Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự việt nam – lý luận và thực tiễn...

Tài liệu Giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự việt nam – lý luận và thực tiễn

.PDF
103
98
116

Mô tả:

TRƢỜNG ĐẠI HỌC CẦN THƠ KHOA LUẬT LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP CỬ NHÂN LUẬT NIÊN KHÓA 2010 - 2014 Đề tài: GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM – LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN Giảng viên hƣớng dẫn: Sinh viên thực hiện: CN. Nguyễn Chí Hiếu Nguyễn Văn Lực Bộ Môn: Luật Tƣ Pháp MSSV: 5106064 Lớp: Luật Thƣơng Mại 2 – K36 Cần Thơ, 12/2013 Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƢỚNG DẪN ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... ..................................................................................................................................................... GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN PHẢN BIỆN .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... .......................................................................................................................................... GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn MỤC LỤC Trang LỜI NÓI ĐẦU ......................................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1. LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ................................................................................................ 5 1.1. Khái niệm và đặc điểm của xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ........................................ 5 1.1.1. Khái niệm ................................................................................................................. 5 1.1.2. Đặc điểm ................................................................................................................... 6 1.2. Khái niệm và đặc điểm của giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ......................... 9 1.2.1. Khái niệm ................................................................................................................. 9 1.2.2. Đặc điểm ................................................................................................................. 10 1.3. Tác động từ quyết định truy tố trong bản cáo trạng của VKS và quyết định đƣa vụ án ra xét xử của Tòa án đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự.......................... 12 1.3.1. Quyết định truy tố của VKS trong bản cáo trạng ................................................. 13 1.3.1.1. Khái niệm, đặc điểm của quyết định truy tố ..................................................... 13 a. Khái niệm ................................................................................................................ 13 b. Đặc điểm ................................................................................................................. 13 1.3.1.2. Ý nghĩa của quyết định truy tố trong bản cáo trạng đến giới hạn xét xử sơ thẩm......................................................................................................................................... 15 1.3.2. Quyết định đưa vụ án ra xét xử của Tòa án ......................................................... 16 1.3.2.1. Khái niệm, đặc điểm của quyết định đưa vụ án ra xét xử ................................. 16 a. Khái niệm ................................................................................................................ 16 b. Đặc điểm ................................................................................................................. 16 1.3.2.2. Ý nghĩa của quyết định đưa vụ án ra xét xử đến giới hạn xét xử sơ thẩm ........ 19 1.4. Ý nghĩa của giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ................................................. 20 CHƢƠNG 2. QUY ĐỊNH VÀ CƠ SỞ ÁP DỤNG CÁC QUY ĐỊNH VỀ GIỚI HẠN CỦA VIỆC XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM ......................... 22 2.1. Chỉ xét xử những bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đƣa ra xét xử ...................................................................................................... 22 2.1.1. Những yếu tố chính tác động vào xét xử những bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án quyết định đưa vụ án ra xét xử .................................................. 23 2.1.1.1. Đánh giá pháp lí hình sự các dấu hiệu thuộc bị can, bị cáo (chủ thể của tội phạm) và tính chất pháp lí của bị cáo trong tố tụng hình sự .................................................. 24 a. Bị can, bị cáo (chủ thể của tội phạm) theo đánh giá của pháp luật hình sự ............ 24 b. Bị can, bị cáo theo pháp luật tố tụng hình sự .......................................................... 25 2.1.1.2. Đánh giá pháp lí hình sự các dấu hiệu thuộc hành vi của bị can, bị cáo (thuộc mặt khách quan của tội phạm)..................................................................................... 27 2.1.2. Ý nghĩa của xét xử những bị cáo và hành vi theo tội danh VKS truy tố và Tòa án quyết định đưa ra xét xử ................................................................................................... 29 GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn 2.2. Xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà VKS đã truy tố trong cùng một điều luật.................................................................................................................................. 30 2.2.1. Mối liên hệ giữa xét xử bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố với xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản VKS truy tố trong cùng điều luật theo quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm ......................................................................................................... 31 2.2.2. Những yếu tố chủ yếu tạo ra sự khác biệt giữa các khoản trong cùng điều luật dẫn đến việc Tòa án được xét xử khoản khác với khoản VKS truy tố trong cùng điều luật33 2.2.2.1. Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự ............................................................ 34 2.2.2.2. Tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự ........................................................... 36 2.2.3. Ý nghĩa của xét xử khoản khác với khoản mà VKS truy tố trong cùng điều luật40 2.3. Xét xử về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố ........................ 41 2.3.1. Mối liên hệ giữa xét xử tội khác nhẹ hơn hoặc bằng tội VKS đã truy tố với xét xử bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố .............................................................. 41 2.3.2. Các yếu tố dùng để so sánh tính chất bằng, nhẹ hoặc nặng giữa các tội với nhau trong BLHS 1999 và việc vận dụng các yếu tố này vào so sánh các tội trong BLHS 1999 theo hướng dẫn của pháp luật Tố tụng hình sự .......................................................... 42 2.3.2.1. Các yếu tố để so sánh........................................................................................ 43 a. Hình phạt chính ....................................................................................................... 43 b. Hình phạt bổ sung ................................................................................................... 45 2.3.2.2. Vận dụng các yếu tố trên để so sánh các tội trong BLHS 1999 theo hướng dẫn của pháp luật Tố tụng hình sự ................................................................................................ 46 a. So sánh các tội khác bằng, nhẹ hơn hoặc nặng hơn theo hướng dẫn của pháp luật tố tụng hình sự mà chưa theo truy tố của VKS cũng như Tòa án chưa áp dụng xét xử trên cơ sở VKS truy tố ............................................................................................................................. 47 b. So sánh các tội khác bằng, nhẹ hơn hoặc nặng hơn theo hướng dẫn của pháp luật tố tụng hình sự mà VKS áp dụng truy tố và Tòa án có thể xét xử tội khác bằng, nhẹ hơn tội VKS đã truy tố ........................................................................................................................ 49 2.3.3. Ý nghĩa của xét xử tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố ............. 53 CHƢƠNG 3. NHỮNG YẾU TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM VỤ ÁN HÌNH SỰ - VƢỚNG MẮC VÀ HƢỚNG HOÀN THIỆN ................................... 56 3.1. Vị trí và vai trò của ngƣời bào chữa ảnh hƣởng đến việc ra bản án thông qua các cơ sở để áp dụng giới hạn của việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Một số vƣớng mắc và hƣớng hoàn thiện vị trí của ngƣời bào chữa để góp phần phát huy hiệu quả giới hạn xét xử ....................................................................................................................... 57 3.1.1. Vị trí và vai trò của người bào chữa trong việc vận dụng những yếu tố làm cơ sở để áp dụng giới hạn xét xử từ đó tác động vào việc ra bản án của Tòa án .................... 57 3.1.1.1. Sơ lược về quá trình tranh tụng tại phiên tòa sơ thẩm ..................................... 57 3.1.1.2. Ảnh hưởng của người bào chữa đến kết quả bản án thông qua giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ............................................................................................................. 58 3.1.2. Những vướng mắc và hướng hoàn thiện quy định về người bào chữa cũng GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn như thực tiễn vị trí của người bào chữa liên quan đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự .................................................................................................................................... 60 3.2. Thực tiễn năng lực truy tố của VKS và năng lực xét xử của Tòa án tác động đến giới hạn xét xử - vƣớng mắc và hƣớng hoàn thiện ............................................................. 63 3.2.1. Thực tiễn và vướng mắc của vấn đề năng lực truy tố và năng lực xét xử tác động đến giới hạn xét xử ....................................................................................................... 63 3.2.1.1. VKS truy tố sai, Tòa án cấp sơ thẩm lúng túng không có khả năng sửa sai phạm đó, làm cho giới hạn xét xử chưa khai thác hiệu quả ................................................... 63 3.2.1.2. Khi VKS đặt ra giới hạn cho Tòa án xét xử, tuy Tòa có khả năng nhận biết được sai phạm của VKS nhưng việc sửa đổi sai phạm vẫn bị hạn chế vì giới hạn xét xử do VKS tác động........................................................................................................................... 65 3.2.1.3. Khi VKS truy tố chưa tới giới hạn, dù đã áp dụng mọi cách theo luật định nhưng cấp sơ thẩm cũng đành tuyên tới mức tối đa đó, hơn nữa Tòa án cấp sơ thẩm chỉ được kiến nghị mà không được kháng nghị nên nằm ngoài phạm vi xử lý của Tòa phúc thẩm dẫn đến bản án sơ thẩm bị bỏ ngỏ ................................................................................. 68 3.2.1.4. Khi năng lực yếu kém của Tòa án tác động vào giới hạn xét xử nhiều hơn VKS đã làm sai lệch kết quả xét xử ......................................................................................... 70 3.2.1.5. Giới hạn xét xử cần sự tác động hướng đến nhân đạo hơn là trừng trị ........... 74 3.2.2. Nguyên nhân dẫn đến các yếu tố về năng lực truy tố và xét xử của một bộ phận những người trong cơ quan tiến hành tố tụng tác động tiêu cực đến giới hạn xét xử trong tố tụng hình sự Việt Nam và hướng hoàn thiện vấn đề trên ................................ 76 3.2.2.1. Nguyên nhân ..................................................................................................... 76 3.2.2.2. Giải pháp hoàn thiện thực tiễn và quy định trong giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự ................................................................................................................................ 77 3.3. Bỏ qua ngƣời bào chữa bắt buộc ở giai đoạn điều tra trong trƣờng hợp cần thiết đã làm cho giới hạn xét xử trở nên mất dần tính nhân đạo .............................................. 79 3.3.1. Thực tiễn vấn đề và hướng giải quyết vấn đề của người áp dụng luật ............... 79 3.3.1.1. Thực tiễn ........................................................................................................... 79 3.3.1.2. Hướng giải quyết vấn đề của người áp dụng luật ............................................ 80 3.3.2. Quan điểm của người viết từ thực tiễn vấn đề trên mà rút ra nguyên nhân và giải pháp hoàn thiện hơn....................................................................................................... 81 3.3.2.1. Nguyên nhân ..................................................................................................... 81 3.3.2.2. Giải pháp .......................................................................................................... 83 KẾT LUẬN ............................................................................................................................ 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn BẢNG VIẾT TẮT 1 BLTTHS Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003 2 BLHS Bộ luật hình sự 1999, sửa đổi, bố sung 2009 3 VKS Viện kiểm sát 4 TAND Tòa án nhân dân cấp sơ thẩm 5 CTTP Cấu thành tội phạm GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn LỜI NÓI ĐẦU 1. Lý do nghiên cứu Trong điều kiện hội nhập quốc tế, sự tương tác giữa các quốc gia đang diễn ra vô cùng mạnh mẽ và năng động. Lịch sử của Tố tụng Hình sự thế giới đã phát triển theo hướng ngày càng nhân văn hơn, ngày càng đề cao quyền con người và công lý như là những giá trị cao nhất. Nó đặt ra yêu cầu vô cùng to lớn cho trách nhiệm của những người cầm cân, nảy mực, và những giới hạn trong xét xử được đưa ra dù từ rất lâu nhưng nó vẫn có tác động rất lớn đến quá trình xét xử hiện tại nhất là ở Tố tụng hình sự Việt Nam. Bảo vệ quyền con người, đảm bảo công lý được thực hiện đúng người, đúng tội phải được thể hiện đậm nét hơn trong mục đích, nhiệm vụ của hoạt động tố tụng hình sự. Quy định về giới hạn xét xử tại Điều 196 BLTTHS 2003 với nội dung cơ bản thứ nhất là Tòa án chỉ được xét xử bị cáo và hành vi theo tội danh mà viện kiểm sát truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử, thứ hai là tòa án chỉ có thể xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà VKS đã truy tố trong cùng một điều luật hoặc về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố đã cho thấy luật coi trọng rất nhiều về xét xử đúng người, đúng tội, không làm oan người vô tội hơn là bỏ lọt tội phạm, bảo vệ lợi ích của cá nhân hơn lợi ích đấu tranh phòng chống tội phạm. Nghị quyết 49 của Bộ Chính trị về Chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020 cũng đã bắt kịp xu thế chủ đạo khi đưa ra yêu cầu: “Các cơ quan tư pháp phải thật sự là chỗ dựa của nhân dân trong việc bảo vệ công lý, quyền con người, đồng thời phải là công cụ hữu hiệu bảo vệ pháp luật và pháp chế xã hội chủ nghĩa, đấu tranh có hiệu quả với các loại tội phạm và vi phạm”. Nghị quyết 49 đã đặt yêu cầu bảo vệ công lý, bảo vệ quyền con người trước yêu cầu đấu tranh chống tội phạm hơn là đặt chống tội phạm trước quyền con người như Điều 1 BLTTHS 2003 đã quy định “…chủ động phòng ngừa, ngăn chặn tội phạm, phát hiện chính xác, nhanh chóng và xử lý công minh kịp thời mọi hành vi phạm tội, không để lọt tội phạm, không làm oan người vô tội. Bộ luật tố tụng hình sự góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức, bảo vệ trật tự pháp luật xã hội chủ nghĩa, đồng thời giáo dục mọi người ý thức tuân theo pháp luật, đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm.” Để xét xử đúng người, đúng tội và quyền con người được xem trọng thì cần có sự GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 1 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn đồng bộ và thống nhất của các cơ quan tư pháp trong quá trình xét xử đặc biệt là hoạt động xét xử của Tòa án và hoạt động truy tố của VKS ở cấp sơ thẩm. Đúng là bản án của tòa thì phải đảm bảo công bằng, đúng người đúng tội và đúng pháp luật, thế nhưng nhiều thẩm phán phải thừa nhận có khi đã phải tuyên những bản án chưa tương xứng với tội phạm, bỏ lọt tội chỉ vì buộc phải xử theo mức độ truy tố của VKS. Tại sao lại như vậy, nguyên nhân phát sinh từ đâu, giữa góc độ pháp lý với thực tiễn có những điểm gì chưa thống nhất v.v... còn nhiều điều cần bàn luận khác nữa mà người viết muốn trình bày trong đề tài về “giới hạn của việc xét xử” này... thông qua quá trình học tập, nghiên cứu tại Khoa Luật, trường Đại học Cần thơ và trong thực tiễn cuộc sống mà người viết từng tiếp xúc, được tìm hiểu về việc áp dụng quy định “giới hạn của việc xét xử” và những quy định có liên quan”. Nhận thấy “Nghiên cứu giới hạn xét xử sơ thẩm trong tố tụng hình sự Việt Nam” là đề tài ít được đề cập đến cần được làm rõ, cũng như sự cần thiết của nghiên cứu trong tình hình hiện nay. Đó là lý do để người viết chọn đề tài này làm luận văn kết thúc chương trình học tập cử nhân Luật. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nhằm làm rõ phạm vi tòa án cấp sơ thẩm được xem xét và quyết định về vụ án, đề tài tập trung phân tích quy định của pháp luật tố tụng hình sự Việt Nam hiện hành về “Giới hạn của việc xét xử”, những quy định có liên quan và những đối tượng khác có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp đến giới hạn của việc xét xử. Dựa trên phân tích đó, người viết khẳng định giới hạn xét xử và quyền hạn Tòa án là hai mặt, hai yếu tố của một vấn đề thống nhất có liên hệ chặt chẽ với nhau tạo thành thẩm quyền xét xử của mỗi cấp Tòa án. Quyền hạn Tòa án là biểu hiện mặt nội dung của thẩm quyền xét xử. Nó xác định Tòa án được làm gì, trong điều kiện nào khi giải quyết vụ án. Còn giới hạn xét xử là biểu hiện mặt hình thức của thẩm quyền xét xử. Nó xác định Tòa án có thể thực hiện được quyền hạn của mình ở đâu, ở mức độ, phạm vi nào, sự tác động của giới hạn xét xử đến việc bảo vệ quyền lợi của con người, đảm bảo công lý được thực thi đúng người, đúng tội góp phần xây dựng xã hội văn minh hơn, nền tư pháp trong sạch, vững mạnh hơn, đồng thời đưa ra những kết luận có tính thực tiễn cao, để các cơ quan trọng bộ máy tư pháp nhận thức được trách nhiệm của họ khi thực hiện quyền hạn của mình, cũng như việc so sánh đánh giá vai trò giữa hai cơ quan là Tòa án và VKS trong quá trình tiến hành tố tụng của mình. GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 2 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn Bên cạnh đó, đề tài còn chỉ ra giữa quy định pháp luật hiện hành với việc áp dụng vào thực tiễn còn nhiều khó khăn đồng thời đưa ra đề xuất nhằm hoàn thiện hơn hệ thống pháp luật Tố tụng hình sự Việt Nam. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu ba nội dung lớn: Thứ nhất là việc chỉ được xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử Thứ hai là việc Tòa án có thể xét xử theo khoản khác với khoản mà VKS truy tố trong cùng điều luật Thứ ba là việc xét xử một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS truy tố.  Phạm vi nghiên cứu: Dựa trên quy định của pháp luật Việt Nam hiện hành mà người viết nghiên cứu các vấn đề liên quan đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự trong Tố tụng hình sự Việt Nam. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu Trong luận văn người viết đã sử dụng các phương pháp sau: Phương pháp nghiên cứu lý luận trên tài liệu, sách báo: Nhằm chỉ ra những quy định pháp luật hiện hành với thực tiễn còn một vài vướng mắc khó khăn cũng như những tiến bộ của quy định. Phương pháp phân tích, tổng hợp: Dựa trên quy định pháp luật hiện hành, người viết tiến hành phân tích và đưa ra kết luận từ những nhận định, phân tích, đánh giá,..để làm sáng tỏa hơn những quy định về giới hạn của việc xét xử. Đồng thời, Nhà nước có cách nhìn chính xác hơn khi các quy định của BLTTHS 2003 áp dụng trên thực tế, làm cơ sở để ban hành các văn bản sau này. Phương pháp so sánh: So sánh về quy định giới hạn xét xử của pháp luật hiện hành với các văn bản pháp luật cũ. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được bố cục thành ba chương: Chương 1. Lý luận chung về giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng Hình sự Việt Nam Chương 2. Quy định và cơ sở áp dụng các quy định về giới hạn của việc xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam Chương 3. Những yếu tố ảnh hưởng đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 3 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn vướng mắc và hướng hoàn thiện. GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 4 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn CHƢƠNG 1 LÝ LUẬN CHUNG VỀ GIỚI HẠN XÉT XỬ SƠ THẨM TRONG TỐ TỤNG HÌNH SỰ VIỆT NAM 1.1. Khái niệm và đặc điểm của xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 1.1.1. Khái niệm Tìm hiểu xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một trong những nội dung quan trọng để tìm hiểu giới hạn của việc xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. “Xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là một giai đoạn của quá trình tố tụng hình sự trong đó Tòa án có thẩm quyền sau khi xem xét hồ sơ vụ án lần đầu tiên đưa vụ án ra xét xử nhằm xác định có hay không có hành vi phạm tội và người thực hiện tội phạm, từ đó đưa ra bản án, quyết định phù hợp với tính chất của vụ án mà VKS truy tố”.1 Một vụ án hình sự xảy ra có thể trải qua nhiều giai đoạn tố tụng liên tiếp nhau theo trình tự luật định từ khởi tố, điều tra đến truy tố, xét xử và thi hành bản án. Trong đó xét xử nói chung giữ vai trò quan trọng và là giai đoạn trung tâm của các giai đoạn trên, bởi lẽ, các giai đoạn khởi tố, điều tra, truy tố chỉ là những giai đoạn tìm kiếm, xác minh những dấu hiệu để chứng minh bị can đó có phạm tội hay không nhưng việc có kết tội bị cáo hay không thì phải được tiến hành tại phiên tòa, kết quả điều tra xét hỏi tại phiên tòa là căn cứ, là cơ sở để kết tội bị cáo hay tuyên bố bị cáo không phạm tội và đến giai đoạn xét xử thì xét xử sơ thẩm là thủ tục xét xử đầu tiên và bắt buộc đối với tất cả vụ án hình sự, mọi tài liệu chứng cứ của vụ án do Cơ quan điều tra, VKS thu thập trong quá trình điều tra đều được xem xét một cách công khai tại phiên toà, những người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng được nghe trực tiếp lời khai của nhau, được tranh luận, chất vấn những điều mà tại Cơ quan điều tra họ không có điều kiện thực hiện, vì thế nó đòi hỏi những người tiến hành tố tụng và người tham gia tố tụng phải tập trung trí tuệ, xử lý các tình huống một cách mau lẹ, các lý lẽ đưa ra không chỉ đòi hỏi sự chính xác mà phải có sức thuyết phục, nhưng đồng thời lại phải tuân theo những quy định của pháp luật. Vì vậy, việc tổ chức phiên toà sơ thẩm cũng như tuân thủ quy định về giới hạn xét xử sơ thẩm trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự tốt có tác dụng to lớn không chỉ đối 1 Mạc Giáng Châu – Nguyễn Chí Hiếu, Giáo trình luật tố tụng hình sự Việt Nam (học phần 2) – Khoa luật – ĐH Cần thơ năm 2010, Phần xét xử sơ thẩm. GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 5 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn với một vụ án cụ thể mà còn có tác dụng đối với việc nâng cao ý thức pháp luật cho mọi công dân. 1.1.2. Đặc điểm  Chủ thể: Hiến pháp 1992 xác định trong bộ máy nhà nước, chủ thể duy nhất có quyền xét xử là Tòa án. Cụ thể, trong xét xử sơ thẩm vụ án hình sự, chủ thể có thẩm quyền bao gồm: Các Tòa án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố trực thuộc tỉnh được gọi là Tòa án nhân dân cấp huyện được xét xử sơ thẩm đối với vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng, trừ những tội phạm sau đây: Các tội xâm phạm an ninh quốc gia; tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh; các tội quy định tại các Điều 93, 95, 96, 172, 216, 217, 218, 219, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 263, 293, 294, 295, 296, 322 và 323 của Bộ luật hình sự. Các Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương được gọi là Tòa án nhân dân cấp tỉnh được xét xử sơ thẩm đối với những tội không thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân cấp huyện hoặc những vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp dưới mà mình lấy lên để xét xử. Các Tòa án quân sự khu vực được xét xử sơ thẩm đối với vụ án hình sự về tội phạm ít nghiêm trọng, tội phạm nghiêm trọng và tội phạm rất nghiêm trọng, trừ những tội phạm sau đây: Các tội xâm phạm an ninh quốc gia; tội phá hoại hòa bình, chống loài người và tội phạm chiến tranh; các tội quy định tại các Điều 93, 95, 96, 172, 216, 217, 218, 219, 221, 222, 223, 224, 225, 226, 263, 293, 294, 295, 296, 322 và 323 của Bộ luật hình sự. Các Tòa án quân sự quân khu, quân chủng và tương đương được gọi là Tòa án quân sự cấp quân khu được xét xử sơ thẩm đối với những vụ án không thuộc thẩm quyền của Tòa án quân sự khu vực hoặc những vụ án thuộc thẩm quyền của Tòa án cấp dưới mà mình lấy lên để xét xử. 2 Đặc biệt, Tòa án nhân dân tối cao và Tòa án quân sự trung ương không có thẩm quyền xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. Ngoài ra, việc phân định thẩm quyền xét xử sơ thẩm còn được phân ra căn cứ vào đối tượng phạm tội giữa Tòa án nhân dân với Tòa án quân sự.  Hành vi tố tụng đặc trưng được thực hiện tại phiên tòa gồm các hoạt động tố tụng sau: Thứ nhất là hành vi trong thủ tục bắt đầu phiên tòa: Chủ tọa phiên tòa đọc quyết định đưa vụ án ra xét xử, sau đó là kiểm tra căn cước của những người tham gia tố 2 Xem Điều 170 BLTTHS 2003. GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 6 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn tụng (việc kiểm tra căn cước được thực hiện thông qua Chủ tọa phiên tòa yêu cầu Thư ký Tòa án báo cáo về sự có mặt của những người được triệu tập. Việc kiểm tra được thực hiện bằng cách hỏi và nghe người được kiểm tra trả lời.3 Thứ hai là xét hỏi: Gồm các bước chủ yếu như đọc bản cáo trạng; Xét hỏi; Xem xét vật chứng; Xem xét tại chỗ; Trình bày, công bố các tài liệu của vụ án và nhận xét, báo cáo của cơ quan, tổ chức; Kết thúc xét hỏi.4 Thứ ba là phần tranh luận và đối đáp với những trình tự của việc tranh luận tại phiên tòa như: Kiểm sát viên trình bày lời luận tội (thông qua việc phân tích và xác định những chứng cứ buộc tội cũng như những chứng cứ gỡ tội đối với bị cáo, nêu những tình tiết tăng nặng hoặc giảm nhẹ trách nhiệm cho bị cáo; đề nghị Hội đồng xét xử áp dụng điều khoản của BLTTHS 2003…Kiểm sát viên có thể giữ nguyên hoặc thay đổi nội dung quyết định truy tố, nếu thấy không có căn cứ để kết tội thì rút toàn bộ quyết định truy tố và yêu cầu Hội đồng xét xử tuyên bố bị cáo không có tội)5; Bị cáo (hoặc người đại diện hợp pháp của bị cáo, người bào chữa) trình bày lời bào chữa (bào chữa là quyền của bị cáo, có thể đáp lại các quan điểm của VKS hoặc đưa ra những chứng cứ chứng minh mình vô tội hoặc giảm nhẹ trách nhiệm hình sự)6; Người bị hại, nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền lợi và nghĩa vụ liên quan đến vụ án hoặc người đại diện hợp pháp của họ: Trình bày, bổ sung ý kiến để bảo vệ quyền lợi của mình7; Là cơ quan làm trọng tài phân xử vụ án, Hội đồng xét xử không tham gia tranh luận. Chủ tọa phiên tòa chỉ điều khiển các bên tham gia tranh luận. Bị cáo, người bào chữa và những người tham gia tố tụng khác có quyền trình bày ý kiến về lời luận tội của VKS. Chủ tọa phiên tòa không có quyền hạn chế thời gian tranh luận và phải tạo điều kiện cho người tham gia tranh luận trình bày hết ý kiến. “Qua quá trình tranh luận mà xét thấy cần xem xét thêm chứng cứ thì Hội đồng xét xử có thể quyết định trở lại việc xét hỏi. Xét hỏi xong thì phải tiếp tục tranh luận”.8 “Sau khi những người tranh luận phát biểu ý kiến và đối đáp xong thì Chủ tọa phiên tòa tuyên bố kết thúc tranh luận, cho phép bị cáo nói lời sau cùng”9 chuyển sang phần nghị án. 3 Xem Điều 201 BLTTHS 2003. Phần quy định cụ thể về thủ tục xét hỏi được quy định tại Chương XX từ Điều 206 đến Điều 216 của BLTTHS 2003. 5 Xem Khoản 1 Điều 217 BLTTHS 2003. 6 Xem Khoản 2 Điều 217 BLTTHS 2003. 7 Xem Khoản 3 Điều 217 BLTTHS 2003. 8 Xem Điều 219 BLTTHS 2003. 9 Xem Điều 220 BLTTHS 2003. 4 GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 7 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn Thứ tư là Nghị án và Tuyên án. Đối với phần Nghị án: Là việc Hội đồng xét xử thảo luận và đưa ra phán quyết về vụ án. “Để đảm bảo cho Hội đồng xét xử tập trung thảo luận về vụ án và hoàn toàn chịu trách nhiệm về những quyết định của mình, ngoài các thành viên của Hội đồng xét xử thì không một ai được vào phòng nghị án khi Hội đồng xét xử đang nghị án. Các thành viên của Hội đồng xét xử phải giải quyết các vấn đề của vụ án bằng cách biểu quyết (giơ tay hoặc phát biểu) đối với từng vấn đề. Để đảm bảo khách quan, khi biểu quyết về từng vấn đề, Hội thẩm biểu quyết trước rồi đến Thẩm phán và sau cùng là Thẩm phán Chủ tọa phiên tòa. Hội đồng xét xử quyết định về từng vấn đề của vụ án theo đa số”.10 “Trong trường hợp Kiểm sát viên rút toàn bộ quyết định truy tố thì Hội đồng xét xử vẫn giải quyết những vấn đề của vụ án theo trình tự quy định tại Khoản 1 Điều 222 BLTTHS 2003. Nếu có căn cứ xác định bị cáo không có tội thì Hội đồng xét xử tuyên bố bị cáo không có tội; nếu thấy việc rút Quyết định truy tố không có căn cứ thì quyết định tạm đình chỉ vụ án và kiến nghị với VKS cấp trên trực tiếp (Khoản 2 Điều 222 BLTTHS 2003)”.11 Qua việc nghị án nếu thấy có tình tiết của vụ án chưa được xét hỏi hoặc xét hỏi chưa đầy đủ thì Hội đồng xét xử quyết định trở lại việc xét hỏi và tranh luận 12 . Đối với phần Tuyên án: Sau khi bản án được Hội đồng xét xử thông qua tại phòng nghị án và các quyết định khác có liên quan, thì Hội đồng xét xử trở lại phòng xử án để tuyên án. “Khi tuyên án, mọi người trong phòng xử án phải đứng dậy. Chủ tọa phiên tòa hoặc một thành viên khác của Hội đồng xét xử phải đọc nguyên văn bản án đã được Hội đồng xét xử thông qua khi nghị án. Đối với những bị cáo không biết tiếng Việt thì sau khi bản án và các quyết định đã được tuyên, người phiên dịch có nghĩa vụ đọc lại cho bị cáo nghe toàn bộ bản án sang thứ tiếng mà bị cáo biết”.13 Chủ tọa phiên tòa có trách nhiệm điều khiển hoạt động này và hoạt động này được ghi vào biên bản phiên tòa. Việc đọc lại bản án bằng thứ tiếng mà bị cáo biết nhất thiết phải tiến hành theo đúng quy định của pháp luật.  Văn bản tố tụng đặc trưng: Bản án hoặc quyết định của Tòa án. Bản án của Tòa án quyết định việc bị cáo có phạm tội hay không phạm tội, hình phạt và các biện pháp tư pháp khác. Bản án phải được thảo luận và thông qua tại phòng nghị án.14 10 Xem Điều 222 BLTTHS 2003. Xem thêm Công văn số 328/NCPL ngày 22/6/1993/ của Tòa án nhân dân tối cao về việc rút quyết định truy tố. 12 Xem Điều 223 BLTTHS 2003. 13 Xem Điều 226 BLTTHS 2003. 14 Xem Khoản 1 Điều 199 BLTTHS 2003. 11 GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 8 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn Tòa án ra bản án nhân danh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (Khoản 1 Điều 224 BLTTHS 2003). Hình thức bản án phải bảo đảm đúng quy định của pháp luật, về nội dung phải đầy đủ và chính xác. Bản án được viết ngắn gọn, chặt chẽ, văn phong phải trong sáng, từ ngữ phải đúng pháp luật. Bản án được kết cấu thành ba phần: Phần đầu ghi thời gian, địa điểm, thành phần Hội đồng xét xử, người tham gia tố tụng hình sự; phần tiếp theo là nội dung vụ án và nhận định của Hội đồng xét xử; phần cuối cùng của bản án ghi những quyết định của Tòa án và quyền kháng cáo đối với bản án.15 Quyết định của Tòa án bao gồm một số quyết định được thảo luận và thông qua tại phòng nghị án và phải lập thành văn bản như: Quyết định về việc thay đổi thành viên của Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, Thư ký Tòa án, Người giám định, Người phiên dịch, chuyển vụ án, yêu cầu điều tra bổ sung, tạm đình chỉ hoặc đình chỉ vụ án và về việc bắt giam hoặc trả tự do cho bị cáo. Quyết định về các vấn đề khác được Hội đồng xét xử thảo luận và thông qua tại phòng xử án, không phải lập thành văn bản, nhưng phải được ghi vào biên bản phiên tòa.16 1.2. Khái niệm và đặc điểm của giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự 1.2.1. Khái niệm Giới hạn là “phạm vi, mức độ nhất định, không thể hoặc không được phép vượt qua”.17 Giới hạn xét xử là phạm vi, mức độ nhất định mà Tòa án không thể hoặc không được phép vượt qua. Trong khoa học Luật tố tụng hình sự cũng như trong các văn bản pháp luật tố tụng hình sự của nước ta, người ta dùng các thuật ngữ khác nhau khi đề cập đến vấn đề giới hạn xét xử ở các giai đoạn tố tụng khác nhau: Ở trình tự xét xử sơ thẩm, giới hạn của việc xem xét và quyết định vụ án của Tòa án được gọi là giới hạn xét xử; trình tự phúc thẩm (khi có kháng cáo, kháng nghị), giám đốc thẩm, tái thẩm, giới hạn của việc xét xử và quyết định vụ án được gọi là phạm vi xét xử phúc thẩm hoặc phạm vi giám đốc thẩm, tái thẩm…đồng thời vẫn có nhiều cách hiểu về giới hạn xét xử như theo thẩm quyền xét xử thì có: Thẩm quyền xét xử theo lãnh thổ, thẩm quyền xét xử theo việc; Toà án nhân dân cấp huyện thì được xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đối với các tội phạm nào, cấp tỉnh thì tội phạm nào v..v, theo phạm vi thì có Tòa án nhân dân được 15 Xem Điều 224 BLTTHS 2003. Xem Khoản 2 và Khoản 3 Điều 199 BLTTHS 2003. 17 Từ điển Tiếng Việt. NXB Đà Nẵng. Trang 390. 16 GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 9 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn xét xử trong phạm vi nào, Tòa án quân sự thì được xét xử trong phạm vi nào v..v. Đó là những cách hiểu theo nghĩa rộng của giới hạn xét xử còn về nghĩa hẹp thì người viết xem xét giới hạn xét xử sơ thẩm được quy định tại Điều 196, BLTTHS 2003, đó là: “Tòa án chỉ xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử. Tòa án có thể xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà VKS đã truy tố trong cùng một điều luật hoặc về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố.” Vậy, có thể hiểu khái niệm giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự là phạm vi Tòa án cấp sơ thẩm được xem xét và quyết định vụ án, trong đó Tòa án chỉ được xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử, không được xét xử những bị cáo và những hành vi mà VKS không truy tố, đồng thời Tòa án không được xét xử tội danh khác nặng hơn tội danh mà VKS đã truy tố, chỉ được xét xử tội danh khác bằng hoặc nhẹ hơn tội danh mà VKS đã truy tố hoặc được xét xử khoản khác với khoản mà VKS đã truy tố trong cùng điều luật. 1.2.2. Đặc điểm Thứ nhất, xét xử bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án quyết định đưa ra xét xử: Về xét xử bị cáo theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử thì đây là việc xét xử đúng người theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử, những người mà chưa bị truy tố của VKS hoặc không có quyết định đưa ra xét xử của Tòa án thì không được xét xử họ với tư cách là bị cáo. Nếu trong quá trình giải quyết vụ án mà Tòa án xét xử cả những người mà VKS chưa truy tố thì việc xét xử đó của Tòa án xem như vượt giới hạn, vi phạm điều 196 BLTTHS 2003, vi phạm nguyên tắc đảm bảo quyền được bào chữa của bị can, bị cáo, tước đi quyền bào chữa của bị cáo, không cho họ có sự chuẩn bị ý kiến bào chữa hoặc nhờ người khác bào chữa. Đối với hành vi theo tội danh mà VKS truy tố thì đây là hành vi nguy hiểm cho xã hội (bao gồm số lượng và tính chất của hành vi) và là một trong bốn nhân tố cấu thành tội phạm được quy định trong BLHS 1999, những hành vi này phải gắn liền với những tội danh cụ thể trong BLHS 1999 tại Phần các tội phạm và bị VKS truy tố trong bản cáo trạng. Một người hoặc nhiều người cùng phạm tội, có thể chỉ thực hiện GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 10 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn một hành vi khách quan nhưng cũng có thể thực hiện nhiều hành vi khách quan. Thứ hai, xét xử bị cáo theo khoản khác với khoản mà VKS đã truy tố trong cùng một điều luật: Trong BLHS 1999 tại phần các tội phạm, mỗi điều luật thường hay gắn với tên của một tội danh cụ thể như Điều 93 BLHS 1999 quy định tội giết người, Điều 104 BLHS 1999 quy định tội cố ý gây thương tích,…mà trong mỗi Điều luật có khung hình phạt khác nhau tương ứng với mỗi khoản của điều luật đó, do đó việc áp dụng khoản khác trong cùng điều luật của các Điều luật này rất dễ dàng, tuy nhiên cũng có trường hợp một Điều luật cũng có nhiều tội danh ghép vào như Điều 123 BLHS 1999 quy định Tội bắt, giữ hoặc giam người trái pháp luật, Điều 230 BLHS 1999 quy định Tội chế tạo, tàng trữ, vận chuyển, sử dụng, mua bán trái phép hoặc chiếm đoạt vũ khí dân dụng, phương tiện kỹ thuật quân sự…thì khi truy tố trong bản cáo trạng của VKS hay khi Tòa án xét xử tại phiên tòa, việc áp dụng khoản khác với khoản trong cùng điều luật cần lưu ý đến hành vi mà bị can, bị cáo phạm tội để áp dụng đúng với tội danh mà bị can, bị cáo gánh chịu. Có một số quan điểm cho rằng, một tội danh gắn liền với một khoản của điều luật trong trường hợp điều luật đó có nhiều khoản, với cách giải thích là trong quyết định khởi tố, truy tố và bản án phải viện dẫn khoản mà bị can, bị cáo bị khởi tố, truy tố, xét xử và việc phân loại tội phạm căn cứ vào khung hình phạt (khoản của điều luật) chứ không căn cứ vào tên của điều luật, đây là quan điểm còn nhiều mâu thuẫn với việc xét xử khoản khác với khoản mà VKS truy tố trong cùng điều luật hoặc tội danh khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố vì nếu nói một tội danh gắn liền với một khoản của điều luật, vậy có nghĩa là trong một điều luật sẽ có nhiều tội danh khác nhau do có nhiều khoản khác nhau trong cùng điều luật, như thế khi Tòa án áp dụng khoản khác với khoản trong cùng điều luật thì chẳng khác nào xét xử tội danh khác với tội danh mà VKS truy tố, nếu tội danh đó bằng hoặc nhẹ hơn thì tạm chấp nhận được, nhưng nếu nặng hơn thì Tòa án đã xét xử bị cáo tội danh khác nặng hơn tội danh mà VKS truy tố, chứ không còn đúng với quy định là xét xử theo khoản khác trong cùng điều luật với khung hình phạt nặng hơn nữa, nên những quan điểm như vậy sẽ bị loại trừ trong giới hạn xét xử và để có sự đồng nhất giữa quy định của BLTTHS 2003 với BLHS 1999 thì cần hiểu là một hoặc nhiều tội danh sẽ gắn liền với một điều luật, chứ không phải là khoản của điều luật trong BLHS 1999. Cuối cùng, xét xử về một tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS đã truy tố: GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 11 SVTH: Nguyễn Văn Lực Đề tài: Giới hạn xét xử sơ thẩm trong Tố tụng hình sự Việt Nam – Lý luận và thực tiễn Đây là một đặc điểm thể hiện rõ nét nhất giới hạn trong xét xử sơ thẩm của Tòa án khi VKS đưa ra một định mức là một tội nặng nhất mà bị can có thể nhận và sẽ kiềm hãm, không cho Tòa án xét xử bị cáo về tội khác nặng hơn tội mà VKS đã truy tố trong bản cáo trạng và không phải bất cứ tội khác nào chỉ cần bằng hoặc nhẹ hơn tội mà VKS truy tố là được mà phải phụ thuộc vào nhiều yếu tố để cấu thành tội phạm đó, những nguyên nhân cụ thể, những tình tiết của vụ án…và khi đó người viết lại thấy vai trò của luật sư bào chữa là rất cần thiết, nó tác động không nhỏ đến quá trình xét xử của Tòa án, tìm ra những tình tiết thuyết phục để đưa Tòa án đi đến xét xử tội nhẹ hơn tội VKS truy tố một cách có lợi cho bị cáo nhất. Từ những đặc điểm trên, người viết nhận thấy giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự đã đặt ra những quy định chung mà ở đó VKS giữ vị trí vô cùng quan trọng khi được truy tố tội danh nặng nhất có thể, liên quan đến một vụ án hình sự cụ thể, trên cơ sở các căn cứ thu thập được và buộc Tòa án phải xét xử từ tội danh đó trở xuống và phải đúng bị cáo và hành vi theo tội danh mà VKS truy tố cũng như Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử. Tuy nhiên vẫn còn có những ngoại lệ để Tòa án phát huy vai trò của mình khi được xét xử khoản khác trong cùng điều luật với VKS truy tố hoặc xét xử tội khác bằng hoặc nhẹ hơn tội VKS đã truy tố, từ đó hướng nhiều tới quyền lợi của bị cáo và rất cần Tòa án xét xử công tâm để có được bản án thuyết phục mà chỉ có Tòa án mới có quyền tuyên bố một người có tội hay vô tội trong bản án. 1.3. Tác động từ quyết định truy tố trong bản cáo trạng của VKS và quyết định đƣa vụ án ra xét xử của Tòa án đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự Qua phân tích khái niệm và đặc điểm của xét xử sơ thẩm cũng như của giới hạn xét xử sơ thẩm, người viết nhận thấy: Tòa án với việc mang bản chất là cơ quan thực hiện chức năng xét xử, tức là làm trọng tài phân xử quan điểm giữa bên buộc tội và bên gỡ tội, mà tự mình không có chức năng buộc tội nên Tòa án chỉ xét xử những bị cáo và những hành vi theo tội danh mà VKS truy tố và Tòa án đã quyết định đưa ra xét xử, khi đó việc xét xử khoản khác trong cùng điều luật mà VKS truy tố hay xét xử tội khác bằng hoặc nhẹ hơn cũng phải dựa trên cơ sở liên quan đến hành vi và tội danh của bị cáo bị Viện kiểm sát truy tố trong bản cáo trạng và Tòa án quyết định đưa ra xét xử. Vì thế, cần phải làm rõ quyết định truy tố của VKS và quyết định đưa vụ án ra xét xử của Tòa án để thấy được ảnh hưởng của hai quyết định này đến giới hạn xét xử sơ thẩm vụ án hình sự. GVHD: CN. Nguyễn Chí Hiếu Trang 12 SVTH: Nguyễn Văn Lực
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan