Website: http://www.docs.vn Email :
[email protected] Tel (: 0918.775.368
Lêi nãi ®Çu
-TÝn dông ®îc hiÓu theo nghÜa ®¬n gi¶n ®ã lµ mèi quan hÖ vay mîn,
nhng nã l¹i cã vai trß rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nãi chung vµ
trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam nãi riªng.
- Môc ®Ých cña bµi viÕt lµ mong mét phÇn lµm s¸ng tá, nªu bËt nªn ®îc
tÇm quan träng cña quan hÖ tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nãi chung vµ
®Æc biÖt lµ quan hÖ tÝn dông trong nÒn kinh thÞ trêng ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa ë ViÖt Nam nãi riªng th«ng qua viÖc ph©n tÝch b¶n chÊt , chøc n¨ng, vai
trß còng nh c¸c h×nh thøc tån t¹i cña quan hÖ tÝn dông , ®ång thêi cã ®Æt nã
trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña níc ta -mét níc ®ang ë trong thêi kú qu¸ ®é lªn
chñ nghÜa x· héi. §Ò tµi: TÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þnh híng x·
héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam
1
Néi dung chÝnh
I, B¶n chÊt vµ chøc n¨ng cña quan hÖ tÝn dông:
1,B¶n chÊt cña quan hÖ tÝn dông:
TÝn dông lµ mét ph¹m trï kinh tÕ g¾n liÒn víi s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ lu th«ng
hµng ho¸. Trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ kh«ng cã ai chØ mua hµng ho¸ hoÆc ngîc l¹i. C¸c doanh nghiÖp khi th× hä ®ãng vai trß ngêi mua mua c¸c yÕu tè ®Çu
vµo tõ c¸c hé gia ®×nh vµ khi th× hä l¹i ®ãng vai trß ngêi b¸n b¸n hµng ho¸,
dÞch vô trªn thÞ trêng hµng ho¸ vµ dÞch vô. Hé gia ®×nh th× mua hµng ho¸, dÞch
vô tõ c¸c doanh nghiÖp vµ b¸n c¸c yÕu tè s¶n xuÊt nh søc lao ®éng cho c¸c
doanh nghiÖp trªn thÞ trêng c¸c yÕu tè s¶n xuÊt. Cßn ë ®Þa vÞ cña chÝnh phñ th×
khi hä ®ãng vai trß ngêi mua hµng ho¸, khi th× hä lµ ngêi
®Çu t hay
ngêi b¸n. Nh vËy sÏ n¶y sinh t×nh huèng sù vËn ®éng cña tiÒn tÖ trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ¨n khíp víi nhau vÒ thêi gian vµ kh«ng gian n¶y sinh ra
t×nh h×nh sau: Cã nh÷ng doanh nghiÖp ®· tiªu thô ®îc hµng ho¸ nhng cha ®Õn
kú tr¶ c«ng cho ngêi lao ®éng, cha ph¶i mua nguyªn vËt liÖu, hoÆc c¸c kho¶n
chi cha ph¶i thanh to¸n..v.v..tøc lµ doanh nghiÖp cã tån t¹i kho¶n tiÒn t¹m thêi
nhµn rçi, kh«ng sinh lêi. Ngîc l¹i, cã doanh ngiÖp cha tiªu thô ®îc hµng
ho¸,nhng l¹i cã nhu cÇu tiÒn mua s¾m trang thiÕt bÞ..v.v..MÆt kh¸c, trong c¸c
tÇng líp d©n c cã bé phËn kh«ng tiªu hÕt ngay sè tiÒn hä kiÕm ®îc mµ ®Ó
giµnh sö dông vµo c¸c môc ®Ých kh¸c nhau cña ®êi sèng, tøc lµ cã kho¶n tiÒn
nhµn rçi nhng bé phËn d©n c kh¸c l¹i ®ang cÇn tiÒn cho c¸c nhu cÇu chi phÝ
cho c¸c kho¶n lín h¬n. T×nh h×nh nµy còng t¬ng tù víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, vµ
ngay c¶ Nhµ Níc còng cÇn tiÒn ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÕu hôt ng©n s¸ch.
Nh vËy, xÐt trªn ph¹m vi toµn x· héi, c¸c tæ chøc kinh doanh, bé phËn d©n
c cã sè tiÒn nhµn rçi trong lu th«ng, víi t c¸ch lµ nh÷ng ngêi chñ së h÷u tiÒn
tÖ ai còng muèn sao cho ®ång tiÒn cua m×nh sinh lêi. Ngîc l¹i, cã bé phËn
doanh ngiÖp, bé phËn d©n c cÇn sö dông sè tiÒn ®ã trong thêi gian nhÊt ®Þnh
vµ hä chÊp nhËn tr¶ mét kho¶n tiÒn lêi nhÊt ®Þnh. M©u thuÉn nµy ®îc gi¶i
quyÕt th«ng qua h×nh thøc tÝn dông.
VËy tÝn dông lµ quan hÖ kinh tÕ díi h×nh thøc quan hÖ tiÒn tÖ mµ ngêi chñ
së h÷u tiÒn tÖ cho ngêi kh¸c vay trong thêi gian nhÊt ®Þnh ®Ó thu mãn tiÒn lêi
gäi lµ lîi tøc.
TÝn dông lµ mét ph¹m trï cña kinh tÕ hµng ho¸, lµ h×nh thøc vËn ®éng cña
vèn cho vay. Sù cÇn thiÕt cña quan hÖ tÝn dông trong nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ®îc
quyÕt ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt hµng ho¸, bëi sù ph¸t triÓn cña chøc n¨ng
tiÒn tÖ lµm ph¬ng tiÖn thanh to¸n. Nh vËy sù ra ®êi cña quan hÖ tÝn dông lµ
mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn.
2,C¸c chøc n¨ng cña tÝn dông:
Lµ mét bé phËn cña hÖ thèng tµi chÝnh, quan hÖ tÝn dông còng cã chøc
n¨ng ph©n phèi vµ gi¸m ®èc.
Chøc n¨ng ph©n phèi cña tÝn dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua ph©n phèi l¹i
vèn.Ph©n phèi cña tÝn dông dùa trªn c¬ së tù nguyÖn theo nguyªn t¾c hoµn tr¶
vµ cã hiÖu qu¶. Néi dung cña chøc n¨ng nµy biÓu hiÖn ë c¬ chÕ "hót"(hay huy
®éng) c¸c nguån vèn tiÒn tÖ nhµn rçi, ph©n t¸n trong x· héi ®Ó "®Èy" ( hay
cho vay) nã vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ tiªu dïng, "thu håi" vèn
cho vay theo kú h¹n vµ "tham dù ph©n phèi" ë c¸c c¬ së ®i vay theo sè lîng
cho vay víi tû suÊt lîi tøc ®· ghi trong hîp ®ång.
Chøc n¨ng gi¸m ®èc, thùc hiÖn chøc n¨ng gi¸m ®èc tøc lµ th«ng qua
nghiÖp vô nhËn göi vµ cho vay ®îc ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ®Ó kiÓm tra,
gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông, kiÓm tra viÖc chÊp hµnh
chÝnh s¸ch tµi chÝnh nãi chung.
Ngêi cã vèn cho vay lu«n quan t©m ®Õn sù an toµn cña vèn; kh«ng nh÷ng
thÕ , hä cßn mong muèn vèn cña hä khi sö dông cã kh¶ n¨ng sinh lîi ®Ó hä cã
2
thÓ thu vÒ thªm mét kho¶n lîi tøc. Muèn vËy, ngêi cho vay ph¶i am hiÓu vµ
kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña ngêi ®i vay, tõ kh©u xem xÐt t c¸ch ph¸p nh©n cña
ngêi ®i vay, t×nh h×nh vèn liÕng, mÆt hµng s¶n xuÊt kinh doanh vÒ c¶ sè lîng
vµ chÊt lîng, kh¶ n¨ng tr¶ nî nãi riªng vµ t×nh h×nh tµi chÝnh nãi chung,quan
hÖ víi c¸c chñ nî kh¸c..v.v.. Sau khi xem xÐt t c¸ch ph¸p nh©n ®Ó cho vay, ngêi cho vay cßn ph¶i kiÓm so¸t viÖc sö dông vèn cho vay cã ®óng môc ®Ých
kh«ng, cã hiÖu qu¶ kh«ng ®Ó ®iÒu chØnh liÒu lîng vèn vay vµ ®Ó thu håi vèn
®óng h¹n, cã kÌm lîi tøc.
II,Vai trß vµ c¸c h×nh thøc cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Þng híng x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam:
1,Vai trß cña tÝn dông:
Thùc hiÖn tèt hai chøc n¨ng trªn, tÝn dông cã vai trß sau ®©y:
_ Víi t c¸ch lµ c«ng cô tËp trung vèn vµ tÝch luü ,tÝn dông gãp phÇn gi¶m
hÖ sè tiÒn nhµn rçi, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, gãp phÇn t¨ng vßng quay
cña vèn, tiÕt kiÖm tiÒn mÆt trong lu th«ng vµ gãp phÇn kh¾c phôc l¹m ph¸t
tiÒn tÖ.
_TÝn dông gãp phÇn cung cÊp khèi lîng vèn cho c¸c doanh nghiÖp, tõ ®ã
t¨ng qui m« s¶n xuÊt kinh doanh, ®æi míi thiÕt bÞ, ¸p dông tiÕn bé khoa häckü thuËt vµ c«ng nghÖ míi, n©ng cao n¨ng xuÊt lao ®éng vµ chÊt lîng s¶n
xuÊt, t¹o kh¶ n¨ng vµ khuyÕn khÝch ®Çu t vµo c¸c c«ng tr×nh lín, c¸c ngµnh,
lÜnh vùc cã ý nghÜa quan träng ®èi víi quèc kÕ d©n sinh, thóc ®Èy lùc lîng s¶n
xuÊt ph¸t triÓn.
_TÝn dông gãp phÇn thóc ®Èy qu¸ tr×nh më réng mèi quan hÖ giao lu tiÒn tÖ
gi÷a níc ta vµ c¸c níc kh¸c trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi.
_TÝn dông gãp phÇn vµo viÖc h×nh thµnh, ®iÒu chØnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ theo ®Þnh híng x· héi chñ
nghÜa.
_TÝn dông t¹m thêi hç trî vèn tiªu dïng cho c d©n c¶i thiÖn ®êi sèng.
2, C¸c h×nh thøc cña tÝn dông trong nÒn kinh tÕ thÞ tr êng ®Þnh híng x· héi
chñ nghÜa:
ë níc ta viÖc chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña Nhµ Níc, c¸c
ho¹t ®éng tÝn dông còng ph¶i ®îc ®æi míi c¶ vÒ néi dung, h×nh thøc lÉn ph¹m
vi tÝnh chÊt cña nã. Kinh tÕ thÞ trêng t¹o ra kh¶ n¨ng më réng ph¹m vi ho¹t
®éng cña tÝn dông; ®Õn lît m×nh, tÝn dông l¹i thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh tÝch
tô vµ tËp trung s¶n xuÊt. Sù c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông ®a ®Õn viÖc
thu hót vµ huy ®éng mét lîng vèn trong thêi gian nhanh nhÊt vµ víi l·i suÊt
thÊp nhÊt, kÞp thêi ®¸p øng mäi nhu cÇu cña doanh nghiÖp. Thõa nhËn ho¹t
®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ th× lîi tøc ph¶i ®îc xem nh lµ
gi¸ c¶ cña lo¹i hµng ho¸-tiÒn tÖ vµ nã thay ®æi theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ
trêng tiÒn tÖ. ChÝnh sù thay ®æi cña lîi tøc trong tõng thêi kú gãp phÇn vµo
viÖc ®iÒu hoµ cung cÇu vÒ vèn tiÒn tÖ trong toµn nÒn kinh tÕ. Víi t¸c dông ®ã,
quan hÖ tÝn dông ®îc sö dông nh lµ mét c«ng cô kinh tÕ vÜ m«, cïng víi quan
hÖ tµi chÝnh, ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ.
Do ®ã khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng th× quan hÖ tÝn dông ë ViÖt Nam
tån t¹i díi c¸c h×nh thøc sau:
_TÝn dông ng©n hµng
§©y lµ h×nh thøc tÝn dông rÊt quan träng vµ lµ quan hÖ tÝn dông chñ yÕu
gi÷a ng©n hµng vµ c¸c doanh nghiÖp. Nã lµ h×nh thøc mµ c¸c quan hÖ tÝn
dông ®îc thùc hiÖn th«ng qua vai trß trung t©m cña ng©n hµng. Nã ®¸p øng
phÇn lín nhu cÇu tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. Theo ®µ ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ, h×nh thøc tÝn dông ng©n hµng ngµy cµng trë thµnh h×nh
thøc chñ yÕu kh«ng chØ ë trong níc mµ cßn trªn trêng quèc tÕ.
3
Tuú theo c¸ch ph©n chia kh¸c nhau, tÝn dông ng©n hµng cã c¸c lo¹i kh¸c
nhau.
NÕu ph©n chia theo thêi gian:
+TÝn dông ng¾n h¹n
+ TÝn dông trung h¹n ( trªn 1 n¨m vµ díi 5 n¨m)
+ TÝn dông dµi h¹n (trªn 5 n¨m).
NÕu ph©n chia theo ®èi tîng ®Çu t cña tÝn dông:
+ TÝn dông vèn lu ®éng
+ TÝn dông vèn cè ®Þnh...
_TÝn dông Nhµ Níc
TÝn dông nhµ níc lµ quan hÖ vay mîn cã hoµn tr¶ vèn vµ l·i sau mét thêi
gian nhÊt ®Þnh gi÷a Nhµ níc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ trong níc, gi÷a Nhµ níc
víi c¸c tÇng líp d©n c, gi÷a Nhµ níc víi chÝnh phñ c¸c níc kh¸c...
H×nh thøc nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc Nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i
b»ng thãc, b»ng vµng, b»ng tiÒn ®Ó vay d©n khi ng©n s¸ch Nhµ níc thiÕu hôt.
TÝnh hiÖu qu¶ cña h×nh thøc tÝn dông Nhµ níc phô thuéc vµo viÖc thùc hiÖn
®óng ®¾n nguyªn t¾c tù nguyÖn vµ cïng cã lîi gi÷a Nhµ níc vµ ngêi ®i mua
c«ng tr¸i. Muèn vËy ph¶i ®¶m b¶o l·i suÊt tÝn dông Nhµ níc phï hîp víi l·i
suÊt tÝn dông ng©n hµng, thêi gian tr¶ ph¶i ®¶m b¶o ®óng thêi gian ghi trªn
c«ng tr¸i, ph¬ng thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, thuËn tiÖn cho ngêi mua c«ng tr¸i.
_TÝn dông tËp thÓ (hay tÝn dông nh©n d©n):
TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh thøc tù nguyÖn gãp vèn cña c¸c thµnh viªn cho
nhau vay hoÆc ®Ó cïng nhau kinh doanh tÝn dông. Nã tån t¹i díi h×nh thøc tæ
chøc nh c¸c hiÖp héi tÝn dông, hîp t¸c x· tÝn dông... TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh
thøc cã vai trß bæ sung cho tÝn dông ng©n hµng vÒ huy ®éng vµ cho vay chñ
yÕu ë n«ng th«n.
ë níc ta, hîp t¸c x· tÝn dông ®îc thµnh lËp tõ n¨m 1956 vµ trë thµnh phæ
biÕn vµo nh÷ng n¨m 1960, cã t¸c dông mét thêi trong phong trµo hîp t¸c ho¸.
Song, do ho¹t ®éng theo c¬ chÕ hµnh chÝnh bao cÊp, nã chØ lµ "ch©n rÕt" cña
ng©n hµng, nªn ®· bÞ h¹n chÕ t¸c dông vµ tan r·. Tõ khi cã chØ thÞ 100 cña Ban
BÝ th trung ¬ng vÒ kho¸n s¶n phÈm trong hîp t¸c x· n«ng nghiÖp, trong n«ng
th«n ®· xuÊt hiÖn m¹nh mÏ nhu cÇu tÝn dông. N¨m 1982, c¸c hîp t¸c x· tÝn
dông ®îc kh«i phôc l¹i. C¸c quü tÝn dông nh©n d©n vµ c¸c h×nh thøc tÝn dông
kh¸c, kÓ c¶ tÝn dông nÆng l·i xuÊt hiÖn ngoµi ng©n hµng, mµ ®Ønh cao lµ n¨m
1988 vµ ®Çu n¨m 1989. Ch¼ng bao l©u, hµng lo¹t nh÷ng tæ chøc tÝn dông ®ã bÞ
®æ vì, mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ chi tr¶, ®· g©y rèi lo¹n vÒ kinh tÕ- x· héi,
nhÊt lµ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông. HËu qu¶ trªn do nhiÒu nguyªn nh©n,
song tríc hÕt ph¶i kÓ ®Õn sù thiÕu thÓ chÕ ph¸p lý hoµn chØnh, thiÕu hÖ thèng
kiÓm tra, thanh to¸n cã hiÖu lùc ®Ó ho¹t ®éng tÝn dông ®îc an toµn vµ n»m
trong khu«n khæ cña luËt ph¸p thèng nhÊt.
TÝn dông tËp thÓ lµ h×nh thøc tån t¹i tÊt yÕu trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cã
vai trß cùc kú quan träng ®èi víi viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu n«ng nghiÖp, n«ng
th«n khi hé gia ®×nh lµ ®¬n vÞ kinh tÕ tù chñ vµ khi ng©n hµng cha v¬n tíi tõng
hé n«ng d©n. Tuy nhiªn ®iÒu ®ã chØ trë thµnh hiÖn thùc khi c¸c tæ chøc tÝn
dông tËp thÓ cã c¬ chÕ kinh doanh phï hîp, tån t¹i vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së t«n
träng ph¸p luËt, nhÊt lµ ph¸p luËt trong lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông, cã sù gióp
®ì cña Nhµ níc.
Trong thêi kú qu¸ ®é lªn chñ nghÜa x· héi , ngoµi c¸c h×nh thøc tÝn dông
chñ yÕu trªn cßn cã mét sè h×nh thøc tÝn dông kh¸c nh tÝn dông tiªu dïng, tÝn
dông häc ®êng...
III, Thùc tr¹ng ,quan ®iÓm vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi quan hÖ
tÝn dông ë ViÖt Nam:
4
Ta cã thÓ lÊy mét vÝ dô minh ho¹ nh sau : nÕu coi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸
tËp trung tríc kia lµ mét ng«i nhµ ba tÇng vµ quan hÖ tÝn dông lµ cÇu thang
trong ng«i nhµ ®ã, th× khi ViÖt Nam chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®îc vÝ
nh mét toµ nhµ chäc trêi vµ quan hÖ tÝn dông lµ chiÕc cÇu thang m¸y gióp viÖc
®i l¹i, lu th«ng trong toµ nhµ ®îc dÔ dµng, thuËn tiÖn. Tuy nhiªn vÊn ®Ò ®Æt ra
ë ®©y lµ ph¶i ®Æt vÞ trÝ cña cÇu thang ë chç nµo ®Ó mang l¹i hiÖu qu¶ sö dông
tèt nhÊt. T¹i ViÖt Nam, trong nh÷ng n¨m qua quan hÖ tÝn dông ®· ®îc c¶i
c¸ch rÊt nhiÒu vµ ®· mang l¹i nh÷ng hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh, còng nh vÉn cßn tån
t¹i mét sè mÆt cßn yÕu kÐm. §Ó hiÓu ®îc c¹n kÏ chóng ta cïng ®i t×m hiÓu vÒ
quan hÖ tÝn dông ë ViÖt Nam: thùc tr¹ng, nh÷ng thµnh tùu ,nh÷ng h¹n chÕ vµ
ph¬ng híng kh¾c phôc, ®æi míi.
1,TÝn dông ng©n hµng:
a,Thùc tr¹ng:
_T¹i ViÖt Nam ng©n hµng Nhµ Níc ®ãng vai trß lµ ng©n hµng trung ¬ng , lµ
c¬ quan qu¶n lý Nhµ Níc gi¸m s¸t ho¹t ®éng khu vùc tiÒn tÖ vµ kiÓm so¸t
khèi lîng tiÒn trong nÒn kinh tÕ . Ng©n hµng Nhµ Níc lµ c¬ quan duy nhÊt cã
kh¶ n¨ng ph¸t hµnh tiÒn. Vµ ng©n hµng Nhµ Níc cã ba chøc n¨ng sau: kiÓm
so¸t c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ho¹t ®éng ®óng luËt; lµ ngêi cho vay cuèi cïng,
hay lµ ng©n hµng cña c¸ ng©n hµng vµ cuèi cïng lµ chøc n¨ng kiÓm so¸t møc
cung tiÒn. Trong khi ®ã th× ng©n hµng th¬ng m¹i lµ ng©n hµng nhËn tiÒn göi
vµ cho vay víi l·i suÊt, th«ng qua ®ã thu ®îc mét kho¶n tiÒn lêi tõ sù chªnh
lÖch l·i suÊt. Nh vËy cã thÓ nãi quan hÖ tÝn dông ng©n hµng ë ViÖt Nam chñ
yÕu
lµ
do
c¸c
ng©n
hµng
th¬ng
m¹i
®¶m
tr¸ch.
C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh cña ViÖt Nam nh×n chung vÉn lµ c¸c
chñ thÓ gi÷ vÞ trÝ chñ chèt trong hÖ thèng nµy. Tõ n¨m 1990, hÖ thèng ng©n
hµng ViÖt Nam ®îc s¾p xÕp l¹i thµnh 6 ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, bao
gåm: Ng©n hµng N«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, Ng©n hµng C«ng th¬ng, Ng©n hµng ngo¹i th¬ng, Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn, Ng©n hµng Phôc
vô ngêi nghÌo vµ Ng©n hµng Ph¸t triÓn nhµ ë vµ c¬ së h¹ tÇng ®ång b»ng s«ng
Cöu Long.
HÖ thèng ng©n hµng quèc doanh ho¹t ®éng réng kh¾p trªn c¶ níc víi 238
chi nh¸nh t¹i c¸c tØnh, thµnh phè vµ h¬n 1000 chi nh¸nh cÊp 3 trùc thuéc t¹i
kh¾p c¸c vïng d©n c. Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh thùc sù trë thµnh chç
dùa quan träng, chñ yÕu cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, qua ®ã ®ãng gãp quan
träng vµo t¨ng tráng æn ®Þnh kinh tÕ trong thêi k× ®æi míi.
C¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i cæ phÇn còng lµ nh÷ng thµnh phÇn ®ang lín m¹nh.
Vµo
thêi ®iÓm ®Çu thËp kØ 1990, c¶ níc cã 15 ng©n hµng cæ phÇn, cho ®Õn nay, c¸c
ng©n hµng cæ phÇn ®· vµ ®ang ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng. VÒ sè lîng
®· cã 48 ng©n hµng cæ phÇn (trong ®ã cã 32 ng©n hµng cæ phÇn ®« thÞ, 16
ng©n hµng cæ phÇn n«ng th«n).
Thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa trong lÜnh vùc ng©n hµng, Nhµ níc còng ®·
cho phÐp ng©n hµng níc ngoµi ®îc ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam. HiÖn nay trªn l·nh
thæ ViÖt Nam cã h¬n 5 ng©n hµng liªn doanh víi níc ngoµi.
Bªn c¹nh c¸c tæ chøc mang tÝnh chÝnh thøc, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam
còng ph¶i kÓ ®Õn ho¹t ®éng tÝn dông nh©n d©n. HiÖn nay hÖ thèng nµy vÉn
®ang ®îc triÓn khai vµ ph¸t triÓn réng kh¾p trªn ph¹m vi c¶ níc. Ngoµi ra ho¹t
®éng cña c¸c tæ chøc kh«ng chuyªn ngµnh ng©n hµng, trong qu¸ tr×nh chuyÓn
®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng vÉn cã nh÷ng ho¹t ®éng mang tÝnh ng©n hµng,
®ã lµ c¸c tæ chøc kinh tÕ thuéc c¸c bé c¸c ngµnh, c¸c c¬ quan, c¸c tæ chøc
®oµn thÓ chÝnh trÞ, x· héi vÝ dô nh : hÖ thèng kho b¹c nhµ níc,Tæng côc §Çu t
vµ Ph¸t triÓn, Bé lao ®éng Th¬ng binh vµ X· héi, Tæng côc Bu ®iÖn, Hîp t¸c
x·, Héi phô n÷, Héi n«ng d©n....
Víi mét c¬ cÊu tæ chøc ®a d¹ng vµ vÉn ®ang më réng nh vËy, hÖ thèng
ng©n hµng ViÖt Nam ®ang tõng bíc thÓ hiÖn sù lín m¹nh vÒ sè lîng, phÇn nµo
5
chøng tá vai trß quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. Tuy vËy, ®Ó ®¸nh gi¸
vµ nhËn dÞnh ®óng ®¾n, chóng ta cÇn xem xÐt c¸c mÆt vÒ chÊt lîng ho¹t ®éng
cña hÖ thèng nµy.
- VÒ quy m« vèn tù cã:
Vèn cña ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho ho¹t ®éng,
ph¸t triÓn vµ thÓ hiÖn tÝnh c¹nh tranh cña ng©n hµng th¬ng m¹i. Víi mét
kho¶n vèn lín, ng©n hµng cã kh¶ n¨ng cung cÊp tÝn dông lín h¬n, lµm gi¶m
bít rñi ro vµ lµ mét yÕu tè ®Ó ng©n hµng cã thÓ c¶i tiÕn c«ng nghÖ, më réng
ho¹t ®éng vµ t¨ng kh¶ n¨ng cung cÊp dÞch vô trªn thÞ trêng.
Tuy vËy lîng vèn tù cã cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖtNam còng
hÇu hÕt kh«ng ®¸p øng ®îc yªu cÇu. C¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh ®îc Nhµ níc cÊp vèn ®iÒu lÖ tõ ng©n s¸ch: trong ®ã Ng©n hµng Ngo¹i th¬ng
(NHNT), Ng©n hµng C«ng th¬ng ( NHCT), Ng©n hµng §Çu t vµ Ph¸t triÓn
(NH§T&PT), mçi ng©n hµng ®îc cÊp 1100 tû ®ång; riªng Ng©n hµng
NN&PTNT ®îc cÊp vèn lín nhÊt nhng còng chØ cã 2200 tû ®ång. TÝnh ®Õn
cuèi n¨m 1999, vèn tù cã ®· bæ sung cña c¸c NHTMQD còng míi chØ lªn tíi
2063 tû ®ång ë NHNT, 1637 tû ®ång ë NHCT, 1892 tû ®ång ë NH§T&PT vµ
2755 tû ®ång ë NHNN&PTNT. Thö so s¸nh víi sè tµi s¶n cña mét sè ng©n
hµng trªn thÕ giíi vµo thêi ®iÓm n¨m 1995: Deutsche Bank (§øc) 502.3 tû
USD; Sumitomo Bank (NhËt) 498.9 tû USD ; Credit Lyonnais (Ph¸p) 337.6 tû
USD; hay Chase Manhattan Bank (Mü) 333.8 tû USD... th× míi thÊy sù nhá bÐ
vµ kho¶ng c¸ch rÊt xa cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam. Ngay c¶ so
s¸nh víi khu vùc th× ng©n hµng th¬ng m¹i lín nhÊt cña ViÖt Nam (kho¶ng 170
triÖu USD) chØ cã vèn ®¹t kho¶ng 1/5 møc cña c¸c ng©n hµng cña c¸c níc
trong khu vùc.
XÐt vÒ khu vùc ng©n hµng cæ phÇn ViÖt Nam th× t×nh h×nh cßn thiÕu kh¶
quan h¬n. Theo ®¸nh gi¸ hiÖn nay th× cã kho¶ng 11 ng©n hµng cæ phÇn cha cã
®ñ kh¶ n¨ng t¨ng vèn ®iÒu lÖ theo yªu cÇu. Ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c
ng©n hµng cæ phÇn cha thÓ hiÖn hiÖu qu¶ cao, do vËy viÖc t¨ng vèn rÊt khã
kh¨n.
Víi quy m« vèn thÊp vµ tû lÖ an toµn vèn díi møc th«ng lÖ quèc tÕ nh
hiÖn nay cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam, chóng ta ®· bÞ h¹n chÕ vÒ
kh¶ n¨ng tÝn dông, tµi trî cho ho¹t ®éng kinh doanh còng gÆp nhiÒu c¶n trë,
khã më réng ph¹m vi ho¹t ®éng vµ ®æi míi c«ng nghÖ ng©n hµng, vµ cµng khã
h¬n trong viÖc c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng níc ngoµi trªn l·nh thæ ViÖt
Nam.
- VÒ vÊn ®Ò nî qu¸ h¹n
Ho¹t ®éng tÝn dông lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng th¬ng m¹i, lµ nguån chñ yÕu ®em l¹i lîi nhuËn. NghiÖp vô nµy lu«n ph¶i g¾n víi
rñi ro tÝn dông, cã thÓ ¶nh hëng nghiªm träng ®Õn an toµn cña ng©n hµng.
Trong hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam, tû lÖ nî qu¸ h¹n lµ mét vÊn
®Ò kh¸ nghiªm träng. Theo tÝnh to¸n cña WB, nî khã ®ßi ph¶i xö lý theo tiªu
chuÈn kÕ to¸n ViÖt Nam cña hÖ thèng ng©n hµng ®¹t trªn 1 tû USD. NÕu c¨n
cø theo tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ th× sè nî khã ®ßi lªn tíi 3-4 tû USD. Sè
liÖu tõ nguån kh¸c cho thÊy tû lÖ nî xÊu trong tæng d nî trong toµn bé hÖ
thèng ng©n hµng lªn tíi 12.7% (møc an toµn lµ díi 5%).
C¸c nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng tû lÖ nî qu¸ h¹n ngµy cµng gia t¨ng trong
hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cã thÓ tãm lîc lµ: mét sè kho¶n nî tõ thêi bao
cÊp kh«ng chi tr¶ ®îc; hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®i vay vÉn
cha c¶i thiÖn ®îc nhiÒu; nhiÒu doanh nghiÖp vÉn ®îc cho vay theo chØ thÞ chØ
®¹o ... mµ kh«ng tÝnh to¸n ®Õn rñi ro tÝn dông, ®Õn ®iÒu kiÖn hoµn vèn vµ cã
l·i, c¸c doanh nghiÖp nµy l¹i chiÕm mét tû lÖ vèn vay rÊt lín; b¶n th©n ho¹t
®éng cña ng©n hµng cßn nhiÒu yÕu kÐm, bÊt cËp, mét sè c¸n bé ng©n hµng
6
tr×nh ®é cha ®¸p øng yªu cÇu, mét sè kh¸c bÞ biÕn chÊt, g©y c¸c vô thiÖt h¹i
lín.
- VÒ hiÖu qu¶ huy ®éng vèn vµ tÝn dông
Víi c¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña m×nh, huy ®éng vèn vµ ho¹t ®éng tÝn dông lµ
nh÷ng nghiÖp vô nÒn t¶ng cña mét ng©n hµng th¬ng m¹i. Qua ®ã, ng©n hµng
huy ®éng vèn nhµn rçi trong nÒn kinh tÕ, ®em cho vay c¸c ®èi t¸c kh¸c cã nhu
cÇu vÒ vèn. Víi ho¹t ®éng nµy, c¸c nguån vèn d thõa sÏ ®îc tËn dông vµ sö
dông hiÖu qu¶ h¬n, nh÷ng n¬i cÇn ®Çu t còng cã ®îc nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó
®¹t ®Õn sù ph¸t triÓn tèi u.
N¨m 1995, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh huy ®éng ®îc 31700 tû
VN§ (kÓ c¶ ngo¹i tÖ quy ®æi). Tíi n¨m 1999 th× sè vèn huy ®éng ®îc lªn tíi
115508 tû VN§, t¨ng 3.46 lÇn. §èi víi c¸c chi nh¸nh ng©n hµng níc ngoµi vµ
ng©n hµng liªn doanh, n¨m 1995, huy ®éng ®îc 2085 tû VN§ (kÓ c¶ ngo¹i tÖ
quy ®æi ), n¨m 1999 lªn tíi 14413 tû VN§, t¨ng 7 lÇn. N¨m 2000, sè d tiÒn
göi t¹i c¸c ng©n hµng, tæ chøc tÝn dông (TCTD) ®· t¨ng thªm 30%, mét tèc ®é
rÊt cao cã ®îc lµ nhê mét sè gi¶i ph¸p nh: l·i suÊt huy déng linh ho¹t, ph¸t
hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng... Nh×n chung, sè vèn huy ®éng ®îc tõ nÒn kinh tÕ
v½n t¨ng ®Òu ®Æn trong c¸c n¨m gÇn ®©y, rÊt cã ý nghÜa ®èi víi sù ph¸t triÓn
kinh tÕ - x· héi trong bèi c¶nh vèn ®Çu t tõ níc ngoµi vµo níc ta cã xu híng
gi¶m sót. Tuy vËy, viÖc huy ®éng vèn cña c¸c ng©n hµng vÉn cßn gÆp nhiÒu
h¹n chÕ. Møc huy déng vèn so s¸nh víi c¸c níc trong khu vùc th× ViÖt Nam
v½n cßn ë møc thÊp. Do vËy, nh×n chung, vÉn cßn t×nh tr¹ng d thõa vèn trong
d©n c, trong khi toµn bé nÒn kinh tÕ l¹i ®ang trong giai ®o¹n rÊt cÇn vèn ®Ó
ph¸t triÓn.
b, Nh÷ng h¹n chÕ:
Sau c¸c bíc ®æi míi kh¸ toµn diÖn, chuyÓn sang chuyªn doanh, c¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i ViÖt Nam ®· huy ®éng ®îc mét khèi lîng ®¸ng kÓ vèn trong
níc vµ quèc tÕ, thóc ®Èy ®Çu t cho s¶n xuÊt cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, coi
träng ®Çu t tÝn dông u ®·i ®Ó phôc vô xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ thùc hiÖn mét sè
chÝnh s¸ch x· héi. C¸c dÞch vô mµ hÖ thèng ng©n hµng cung cÊp ngµy cµng ®a
d¹ng vµ tiÖn dông, tiÕn dÇn ®Õn c¸c dÞch vô hiÖn ®¹i cña thÕ giíi vµ khu vùc.
Tuy nhiªn hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cßn nhiÒu yÕu kÐm, thÓ hiÖn ë mét
sè khÝa c¹nh sau:
Thø nhÊt, kÕt qu¶ ®¹t ®îc vÉn cßn h¹n chÕ so víi hÖ thèng ng©n hµng cña
c¸c níc trong khu vùc.
Thø hai, phÇn lín c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cßn thiÕu mét chiÕn lîc kinh
doanh hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng trªn c¬ së ®¸nh gi¸ ®óng nguån lùc hiÖn cã vµ dù
b¸o m«i trêng kinh tÕ, chÝnh s¸ch kinh doanh, chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, kÕ
ho¹ch vµ c¸ biÖn ph¸p qu¶n lý dµi h¹n.
Thø ba, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i (nhÊt lµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc
doanh, ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn) ®Òu cã chØ sè tµi chÝnh yÕu kÐm, hiÖu
qu¶ kinh doanh thÊp, vèn nhá; ngoµi ra søc c¹nh tranh thÊp, chÊt lîng tÝn dông
kh«ng cao, chi phÝ nghiÖp vô lín, kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp.
Thø t, hÖ thèng kÕ to¸n cha phï hîp víi chuÈn mùc quèc tÕ, kinh nghiÖm
vµ nghiÖp vô ng©n hµng quèc tÕ còng nh c¸c th«ng tin vÒ thÞ trêng quèc tÕ cßn
h¹n chÕ, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i cha ®îc øng dông nhiÒu...
Thø n¨m, bé m¸y tæ chøc vµ qu¶n lý nguån nh©n lùc cña c¸c ng©n hµng
cßn nhiÒu bÊt cËp vÒ c¶ tr×nh ®é qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh, kiÕn thøc thÞ trêng vµ
kinh doanh, m« h×nh cång kÒnh vµ do ®ã chi phÝ cao.
Mét vÝ dô ®iÓn h×nh nãi nªn nh÷ng h¹n chÕ cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt
Nam ®ã lµ sù trao ®¶o cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng vµo n¨m 2003. Do ®Æc ®iÓm
lµ trung gian tµi chÝnh, lµ "chiÕc vÝ" ®ùng tiÒn cho nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng ng©n
hµng t¸c ®éng tíi tÊt c¶ c¸c yÕu tè kinh tÕ x· héi víi tÝnh chÊt d©y chuyÒn.
Ho¹t ®éng ng©n hµng thêng xuyªn chÞu nh÷ng ¶nh hëng kh¸ch quan rÊt khã
7
kiÓm so¸t do "th«ng tin kh«ng ®èi xøng". Trong ®ã, nh÷ng tin ®ån thÊt thiÖt
®îc xem nh mét hiÓm ho¹.
Nh÷ng tin ®ån thÊt thiÖt thêng xuÊt hiÖn kh«ng cã c¨n cø víi môc ®Ých ph¸
ho¹i râ rÖt. Nh÷ng ngµy gi÷a th¸ng 10-2003, kh«ng hiÓu tõ ®©u xuÊt hiÖn
nh÷ng tin ®ån thÊt thiÖt nh»m vµo Ng©n hµng TMCP A Ch©u (ACB). Nh÷ng
tin ®ån ®îc tung ra rÊt " th©m ®éc" r»ng Tæng gi¸m ®èc ng©n hµng nµy bá
trèn, bÞ b¾t; ACB cã vÊn ®Ò ... ®Õn nçi ng©n hµng ACB - ng©n hµng m¹nh nhÊt
trong c¸c ng©n hµng cæ phÇn ë ViÖt Nam ph¶i mét phen ®iªu ®øng. Tæng
gi¸m ®èc ACB -«ng Ph¹m V¨n ThiÖt, thËm chÝ c¶ Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ
Níc- «ng Lª §øc Thuý vµ Phã chñ tÞch UBND TP.Hå ChÝ Minh - «ng NguyÔn
ThiÖn Nh©n ®· ph¶i trùc tiÕp ®Õn c¸c ®iÓm giao dÞch cña Ng©n hµng ®Ó gi¶i
thÝch vµ minh chøng cho sù thÊt thiÖt cña tin ®ån trªn lµ môc ®Ých ph¸ ho¹i
ho¹t ®éng cña ACB nãi riªng vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi chung. Nh©n viªn cña
ng©n hµng nµy ph¶i lµm viÖc trong t×nh tr¹ng qu¸ t¶i khi kh«ng Ýt kh¸ch hµng
c¶ tin rót vèn. Cuèi cïng råi ho¹t ®éng cña ACB còng trë l¹i b×nh thêng, tin
®ån trªn còng ®îc x¸c ®Þnh lµ tin ®ån nh¶m nhÝ... §©y lµ sù cè ®iÓn h×nh cho
thÊy t¸c h¹i cña nh÷ng lêi ®ån thæi.
Sù kiÖn ACB võa kÞp "nguéi",mét thêi gian ng¾n sau ®ã l¹i xuÊt hiÖn mét
tin liªn quan tíi lÜnh vùc ng©n hµng. Sè lµ ngµy 9 vµ 10-11 võa qua,trªn mét tê
b¸o xuÊt hiÖn mét tin lµ "HÖ thèng thanh to¸n ATM cña Vietcombank bÞ sù
cè lµm nhiÒu giao dÞch ph¶i ®×nh trÖ, nhiÒu thÎ ATM (thÎ ghi nî néi ®Þa
connect 24) bÞ hÖ thèng xo¸ bá ra khái m¹ng giao dÞch". Nhng ngay sau ®ã,
bµ NguyÔn ThÞ Hµ, phã tæng gi¸m ®èc Vietcombank ®· chÝnh thøc b¸c bá tin
nµy.Theo bµ Hµ th× trong hai ngµy 9 vµ 10- 11, hÖ th«ng sm¸y ATM cña
Vietcombank ®· xö lý kho¶ng trªn 30.000 giao dÞch kh¸c nhau cho kh¸ch
hµng trªn toµn quèc, vµ ®©y lµ minh chøng râ rÖt nhÊt vÒ viÖc kh«ng cã
chuyÖn g× x¶y ra ®èi víi hÖ thèng ATM cña Vietcombank. §ã lµ cha nãi ®Õn
viÖc, trong ho¹t ®éng ng©n hµng rñi ro lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, do vËy sù trôc
trÆc cña hÖ thèng, kiÓu nh hÖ thèng ATM nÕu cã còng lµ b×nh thêng. Còng
ph¶i nãi thªm r»ng, rót tiÒn t¹i m¸y ATM ng¬× ta chØ rót mét Ýt ®Ó tiªu dïng,
nhng t¹i níc ta cã nh÷ng ngêi rót rÊt nhiÒu , rót mét lóc hµng chôc triÖu hoÆc
h¬n, nªn lîng tiÒn trong khay cña m¸y ATM hÕt cha kÞp tiÕp quü , céng víi
®«i lóc ®êng truyÒn viÔn th«ng trôc trÆc ( hiÖn tîng nµy còng thêng x¶y ra )
thÕ lµ lËp tøc cã d luËn ®êng truyÒn trôc trÆc, cã vÊn ®Ò vµ kh¸ch hµng cã thÓ
bÞ ...mÊt tiÒn. Qu¶ lµ nh÷ng lêi ®ån hÕt søc thiÕu c¨n cø.
Nh÷ng ngµy cuèi n¨m 2003, d luËn l¹i xuÊt hiÖn mét tin ®ån " cay ®éc"
r»ng níc ta s¾p thùc hiÖn ®æi tiÒn. ChuyÖn b¾t ®Çu tõ viÖc ng©n hµng Nhµ Níc
häp b¸o th«ng b¸o ph¸t hµnh thªm mét sè tiÒn giÊy vµ tiÒn xu míi. XÐt vÒ b¶n
chÊt , viÖc ph¸t hµnh thªm tiÒn cã mÖnh gi¸ míi chØ nh»m môc ®Ých thay ®æi
c¬ cÊu theo híng t¨ng c«ng cô thanh to¸n, chø kh«ng lµm t¨ng lîng cung tiÒn
trong nÒn kinh tÕ . ThÕ nhng ,c¸c thÕ lùc ph¶n ®éng ®· kh«ng chõa mét thñ
®o¹n nµo ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých ph¸ ho¹i. Lîi dông vµo sù c¶ tin vµ sù thiÕu
th«ng tin cña mét bé phËn nhá ngêi d©n, tin vµo viÖc ®æi tiÒn ®îc c¸c thÕ lùc
ph¶n ®éng tung ra. ChÝnh tõ c¸c tin ®ån nµy céng víi mét vµi nguyªn nh©n
kh¸c nªn chØ vµi ngµy sau thêi ®iÓm c«ng bè ph¸t hµnh c¸c mÖnh gi¸ tiÒn míi,
®©y ®ã ®· cã hiÖn tîng tÝch tr÷, g¨m gi÷ vµng vµ USD v× lo ng¹i tiÒn ViÖt Nam
sÏ mÊt gi¸. Gi¸ vµng vµ USD t¹i thÞ trêng tù do t¨ng lªn rÊt nhanh. ChØ trong
vßng cã mÊy ngµy , gi¸ vµng tõ kho¶ng 735.000 ®ång/chØ t¨ng lªn xÊp xØ
800.000 ®ång/chØ ,cßn gi¸ USD thÞ trêng chî ®en còng t¨ng lªn gÇn 500
dång/USD chØ trong mét thêi gian rÊt ng¾n. Tuy nhiªn, mäi viÖc cuèi cïng ®·
râ ,c¶ Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc dÕn c¸c quan chøc cao cÊp kh¸c cña
Ng©n hµng nhµ níc cho biÕt tØ gi¸ USD/VN§ sÏ t¨ng kh«ng qu¸ 1,6% trong
n¨m nay vµ VN§ sÏ ®¶m b¶o gi¸ trÞ. Ngoµi ra, Ng©n hµng Nhµ Níc còng hç
trî c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu vµng ®Ó b×nh æn thÞ trêng trong níc. Nhê vËy
8
tØ gi¸ VN§/USD ®· h¹ xuèng . Nhng nµo ®· hÕt, trong nh÷ng ngµy nghØ cña
tuÇn lÔ cuèi cïng n¨m 2003, d luËn l¹i x«n xao víi tin ®ån : Ng©n hµng ViÖt
Nam sÏ thu håi hai lo¹i tiÒn nhùa míi ph¸t hµnh do chóng kh«ng ®îc in n¨m
s¶n xuÊt. Phã gi¸m
®èc Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam- NguyÔn ThÞ Kim Phông ph¶i tøc tèc më
cuéc häp b¸o ngay trong tèi ngµy 27-12 ®Ó kh¼ng ®Þnh: ®©y lµ tin ®ån thÊt
thiÖt nh»m g©y mÊt æn ®Þnh t×nh h×nh an ninh tiÒn tÖ . C¨n nguyªn cña tin ®ån
nµy xuÊt ph¸t hiÖn : c¶ mÆt tríc vµ mÆt sau cña hai tê b¹c 50.000 vµ 500.000
kh«ng ®îc in n¨m s¶n xuÊt . Chóng ta cÇn biÕt r»ng, t¹i ViÖt Nam hiÖn nay cha cã luËt nµo qui ®Þnh b¾t buéc ph¶i in n¨m s¶n xuÊt trªn mÆt ®ång tiÒn. Mét
sè ®ång tiÒn giÊy tríc ®©y còng kh«ng in n¨m s¶n xuÊt . Tuy nhiªn,ë nh÷ng
giÊy b¹c míi, yÕu tè n¨m s¶n xuÊt ®· ®îc m· ho¸ vµo d·y sè xªri ë gãc díi
bªn ph¶i ®ßng tiÒn. Sù c¬ng quyÕt vµ kÞp thêi cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt
Nam trong viÖc xö lý c¸c t×nh huèng ®· t¸c ®éng hiªô qu¶ tíi viÖc b×nh æn thÞ
trêng vµ ho¹t ®éng kinh doanh Ng©n hµng.
§èi víi hÖ thèng Ng©n hµng nhµ níc ViÖt Nam dêng nh n¨m 2003 lµ n¨m
chÞu nhiÒu hËu qu¶ ®Çu tiªn vÒ nh÷ng tin ®ån thÊt thiÖt. §¨c biÖt, cã mét sè tin
®ån cã biÓu hiÖn cho thÊy cã chñ ý víi môc ®Ých ph¸ ho¹i. MÆc dï mäi viÖc ®îc gi¶i quyÕt nhanh chãng vµ kÞp thêi, nhng t¸c ®éng cña nã còng kh«ng khái
lµm nhiÒu ngêi giËt m×nh . Theo l«gÝc th× sù ph¸t trÓn thêng tû lÖ thuËn víi c¸c
thñ ®o¹n cña bän téi ph¹m. LÜnh vùc Ng©n hµng cµng ph¸t triÓn th× thñ ®o¹n
cña chóng còng cµng tinh vi h¬n. Do ®ã, ngµnh ng©n hµng cÇn ph¶i cã nh÷ng
gi¶i ph¸p m¹nh mÏ ®Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng nµy tõ khi cßn " trøng níc". Cô thÓ
lµ ngµnh ng©n hµng cÇn ph¶i quan t©m x¸c ®¸ng tíi vÊn ®Ò thanh kho¶n, an
toµn vµ phßng ngõa rñi ro trong m«i trêng c¹nh tranh cña c¬ chÕ thÞ trêng víi
kh¸ch hµng lµ thîng ®Õ. Ph¶i cã sù ®¶m b¶o phôc vô tèt kh¸ch hµng nhng
còng ph¶i t¹o ra sù an toµn trong ho¹t ®éng, tr¸nh trêng hîp ho¹t ®éng cã
biÓu hiÖn thiÕu lµnh m¹nh ,t¹o ®iÒu kiÖn cho bän xÊu lîi dông v× môc ®Ých ph¸
ho¹i. Nh÷ng kÎ cã ý ®å xÊu ®· vµ sÏ t×m c¸ch lµm chao ®¶o mét ng©n hµng
nµo ®ã nãi riªng vµ c¶ mét hÖ thèng ng©n hµng nãi chung , nÕu kÝch ®éng ®îc
d luËn vµ g©y t©m lý hoang mang víi môc ®Ých lµm cho ngêi d©n tin r»ng
ng©n hµng cã vÊn ®Ò nªn rñ nhau ®i rót vèn tríc thêi h¹n dÉn ®Õn ng©n hµng
cã thÓ sôp ®æ.
Cã thÓ nãi, tõ tríc ®Õn nay ngµnh ng©n hµng chØ xö lý c¸c lo¹i rñi ro ®îc dù
b¸o vµ ph©n tÝch ®îc, cßn nh÷ng rñi ro vÒ thÞ trêng, nh tin ®ån thÊt thiÖt ch¼ng
h¹n ng©n hµng khã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®îc. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, s¾p tíi
c¸c ng©n hµng ph¶i chó träng c«ng t¸c dÞch vô kh¸ch hµng nh»m t¨ng cêng sù
gÇn gòi gi÷a kh¸ch hµng vµ ng©n hµng .C¸c ng©n hµng nªn thêng xuyªn thùc
hiÖn tiÕp xóc víi kh¸ch hµng, th«ng b¸o kÞp thêi vÒ t×nh h×nh kinh doanh cña
m×nh cã thÓ kiÓm to¸n. C¸c ng©n hµng còng cÇn tËn dông nhiÒu kªnh truyÒn
th«ng ®Ó ®a tin vÒ s¶n phÈm, dÞch vô cña m×nh ®Õn kh¸ch hµng qua ®ã còng lµ
dïng th«ng tin chÝnh thèng ®Ó ®Ëp l¹i nh÷ng tin ®ån thÊt thiÖt. Ho¹t ®éng kinh
doanh lµnh m¹nh cïng víi c«ng t¸c ch¨m sãc kh¸ch hµng vµ mét sè biÖn ph¸p
hîp lý kh¸c sÏ lµ mét gi¶i ph¸p hiÖu qu¶ ®Ó nÕu c¸c tin ®ån thÊt thiÖt xuÊt
hiÖn còng sÏ khã g©y ra nh÷ng t¸c ®éng trong ho¹t ®éng kinh doanh.
c, Gi¶i ph¸p:
- §èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh:
+ CÇn tiÕn hµnh lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh cña m×nh trªn c¬ së c¬ cÊu l¹i
nî, lµm s¹ch b¶ng tæng kÕt tµi s¶n vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh»m ng¨n ngõa
ph¸t sinh nî xÊu.
+ CÇn bæ sung vèn ®iÒu lÖ cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh
b»ng c¸c nguån thu tõ ng©n s¸ch, t¸i cÊp vèn, t¸i ®Çu t vµ cæ phÇn ho¸.
+ T¸ch b¹ch ho¹t ®éng tÝn dông chÝnh s¸ch ra khái c¸c ng©n hµng th¬ng
m¹i quèc doanh, trªn c¬ së thµnh lËp ng©n hµng phôc vô c¸c ®èi tîng chÝnh
9
s¸ch, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh thùc sù ho¹t
®éng kinh doanh tiÒn tÖ - tÝn dông vµ dÞch vô ng©n hµng theo nguyªn t¾c thÞ
trêng.
+ Thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý nî quy m« quèc gia nh»m gióp c¸c ng©n
hµng th¬ng m¹i nãi chung vµ c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh nãi riªng
gi¶i quyÕt kÞp thêi c¸c kho¶n nî tån ®äng, tr¸nh khái c¸c t¸c ®éng xÊu ®Õn
c¸c giai ®o¹n sau.
+ X©y dùng thÝ ®iÓm vµ ®a vµo ¸p dông m« h×nh tæ chøc ng©n hµng th¬ng
m¹i theo tiªu chuÈn quèc tÕ. Theo ®ã, c¬ cÊu chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh lµ qu¶n lý theo nhãm kh¸ch hµng vµ lo¹i dÞch vô cña mét
ng©n hµng ®a n¨ng, thay thÕ cho viÖc qu¶n lý theo chøc n¨ng vµ nghiÖp vô
hiÖn nay, ®ång thêi tæ chøc vµ c¬ cÊu l¹i c¸c ®Þnh chÕ néi bé c¸c c¬ quan qu¶n
lý rñi ro, qu¶n lý tµi s¶n nî, tµi s¶n cã, thanh tra kiÓm so¸t néi bé.
+ C¬ cÊu l¹i tæ chøc bé m¸y ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh nh»m lµm
râ vµ t¨ng cêng mèi quan hÖ gi÷a c¬ quan qu¶n lý vµ c¬ quan ®iÒu hµnh theo
híng n©ng cao n¨ng lùc cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ ®Æc biÖt lµ qu¶n lý chiÕn lîc
vµ qu¶n lý rñi ro, n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña ban gi¸m ®èc trªn c¬ së c¬
cÊu l¹i c¸c ban, phßng nghiÖp vô ë héi së chÝnh vµ c¸c chi nh¸nh theo m«
h×nh lÊy nhãm kh¸ch hµng vµ lo¹i dÞch vô lµm c¬ së.
+ Nhµ níc nªn chñ ®éng më réng quyÒn tù chñ cña c¸c ng©n hµng th¬ng
m¹i quèc doanh cïng víi c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc kh¸c; t¨ng cêng c«ng t¸c
thanh tra, gi¸m s¸t tõ xa vµ c«ng t¸c kiÓm to¸n néi bé trªn c¬ së hiÖn ®¹i ho¸
hÖ thèng th«ng tin, chÕ ®é b¸o c¸o thèng kª.
+ HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng trªn c¬ së thùc hiÖn chiÕn lîc ®Çu t
ph¸t triÓn c«ng nghÖ cña toµn hÖ thèng ng©n hµng. C«ng viÖc hiÖn ®¹i ho¸ sÏ
®i cïng víi viÖc x©y dùng chuyÓn ®æi hÖ thèng kÕ to¸n hiÖn nay ®Ó tiÕn hµnh
¸p dông c¸c tiªu chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ vµ kiÓm to¸n quèc tÕ võa lµm c¬ së ®Ó
chuyÓn giao c«ng nghÖ hiÖn ®¹i võa t¹o ®iÒu kiÖn ¸p dông c¸c nguyªn t¾c vµ
chuÈn mùc quèc tÕ.
+ §µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i ®éi ngò qu¶n lý vµ c¸c viªn chøc ng©n hµng cã
tr×nh ®é cao thÝch øng víi yªu cÇu ngµy cµng t¨ng cña thÞ trêng.
- §èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn
Trong chñ tr¬ng vµ ch¬ng tr×nh cñng cè, lµnh m¹nh ho¸ c¸c ng©n hµng
giai ®o¹n s¾p tíi, sè lîng c¸c ng©n hµng nµy sÏ gi¶m xuèng chØ cßn mét nöa.
Ng©n hµng Nhµ níc sÏ thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao n¨ng lùc qu¶n
trÞ ®iÒu hµnh cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, lµnh m¹nh ho¸ tµi chÝnh
cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn trªn c¬ së c¬ cÊu l¹i nî qu¸ h¹n, tiÕn
hµnh c¸c biÖn ph¸p gi¸m s¸t ®Æc biÖt ®èi c¸c ng©n hµng cã t×nh tr¹ng nî xÊu
nghiªm träng. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn bao
gåm:
+ Yªu cÇu t¨ng vèn ®iÒu lÖ nh»m t¨ng quy m« ho¹t ®éng vµ chÊt lîng tÝn
dông cña c¸c ng©n hµng nµy. Bªn c¹nh ®ã, ®Æc biÖt coi träng vÊn ®Ò t¸i c¬ cÊu
tæ chøc vµ c¸c chuÈn mùc qu¶n lý ®èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn
®Æc biÖt lµ c¸c c¬ quan qu¶n lý rñi ro, qu¶n lý tµi s¶n nî - tµi s¶n cã, gi¸m s¸t
vµ kiÓm toµn néi bé, qu¶n lý vèn vµ ®Çu t.
+ TiÕn hµnh gi¶i thÓ vµ s¸t nhËp c¸c ng©n hµng yÕu kÐm, mÊt kh¶ n¨ng
thanh to¸n, chÊt lîng tÝn dông thÊp, kh¶ n¨ng sinh lêi thÊp vµ tr×nh ®é qu¶n lý
kh«ng ®¶m b¶o yªu cÇu an toµn vµ ph¸t triÓn.
+ T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn hiÖn ®¹i
ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng, ®µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é qu¶n lý, tham gia cã
hiÖu qu¶ vµo thÞ trêng tiÒn tÖ thø cÊp, nghiÖp vô t¸i cÊp vèn vµ hÖ thèng thanh
to¸n cña ng©n hµng Nhµ níc.
2, TÝn dông Nhµ Níc:
a, Thùc tr¹ng :
10
_TÝn dông Nhµ níc lµ quan hÖ vay mîn cã hoµn tr¶ vèn vµ l·i sau mét thêi
gian nhÊt ®Þnh gi÷a Nhµ níc víi c¸c tæ chøc kinh tÕ trong níc, gi÷a Nhµ níc
víi c¸c tÇng líp d©n c, gi÷a Nhµ níc víi chÝnh phñ c¸c níc kh¸c...
H×nh thøc nµy ®îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc Nhµ níc ph¸t hµnh c«ng tr¸i
b»ng thãc, b»ng vµng, b»ng tiÒn ®Ó vay d©n khi ng©n s¸ch Nhµ níc thiÕu hôt.
_N¨m 2003 thùc hiÖn chñ tr¬ng cña ChÝnh phñ, Bé Tµi chÝnh ®· ph¸t hµnh
nhiÒu lo¹i tr¸i phiÕu chÝnh phñ th«ng qua kho b¹c Nhµ Níc (KBNN), ®· huy
®éng ®îc 26.500 tû ®ång ( trong ®ã: tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ níc ®Ó bï ®¸p béi
chi ng©n s¸ch Nhµ níc : 16.000 tû ®ång; c«ng tr¸i gi¸o dôc: 2.500 tû ®ång;
Tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn ®Çu t theo kÕ ho¹ch ng©n s¸ch: 3.000 tû ®ång;
Tr¸i phiÕu c¸c c«ng tr×nh giao th«ng, thuû lîi quan träng cña ®Êt níc: 5.000 tû
®ång ) vµ Quü hç trî ph¸t triÓn ( Quü HTPT) ®· huy ®éng ®îc gÇn 5.600 tû
®ång (®¶m b¶o nguån vèn vay cho ®Çu t ph¸t triÓn vµ thùc hiÖn c¸c môc tiªu
quan träng cña ®Êt níc.
Nh×n chung tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ph¸t hµnh hiÖn nay cã rÊt nhiÒu u ®iÓm vµ
lîi thÕ so víi c¸c lo¹i tr¸i phiÕu x©y dùng Tæ Quèc ®· ph¸t hµnh trong nh÷ng
n¨m võa qua.
_VÒ tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®Ó huy ®éng vèn cho c¸c c«ng tr×nh giao th«ng,
thuû lîi ®îc ph¸t hµnh trong n¨m 2003 ®ång thêi b»ng c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ ,
nh»m më réng ph¹m vi thu hót c¸c nguån néi lùc, kÓ c¶ kiÒu hèi vµ ngäai tÖ
cña c¸c tæ chøc kinh tÕ ®ang t¹m thêi göi ë níc ngoµi víi l·i suÊt rÊt thÊp vµ
kh«ng æn ®Þnh. VÒ kú h¹n tr¸i phiÕu, cã hai lo¹i chñ yÕu lµ 5 n¨m vµ 10 n¨m,
®ång thêi ChÝnh phñ cho phÐp Bé Tµi chÝnh lùa chän c¸c lo¹i kú h¹n ng¾n h¬n
vµ dµi h¬n ®Ó ®¶m baá huy ®éng thuËn lîi, phï hîp víi t×nh h×nh cña thÞ trêng
vèn. VÒ l·i suÊt tr¸i phiÕu, ph¶i t«n träng quy luËt kh¸ch quan cña thÞ trêng ,
theo ®ã c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ph¸t hµnh díi h×nh thøc ®Êu thÇu hoÆc b¶o l·nh, l·i
suÊt tr¸i phiÕu ®îc h×nh thµnh trong quan hÖ cung cÇu cña tõng phiªn hoÆc
tõng ®ît ph¸t hµnh. §èi víi tr¸i phiÕu ph¸t hµnh qua hÖ thèng kho b¹c Nhµ níc, l·i suÊt bao giê còng ®îc quy ®Þnh thÊp h¬n hoÆc t¬ng ®¬ng víi l·i suÊt
huy ®éng vèn b×nh qu©n cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i Nhµ níc. VÒ ®èi tîng
mua tr¸i phiÕu: cã sù ph©n biÖt ®¸ng kÓ gi÷a hai h×nh thøc b¸n bu«n vµ b¸n lÎ.
§èi víi tr¸i phiÕu ph¸t hµnh díi h×nh thøc ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ( b¸n bu«n ),
®èi tîng mua tr¸i phiÕu chØ trong ph¹m vi c¸c tæ chøc tµi chÝnh-tÝn dông ®· ®îc cÊp phÐp lµ thµnh viªn cña thÞ trêng ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh tr¸i phiÕu, hiÖn
nay cã tÊt c¶ 32 ®¬n vÞ lµ thµnh viªn chÝnh thøc gåm 14 ng©n hµng th¬ng m¹i ,
9 c«ng ty chøng kho¸n, 8 c«ng ty b¶o hiÓm vµ Quü ®Çu t ph¸t triÓn ®« thÞ TP.
Hå ChÝ Minh. §iÓm míi trong cÊu tróc ®Êu thÇu tr¸i phiÕu chÝnh phñ lÇn nµy
lµ c¸c c¸ nh©n vµ tæ chøc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña thÞ trêng nhng vÉn ®îc
tham gia ®Êu thÇu gi¸n tiÕp díi h×nh thøc hïn vèn vµ ph©n phèi khèi lîng tr¸i
phiÕu tróng thÇu qua mét ®¬n vÞ thµnh viªn chÝnh thøc. §ång thêi ®îc ph©n
chia mét phÇn phÝ ®Êu thÇu tr¸i phiÕu b»ng 0,05 % tÝnh trªn khèi lîng tr¸i
phiÕu tróng thÇu ®îc ph©n phèi. ViÖc quy ®Þnh nép tiÒn ký quü 0,5% tÝnh trªn
khèi lîng ®Æt thÇu còng ®· ®îc xo¸ bá. Nh÷ng quy ®Þnh míi nµy t¹o nªn søc
hÊp dÉn ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông võa vµ nhá cã thÓ tham gia ®Êu thÇu vµ ph©n
phèi tr¸i phiÕu. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p nãi trªn, hy väng thÞ trêng ®Êu thÇu vµ
b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ trong thêi gian tíi ho¹t ®éng hiÖu
qu¶ vµ s«i ®éng h¬n. §èi víi tr¸i phiÕu ph¸t hµnh qua hÖ thèng Kho b¹c Nhµ
níc ( b¸n lÎ ), ®èi tîng mua tr¸i phiÕu ®îc më réng tíi tÊt c¶ c¸c c¸ nh©n, ®¬n
vÞ c¬ quan vµ c¸c tæ chøc thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ ( trõ c¸c thµnh viªn
cña thÞ trêng ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ), ®iÒu nµy sÏ t¹o ®iÒu
kiÖn cho mäi thµnh viªn trong x· héi cã c¬ héi ®Çu t vµo tr¸i phiÕu ChÝnh
phñ- mét c«ng cô nî cã ®é tin cËy cao nhÊt.
_Ngoµi ra, trong n¨m 2003 chÝnh phñ cßn ph¸t hµnh c«ng tr¸i gi¸o dôc-mét
chÝnh s¸ch cã ý nghÜa lín vÒ x· héi, u viÖt cao vÒ kinh tÕ. Môc ®Ých cña ®ît
11
ph¸t hµnh c«ng tr¸i lÇn nµy lµ kªu gäi c¸c tÇng líp d©n c, c¸c doanh nghiÖp
lín dµnh mét phÇn vèn cïng Nhµ níc ®Çu t cho c¸c tØnh miÒn nói, T©y
Nguyªn vµ c¸c tØnh cã nhiÒu khã kh¨n ®Ó thùc hiÖn môc tiªu kh«ng cßn phßng
häc 3 ca, kh«ng cßn phßng häc tranh tre, nøa l¸, kiªn cè ho¸ trêng häc.Nãi
gän l¹i, c«ng tr¸i gi¸o dôc gãp phÇn ®¸ng kÓ ®Ó ph¸t triÓn sù nghiÖp gi¸o dôc mét quèc s¸ch mµ nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø 9 ®· ®Ò ra, t¹o
cho con em chóng ta ë nh÷ng vïng khã kh¨n cã ®iÒu kiÖn häc tËp tèt h¬n
hiÖn nay. Bªn c¹nh môc ®Ých vµ ý nghÜa hÕt søc thiÕt thùc nh vËy,®ît ph¸t
hµnh c«ng tr¸i cßn lµ mét h×nh thøc huy ®éng vèn, do vËy cÇn ph¶i cã nh÷ng
yÕu tè hÊp dÉn ngêi mua, mét trong nh÷ng yÕu tè ®ã lµ ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh
thøc vµ mÖnh gi¸ c«ng tr¸i. C«ng tr¸i ®îc ph¸t hµnh díi hai h×nh thøc: thø
nhÊt lµ c«ng tr¸i kh«ng ghi tªn, in tríc mÖnh gi¸, cã 11 lo¹i mÖnh gi¸ kh¸c
nhau, tõ thÊp nhÊt lµ 50 ngµn ®ång ®Õn cao nhÊt lµ100 triÖu ®ång ; thø hai lµ
c«ng tr¸i cã ghi tªn, kh«ng in tríc mÖnh gi¸. C«ng tr¸i cã ghi tªn chØ sö dông
®èi víi c¸c trêng hîp c¸ nh©n, tæ chøc mua c«ng tr¸i cã gi¸ trÞ tèi thiÓu lµ 50
triÖu ®ång vµ gi¸ trÞ tèi ®a lµ 10 tû ®ång. ViÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc vµ
mÖnh gi¸ c«ng tr¸i nh trªn ch¾c ch¾n sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c tæ
chøc, c¸ nh©n trong viÖc lùa trän h×nh thøc mua c«ng tr¸i phï hîp víi nhu
cÇu vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña m×nh.
VÒ nguyªn t¾c, viÖc mua c«ng tr¸i lµ hoµn toµn tù nguyÖn trªn c¬ së Ých níc
lîi nhµ, tiÒn mua c«ng tr¸i ®ù¬c Nhµ níc ®¶m b¶o gi¸ trÞ vµ thùc sù cã l·i.
Theo nguyªn t¾c nµy, l·i suÊt quy ®Þnh cho ®ît ph¸t hµnh nµy lµ 8% / n¨m
( bao gåm møc trît gi¸ vµ tû lÖ l·i suÊt 1,5%/n¨m ) vµ l·i suÊt tÝnh cho 5 n¨m
lµ 40%. Trêng hîp møc trît gi¸ thùc tÕ trong 5 n¨m céng l·i suÊt 5 n¨m
( 1,5%/n¨m*5 =7,5%) lín h¬n 40% th× ngêi së h÷u c«ng tr¸i sÏ ®îc Nhµ níc
bï chªnh lÖch; trêng hîp ngîc l¹i, thÊp h¬n 40% th× ngêi chñ së h÷u c«ng tr¸i
vÉn ®îc hëng l·i suÊt 40% nh ghi trªn phiÕu c«ng tr¸i ®· ph¸t hµnh. Víi ®é
rñi ro thÊp, l·i suÊt ®îc x¸c ®Þnh phï hîp víi tû lÖ trît gi¸ thùc tÕvµ kh«ng
ph¶i nép thuÕ thu nhËp ®èi víi tiÒn l·i nhËn ®îc, c«ng tr¸i gi¸o dôc lµ mét
h×nh thøc ®©ï t an toµn vµ kh¸ hiÖu qu¶ so víi c¸c c«ng cô ®Çu t kh¸c hiÖn
nay.
Cßn vÒ viÖc thanh to¸n tiÒn gèc vµ tiÒn l·i c«ng tr¸i do hÖ thèng Kho b¹c
Nhµ níc thùc hiÖn theo nguyªn t¾c: TiÒn gèc ®îc thanh to¸n 1 lÇn khi ®Õn h¹n
(60 th¸ng ).Trêng hîp ®Õn h¹n mµ chñ së h÷u cha ®Õn thanh to¸n, Kho bac
Nhµ níc b¶o lu c¶ gèc vµ l·i c«ng tr¸i trªn mét tµi kho¶n riªng vµ kh«ng tÝnh
l·i trong thêi gian qu¸ h¹n thanh to¸n. Trêng hîp chñ së h÷u cã khã kh¨n ®Æc
biÖt hoÆc rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng ( nh thiªn tai, ho¶ ho¹n...) ®îc cÊp chñ qu¶n, c¬
quan qu¶n lý trùc tiÕp hoÆc chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng x¸c nhËn, Kho b¹c Nhµ níc sÏ gi¶i quyÕt thanh to¸n tríc thêi h¹n; TiÒn l·i c«ng tr¸i ®îc thanh to¸n mét
lÇn khi ®Õn h¹n cïng tiÒn gèc. Trêng hîp thanh to¸n tríc h¹n, l·i suÊt ®îc tÝnh
nh sau: NÕu thêi gian mau c«ng tr¸i cha ®ñ 12 th× kh«ng ®îc hëng l·i; NÕu
thêi gian mua c«ng tr¸i tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn díi 24 th¸ng th× ®îc hëng l·i lµ
8%; NÕu thêi gian mua c«ng tr¸i tõ ®ñ 24 th¸ng ®Õn díi 36 th¸ng th× ®îc hëng
l·i lµ 16%; NÕu thêi gian mua c«ng tr¸i tõ ®ñ 36 th¸ng ®Õn díi 48 th¸ng th× ®îc hëng l·i lµ 24%; NÕu thêi gian mua c«ng tr¸i tõ ®ñ 48 th¸ng ®Õn díi 60
th¸ng th× ®îc hëng l·i lµ 32%. C¸ch thøc thanh to¸n rÊt linh ho¹t vµ thuËn lîi
cho ngêi së h÷u c«ng tr¸i. §èi víi c«ng tr¸i kh«ng ghi tªn , khi ®Õn h¹n sÏ ®îc
thanh to¸n t¹i bÊt kú Kho b¹c nµo trªn c¶ níc. Riªng ®èi víi c«ng tr¸i cã ghi
tªn vµ c«ng tr¸i thanh to¸n tríc h¹n th× sÏ ®îc thanh to¸n t¹i Kho b¹c Nhµ níc
n¬i ph¸t hµnh.
_Ngoµi ra, trong n¨m 2003 Bé Tµi chÝnh cßn cho phÐp chÝnh quyÒn c¸c ®Þa
ph¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ níc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn ®Çu
t, nh TP Hå ChÝ Minh ph¸t hµnh 2.000 tû ®ång tr¸i phiÕu ®« thÞ cho c¸c dù ¸n
h¹ tÇng quan träng thiÕt yÕu cña thµnh phè; Tæng c«ng ty dÇu khÝ ph¸t hµnh
12
300 tû ®ång tr¸i phiÕu dÇu khÝ ®Ó bæ sung vèn triÓn khai mét sè dù ¸n lín cña
ngµnh.
_Víi kÕt qu¶ nh vËy, trong n¨m qua thÞ trêng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®· cã bíc ph¸t triÓn tÝch cùc, khèi lîng ph¸t hµnh t¨ng gÊp h¬n 2 lÇn so víi n¨m 2002
vµ ®¹t møc 3% GDP (kh«ng kÓ tÝn phiÕu).H¬n n÷a, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ
®· trë thµnh nguån cung øng hµng ho¸ quan träng cho thÞ trêng vèn, trong ®ã
riªng thÞ trêng chøng kho¸n tËp trung, tr¸i phiÕu ChÝnh phñ chiÕm gÇn 90%
gi¸ trÞ chøng kho¸n niªm yÕt trªn thÞ trêng (11.000 tû ®ång/12.277 tû ®ång);
gi¸ trÞ giao dÞch tr¸i phiÕu ®¹t 2.300 tû ®ång, b»ng 85% tæng gi¸ trÞ giao dÞch
cña thÞ trêng. Th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®· huy ®éng ®îc mét lîng vèn
kh¸ lín vµ ®îc sö dông cho c¸c môc tiªu kinh tÕ- x· héi quan träng, c¸c c«ng
tr×nh thiÕt yÕu cña nÒn kinh tÕ, nh hÖ thèng giao th«ng ( §êng Hå ChÝ Minh
giai ®o¹n 2, Quèc lé 6, hÖ thèng Quèc lé 4...), c¸c c«ng tr×nh thuû lîi lín
( nhµ m¸y thuû ®iÖn S¬n La, Na Hang), kiªn cè ho¸ trêng häc, xo¸ líp häc 3
ca, tranh tre, nøa l¸...
b, H¹n chÕ:
_KÓ tõ n¨m 2000, mét ph¬ng thøc ph¸t hµnh míi hiÖn ®¹i, ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu ChÝnh phñ th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n ( TTGDCK ), ®ång thêi
còng lµ kªnh ph¸t hµnh tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n chñ yÕu cña tr¸i phiÕu
ChÝnh phñ ®èi víi nhiÒu níc cã thÞ trêng vèn ph¸t triÓn trªn thÕ giíi ®· ®îc
h×nh thµnh ë ViÖt Nam. Tuy nhiªn, cho ®Õn nay, viÖc huy ®éng tr¸i phiÕu
ChÝnh phñ th«ng qua TTGDCK vÉn cha ph¸t huy ®îc t¸c dông thùc sù cña
m×nh. Lîng huy ®éng th«ng qua ®Êu thÇu vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh cßn qu¸
khiªm tèn so víi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ qua c¸c kªnh kh¸c. Nãi c¸ch
kh¸c, kªnh huy ®éng th«ng qua hÖ thèng c¸c chi nh¸nh Kho b¹c ®îc ®¸nh gi¸
lµ kh«ng kh«ng hiÖn ®¹i vµ kh«ng hiÖu qu¶ th× l¹i vÉn gi÷ vai trß chñ ®¹o,
trong khi TTGDCK víi mét c¬ së h¹ tÇng t¬ng ®èi ®Çy ®ñ vµ víi sù gãp mÆt
cña c¸c trung gian tµi chÝnh chñ yÕu trªn thÞ trêng th× l¹i cha thùc sù v¬n lªn
vµ chiÕm ®îc vÞ trÝ then chèt cña m×nh.
_ §a sè c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ph¸t hµnh ®Òu cã thêi h¹n t¬ng ®èi
dµi, víi thêi h¹n tèi thiÓu lµ 5 n¨m vµ tèi ®a lªn tíi 15 n¨m ( tr¸i phiÕu Quü hç
trî ph¸t triÓn). §Ó tr¸i phiÕu nµy ph¸t hµnh thµnh c«ng trªn thÞ trêng chøng
kho¸n th× cÇn ph¶i cã mét thÞ trêng thø cÊp cho c¸c ho¹t ®éng giao dÞch cña
tr¸i phiÕu nµy. Tuy nhiªn, TTGDCK l¹i kh«ng ph¶i lµ mét ®Þa ®iÓm lý tëng ®Ó
tiÕn hµnh c¸c giao dÞch tr¸i phiÕu do c¸c quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ lîng giao dÞch,
gi¸ ®Æt mua, ®Æt b¸n vµ khíp gi¸.
§ång thêi, viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ cã thêi h¹n t¬ng ®èi dµi
còng g©y ra mét sè t¸c dông tiªu cùc kh¸c. Tuy ®· cã nhiÒu c¶i tiÕn trong ph¬ng thøc thanh to¸n, nhng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ vÉn cha thÓ s¸nh víi c¸c h×nh
thøc tÝn dông kh¸c trong nÒn kinh tÕ. Mäi nhµ kinh tÕ ®Òu quan niÖm r»ng
®ång tiÒn ngµy h«m nay cã gi¸ trÞ h¬n so víi ®ång tiÒn ngµy mai, do ®ã sù
cøng nh¾c trong kh¶ n¨ng thanh to¸n sÏ kÐm thu hót sù ®Çu t.
_C¬ chÕ xÕp h¹ng tÝn nhiÖm vµ ph©n thø h¹ng ph¸t hµnh cho ®Õn nay vÉn
cha tån t¹i ë ViÖt Nam. §iÒu nµy ¶nh hëng ®Æc biÖt tiªu cùc ®Õn kh¶ n¨ng
ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ChÝnh phñ do nhµ ®Çu t lu«n mong muèn thu ®îc lîi
nhuËn cao nhÊt. Trong ®iÒu kiÖn rñi ro gÇn nh kh«ng cã th× râ rµng l·i suÊt cña
tr¸i phiÕu ChÝnh phñ sÏ trë nªn kÐm hÊp dÉn. Nguyªn nh©n cña sù bÊt cËp nµy
cã lÏ mét phÇn lµ do t×nh tr¹ng cßn t¬ng ®èi bao biÖn cña ChÝnh phñ. Mét khi
cßn cã thÓ dùa vµo c¸c nguån vèn u ®·i kh¸c th× ch¾c ch¾n c¸c doanh nghiÖp
sÏ cßn cha muèn tù m×nh t×m kiÕm nguån huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu. Mét khi vèn cßn ®îc tiÕp tôc b¬m vµo c¸c doanh
nghiÖp nµy sÏ cßn cha muèn ra c«ng khai vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cña m×nh .
_ T×nh tr¹ng lÞch ph¸t hµnh chång chÐo gi÷a c¸c chñ thÓ ph¸t hµnh ( Kho
b¹c Nhµ níc vµ Quü hç trî ph¸t triÓn ) vÉn cßn tån t¹i khiÕn cho hiÖu qu¶ vèn
13
cha cao. C¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng kh«ng râ rµng vµ chÆt chÏ gi÷a chñ thÓ
ph¸t hµnh ( Bé Tµi chÝnh ) víi c¬ quan nh Bé kÕ ho¹ch ®Çu t, ng©n hµng Nhµ
níc,c¬ quan qu¶n lý thÞ trêng...trong x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t hµnh còng ®·
h¹n chÕ ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng thµnh c«ng trong ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ.
c, Gi¶i ph¸p:
§Ó hoµn thµnh môc tiªu huy ®éng vèn ®· ®Ò ra , trong thêi gian tíi cÇn
triÓn khai ®ång bé c¸c gi¶i ph¸p sau:
_Thø nhÊt, ®a d¹ng ho¸ c¸c chñ thÓ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ; g¾n
tr¸ch nhiÖm cña chñ thÓ ph¸t hµnh víi tr¸ch nhiÖm qu¶n lý, sö dông vµ thanh
to¸n tr¸i phiÕu khi ®Õn h¹n. KBNN thùc hiÖn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng
vèn ®Çu t c¸c c«ng tr×nh thuéc ph¹m vi c©n ®èi cña NSNN; Quü HTPT ph¸t
hµnh tr¸i phiÕu huy ®éng vèn cho tÝn dông ®Çu t ph¸t triÓn cña Nhµ níc; c¸c tæ
chøc tµi chÝnh, tÝn dông ®îc uû quyÒn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu cho c¸c c«ng tr×nh
theo môc tiªu chØ ®Þnh cña chÝnh phñ; doanh nghiÖp trùc tiÕp ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu ®ùoc chÝnh phñ b¶o l·nh.
_Thø hai, tiÕp tôc më réng quyÒn h¹n cho chÝnh quyÒn c¸c ®Þa ph¬ng,c¸c
DNNN trong viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng theo nguyªn t¾c tù vay, tù
tr¶, phï hîp víi quy ®Þnh cña luËt NSNN vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña
Nhµ níc.
_Thø ba, n©ng cao chÊt lîng c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
trªn toµn thÞ trêng kÕt hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t hµnh cña tõng chñ thÓ hµng n¨m.
C¶i tiÕn c¬ chÕ ph¸t hµnh vµ thanh to¸n tr¸i phiÕu chÝnh phñ theo híng gi¶m
dÇn khèi lîng b¸n lÎ, t¨ng khèi lîng b¸n bu«n; më réng viÖc ph¸t hµnh tr¸i
phiÕu th«ng qua thÞ trêng chøng kho¸n tËp trung díi h×nh thøc ®Êu thÇu vµ b¶o
l·nh ph¸t hµnh.
_Thø t, thèng nhÊt c¸c chuÈn mùc vÒ ph¸t hµnh vµ thanh to¸n cña c¸c chñ
thÓ ph¸t hµnh vµ c¸c lo¹i tr¸i phiÕu ( ph¬ng thøc ph¸t hµnh, h×nh thøc, mÖnh
gi¸, lu ký , niªm yÕt, giao dÞch...) ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn cña thÞ trêng
tr¸i phiÕu trong nø¬c, phï hîp víi c¸c tiªu chuÈn cña thÞ trêng chøng kho¸n
vµ th«ng lÖ quèc tÕ.
_Thø n¨m, cñng cè vµ n©ng cao chÊt lîng ho¹t ®éng cña thÞ trêng chøng
kho¸n; n©ng cao hÖ thèng c¬ së vËt chÊt vµ thanh to¸n, bï trõ chøng kho¸n.
Ph¸t triÓn m¹nh hÖ thèng c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty qu¶n lý quü ®Çu t, c¸c
quü ®Çu t chøng kho¸n vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian kh¸c ®Ó t¹o cÇu
nèi trong viÖc ph¸t triÓn cña thÞ trêng trai phiÕu.
_Thø s¸u, më réng ®èi tîng tham gia mua tr¸i phiÕu theo tõng ph¬ng thøc
ph¸t hµnh tíi møc tèi ®a; ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó thu hót c¸c nhµ
®Çu t, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ ®Çu t cã tæ chøc.
H¬n n÷a, ®Ó thùc hiÖn tèt c¸c gi¶i ph¸p nªu trªn, Bé tµi chÝnh cÇn ban
hµnh ®ång bé hÖ thèng c¸c v¨n b¶n híng d©n NghÞ ®Þnh sè 141/2003/N§-CP
ngay tõ c¸c th¸ng ®Çu n¨m 2004; X©y dùng vµ c«ng bè kÕ ho¹ch ph¸t hµnh cô
thÓ cho tõng kªnh; phèi hîp ®ång bé gi÷a c¸c kªnh huy ®éng vèn cña Nhµ níc, thùc hiÖn c¬ chÕ ®iÒu hµnh thèng nhÊt,linh ho¹t b¸m s¸t diÔn biÕn l·i suÊt
trªn thÞ trêng; Phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c c¬ quan cã liªn quan ®Ó hoµn thiÖn
khung ph¸p lý vÒ nghiÖp vô ph¸t hµnh; §Èy m¹nh tiÕn ®é gi¶i ng©n, t¨ng cêng
c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc sö dông nguån vèn tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu
chÝnh phñ, kiªn quyÕt kh«ng ®Ó x¶y ra t×nh tr¹ng l·ng phÝ, tiªu cùc lµm thÊt
tho¸t tiÒn, tµi s¶n cña Nhµ níc vµ cña nh©n d©n.
3, TÝn dông nh©n d©n:
Nh ®· nãi ë trªn tÝn dông nh©n d©n lµ h×nh thøc cã vai trß bæ sung cho
tÝn dông ng©n hµng vÒ huy ®éng vµ cho vay chñ yÕu ë n«ng th«n. Nªn thÞ trêng chñ yÕu cña hÖ thèng tÝn dông nh©n d©n lµ kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng
th«n vµ n«ng d©n.
a,Thùc tr¹ng:
14
Thùc hiÖn chñ tr¬ng x©y dùng thÝ ®iÓm m« h×nh quü tÝn dông nh©n d©n
theo QuyÕt ®Þnh sè 390 TTg ngµy 27-7-1993 cña thñ tíng chÝnh phñ, ®Õn 3112-2000, c¶ níc cã 959 quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së tõ cÊp x·, phêng trªn ®Þa
bµn 53/61 tØnh, thµnh phè.Víi nguyªn t¾c tù nguyÖn, tù chñ , tù chÞu tr¸ch
nhiÖm, c¸c quü ®· kÕt n¹p ®îc 767 ngµn thµnh viªn chñ yÕu lµ c¸c hé gia ®×nh
ë n«ng th«n, nh»m huy ®éng vµ cho vay vèn trªn ®Þa bµn x· phêng lµ chñ yÕu.
§Õn nay, c¸c quü ®· cã nguån vèn ho¹t ®éng ®¹t 2678 tØ ®ång, trong ®ã
nguån vèn huy ®éng ®¹t 1723 tØ ®ång chiÕm tû träng 63,9% so víi tæng sè
nguån vèn ho¹t ®éng ( vèn ®iÒu lÖ cã 173,926 tØ ®ång). T¹o ®îc nguån vèn
c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ®· kh«ng ngõng më réng cho vay.HiÖu qu¶
ho¹t ®éng cã thÓ ®¸nh gi¸ kh¸t qu¸t trªn mét sè mÆt díi ®©y:
_Thñ tôc ®¬n gi¶n,huy ®éng vèn vµ cho vay nh÷ng mãn nhá phï hîp víi
kinh tÕ hé gia ®×nh ë n«ng th«n.
Kinh tÕ hé gia ®×nh ë n«ng th«n níc ta hiÖn nay cã ®êi sèng kh¸ h¬n so víi
tríc, nhng phÇn lín thu nhËp vÉn cßn thÊp, chØ ®ñ tiªu dïng vµ cha cã
tÝch luü lín. Nh÷ng hé dµnh giôm ®îc chót vèn còng ng¹i mang ®Õn göi ng©n
hµng; hoÆc cã nh÷ng hé cÇn vµi ba tr¨m ngµn ®ång ®Ó mua con gièng hoÆc
ph©n bãn còng ng¹i ®i vay ng©n hµng, v× vay ngoµi tuy l·i suÊt cao nhng
nhanh chãng, thñ tôc ®¬n gi¶n, ®ì phiÒn hµ. C¸c quü tÝn dông nh©n d©n ra ®êi
lµm chøc n¨ng huy ®éng vµ cho vay vèn t¹i chç lµ rÊt phï hîp. §Õn nay m«
h×nh nµy ®ang ho¹t ®éng vµ ngµy cµng cã hiÖu qu¶. Tæng sè d nî cho vay lµ
2345,059 tØ ®ång vµ 711769 lît thµnh viªn ®îc vay vèn ; d nî b×nh qu©n mét
quü cho vay lµ 2,454 tØ ®ång. NhiÒu tØnh cã sè quü ho¹t kh¸ nh Hµ T©y: 75
quü, Th¸i B×nh :78 quü , H¶i D¬ng :74 quü... NhiÒu quü tÝn dông nh©n c¬ së,
do tæ chøc qu¶n lý tèt nªn ®· kÕt n¹p ®îc nhiÒu thµnh viªn, doanh sè huy ®éng
vèn vµ cho vay ngµy cµng t¨ng. Cïng víi c¸c nguån vèn kh¸c ,c¸c quü tÝn
dông nh©n d©n ®· gióp hµng triÖu hé n«ng d©n ë kh¾p c¸c n¬i trong c¶ níc
chñ ®éng s¶n xuÊt, chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång, con vËt nu«i, gãp phÇn t¹o
thªm viÖc lµm cho hµng v¹n lao ®éng ë n«ng th«n vµ cã nhiÒu m« h×nh tæ
chøc qu¶n lý giái. Sè thµnh viªn tham dù quü tÝn dông nh©n d©n ngµy cµng
t¨ng : Th¸i B×nh cã 61099 thµnh viªn (b×nh qu©n 782 thµnh viªn/ quü), Hµ T©y
cã 52035 thµnh viªn (b×nh qu©n 693 thµnh viªn/quü) , An Giang cã 74029
thµnh viªn (b×nh qu©n 2874 thµnh viªn/quü).Quü tÝn dông nh©n d©n ë nhiÒu
tØnh ®· khai th¸c ®îc tiÒm n¨ng trong nh©n d©n, huy ®éng vèn kh¸: Hµ T©y
®¹t 197 tØ ®ång , Kiªn Giang 235 tØ ®ång ,An Giang 221 tØ ®ång. C¸c quü tÝn
dông nh©n d©n cã nhiÒu gi¶i ph¸p linh ho¹t nh c¶i tiÕn thñ tôc göi tiÒn, lÜnh
tiÒn gän nhÑ, nhËn tiÒn göi c¶ nh÷ng kho¶n nhá, lµm viÖc ngoµi giê, t¹o ®iÒu
kiÖn thuËn lîi cho bµ con n«ng d©n khi giao dÞch. Qua thùc tiÔn ë Th¸i B×nh
cho thÊy kh«ng cã tæ chøc tÝn dông nµo cña Nhµ Níc "b¸n lÎ" tèt h¬n c¸c quü
tÝn dông nh©n d©n; u thÕ cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n lµ cho vay vèn nhanh
h¬n, kÞp thêi, Ýt thñ rôc rêm rµ, phï hîp víi t©m lý ngêi n«ng d©n.
Trong thÞ trêng tµi chÝnh, tiÒn tÖ ë níc ta hiÖn nay, nhÊt lµ ë nh÷ng vïng
kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, cã rÊt nhiÒu c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng vµ cã
nhiÒu nguån vèn cña Nhµ Níc ®Çu t. Hä c¹nh tranh nhau tõng kh¸ch hµng ®Ó
huy ®éng tõng ®ång vèn cho vay. C¸c quü tÝn dông nh©n d©n ra ®êi tëng nh
kh«ng trô næi, nhng sau thêi gian ho¹t ®éng, phÇn lín c¸c quü ®· cã l·i , b¶o
toµn ®îc vèn vµ tû lÖ nî qu¸ h¹n thÊp. Hµ T©y cã 11 quü kh«ng cã nî qu¸ h¹n.
Qua tæng kÕt n¨m 2000 phÇn lín c¸c quü cã thu nhËp kh¸ , mua s¾m vµ x©y
dùng ®îc trô së lµm viÖc. NhiÒu quü cã sè d nguån vèn vµ cho vay ngµy cµng
t¨ng. §¸ng chó ý lµ cã quü huy ®éng vèn kh«ng ®ñ ®Ó cho vay nh ë x· D¬ng
LiÔu, huyÖn Hoµi §øc ( Hµ T©y) do kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn , ng©n hµng
®¸p øng kh«ng ®ñ vèn ngêi d©n ph¶i ®i vay ngoµi víi l·i suÊt tõ 2 ®Õn 3%
th¸ng. T¹i B¾c Ninh ,c¸c hé lµng nghÒ nh ®å gç mü nghÖ, s¾t thÐp, nghÒ
giÊy... më réng kinh doanh, nªn c¸c quü tÝn dông nh©n d©n kh«ng huy ®éng
15
®ñ vèn ®Ó cho vay; Quü tÝn dông nh©n d©n ph¶i ®i vay quü trung ¬ng trªn 500
triÖu ®Ó tiÕp vèn cho c¸c quü c¬ së. T¹i nh÷ng ®Þa ph¬ng cã phßng giao dÞch
cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ho¹t ®éng, táng nh quü tÝn dông nh©n d©n kh«ng
thÓ ho¹t ®«ng næi, nhng thùc tÕ cho thÊy c¸c quü vÉn ph¸t triÓn tèt , ngµy
cµng thu hót nhiÒu hé thµnh viªn nhÊt lµ c¸c vïng n«ng th«n. Kh¸ch hµng ®Õn
víi c¸c quü tÝn dông nh©n d©n lµ tù do , b×nh ®¼ng, gÇn gòi bëi quan hÖ cña hä
lµ nh÷ng ngêi cïng hä téc, cïng trong th«n xãm. MÆt kh¸c, do kh«ng cã sù
chªnh lÖch l·i suÊt , kÓ c¶ vÒ tiÒn göi vµ tiÒn cho vay so víi c¸c ng©n hµng ,
nªn hä ®Õn giao dÞch víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i hay quü tÝn dông nh©n d©n
lµ tù nguyÖn , c¹nh tranh lµnh m¹nh kh«ng cã hiÖn tîng giµnh dËt kh¸ch hµng
cña nhau. §iÒu ®ã ®· lµm cho nh©n d©n tin tëng, kh«ng lo ph¶i chê ®îi nh
nh÷ng n¨m tríc ®©y khi ®Õn giao dÞch víi ng©n hµng. H¬n n÷a, c¸c quü tÝn
dông nh©n d©n cho vay c¶ nh÷ng mãn nhá, Ýt gÆp nh÷ng trêng hîp lõa ®¶o.
Ngêi d©n ®Õn giao dÞch víi c¸c quü ®îc phôc vô tËn t×nh chu ®¸o kÓ c¶ ngoµi
giê hµnh chÝnh. Ho¹t ®éng cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n võa b¶o ®¶m ®îc
t×nh c¶m xãm giÒng,võa t¹o lËp ®îc uy tÝn víi bµ con n«ng d©n bëi mang tÝnh
t¬ng trî, céng ®ång râ rÖt. Trªn mét ®Þa bµn, c¸c ng©n hµng tËp trung cho vay
nh÷ng sè tiÒn lín theo dù ¸n, cßn c¸c quü tÝn dông nh©n d©n phèi hîp cho vay
nh÷ng mãn nhá ®èi víi c¸c hé thµnh viªn. Sù kÕt hîp nµy cµng lµm cho thÞ trêng tµi chÝnh , tÝn dông ë n«ng th«n cµng thªm phong phó vµ hÊp dÉn.
_Vèn cho vay ®· tõng bíc gióp c¸c hé n«ng d©n chñ ®éng trong s¶n xuÊt,
t¨ng thªm thu nhËp, c¶i thiÖn ®êi sèng , tiÕp cËn víi kinh tÕ thÞ trêng vµ gãp
phÇn n©ng cao ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc ®ßan thÓ ë c¬ së.
Nhê cã c¸c quü tÝn dông nh©n d©n, hé n«ng d©n ®· chñ ®éng ®îc vèn ®Ó
s¶n xuÊt mïa vô,tÝnh to¸n trång c©y g×, nu«i con g× vµ h¹ch to¸n chi phÝ lêi l·i
cô thÓ h¬n. §èi víi nh÷ng hé s¶n xuÊt kihn doanh dich vô, nhê ®îc vay vèn
kÞp thêi cña quü tÝn dông nh©n d©n nªn ®· chñ ®éng h¬n trong viÖc chuÈn bÞ
nguån hµng kinh doanh phôc vô cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng; nhÊt lµ ë nh÷ng
vïng kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn nh ë An Giang, Kiªn Giang, Hµ T©y. C¸c tØnh
miÒn trung vµ T©y Nguyªn nh Qu¶ng TrÞ, L©m §ång, nh÷ng quü tÝn dông
nh©n d©n thÝ ®iÓm ®· cã t¸c dông rÊt lín ®èi víi kinh tÕ hé gia ®×nh ë n«ng
th«n.TØnh Qu¶ng TrÞ cã 11 quü tÝn dông nh©n d©n víi 8247 hé tham gia,
nguån vèn ho¹t ®éng lµ 22,479 tû ®ång vµ d nî cho vay lµ 21,114 tØ ®ång. Cã
thÓ nãi ph¬ng thøc cho vay tÝn chÊp lµ lµ chñ yÕu cña c¸c quü tÝn dông nh©n
d©n rÊt thuËn tiÖn cho bµ con n«ng d©n. C¸c hé kh«ng ph¶i lo ng¹i thñ tôc rêm
rµ khi ®i vay vèn. Nªn cã nh÷ng hé chuyÓn giao dÞch tõ ng©n hµng th¬ng m¹i
vÒ quü tÝn dông nh©n d©n. C¸n bé cña quü tÝn dông nh©n d©n gi¶i quyÕt cho
vay võa th«ng tho¸ng võa b¶o ®¶m c¸c nguyªn t¾c cho vay vµ thu håi ®îc nî.
Nî qu¸ h¹n cã n¬i, cã lóc cßn cao nhng chñ yÕu lµ do nh÷ng nguyªn nh©n
kh¸ch quan nh gÆp thiªn tai, dÞch bÖnh vµ ngêi vay vèn lu«n cã ý thøc tr¶ nî
trong c¸c giai ®o¹n sau.
Do ®ã hµng triÖu hé n«ng d©n ®· tiÕp cËn ®îc víi c¬ chÕ thÞ trêng, ®êi sèng
tõng bø¬c ®îc c¶i thiÖn. T¹i x· Phïng X¸, huyÖn Th¹ch ThÊt (Hµ T©y),nghÒ
s¶n xuÊt thÐp më ra nh mét c«ng trêng thñ c«ng; c¸c lß luyÖn thÐp, c¸n thÐp
®îc trang bÞ kh¸ hiÖn ®¹i. C¶ x· cã 46 « t« v©n t¶i chuyªn chë nguyªn liÖu vÒ
cho s¶n xuÊt vµ hµng ho¸ ®i tiªu thô t¹o thµnh mét vßng khÐp kÝn. Do s¶n
xuÊt ph¸t triÓn nªn nhu cÇu vèn t¨ng m¹nh, cã nh÷ng hé vay vèn cña quü tÝn
dông nh©n d©n ®Õn 40 triÖu ®ång. Nguån vèn cña quü chØ ®¸p øng ®îc 50%
nhu cÇu vèn vay cña nh©n d©n vµ quü tÝn dông nh©n d©n x· ph¶i thêng xuyªn
®i vay vèn cña quü tÝn dông nh©n d©n khu vùc tØnh. Nhê hÖ thèng quü tÝn
dông nh©n d©n ph¸t triÓn nªn ®· gi¶m h¼n t×nh tr¹ng cho vay nÆng l·i ë n«ng
th«n...
Qua tæng kÕt thÝ ®iÓm ®ång chÝ Gi¸m ®èc ng©n hµng th¬ng m¹i tØnh Hµ T©y
cho biÕt : ë mét sè x· cña huyÖn Phó Xuyªn , tríc ®©y cã nh÷ng hé thêng
16
xuyªn cho vay víi l·i suÊt 2% ®Õn 3% th¸ng, ®Õn nay kh«ng nh÷ng hä kh«ng
cho vay ®îc mµ cßn göi vèn vµo quü tÝn dông nh©n d©n ë c¬ së.
Vèn cho vay cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng sinh ho¹t cña c¸c ®oµn thÓ nh Héi n«ng d©n, Héi phô n÷, t¹o ra sù g¾n bã
mËt thiÕt gi÷a kinh tÕ hé víi vai trß cña c¸c ®oµn thÓ trong x· héi.
_HiÖu qu¶ cña m« h×nh tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c kiÓu míi ®ang tõng bíc ®îc kh¼ng ®Þnh.
Khi míi thµnh lËp, hÇu hÕt c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ®Òu ph¶i thuª,
mín trô së cña x· ®Ó lµm viÖc. §Õn nay, hÖ thèng quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së
trªn toµn quèc ho¹t ®éng tèt, cã tÝch luü vµ x©y ®îc trô së lµm viÖc khang
trang. PhÇn lín c¸c quü cã ph¬ng tiÖn ho¹t ®éng cÇn thiÕt nh kÐt s¾t, m¸y ®Õm
tiÒn, ®iÖn tho¹i, xe m¸y...,cã lÞch thêng trùc ®Ó tiÕp d©n. §iÒu ®ã ®· t¹o
niÒm tin cña nh©n d©n vµo tæ chøc míi nµy, nhÊt lµ ë vïng n«ng th«n khi kinh
tÕ hµng ho¸ ®ang b¾t ®Çu h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn.Thùc tÕ cho thÊy, c¸c quü
tÝn dông nh©n d©n ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ vµ ®· thu hót ®îc nhiÒu thµnh viªn
tham gia, chñ yÕu lµ c¸c hé n«ng d©n. MÆt kh¸c, ®îc sù chØ ®¹o cña cÊp uû vµ
chÝnh quyÒn c¸c cÊp, nhiÒu quü tÝn dông nh©n d©n ho¹t ®éng nh mét ng©n
hµng x·, kh¾c phôc ®îc nh÷ng mÆc c¶m do sù ®æ vì cña hÖ thèng c¸c hîp t¸c
x· tÝn dông tríc ®©y vµ t¹o ®µ ph¸t triÓn cho nh÷ng n¨m tíi. Thùc tiÔn còng ®·
chøng minh quü tÝn dông nh©n d©n lµ mét tæ chøc hîp t¸c tù nguyÖn cña
nh÷ng ngêi lao ®éng, tËp hîp nhau l¹i ®Ó gióp nhau vÒ vèn nh»m thóc ®Èy s¶n
xuÊt, kinh doanh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng. Quü tÝn dông nh©n d©n tån t¹i vµ ph¸t
triÓn trªn c¬ së së h÷u tËp thÓ cña nh÷ng ngêi lao ®éng, nªn thµnh viªn võa lµ
®ång chñ së h÷u vµ còng lµ kh¸ch hµng. T¹i nh÷ng n¬i cha cã quü tÝn dông
nh©n d©n, viÖc huy ®éng tiÒm lùc trong d©n cßn h¹n chÕ; mÆt kh¸c, ngêi d©n
ph¶i mÊt thêi gian ®i xa míi cã ®iÓm giao dÞch cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i;
h¬n n÷a, tÖ n¹n cho vay nÆng l·i ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn, ngêi d©n ph¶i ®i vay
ngoµi víi l·i suÊt cao.
Bªn c¹nh c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së, c¶ níc cßn cã 21 quü tÝn dông
nh©n d©n khu vùc ë c¸c tØnh víi tæng nguån vèn ho¹t ®éng lµ 547,516 tØ
®ång vµ 4339 thµnh viªn , trong ®ã vèn huy ®éng tiÒn göi lµ 206,393 tØ ®ång ,
d nî cho vay lµ 464,945 tØ ®ång. C¸c quü tÝn dông nh©n d©n khu vùc ®· chó ý
khai th¸c nguån vèn t¹i chç vµ bíc ®Çu ®iÒu hoµ vèn gi· c¸c quü tÝn dông
nh©n d©n c¬ së tõ n¬i thõa ®Õn n¬i thiÕu vèn, ®¸p øng nhu cÇu vèn cho quü tÝn
dông nh©n d©n c¬ së thµnh viªn.Quü tÝn dông nh©n d©n trung ¬ng víi tæng sè
vèn ho¹t ®éng lµ 479,736 tØ ®ång , d nî cho vay lµ 375,029 tØ ®ång. Víi vay
trß lµ tæ chøc ®Çu mèi hÖ thèng, quü tÝn dông nh©n d©n trung ¬ng ®· cã nhiÒu
cè g¾ng trong viÖc tranh thñ c¸c nguån vèn tõ c¸c tæ chøc tÝn dông, nguån
vèn trong vµ ngoµi níc ®Ó t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh cho c¶ hÖ thèng. Nh vËy, hÖ
thèng quü tÝn dông nh©n d©n ®· h×nh thµnh mèi liªn hÖ khÐp kÝn tõ trung ¬ng
®Õn c¬ së vµ ®ang t¹o ®µ cho tiÕn tr×nh ®æi míi kinh tÕ n«ng ngiÖp, n«ng th«n
níc ta.
b,Nh÷ng h¹n chÕ:
_VÒ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, gi¸m s¸t cña chñ së h÷u .
Bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm lîi thÕ ®Æc thï th× c¸c quü tÝn dông nh©n d©n l¹i
cã s½n trong m×nh nh÷ng ®iÓm yÕu néi t¹i vÒ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña chñ së
h÷u. Mçi quü tÝn dông nh©n d©n cã rÊt ®«ng thµnh viªn vµ thùc nguyªn t¾c
d©n chñ, tøc lµ mçi thµnh viªn chØ cã mét quyÒn biÓu quyÕt t¹i ®¹i héi thµnh
viªn, kh«ng phô thuéc vµo vèn ®ãng gãp cña hä lµ nhiÒu hay Ýt. ViÖc mçi
thµnh viªn kh«ng nªn ®ãng gãp qu¸ nhiÒu vèn vµo quü tÝn dông nh©n d©n ®Ó
nh»m tr¸nh sù lÖ thuéc cña quü vµo mét sè Ýt thµnh viªn , cã t¸c dông tr¸nh
cho quü tÝn dông nh©n d©n ph¶i chÞu søc Ðp ch¹y theo lîi nhuËn tèi ®a, nh»m
tr¶ cæ tøc cao nhÊt cho hä, nhng mÆt kh¸c l¹i lµm cho c¸c thµnh viªn, c¸c
17
®ång chñ së h÷u l¹i cã Ýt ®éng c¬ h¬n so víi mét ng©n hµng cæ phÇn ch¼ng
h¹n trong viÖc kiÓm so¸t, gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña quü tÝn dông.Ngoµi ra kh¸c
víi c¸c lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông kh¸c, thµnh viªn cña c¸c c¬ quan , bé m¸y
qu¶n lý, l·nh ®¹o, ®iÒu hµnh quü tÝn dông nh©n d©n nh héi ®ång qu¶n trÞ, ban
kiÓm so¸t , thµnh viªn ban ®iÒu hµnh ®Òu cã quyÒn ®îc vay tÝn dông cho chÝnh
m×nh , do ®ã rÊt dÔ cã nguy c¬ hÖ thèng gi¸m s¸t, kiÓm so¸t néi bé cña b¶n
th©n c¸c quü tÝn dông nh©n d©n kh«ng b¶o ®¶m ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, nguy
c¬ quü tÝn dông nh©n d©n bÞ l¹m dông c¸ nh©n lµ kh¸ cao, nÕu kh«ng cã mét
c¬ chÕ kiÓm tra, kiÓm so¸t, kiÓm to¸n chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶.
_VÒ vèn vµ quy m« ho¹t ®éng nhá.
Víi vèn tù cã thêng cÊp , quy m« nhá trong khi vÉn ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng
chi phÝ cè ®Þnh, ®¶m b¶o sè lîng nh©n sù tèi thiÓu th× mçi quü tÝn dông nh©n
d©n ®Æc biÖt thiÖt thßi, gÆp nhiÒu bÊt lîi trong ho¹t ®éng kinh doanh, nhÊt lµ
trong mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¹nh tranh. §Þa bµn ho¹t ®éng cña mét quü tÝn
dông nh©n d©n thêng bã hÑp trong mét khu vùc nhÊt ®Þnh, kinh tÕ kh«ng ®a
d¹ng, tÝnh thêi vô cao, khi thõa vèn th× c¶ ®Þa bµn thõa vµ khi thiÕu vèn th× c¶
®Þa bµn thiÕu.§ã còng lµ ®iÓm bÊt lîi cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n trong
viÖc ph¸t triÓn vµ t¨ng trëng ho¹t ®éng cña m×nh.Vèn Ýt vµ yÕu, quy m« ho¹t
®éng h¹n chÕ cña quü tÝn dông nh©n d©n sÏ thêng kÐo theo mét lo¹t c¸c bÊt lîi
kh¸c trong ho¹t ®éng nghiÖp vô cña mét tæ chøc tÝn dông nh: h¹n chÕ vÒ ®Çu
t c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i, khã kh¨n trong viÖc chuyªn m«n ho¸ còng nh
®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô. Râ rµng c¸c quü tÝn dông nhá bÐ tù m×nh
kh«ng thÓ cã kh¶ n¨ng thiÕt kÕ vµ cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c s¶n phÈm dÞch vô ng©n
hµng ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng t¨ng vµ ngµy cµng cao cña thµnh viªn vµ
kh¸ch hµng.
_VÒ kh¶ n¨ng chi tr¶ vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n:
C¸c quü tÝn dông nh©n d©n cßn cã ®iÓm yÕu rÊt ®¸ng kÓ vÒ kh¶ n¨ng b¶o
®¶m chi tr¶, kh¶ n¨ng thanh to¸n tøc thêi. §èi víi bÊt kú tæ chøc tÝn dông
nµo,vÊn ®Ò ph¶i quan t©m tríc hÕt lµ lu«n b¸o ®¶m kh¶ n¨ng chi tr¶ cña m×nh
t¹i bÊt kú thêi ®iÓm nµo.§ã chÝnh lµ uy tÝn cña mçi tæ chøc tÝn dông nãi chung
vµ ®Æc biÖt lµ mçi quü tÝn dông nh©n d©n nãi riªng. Së dÜ nguy c¬ rñi ro vÒ kh¶
n¨ng chi tr¶, kh¶ n¨ng s½n sµng thanh to¸n cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n lµ
kh¸ cao v× mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau ®©y: c¸c quü tÝn dông nh©n d©n
kh«ng ®îc, cha hay cßn l©u míi ®îc tham gia thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng,
kh«ng ®îc ng©n hµng Nhµ Níc t¸i cÊp vèn ; kh«ng ®îc trùc tiÕp kinh doanh
vay göi vèn víi c¸c quü tÝn dông nh©n d©n kh¸c, mµ ph¶i phô thuéc vµo sù
®iÒu hoµ vèn th«ng qua c¸c quü tÝn dông ®Çu mèi khu vùc vµ trung ¬ng; qui
m« ho¹t ®éng nhá, ¸p lùc kinh doanh lín, dÉn ®Õn tØ lÖ d nî so víi tæng nguån
vèn ho¹t ®éng cao, tØ lÖ vèn kh¶ dông cßn l¹i thÊp; uy tÝn ho¹t ®éng cha cao,
dÔ bÞ kh¸ch hµng rót tiÒn ®ét ngét; viÖc qu¶n lý, ®iÒu hµnh, ®iÒu tiÕt vèn kh¶
dông kÐm, c¸c quü tÝn dông nh©n d©n thêng ë xa c¸c ®« thÞ lín, c¸c trung t©m
ng©n hµng tµi chÝnh, ®ßi hái ph¶i cã mét hÖ thèng thanh to¸n néi bé ho¹t ®éng
tèt, hiÖu qu¶.
_Tr×nh ®é qu¶n lý vµ chuyªn m«n ho¸ cña c¸n bé cßn nhiÒu h¹n chÕ:
Mét thiÖt thßi lín n÷a cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n lµ ho¹t ®éng ë khu
vùc n«ng th«n, tr×nh ®é, mÆt b»ng kinh tÕ, v¨n ho¸ nãi chung cßn thÊp, kh«ng
b»ng khu vùc thµnh phè, ®« thÞ nªn c¸c quü tÝn dông nh©n d©n cã nhiÒu bÊt lîi
trong viÖc t×m kiÕm vµ x©y dùng mét ®éi ngò c¸n bé ®iÒu hµnh cã tr×nh ®é
qu¶n lý vµ n¨ng lùc chuyªn m«n ®¶m b¶o víi yªu cÇu kh¾t khe cña mét tæ
chøc tÝn dông. Kh¶ n¨ng kinh doanh, lîi nhuËn thu ®¬c cã phÇn h¹n chÕ còng
kh«ng t¹o ®iÒu kiÖn tèt nhÊt ®Ó quü tÝn dông nh©n d©n cã thÓ thu hót ®îc c¸c
®èi tîng c¸n bé, nh©n viªn cã tr×nh ®é qu¶n lý, chuyªn m«n cao tõ n¬i kh¸c
®Õn. Do vËy vÒ chÝnh s¸ch nh©n sù, c¸c quü tÝn dông nh©n d©n chñ yÕu tuyÓn
chän c¸c ®èi tîng trªn ®Þa bµn ho¹t ®éng vµ ®ång thêi phaØ cã mét hÖ thèng
18
®µo t¹o båi dìng thêng xuyªn ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña nh÷ng ngêi nµy sao
cho phï hîp víi c¸c yªu cÇu cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ Níc vµ phï hîp víi yªu
cÇu cña thÞ trêng. Vµ ®Ó lµm ®ùoc viÖc nµy th× tõng quü tÝn dông ®¬n lÎ kh«ng
thÓ gi¶i quyÕt víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh cã h¹n cña m×nh, mµ cÇn cã sù hîp t¸c,
liªn kÕt chÆt chÏ víi tÊt c¶ c¸c quü tÝn dông kh¸c trong hÖ thèng.
_TÝnh nh¹y c¶m cao, dÔ bÞ ¶nh hëng cña ph¶n øng d©y truyÒn.
So víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn th× c¸c quü tÝn dông nh©n d©n cã
mét ®iÓm yÕu rÊt ®Æc thï cña m« h×nh tæ chøc vµ ho¹t ®éng nµy. §ã lµ tÝnh
nh¹y c¶m , chÞu ¸p lùc t©m lý x· héi rÊt cao, rÊt dÔ bÞ t¸c ®éng l©y lan, ¶nh hëng cña mét ph¶n øng d©y truyÒn khi cã mét hoÆc mét vµi quü tÝn dông nh©n
d©n kh¸c ho¹t ®éng yÕu kÐm, ®æ vì, ph¸ s¶n. Së dÜ c¸c quü tÝn dông nh©n d©n
cã c¸c nhîc ®iÓm nµy lµ bëi v× thµnh viªn, kh¸ch hµng cña tæ chøc nµy lµ rÊt
®«ng, phÇn nhiÒu l¹i lµ nh÷ng ngêi d©n, hé gia ®×nh rÊt b×nh thêng vÒ kinh tÕ,
tr×nh ®é v¨n ho¸ phÇn nµo cã h¹n dÉn ®Õn quü tÝn dông nh©n d©n cßn chÞu
nhiÒu ¸p lùc t©m lý, ¸p lùc cña c¸c yÕu tè x· héi, chÝnh trÞ rÊt lín. NÕu kh«ng
cã c¬ chÕ b¶o ®¶m an toµn h÷u hiÖu cña c¶ hÖ thèng th× mét quü tÝn dông
nh©n d©n nhá bÐ, dï ho¹t ®éng cã tèt còng khã cã thÓ tr¸nh bÞ ¶nh hëng xÊu
tõ c¸c quü tÝn dông kh¸c. Trong trêng hîp xÊu, ph¶n øng d©y chuyÒn cã thÓ
g©y ra sù ph¸ s¶n cña hµng lo¹t c¸c quü tÝn dông nh©n d©n, thËm chÝ g©y ®æ
vì, sôp ®æ cóa c¶ mét hÖ thèng, lµm ¶nh hëng nghiªm träng kh«ng chØ tíi ®êi
sèng vµ nÒn kinh tÕ mµ c¶ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ x· h«Þ nãi chung.
c, Gi¶i ph¸p:
_Qua 6 n¨m x©y dùng thÝ ®iÓm, bíc ®Çu rót ra mét sè bµi häc kinh
nghiÖm ®Ó hoµn thiÖn m« h×nh Quü tÝn dông nh©n d©n nh sau:
+Mét lµ, nh÷ng ngêi tham gia Ban Qu¶n lý qòy tÝn dông nh©n d©n ph¶i cã
®¹o ®øc, phÈm chÊt, tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao trong c«ng viÖc; cã nh÷ng hiÓu
biÕt tèi thiÓu vÒ nghiÖp vô tiÒn tÖ ,tÝn dông ng©n hµng ;cã tÝn nhiÖm víi d©n,
kh«ng cã t tëng vun vÐn cho quyÒn lîi cña b¶n th©n vµ hÕt lßng v× tËp thÓ .
§©y lµ mét trong nh÷ng yÕu dÉn ®Õn thµnh c«ng.
+Hai lµ ,sù l·nh ®¹o chØ ®¹o cña cÊp uû vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng lµ yÒu tè
kh«ng thÓ thiÕu ®îc ®èi víi ho¹t ®éng cña quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së . Kinh
nghiÖm cho thÊy , n¬i nµo cÊp uû chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng chØ ®¹o s¸t sao th×
n¬i ®ã ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ , c¸n bé cña quü ®oµn kÕt, doanh thu ho¹t ®éng
kh¸ vµ sè thµnh viªn tham gia ngµy cµng t¨ng. Ngîc l¹i, n¬i nµo thiÕu sù quan
t©m cña cÊp uû vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng th× n¬i ®ã quü tÝn dông nh©n d©n
ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, cho vay tuú tiÖn, sai nguyªn t¾c chÕ ®é dÉn tíi nî
qu¸ h¹n khã thu håi .Quü tÝn dông nh©n d©n lµ tæ chøc kinh tÕ hîp t¸c ho¹t
®éng mang tÝnh t¬ng trî, kh«ng bao cÊp; do ®ã, cÇn cã sù chØ ®¹o toµn diÖn
cña §¶ng, bíc ®i ph¶i phï hîp víi qu¸ tr×nh ®æi míi, nhÊt lµ ®èi víi kinh tÕ
n«ng nghiÖp vµ n«ng th«n .
+Ba lµ , ho¹t ®éng cña c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n ph¶i t«n träng triÖt ®Ó
nh÷ng nguyªn t¾c qu¶n lý tiÒn tÖ tÝn dông, qu¶n lý ta× chÝnh do Ng©n hµng
Nhµ níc quy ®Þnh. Bëi vËy, Ng©n hµng Nhµ níc cÇn duy tr× bé m¸y chuyªn
tr¸ch gióp viÖc tõ trung ¬ng ®Õn ®Þa ph¬ng ®Ó t¨ng cêng kiÓm tra, gi¸m s¸t vµ
cã sù chØ ®¹o chÆt chÏ.
+Bèn lµ , x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n ph¶i dùa trªn
nguyªn t¾c tù nguyÖn , cïng gãp vèn vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ tµi chÝnh,
cã c¬ chÕ ho¹t ®éng riªng, cã b¸o c¸o quyÕt to¸n, c«ng khai tµi chÝnh minh
b¹ch.H»ng n¨m, tiÕn hµnh ®¹i héi h»ng th¸ng cã b¸o c¸o göi Ng©n hµng Nhµ
níc tØnh, kÞp thêi chÊn chØnh nh÷ng lÖch l¹c sai sãt. §©y chÝnh lµ c¬ së ®Ó quü
tÝn dông nh©n d©n tån t¹i vµ ho¹t ®éng mét c¸ch an toµn, v÷ng ch¾c vµ còng lµ
thùc hiÖn Quy chÕ D©n chñ ë c¬ së.
+N¨m lµ, Quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së huy ®éng vµ cho vay nh÷ng mãn
nhá, cïng víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i gióp ®ì n«ng d©n vÒ mÆt tµi chÝnh,
19
gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, thùc hiÖn chÝnh s¸ch x· héi
ë n«ng th«n nh t¹o c«ng ¨n viªc lµm, gi¶m bít c¸c tÖ n¹n x· héi nh cê b¹c, rîu chÌ, cho vay nÆng l·i.
+S¸u lµ, Quü tÝn dông nh©n d©n chØ nªn x©y dùng ë nh÷ng n¬i cã m«i trêng kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn, cã nhu cÇu cao vÒ s¶n xuÊt, lu th«ng hµng ho¸
vµ nh÷ng mèi quan hÖ hµng ho¸- tiÒn tÖ. Ngêi cÇn vay vèn ®Ó s¶n xuÊt vµ khi
cã thu nhËp cha dïng , hä göi vµo quü tÝn dông nh©n d©n. Ngîc l¹i, ë nh÷ng
n¬i hµng ho¸ cha ph¸t triÓn, cha cã nh÷ng mèi quan hÖ vay vèn, göi tiÒn th×
quü tÝn dông nh©n d©n sÏ cha ph¸t huy ®îc hÕt chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh
vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. Thùc tÕ cho thÊy, Quü tÝn nh©n d©n c¬ së ®îc thµnh
lËp trong ph¹m vi mét x· lµ rÊt phï hîp.
_Tõ nh÷ng vÊn ®Ò nªu trªn, ®Ó ph¸t ®Ó ph¸t huy vai trß cña tæ chøc, hÖ
thèng quü tÝn dông nh©n d©n trªn thÞ trêng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë n«ng th«n, lµ trî
thñ ®¾c lùc cña Ng©n hµng nhµ níc vµ trùc tiÕp nhÊt lµ ®èi víi kinh tÕ hé gia
®×nh hiÖn nay, t«i xin cã mét vµi kiÕn nghÞ:
+ TiÕp tôc chÊn chØnh, cñng cè c¶ vÒ tæ chøc vµ qu¶n lÝ c¸c quü tÝn dông
nh©n d©n ®ang ho¹t ®éng, theo ®óng tinh thÇn ChØ thÞ 57 cña Bé ChÝnh vµ chØ
thÞ sè 02/2000 CT-NHNN, ngµy 15-1-2000 cña Thèng ®èc ng©n hµng Nhµ níc
ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô nµy, cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a
Ng©n hµng Nhµ níc víi c¸c cÊp ®¶ng vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng tõ tØnh, huyÖn
®Õn c¬ së.
+Hoµn thiÖn c¬ chÕ, ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n
nh»m t¨ng cêng huy ®éng vèn vµ më réng cho vay. Ngoµi ra, coi träng tæ chøc
liªn kÕt, ph¸t triÓn hÖ thèng, trong ®ã mçi Quü tÝn dông nh©n d©n lµ mét ®¬n
vÞ kinh tÕ tù chñ, ho¹t ®éng ®éc lËp, tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ tµi chÝnh,
liªn kÕt chÆt chÏ ®Ó qu¶n lý ho¹t ®éng vµ thùc hiÖn ®iÒu hoµ vèn, thanh to¸n
vµ c¸c dÞch vô kh¸c.
+CÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ kiÓm so¸t ho¹t ®éng cña c¸c quü mét
c¸ch chÆt chÏ. §©y lµ mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®¶m b¶o cho Quü tÝn dông
nh©n d©n ho¹t ®éng an toµn vµ cã hiÖu qu¶. Ng©n hµng Nhµ níc cÇn cã c¸n bé
cho bé phËn qu¶n lý quü tÝn dông nh©n d©n ®Ó viÖc thanh tra, kiÓm so¸t ®îc
chñ ®éng vµ thêng xuyªn.
+CÇn t¨ng cêng ®µo t¹o, båi dìng c¸n bé quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së c¶
vÒ nghiÖp vô vµ tæ chøc qu¶n lý ®Ó lµm nÒn t¶ng v÷ng ch¾c cho Quü tÝn dông
nh©n d©n ho¹t ®éng ®¸p øng nhu cÇu vÒ ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng
th«n ë níc ta trong giai ®o¹n hiÖn nay. VÒ kinh phÝ ®µo t¹o, cÇn kÕt hîp gi÷a
Nhµ níc hç trî vµ quü tÝn dông nh©n d©n tù ®Çu t.
+HiÖn nay hÖ thèng Quü tÝn dông nh©n d©n ®ang tån t¹i ë m« h×nh 3
cÊp( trung ¬ng, khu vùc vµ c¬ së); cÇn cã bíc ®i thÝch hîp ®Ó chuyÓn thµnh
m« h×nh quü tÝn dông nh©n d©n hai cÊp, ho¹t ®éng mang tÝnh t¬ng trî, kh«ng
mang môc tiªu kinh doanh nh»m t¹o nguån lc hç trî cho c¶ hÖ thèng; trong
®ã quü tÝn dông nh©n d©n trung ¬ng ®ãng vai trß ®Çu mèi.
+H»ng n¨m , c¸c Quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ph¶i trÝch mét tØ lÖ nhÊt
®Þnh tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh ®Ó chuyÓn vÒ quü trung ¬ng, hoÆc chi
nh¸nh cña trung ¬ng t¹i mét sè tØnh ®Ó h×nh thµnh quü b¶o toµn cho c¶ hÖ
thèng vµ cÇn cã c¬ chÕ trÝch lËp còng nh sö dông quü nµy lµ dù phßng ®Ó chi
tr¶ cho nh÷ng quü cã hiÖn tîng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n.
IV, Quan ®iÓm vµ gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m ®Èy m¹nh ph¸t triÓn
thÞ trêng tÝn dông:
1, VÒ quan ®iÓm:
_Ph¸t triÓn thÞ trêng tÝn dông ph¶i phôc vô tèt cho qu¸ tr×nh chuyÓn
dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ, b¶o ®¶m thµnh c«ng sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸
®Êt níc.
20