ký lµ thÓ lo¹i ph¸t triÓn sím, cã nguån gèc tõ thêi cæ ®¹i Hy L¹p, b¾t ®Çu tõ nh÷ng ghi chÐp cña Kxªnoph«n vµ Xocr¸t vÒ “c¸c cuéc hµnh qu©n cña ngêi Hy L¹p (thÕ kû V tríc CN)” (dÉn theo Lª B¸ H¸n, TrÇn §×nh Sö). Riªng ë ViÖt Nam, håi ký míi ph¸t triÓn vµ trë thµnh thÓ lo¹i ®îc chó ý trong thêi gian gÇn ®©y. Cïng víi sù ph¸t triÓn thÓ håi ký, kh¸i niÖm håi ký ra ®êi vµ ®îc nhiÒu ngêi bµn ®Õn. Nhãm t¸c gi¶ Lª B¸ H¸n - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Kh¾c Phi trong cuèn Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc ®a ra kh¸i niÖm: “håi ký lµ mét thÓ lo¹i thuéc lo¹i h×nh ký, kÓ l¹i nh÷ng biÕn cè ®· x¶y ra trong qu¸ khø mµ t¸c gi¶ lµ ngêi tham dù hoÆc LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 13 Ph¹m ThÞ HiÒn chøng kiÕn. XÐt vÒ ph¬ng diÖn quan hÖ gi÷a t¸c gi¶ víi sù kiÖn ®îc ghi l¹i vÒ tÝnh chÝnh x¸c cña sù kiÖn, vÒ gãc ®é vµ ph¬ng thøc diÔn ®¹t, håi ký cã nhiÒu chç gÇn víi nhËt ký. Cßn vÒ ph¬ng diÖn t liÖu, vÒ tÝnh x¸c thùc kh«ng cã h cÊu th× håi ký l¹i gÇn víi v¨n xu«i lÞch sö, tiÓu sö khoa häc” [20, 127]. Nhng kh¸c víi sö gia “ngêi viÕt håi ký quan t©m ®Õn hiÖn thùc trong qu¸ khø vµ b»ng tëng tîng, håi øc riªng, trùc tiÕp cña m×nh” [20, 127]. L¹i Nguyªn ¢n trong 150 thuËt ng÷ V¨n häc x¸c ®Þnh “t¸c phÈm håi ký lµ mét thiªn trÇn thuËt tõ ng«i t¸c gi¶ (“t«i” - t¸c gi¶ - kh«ng - ph¶i “t«i” h cÊu trong tiÓu thuyÕt) kÓ vÒ nh÷ng sù kiÖn cã thùc trong qu¸ khø vµ t¸c gi¶ lµ ngêi tham dù hoÆc chøng kiÕn (...), ngêi viÕt håi ký chØ t¸i hiÖn c¸i phÇn hiÖn thùc thêng n»m trong tÇm nh×n cña m×nh (...) c¨n cø chñ yÕu vµo Ên tîng vµ håi øc cña b¶n th©n m×nh (...) lµ c¸i nh×n cña anh ta vµo tÊt c¶ nh÷ng g× ®îc kÓ l¹i, t¶ l¹i (...) nªn håi ký thêng ®Ëm tÝnh chñ quan” [2, 155]. Trªn c¬ së ®ã, ta cã thÓ ®i ®Õn nhËn ®Þnh c¬ b¶n vµ quan träng: håi ký lµ nh÷ng ghi chÐp dùa trªn sù håi tëng vÒ ngêi thËt, viÖc thËt, vÒ cuéc ®êi cña chÝnh t¸c gi¶ hoÆc con ngêi vµ cuéc sèng cïng thêi víi t¸c gi¶ nay ®· lïi vµo trong qu¸ khø. Ngîc l¹i, trong thÓ ký cã nh÷ng t¸c phÈm còng ghi chÐp vÒ ngêi thËt, viÖc thËt mét c¸ch chÝnh x¸c nhng kh«ng ph¶i x¶y ra trong qu¸ khø vµ kh«ng ghi chÐp b»ng sù håi tëng, tëng t- LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 14 Ph¹m ThÞ HiÒn îng th× kh«ng ph¶i lµ håi ký. Quan ®iÓm nh thÕ vÒ håi ký ®îc nhãm t¸c gi¶ Ph¬ng Lùu - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Xu©n Nam nh¾c l¹i trong cuèn Lý luËn v¨n häc “håi ký víi ®Æc ®iÓm lµ chñ thÓ trÇn thuËt ph¶i lµ ngêi trong cuéc, kÓ l¹i nh÷ng sù viÖc trong qu¸ khø. Håi ký cã thÓ nÆng vÒ ngêi hay viÖc, cã thÓ theo d¹ng kÕt cÊu - cèt truyÖn hoÆc d¹ng kÕt cÊu - liªn tëng” [38, 436]. Vµ còng theo nhãm t¸c gi¶ nµy, th× “cßn nhiÒu thÓ ký kh¸c, vµ trong mçi thÓ cßn cã nhiÒu thÓ nhá n÷a vµ ranh giíi gi÷a c¸c thÓ còng kh«ng tuyÖt ®èi, lu«n lu«n cã t×nh tr¹ng chuyÓn ho¸ th©m nhËp lÉn nhau” [38, 436]. §©y lµ mét gîi ý gióp cho ngêi nghiªn cøu cã thÓ t×m hiÓu thªm vÒ c¸c thÓ kh¸c (nh nhËt ký, bót ký, t¹p ký ... trong thÓ ký) ngoµi thÓ håi ký vµ ph©n biÖt c¸c thÓ nµy víi thÓ håi ký. Nh trªn ®· nãi, ë thÓ håi ký ®Æc trng quan träng nhÊt ®Ó ph©n biÖt víi c¸c thÓ ký kh¸c lµ nh÷ng “sù kiÖn qu¸ khø” tøc lµ nh÷ng sù kiÖn mµ m×nh ®· lµm, ®· gÆp, nay ®îc ghi l¹i b»ng tëng tîng, håi øc riªng cña m×nh. Ngîc l¹i, nhËt ký thêng chØ ghi l¹i nh÷ng sù kiÖn, nh÷ng c¶m nghÜ “võa míi x¶y ra cha l©u”, sù kiÖn cßn míi mÎ. Sù kiÖn vµ con ngêi trong bót ký ®· ®îc chän läc, cã nghÜa nhµ v¨n ®· t×m hiÓu vµ nghiªn cøu cïng víi nh÷ng LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 15 Ph¹m ThÞ HiÒn c¶m nghÜ cña m×nh nh»m thÓ hiÖn mét t tëng nµo ®ã. T¸c gi¶ chän läc kh¸m ph¸ ra nh÷ng khÝa c¹nh “cã vÊn ®Ò” trong hiÖn thùc ®êi sèng ®a d¹ng Êy. Môc ®Ých cña bót ký chó träng ®Õn ®iÓn h×nh ho¸ tÝnh c¸ch nh©n vËt. Cßn t¹p ký “ghi l¹i nh÷ng ®iÒu tai nghe m¾t thÊy” vÒ ph¬ng diÖn nµy t¹p ký gÇn víi nhËt ký. §iÓm kh¸c víi nhËt ký lµ ë tÝnh tr×nh tù s¾p xÕp sù kiÖn. Ngêi viÕt t¹p ký ghi nhanh, ghi véi nh÷ng ®iÒu “tai nghe m¾t thÊy”, do ®ã, sù kiÖn kh«ng ®îc s¾p xÕp theo ý chñ quan, sù kiÖn thêng lén xén kh«ng cã thø tù. Trong c«ng tr×nh cña m×nh, TrÇn §×nh Sö dÉn ra ý kiÕn cña t¸c gi¶ “S¬n c t¹p thuËt (víi s¸ch Ph¹m §×nh Hæ) trong bµi tùa cã ghi “T«i thêng trß chuyÖn, ®äc s¸ch suy nghÜ ..., mét khi thu ho¹ch ®îc ®iÒu g×, lÊy bót ghi l¹i, tuy viÖc nä, viÖc kia, lén xén, kh«ng cã thø tù, mçi ngµy tÝch l¹i hîp thµnh mÊy quyÓn... ®Ó trªn bµn lÊy ®äc tiªu khiÓn” [59, 325], hay nh Phan Huy Chó cã lÇn nãi vÒ “C«ng d t¹p ký lµ s¸ch chÐp nh÷ng chuyÖn lÆt vÆt m¾t thÊy tai nghe xa nay” (dÉn theo TrÇn §×nh Sö ) [59, 325]. Nh vËy, håi ký, nhËt ký, bót ký, t¹p ký... ®Òu thuéc thÓ ký (ghi chÐp nh÷ng sù kiÖn ngêi thËt, viÖc thËt vµ t¸c gi¶ lu«n thÓ hiÖn quan ®iÓm t«n träng sù thËt kh¸ch quan, ®¶m b¶o tÝnh x¸c thùc, kh«ng cã tÝnh h cÊu), nhng ë mçi tiÓu lo¹i l¹i cã nh÷ng ®Æc trng riªng trong c¸ch t¸i hiÖn sù kiÖn ®êi sèng. NhËn diÖn râ ®Æc trng cña mçi lo¹i, (kÓ c¶ cña thÓ LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 16 Ph¹m ThÞ HiÒn n÷a) lµ rÊt cÇn thiÕt, gióp cho chóng ta thÊy ®îc c¸ch chän lùa nh÷ng ph¬ng tiÖn nh»m biÓu hiÖn ý ®å nghÖ thuËt cña nhµ v¨n. §èi víi chóng t«i, nã cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc nhËn diÖn thÓ håi ký. Quay trë l¹i víi thÓ håi ký, trªn c¬ së nh÷ng ®Æc ®iÓm vµ ®Æc trng c¬ b¶n ngêi ta ph©n t¸c phÈm håi ký ra nhiÒu d¹ng. C¸c nhµ nghiªn cøu Ph¬ng T©y chia ra c¸c d¹ng håi ký nh: håi ký cña c¸c nhµ v¨n, håi ký chÝnh kh¸ch kÓ vÒ cuéc ®êi ho¹t ®éng chÝnh trÞ, håi ký c¸c t¸c gi¶ lµ chøng nh©n cho mét sù kiÖn chÝnh trÞ x· héi quan träng. Trong ®ã håi ký cña c¸c nhµ v¨n (håi ký v¨n häc) còng ph©n thµnh nhiÒu tiÓu lo¹i nh: håi ký ch©n dung, håi ký tù truyÖn. §©y lµ mét trong nh÷ng tiÓu lo¹i mµ nh÷ng n¨m gÇn ®©y ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ ë níc ta. ThÓ håi ký víi u thÕ cña nã cung cÊp cho b¹n ®äc nh÷ng t liÖu quý gi¸ vÒ ®êi t cña nhµ v¨n, vÒ x· héi ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh, vÒ c¸c lÜnh vùc v¨n ho¸, t tëng. §ång thêi lµ nh÷ng th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh s¸ng t¹o còng nh sù nghiÖp cña nhµ v¨n, phong c¸ch mçi t¸c gi¶. §iÒu nµy cã thÓ thÊy qua hµng lo¹t håi ký xuÊt s¾c nh: Bíc ®êng viÕt v¨n cña Nguyªn Hång, §êi viÕt v¨n cña t«i cña NguyÔn C«ng Hoan, Thêi niªn thiÕu cña §Æng Th¸i Mai, Cá d¹i, C¸t bôi ch©n ai, ChiÒu chiÒu cña T« Hoµi, Nhí l¹i mét thêi cña Tè H÷u. v.v..., sù ph¸t triÓn thÓ ký kh«ng chØ ®em ®Õn cho LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 17 Ph¹m ThÞ HiÒn v¨n häc ViÖt Nam ®¬ng ®¹i mét s¾c diÖn míi mµ cßn x¸c lËp vÞ trÝ xøng ®¸ng cña nã trªn v¨n ®µn. Trªn ®©y lµ mét sè ®Æc ®iÓm nhËn diÖn vÒ håi ký vµ thùc tiÔn ®êi sèng cña thÓ lo¹i, gióp cho chóng t«i tiÕp cËn vµ nghiªn cøu thÓ håi ký trong sù nghiÖp cña Nguyªn Hång vµ T« Hoµi. Tõ ®ã ®i vµo kh¶o s¸t vµ so s¸nh hai cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i ®Ó nhËn diÖn mét c¸ch t¬ng ®èi vÒ phong c¸ch cña hai nhµ v¨n. 1.2. Sù gÆp gì cña hai tËp håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu (Nguyªn Hång) vµ Cá d¹i (T« Hoµi) Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña nguyªn Hång vµ Cá d¹i cña T« Hoµi kh«ng chØ gièng nhau vÒ mÆt thÓ lo¹i, gi÷a hai cuèn håi ký cã nh÷ng ®iÓm gièng nhau vÒ néi dung vµ h×nh thøc thÓ hiÖn 1.2.1. VÒ néi dung Trªn ®¹i thÓ cã thÓ hiÓu néi dung cña t¸c phÈm lµ hiÖn thùc cuéc sèng ®îc ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm, ph¶n ¸nh trong sù c¶m nhËn, suy nghÉm vµ ®¸nh gi¸ cña chÝnh t¸c gi¶ “lµ mét hÖ thèng gåm nhiÒu yÕu tè kh¸ch quan vµ chñ quan xuyªn thÊm vµo nhau” [20, 207]. Nãi c¸ch kh¸c “®ã lµ mét quan hÖ nhÊt ®Þnh cña con ngêi víi hiÖn tîng ®êi sèng ®· ®îc ph¶n ¸nh. §ã võa lµ cuéc sèng ®îc ý thøc, võa lµ sù ý thøc c¶m xóc - ®¸nh gi¸ ®èi víi cuéc sèng ®ã” [38, 249]. Soi LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 18 Ph¹m ThÞ HiÒn nh÷ng vÊn ®Ò lý thuyÕt nµy vµo hai cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i ta thÊy, Nguyªn Hång vµ T« Hoµi kh«ng ph¶i viÕt vÒ c¸i h«m nay, mµ viÕt vÒ nh÷ng håi øc, nh÷ng kû niÖm thêi th¬ Êu cña m×nh. Chóng ta ®Òu biÕt, tuæi th¬ lµ qu·ng thêi gian ®Çu ®êi cña mçi mét con ngêi, qu·ng thêi gian nµy trong s¸ng hån nhiªn hay ®au khæ buån b· nhng lµ qu·ng thêi gian ®Ó l¹i Ên tîng s©u s¾c, ®¸ng nhí nhÊt. “Tuæi th¬ lµ v¬ng quèc cña mäi nguyªn nh©n, c¶ qu¸ tr×nh sau nµy cña con ngêi ®· ®îc quyÕt ®Þnh tõ tuæi th¬” [11, 461]. §èi víi nhµ v¨n, tuæi th¬ l¹i cµng quan träng “tuæi th¬ ®Ó l¹i nh÷ng Ên tîng nguyªn uû ¸m ¶nh suèt cuéc ®êi cña nhµ v¨n, tuæi th¬ nh mét sù ®îi chê, mét tiÒn ®Þnh” [11, 461]. Víi vai trß quan träng nh thÕ nªn ta còng thÊy ®îc r»ng, Ýt cã nhµ v¨n nµo viÕt TiÓu thuyÕt - Tù truyÖn l¹i bá qua tuæi Êu th¬. ViÕt håi ký th× l¹i cµng kh«ng thÓ, bëi v× thêng thêng ngêi ta chØ viÕt håi ký lóc nhµ v¨n ®· cã mét vÞ trÝ chÝnh trÞ, x· héi quan träng, c¸i mµ ngêi ta kÓ l¹i ph¶i lµ nh÷ng sù kiÖn ®¸ng ghi nhí, mµ tuæi th¬ lµ ký øc g¾n nhiÒu kû niÖm ®¸ng nhí nhÊt. §iÒu nµy còng kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn trªn v¨n ®µn xuÊt hiÖn nhiÒu t¸c phÈm viÕt vÒ tuæi th¬. Tríc C¸ch m¹ng Th¸ng t¸m ngoµi Nh÷ng ngµy th¬ Êu cña Nguyªn Hång, Cá d¹i cña T« Hoµi, cßn cã Sèng nhê cña M¹nh Phó T, ba t¸c phÈm “trë thµnh mét chØnh thÓ håi øc hiÕm hoi vÒ mét tuæi th¬” [37, LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 19 Ph¹m ThÞ HiÒn 39]. GÇn ®©y xuÊt hiÖn Tuæi th¬ im lÆng cña Duy Kh¸n, MiÒn th¬ Êu cña Vò Th Hiªn, c¸c t¸c phÈm ra ®êi lµ mét ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo tñ s¸ch viÕt vÒ tuæi th¬. VÒ mÆt néi dung, mçi t¸c phÈm ph¶n ¸nh mét tuæi th¬ kh¸c nhau, g¾n liÒn víi hoµn c¶nh vµ m«i trêng kh«ng gièng nhau, nhng ta t×m thÊy ®iÓm chung ë hä lµ thÓ hiÖn mét tuæi th¬ g¾n víi nh÷ng kû niÖm buån. Tuæi th¬ im lÆng, Duy Kh¸n kÓ l¹i mét tuæi th¬ rÊt b×nh thêng, mét tuæi th¬ nghÌo khæ g¾n liÒn víi m«i trêng vËt chÊt nghÌo nµn mµ ë ®ã cã nh÷ng sè phËn nh÷ng ngêi nghÌo khæ “hä sèng kh«ng ra sèng, chÕt còng hÕt søc lÆng lÏ” [58, 238]. Cã thÓ nãi, Duy Kh¸n viÕt vÒ mét tuæi th¬ niÒm vui Ýt, mµ nçi buån tñi xãt xa rÊt ®Ëm, rÊt s©u. §iÒu nµy còng cã thÓ nãi víi tuæi th¬ cña Nguyªn Hång vµ T« Hoµi trong hai cuèn håi ký Nh÷ng ngµy th¬ Êu vµ Cá d¹i. Nh÷ng ngµy th¬ Êu, Nguyªn Hång ®· thÓ hiÖn mét tuæi th¬ cay ®¾ng vµ c¬ cùc, mét tuæi th¬ víi bao nçi buån. Nçi buån ¸m ¶nh bÐ Hång lµ nçi buån vÒ mét gia ®×nh bÊt hoµ, mét gia ®×nh trôy l¹c, ph¸ s¶n, ly t¸n. Nguyªn nh©n chÝnh còng b¾t nguån tõ cuéc h«n nh©n “gîng Ðp” gi÷a bè vµ mÑ. Bè vµ mÑ lÊy nhau kh«ng ph¶i v× t×nh yªu th¬ng “chØ v× hai bªn cha mÑ, mét bªn hiÕm hoi muén ch¸u vµ cã cña; mét bªn sî nguy hiÓm gi÷ con g¸i ®Ñp ®Õn th× ë trong nhµ vµ muèn cho ngêi con Êy cã chç n¬ng tùa ch¾c ch¾n, ®îc c¶ LuËn v¨n th¹c sÜ Ng÷ v¨n 20 Ph¹m ThÞ HiÒn mét dßng hä träng ®·i nÕu m¾n con” (Nh÷ng ngµy th¬ Êu). V× thÕ, bÐ Hång ®· bao lÇn chøng kiÕn nçi buån thÊm thÝa cña ngêi mÑ, c¶ sù nhÉn nhôc, chÞu ®ùng bªn ngêi chång giµ m×nh kh«ng yªu, råi ph¶i chøng kiÕn ngêi bè nghiÖn ngËp, bao nhiªu tµi s¶n cña gia ®×nh lÇn lît ra ®i theo khãi thuèc phiÖn. Sau khi bè chÕt, mÑ bá ®i, Hång sèng víi bµ vµ c« C nhng kh«ng ®îc yªu th¬ng. CËu sèng thui thñi c« ®¬n gi÷a sù cay nghiÖt ghÎ l¹nh cña nh÷ng ngêi hä hµng giµu cã, th¸i ®é döng dng mét c¸ch tµn nhÉn cña x· héi. BÐ Hång trë thµnh mét ®øa trÎ ®ãi r¸ch, kh¸t thÌm sù th¬ng yªu, che chë. §Æc biÖt chóng ta cßn nhí mét ®øa trÎ ph¶i sèng nh÷ng ngµy lang thang, lªu læng ngoµi x· héi. Mét cuéc sèng mµ cËu bÐ ph¶i kiÕm ¨n ë “®Çu ®êng, ë vên hoa, cæng chî”, vµ ®· bao lÇn “chung ®ông víi mäi h¹ng trÎ h háng” díi ®¸y x· héi. L¹i cã khi, cuéc sèng ®ãi rÐt, thiÕu c¶ ¸o c¬m vµ t×nh yªu th¬ng ®· khiÕn cËu bÐ ®au khæ ®Õn tª d¹i, “mª man ®i, víi h×nh ¶nh mét ®¸m ma tÎ nh¹t kh«ng kÌn kh«ng trèng” (Nh÷ng ngµy th¬ Êu). Vµ còng cã khi nçi c« ®¬n, buån tñi cña tuæi th¬ ¸m ¶nh cËu bÐ ®a c¶m ®a sÇu tõ n¨m nµy sang n¨m kh¸c, hiÖn lªn trªn trang s¸ch thµnh Ên tîng buån b·, u ¸m vÒ mét mïa ®«ng dµi d»ng dÆc víi ma phïn lª thª, rÐt buèt “T«i cã c¶m tëng nh÷ng mïa ®«ng thuë xa rÐt mít buån tÎ h¬n nh÷ng mïa ®«ng míi ®©y vµ hiÖn nay. V× nh÷ng ngµy ma phïn dµi l¹ lïng víi nh÷ng c¶nh v¾ng vÎ, l¹nh
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan