Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Thể loại khác Chưa phân loại giáo trình sinh lý vật nuôi...

Tài liệu giáo trình sinh lý vật nuôi

.PDF
151
281
60

Mô tả:

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP I ------------o0o------------ Bµi gi¶ng sinh lý VËT NU¤I (Dïng cho c¸c líp ®¹i häc chuyªn ngµnh: Ch¨n nu«i vµ Thó y) Gi¶ng viªn. Ph¹m Kim §¨ng Bé m«n Ho¸ sinh - Sinh lý ®éng vËt Khoa Ch¨n nu«i vµ Nu«i trång thuû s¶n Không ñược sao chép dưới mọi hình thức khi chưa có sự ñồng ý của tác giả Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS - SL ñộng vật 1/13/2008 Giíi thiÖu m«n häc I. §èi t−îng, nhiÖm vô - SLH: n/c c¸c h/® chøc n¨ng c¸c c¬ quan, bé m¸y cña c¬ thÓ sèng theo quan ®iÓm xem c¬ thÓ sèng lµ khèi thèng nhÊt toµn vÑn vµ thèng nhÊt víi m«i tr−êng d−íi sù ®iÒu hoµ cña TK-TD. SLH gåm SLH Thùc vËt SLH §éng vËt SLH Gia sóc SLH VK SLH Virus SLH ng−êi -§èi t−îng: §V ®· ®−îc thuÇn ho¸, chän läc, lai t¹o - C¬ së quan träng, nÒn t¶ng cho SV CN, TY tiÕp thu kiÕn thøc chuyªn khoa II. LÞch sö ph¸t triÓn * Cæ ®¹i: mæ tö thi, Q/s¸t nªn cã hiÓu biÕt b−íc ®Çu nh−ng chñ yÕu suy luËn trõu t−îng * Trung cæ: kh«ng ph¸t triÓn do duy t©m gi¸o héi ph¸t triÓn * Tõ TK 17: CNTB thay thÕ Phong kiÕn vµ sù ra ®êi c¸c ngµnh Thiªn V¨n, Lùc häc --> Slý häc cã b−íc ph¸t triÓn míi. * TK 17-18: ph¸t triÓn chËm * TK 19: Häc thuyÕt TB (Metnicov), TiÕn ho¸ (Darwin)--> nhiÒu nhµ n/c ®i s©u ®2 gi¶i phÉu vµ c/n slý * Cuèi TK 19 - ®Çu 20: KH Nga më ra kû nguyªn míi. Næi tiÕng vÒ P/x¹ n·o (Setsenov), PXC§K cña Pavlov. Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thuỷ sản 1 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS - SL ñộng vật 1/13/2008 * Gi÷a TK 20 ®Õn nay: KHTN ph¸t triÓn m¹nh (lý sinh, ho¸ sinh ph©n tö, kÝnh HV§T,…) --> 1953 Watson & CricK kh¸m ph¸ AND. Slý (ph©n tö, TB, d−íi TB) * TK 21 ®−îc coi lµ thÕ kû sinh häc, trong ®ã cã Slý. III. Ph−¬ng ph¸p N/C  C¸c b−íc nghiªn cøu (4 b−íc) B1: Quan s¸t & m« t¶ hiÖn t−îng B2: §Æt gi¶ thuyÕt (pháng ®o¸n b¶n chÊt vµ c¬ chÕ) B3: Thùc nghiÖm kiÓm tra gi¶ thuyÕt B4: KÕt luËn vµ X/®Þnh qui luËt chuÈn x¸c VD: + Papl«p q/s¸t: chã tiÕt dÞch vÞ khi ¨n + Gi¶ thiÕt: T.¨n ch¹m l−ìi --> HF n·o --> d©y X --> d¹ dµy tiÕt + Thùc nghiÖm: = b÷a ¨n gi¶, c¾t thùc qu¶n, ®Æt èng dß d¹ dµy Cho ¨n -->T.¨n vµo miÖng --> r¬i ra ngoµi --> d¹ dµy tiÕt C¾t 2 d©y mª tÈu råi cho ¨n --> d¹ dµy kh«ng tiÕt Dïng ®iÖn kÝch thÝch d©y X ---> D¹ dµy tiÕt + KÕt luËn: gi¶ thuyÕt ®óng  C¸c ph−¬ng ph¸p mæ NC Slý häc + Mæ cÊp diÔn: ®èi t−îng n/c chØ sèng 1 thêi gian ng¾n ë tr¹ng th¸i Slý kh«ng b×nh th−êng (ho¹t phÉu) + Mæ tr−êng diÔn: Mæ ®Æt c¸c thiÕt bÞ, ®éng vËt mæ sèng b×nh th−êng råi míi q/s¸t t×m qui luËt Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thuỷ sản 2 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS - SL ñộng vật 1/13/2008 Sinh lý gia súc Sinh lý hÖ thèng ®iÒu khiÓn Sinh lý c¸c c¬ quan chøc n¨ng HF, C¬-VËn ®éng, néi tiÕt, TKTW, TK cÊp cao, Stress Tiªu ho¸ - HÊp thu, m¸u, tuÇn hoµn, h« hÊp, T§C, sinh s¶n, tiÕt s÷a (6 ch−¬ng) (8 ch−¬ng) Tµi liÖu tham kh¶o 1. NguyÔn Xu©n TÞnh, TiÕt Hång Ng©n, NguyÔn B¸ Mïi, Lª ThÞ Méng Loan. Sinh lý gia sóc, NXB N«ng NghiÖp, 1996. 2. Lª Quang Long. Sinh lý ng−êi vµ ®éng vËt. NXB Gi¸o dôc, 1986 3. NguyÔn TÊn Anh, NguyÔn Duy Hoan Sinh lý sinh s¶n g/sóc, NXB NN, 1998 4. TrÞnh BØnh Dy, Ph¹m ThÞ Minh §øc, Phïng Xu©n B×nh, Lª Thu Liªn, Hoµng ThÕ Long. Sinh lý häc (tËp I vµ II). NXB Y häc, 1998. 5. ∅ystein V. Sjaastad, K. Hove, O. Sand. Physiology of domestic animals. Scandinavian Veterinary Press. http://www.scanvetpress.com 6. Robert M. B, Mathew N. L. Physiology (third edition) 7. Bullock J., Boyle J.., Wang M. B. Physiology. 4th Edition. Lippincot Willians Wilkins, 2001. 8. Roger Eckert, David Randall, Warren Burggen, Kathleen French. Physiologie animale. 4e Ðdition. DeBoeck UniversitÐ, 1999. 9. Tortora G.J., Grabowski S.R. Principes d’anatomie et de Physiologie. 2Ìme Ðdition. DeBoeck UniversitÐ, 1994. Khoa Chăn nuôi và Nuôi trồng thuỷ sản 3 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 Ch−¬ ng 1. Sinh lý h−ng phÊn Ch−¬ng I. H−ng phÊn 1. HF? k/n ®¸p øng cña tæ chøc sèng víi c¸c kÝch thÝch (c¬ thÓ sèng, T§C) • TÝnh HF: c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n • Qua 2 g®: - TiÕp nhËn KT (thô quan) - BiÕn KT  d¹ng E ®Æc tr−ng  §/øng 2. KÝch thÝch? t¸c nh©n t¸c ®éng lªn c¬ thÓ (ngoµi, trong)  Ngoµi: c¬ giíi, T0, ®é Èm, a/s, ®iÖn ....  Trong: pH m¸u, ASTT h.t−¬ng, [] c¸c chÊt m¸u  VÒ mÆt sinh häc: 2 lo¹i - ThÝch hîp: g©y HF tæ chøc tù nhiªn, quen thuéc (thô quan t/ø) VD: a/s  m¾t, ©m thanh  tai - Kh«ng thÝch hîp: kh«ng quen thuéc, ë c−êng ®é nhÊt ®Þnh cã thÓ g©y HF. VD: T¸t m¹nh  ....... 3. §K g©y HF: c−êng ®é vµ thêi gian  C−êng ®é: (4 møc) - D−íi ng−ìng: yÕu, kh«ng HF - Ng−ìng: ®ñ g©y HF (min) - Trªn ng−ìng: > ng−ìng (KT↑ HF↑) ®Õn khi HF kh«ng t¨ng n÷a (ch−a tæn th−¬ng) KTmax - Qu¸ giíi h¹n: >KTmax, HF gi¶m, tæn th−¬ng (¸c tÝnh)  Thêi gian (T): - T qu¸ ng¾n  kh«ng HF - TÝnh HF phÊn tû lÖ nghÞch víi T (HF cµng cao T cµng bÐ) KÐo dµi KT thÝch nghi  mÊt k/n ®¸p øng VD: ngöi formon Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 1 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 vµ c−êng ®é t−¬ng quan chÆt chÏ  ®o tÝnh HF tæ chøc - “thêi trÞ” (Lapied) C−êng ®é T ng−ìng 0 0.5 1.0 1.5 2.0 t(ms) Thêi trÞ Thêi trÞ = T tèi thiÓu ®Ó KT cã c−êng ®é=2 lÇn ng−ìng g©y ®−îc HF. VD: C¬ v©n ng−êi = 0.1 – 0.7 ms - Tæ chøc HF cµng cao  thêi trÞ cµng bÐ II. HiÖn t−îng ®iÖn sinh vËt  §iÖn SV? = HF. T/chøc HF sinh ®iÖn  Cuèi TK 17 Galvani: c¬ ®ïi Õch treo mãc ®ång co Mét n¨m sau Volta cho r»ng: c¬ chØ co khi cã giã, do 2 mãc s¾t ch¹m vµo ®ång  sinh ®iÖn  → Tranh luËn  KÕt qu¶ c¶ 2 th¾ng (pin & ®iÖn SV)  3 lo¹i ®iÖn sinh vËt 1. §iÖn tæn th−¬ng  Nguyªn vÑn TN Galvani: Tæn th−¬ng C¬ 1  KÕt qu¶: C¬ 2 co C¬ 2  KiÓm chøng: vi ®iÖn kÕ ®o + §iÖn tæn th−¬ng? Tæn th−¬ng Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 2 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2. §iÖn ho¹ ho¹t ®éng 2/19/2008 KT C¬ 1 * TN Mateucci: Mateucci: C¶ 2 c¬ ®Òu co * TN trªn tim Õch: C¬ 2 T©m nhÜ (-) T©m thÊt (+)  C¬ co C¬ T/chøc HF (h/®) t¹i ®ã (-), yªn tÜnh (+)  2 vïng chÖnh lÖch ®iÖn thÕ  ®iÖn ho¹t ®éng 3.. Dßng ®iÖn tÜnh (®iÖn thÕ mµng)  T/chøc yªn tÜnh, nguyên vẹn, trong vµ ngoµi mµng tæ chøc sèng cã chªnh lÖch ®iÖn thÕ (ngoµi +) t¹o dßng ®iÖn gäi lµ dßng ®iÖn tÜnh §iÖn N¬ron = §iÖn thÕ mµng của TB TK yên tĩnh, nguyên vẹn Vi ®iÖn cùc C¸ch ®o: - Chän n¬ron sîi trôc to - Vi ®iÖn cùc ®ñ bÐ (∅ ≤ 0.5µm) 4. C¬ chÕ ph¸t sinh: cÊu tróc mµng, 2 thuyÕt * ThuyÕt biÕn chÊt Tæn th−¬ng hay h/®  T§C sinh nhiÒu chÊt ®iÖn gi¶i (H2CO3  H+ + HCO3- ) • H+ bÐ  kh/t¸n nhanh  nguyªn vÑn (y/tÜnh) (+) • Ion lín  kh/t¸n chËm, t¹i vïng tæn th−¬ng (h/®) (-) * ThuyÕt mµng (ion mµng): Bernostein, Hogkin, Huxley, Katz dùa trªn tÝnh thÊm chän läc mµng protein - Lç mµng Φ = 4A0 Qua mµng = bÞ & chñ ®éng photpholipit 70-80 A0 protein Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 3 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008  Gi¶i thÝch 1: ph©n cùc t¹i mµng do ngoµi nhiÒu ion+ (K+, Na+), trong nhiÒu ion- (protein-, HCO3-, Cl-) ∈: - KÝch th−íc:ΦNa+=1.9A0, ΦK+=2.6A0 ΦNa+.8H2O > Φ K+.4H2O K+ dÔ qua mµng h¬n - Chªnh lÖch nång ®é (trong so víi ngoµi mµng) [Na+] = 50mol/kgH2O 440mol/kgH2O = 1/8 400mol/kgH2O [K+] = 20mol/kgH2O = 20/1 Nh− vËy: [Na+] ngoµi > 8 lÇn trong mµng [K+] trong > 20 lÇn ngoµi mµng K+ trong ra nhanh, m¹nh h¬n Na+ ngoµi vµo (b¬m Na, K qua vËt t¶i)  K+ hót ion – (Cl-, OH-) trong mµng  dßng ®iÖn tÜnh ngoµi +, trong -  Gi¶i thÝch 2: tæn th−¬ng thay ®æi tÝnh thÊm mµng  ion - ra ngoµi trung hoµ bít K+  ®iÖn tæn th−¬ng cã E<®iÖn thÕ mµng Gi¶i thÝch 3: h/® (xung TK ®iÓm A) thay ®æi tÝnh thÊm Na+ vµo rÊt nhanh (500-700 lÇn b×nh th−êng)  trung hoµ ion-  khö cùc  ®¶o cùc (ngoµi + trong -)  A B C - - - +++ ...... +++ - - - K/qu¶: A HF (-)  chªnh lÖch, phÝa trong tõ A  B, phÝa ngoµi B  A t¹i B x¶y ra khö, ®¶o cùc  ®iÖn h/®éng 5. øng dông ®iÖn sinh vËt - §iÖn t©m ®å - §iÖn n·o ®å - §iÒu tra xÐt hái - §o ®iÖn thÕ ®Üa ph« ph«i gia cÇm E=10E=10-30mV tèt, E< 10mV lo¹ lo¹i - Ph¸ Ph¸t hiÖ hiÖn ®éng dôc bß = chÊt dÎo, h×nh trô =25x12.5mm Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 4 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 III. dÉn truyÒn h−ng phÊn Sîi nh¸nh 1. Trª Trªn sîi TK a. CÊu t¹o TB TK HF về thân (cảm giác) - C¸c sîi trôc kÕt l¹i = d©y TK - TB Schwann chøa miªlin (photphatit) c¸ch ®iÖn, mµu tr¾ng quÊn nhiÒu líp quanh sîi trôc t¹o sîi miªlin Sîi trôc HF từ thân ra (v/ñ) - 2 lo¹i sîi TK (trÇn & vá bäc) Th©n TB - Eo Ranviª cã vai trß trong T§C sîi trôc vµ dÉn truyÒn HF (sợi có vỏ bọc) TB Schwann Vá miªlin Eo Ranviª Synap b. §Æc ®iÓm slý cña sîi TK + Hoµn chØnh, liªn tôc vÒ mÆt slý (Ðp, buéc, kÑp, phong bÕ) + TruyÒn HF t¸ch biÖt (kh«ng lan sang ngang  chÝnh x¸c) + DÉn truyÒn 2 chiÒu, nh−ng trong c¬ thÓ chØ 1 chiÒu (synap) + TÝnh HF cao, sîi cã vá bäc > sîi trÇn + TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng sîi cã vá bäc > sîi trÇn Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 5 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 c. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi trÇn Lan truyÒn ®iÖn h/® tõ ®Çu cuèi sîi HF thay ®æi tÝnh thÊmkhö cùc ®¶o cùc HF ®iÓm bªn Th©n n¬ron Yªn tÜnh HF Yªn tÜnh +++ --- --+++ +++ --- --+++ +++ --A --+++ B d. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua sîi cã vá bäc (nh¶y bËc) - Miªlin c¸ch ®iÖn  HF nh¶y tõ eo nµy sang eo kÕ tiÕp Yªn TÜnh + Sîi trôc + Miªlin Eo A HF + T¹m thêi tr¬ + - B Y/TÜnh + - Y/TÜnh + - + + nhanh, tiÕt kiÖm E (dÞch chuyÓn Na+, K+ chØ x¶y ra ë c¸c eo) e. §Æc ®iÓm cña dßng ®iÖn dÉn truyÒn trªn sîi TK  t−¬ng ®èi æn ®Þnh, cã gi¶m nh−ng chËm Tèc ®é ∈: - Lo¹i sîi (Vcã vá = 60-120m/s > Vsîi trÇn = 2m/s) - φ sîi, To (tû lÖ thuËn víi V) - Loµi (Vsîi v/® Õch < g/s) 2. DÉn truyÒn HF qua synap a. CÊu tróc synap: 2 lo¹i • N¬ron-N¬ron: tËn cïng sîi trôc n¬ron tr−íc víi th©n hay nh¸nh n¬ron sau (khe synap ≈150A0) • N¬ron - C¬, tuyÕn: sîi trôc víi c¬ quan ®/ø (khe ≈500A0) Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 6 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 sîi trôc 2 loại synap Mµng tr−íc Tói chÊt m«i giíi ho¸ häc Ty thÓ Mµng tr−íc (ph×nh to t¹o cóc chøa Axªtylcolin or Adrenalin) 1 synap Mµng sau Mµng sau(chøa men) Khe synap Enzym Axetyl-colinesteraza b. §Æc ®iÓm dÉn truyÒn HF qua synap - 1 chiÒu (mµng tr−íc sau) - V bÞ chËm l¹i - Mái x¶y ra ®Çu tiªn tại synap - Synap dÔ bÞ c¸c chÊt ho¸ häc t¸c ®éng c. C¬ chÕ dÉn truyÒn HF qua synap (3 c¬ chÕ) * VËt lý (thuyÕt ®iÖn häc): ®iÖn h/®. HF ®Õn tËn cïng sîi trôc t¹o dßng ®iÖn c−êng ®é lín cã k/n v−ît khe KT mµng sau HF HF truyÒn ®i  TÝnh 1 chiÒu, sù mái ????  MÆt kh¸c: theo Kats ®iÖn sau khi qua synap chØ cßn 0.01 mV, ®iÖn cÇn thiÕt g©y HF mµng sau ph¶i lµ 20- 40 mV * C¬ chÕ ho¸ häc TN: - Buéc nèi ®/m cæ 2 thá = èng th«ng chøa d2 Slý - KT phã g/c thá sè 1 tim c¶ 2 ®Ëp chËm yÕu - KT g/c thá sè 1 tim c¶ 2 ®Ëp nhanh, m¹nh  Axªtylcolin (phó g/c, ø/c), Adrenalin (g/c, t/c−êng) Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 7 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật 2/19/2008 * C¬ chÕ §iÖn-Ho¸-§iÖn Xung TK tin ®iÖn Mµng tr−íc g/phãng chÊt m«i giíi tin ho¸ T/d mµng sau Thay ®æi tÝnh thÊm Xung TK tiÕp tôc ®−îc truyÒn ®i tin ®iÖn p/sinh ®iÖn h/®éng ®¶o cùc TN: b¬m 10-15mol Axªtylcolin vµo khe synap  ®iÖn h/® xuÊt hiÖn ngay n¬ron sau • T¹i mµng sau Axªtylcolin Axªtylcolinesteraza Axªtat + Colin Khi hÕt tÝnh thÊm kh«i phôc  kÕt thóc HF NhËn xÐt: - chËm l¹i (tin ®iÖn  ho¸, ho¸ ®iÖn) - 2 qu¸ tr×nh lµm t¨ng T§C  mái - Một chiều 3. øng dông - TÈy giun s¸n lîn: Dipterex ph¸ huû Axªtylcolinesteraza  Axªtylcolin tô ë mµng sau  HF liªn tôc  co tetanos MÆt kh¸c: c¬ tr¬n ruét lîn t¨ng c−êng co bãp - Atropin phong bÕ mµng saumÊt k/n nhËn c¶m víi Axªtylcolin  h¹n chÕ HF  gi¶m co th¾t gi¶m ®au - Thuèc an thÇn aminazin t/d t−¬ng tù aminoxydaza ph©n gi¶i Adrenalin gi¶m bít l−îng th«ng tin vÒ n·o - C¸c chÊt KT: caffe, nicotin øc chÕ aminoxydaza Adrenalin ph¸t huy t¸c dông, t¨ng c−êng th«ng tin vÒ n·oHF TWTK. IV. TÝnh linh ho¹t chøc n¨ng & cËn sinh 1. TLHCN? = sè lÇn HF tèi ®a/1 ®v thêi gian VD: Õch 500 lÇn/s, §V cã vó 1000 lÇn/s - ®¬n vÞ ®¸nh gi¸ k/n HF: ∈ c−êng ®é, tÇn sè, tr¹ng th¸i c¬ thÓ 2. Tr¹ng th¸i cËn sinh? = tr¹ng th¸i TLHCN h¹ thÊp qu¸ møc TN Vedenski KT B«ng tÈm Novocain  ghi ®å thÞ  4 giai ®o¹n Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 8 Bộ môn Hoá sinh - Sinh lý ñộng vật KT m¹nh KT yÕu 2/19/2008 KT m¹nh -Th¨ng b»ng KT m¹nh KT yÕu KT m¹nh KT m¹nh KT yÕu KT m¹nh - M©u thuÉn - øc chÕ - Håi phôc: bá b«ng, röa d©y TK, tiÕp tôc KT  ng−îc l¹i VD: Ng¸i ngñ (giai ®o¹n?)  Gi¶ thÝch  C©n b»ng: novocain lµm TK biÕn chÊtgi¶m k/n HF 1 KT yÕu cã thÓ qua. KT m¹nh chØ ®/ø 1 phÇn  p/ø nh− nhau VÝ nh− èng n−íc kh«ng cã k/n ®µn håi M©u thuÉn: novocain ngÊm s©u  k/n HF rÊt thÊp  KT yÕu phï hîp ®/ø m¹nh. KT m¹nh trë thµnh ¸c tÝnh  ®/ø yÕu   øc chÕ: TK hoµn toµn biÕn chÊt  mÊt tÝnh HF, TK vµ kh«ng ®/ø (cËn sinh)  Phôc håi: Khi bá b«ng, röa tÝnh HF phôc håi.  Nh− vËy HF ⇔øc chÕ 3. ý nghÜa häc thuyÕt cËn sinh - X¸c nhËn quan hÖ HF & ø/c: ®èi lËp, thèng nhÊt vÒ nguån gèc vµ b¶n chÊt. - HF ⇔ ¦/chÕ - HF −/c tr¶i qua c¸c giai ®o¹n tr¹ng th¸i cËn sinh - Nguyªn nh©n cËn sinh lµ do TLHCN gi¶m qu¸ thÊp - Trong tù nhiªn c¸c g/® nµy rÊt ng¾n. NÕu cã yÕu tè g©y biÕn chÊt th× kÐo dµi  øng dông: g©y mª, g©y tª Phạm Kim ðăng - Khoa CN&NTTS 9 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008 Ch−¬ ng 2. Sinh lý c¬ - vËn ®éng Ch−¬ng C¬ v©n (c¬ x−¬ng): ë x−¬ng, V/® chñ ®éng C¬ tr¬n (c¬ t¹ng): néi t¹ng, c/n néi t¹ng C¬ tim: cÊu t¹o lµ c¬ v©n nh−ng ®2 c/n gÇn gièng c¬ tr¬n • • • I. §Æc tÝnh cña c¬ 1. TÝnh ®µn håi: cã thÓ kÐo dµi, hÕt t/d trë l¹i gÇn ban ®Çu c¬ tr¬n > c¬ v©n > c¬ tim 2. TÝnh HF: tÝnh HF tõ xung TK ®Õn (tÝnh tù ®éng yÕu) c¬ v©n > c¬ tim > c¬ tr¬n 3. TÝnh co rót: k/n gi¶m rót chiÒu dµi  C¬ v©n: cã thÓ rót 40%, nhanh m¹nh nh−ng nhanh mái  C¬ tr¬n (70% chiÒu dµi), k/n gi·n m¹nh (3-4 lÇn) nh−ng chËm, yÕu, thêi gian co cã thÓ kÐo dµi (cã thÓ co suèt 24h)  2 lo¹i co c¬: - Co ®¼ng tr−¬ng: tr−¬ng lùc kh«ng ®æi khi c¬ ng¾n l¹i VD: c¬ l−ìi, c¬ hµm - Co ®¼ng tr−êng: ®é dµi kh«ng ®æi, tr−¬ng lùc thay ®æi VD: cö t¹, x¸ch nÆng II. Thµnh phÇn ho¸ häc cña c¬ 72-80% H2O 20-28% VCK chñ yÕu Protein (16-21%) Nhãm P. Sarcoplasm Nhãm P. Miofibrin Miogen, globulin, mioglobulin, enzym & Nucleoproteit Miozin, actin, actomiozin, tropomiozin… Trong ®ã actomiozin cã ho¹t tÝnh men cao giống nh− ATP-aza ph©n gi¶i ATP cung cÊp n¨ng l−îng Khoa CN & NTTS - ðHNN1 1 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008 III. Ph©n tÝch co c¬ - Co c¬ do c¸c ®¬n vÞ v/® (1d©y TK + sîi c¬) - 1 sîi TK chi phèi 10-3000 sîi c¬ Synap n¬ron - c¬ CÊu tróc tÊm vËn ®éng c¬ -n¬ron sîi trôc n¬ron v/®éng §V vËn ®éng Tói chøa axetylcolin Mµng tr−íc Nh©n TB c¬ Mµng sau sîi c¬ søc c¨ng 1. Co ®¬n: KT ®¬n co ®¬n (3 kú) Trong TN. Trong c¬ thÓ kh«ng xuÊt hiÖn v× xung TK ®Õn liªn tôc KT tiÒm phôc kú co kú gi·n KT Muèn g©y co l¾p: KT k/c 2 KT > kú tiÒm phôc & < thêi gian co ®¬n 2. Co l¾p 3. Co Tetanos Kh«ng hoµn toµn Hoµn toµn KT nhanh võa IV. C¬ chÕ co c¬ 1. CÊu t¹o c¬ v©n KT cùc nhanh §Üa s¸ng I §Üa tèi A §Üa s¸ng I  KÝnh hiÓn vi th−êng • 1 sîi c¬ nh− 1 chång ®Üa xÕp xen kÏ (®Üa tèi A - ®Üa s¸ng I) … TÊm Z TÊm Z • B×nh th−êng c¸c sîi c¬ xÕp s¸t nhau nh− 1 bã ®òa c¸c vïng tèi s¸ng ngang nhau Khoa CN & NTTS - ðHNN1 2 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008  HiÓn vi ®iÖn tö: C¬ cã nhiÒu sîi t¬ b/c lµ protein Miozin φ=10nm l=1.5µm Actin φ=5nm l=2µm C¸c xo¾n peptit, xÕp cµi r¨ng l−îc khi co kÐo actin tr−ît trªn miozin 2. BiÕn ®æi ho¸ sinh trong c¬: oxy ho¸ (yÕm & hiÕu khÝ) a. Oxy ho¸ yÕm khÝ (kh«ng cã oxy) ATP  ATPaza ADP + H3PO4 + Q (co c¬) Hexose + H3PO4 (glucose, lactose) YÕm khÝ  Hexophotphat (photphoryl ho¸) YÕm khÝ Lactic + H3PO4 + Q  Creatin photphat YÕm khÝ ~C + P + Q(hoµn nguyªn ATP) (D¹ng LK cao n¨ng dù tr÷)  Glycogen YÕm khÝ Lactic + Q  S¶n phÈm trung gian lµ Lactic b. Oxy ho¸ hiÕu khÝ (cã oxy)  C02 + H20 + Q 1/5 A.lactic + O2 (dïng tæng hîp glycogen, hoµn nguyªn ATP, Creatin photphat)  4/5 AxÝt lactic  Qu¸ tr×nh phôc håi: - C ~P + ADP - 2ADP Q Glycogen Creatinkinaza (Q) Miokinaza (Q) Creatin + ATP ATP + AMP  Lý thuyÕt ATP, C~P kh«ng ®æi, thùc chÊt glycogen↓ Khoa CN & NTTS - ðHNN1 3 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008 BiÕn ®æi ho¸ sinh trong c¬ YÕm khÝ HiÕu khÝ ATP, Hexose, Creatinin phophate, glycogen 1/5Lactic +O2 H2O + CO2 + Q 4/5Lactic  Glycogen ADP ATP Creatinin phophate Creatinin 3. Sù nî oxy - P.gi¶i yÕm khÝ t¹o lactic nhanh, nhiÒu h¬n oxh t¹o glycogen  tÝch tô lactic  cÇn O2 oxh. Nhu cÇu O2 oxh nµy (nî oxy) - Ho¹t ®éng nhanh, m¹nh  nî oxy cµng cao. Sù nî gi¶m nhê t¨ng h« hÊp 4. C¬ chÕ co c¬ Khi co c¬ sîi c¬ kh«ng ng¾n l¹i mµ chØ sîi actin tr−ît trªn miozin. Actin lång vµo miozin  Sarcomere ng¾n l¹i   Actin liªn kÕt víi miozin = cÇu xo¾n (polypeptit cña miozin) nèi photph¸t (-) nèi protein (-) CÊu t¹o ph©n tö cña sîi miozin vµ sîi actin nèi photph¸t -  • - nèi protein Tr¹ng th¸i gi·n do: Vßng xo¾n c¨ng ra do søc ®Èy 2 ®iÖn tÝch ©m (phÝa miozin do OH-, phÝa actin PO43-) • Trong c¬ cã yÕu tè øc chÕ ATPaza ATP kh«ng ph©n gi¶i ®−îc Khoa CN & NTTS - ðHNN1 4 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008  Xung TK ®Õn mµng  gi¶i phãng Ca2+ tõ c¬ t−¬ng vµo t¬ c¬, 3 t/d: + ø/c yÕu tè gi·n c¬ + Ho¹t ho¸ miozin  ph©n gi¶i ATP cho Q + Trung hoµ P043-  mÊt lùc ®Èy ë ®Çu & ch©n cÇu  cÇu protein co l¹i vµ kÐo miozin tr−ît trªn actin lµm c¬ ng¾n l¹i VÞ trÝ sîi miozin vµ sîi actin ë tr¹ng th¸i gi·n vµ co V. Sinh lý c¬ tr¬n  TÝnh HF & dÉn truyÒn c¬ tr¬n < c¬ x−¬ng  Kh¶ n¨ng co rót l©u h¬n, kÐo dµi h¬n c¬ v©n  Co rót khÈn tr−¬ng, c−êng ®é T§C thÊp  Ýt tèn E  Co gi·n, ®µn håi tèt lín  c/n dù trù  Cã t/d tù ®éng (k/n co rót do ¶/h xung b¶n th©n) Khoa CN & NTTS - ðHNN1 5 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL ñộng vật 2/19/2008 VI Sù mái C¬ quan, tæ chøc lµm viÖc 1 thêi gian  c¸c chÊt cung cÊp E tiªu hao, tÝch nhiÒu A.lactic  gi¶m sót k/n  sù mÖt mái   Thùc nghiÖm - Dïng TB C¬-TK, KT d©y TK ®Õn ngõng co - KT trùc tiÕp vµo c¬  vÉn co  c¬ ch−a mái - Dïng m¸y kiÓm tra k/n dÉn truyÒn d©y TK vÉn cßn  d©y còng ch−a mái Thùc tËp: sù mái ®Çu tiªn ë xinap 1 K c¬ co 0 co c¬ 1 KT c¬ KT KT®Õn khi ngõng co c¬ 1 c¬ 2 co  C¬ thÓ sù mái tr−íc hÕt ë TKTW  MÖt mái kÌm theo tÝnh mÉn c¶m c¸c thô quan gi¶m  Sù HF vá n·o cã t/d lo¹i trõ mÖt mái  VD: h« hµo, cæ vò  KT vá n·o HF  TK g/c  t¨ng T§C  gi¶m mÖt mái VII. HuÊn luyÖn gia sóc (Sgk) M§ : ↑ ®é chÝnh x¸c, V, lùc, dÎo dai (t¹o ®k tèt nhÊt cho c¬) Lùc co quyÕt ®Þnh k/n lµm viÖc cña c¬. C¬ co qu¸ søc chãng mái  cÇn cho gia sóc lµm viÖc võa ph¶i tr¸nh c¸c ®éng t¸c thõa 1. T¹o kü n¨ng v/® (thµnh lËp chuçi PXC§K vÒ v/®) víi sù tham gia cña hµng lo¹t thô quan (thÞ, thÝnh gi¸c...) 2. HuÊn luyÖn ph¶i cã hÖ thèng, tr×nh tù, dùa vµo ®Æc ®iÓm c¬ thÓ & lo¹i h×nh TK ®Ó t¨ng tÝnh phøc t¹p. CÇn b¶o ®¶m chÕ ®é qu¶n lý, nu«i d−ìng & sö dông 3. 4. CÇn cã thêi gian nghØ ng¬i hîp lý Khoa CN & NTTS - ðHNN1 . /. 6 Phạm Kim ðăng - Bộ môn HS-SL 24/01/2008 Ch−¬ng 3. Sinh lý néi tiÕt § §¹i c−¬ng vÒ néi tiÕt & hocmon * TuyÕn néi tiÕt (Endocrine gland): TiÕt c¸c chÊt ho¹t tÝnh sinh häc, ®æ trùc tiÕp vµo m¸u, t¸c dông kÝch thÝch, ®iÒu hßa c¸c qu¸ tr×nh trong c¬ thÓ T’ ngo¹i tiÕt T’ néi tiÕt - Kh«ng èng dÉn (gland less duct) - Cã èng dÉn - §æ trùc tiÕp vµo m¸u - §æ vµo xoang - §Æc hiÖu ?? * Hormone (harman = kÝch thÝch) ChÊt truyÒn tin ho¸ häc tuÇn theo m¸u, tõ n¬i sinh ®Õn nơi tiÕp nhËn (®Ých) ph¸t huy t/d sinh häc cao, ®−îc ®iÒu hoµ = feed-back 1. Nguån gèc - TuyÕn néi tiÕt (Classical Hormone) - HÖ TK: (Neuro Hormone): TB TK tiết + Hypothalamus, TK TV (Adrenalin, Noradrenalin, Axetylcholin) - TB, t/c côc bé (Local Hormone): ®iÒu tiÕt c/n TB gÇn kÒ hoÆc ngay trong c¬ quan néi tiÕt (kh«ng cÇn m¸u v/c) + Somatostatin (tuyÕn tôy)  ø/c tiÕt insulin, glucagon + H¹ vÞ tiÕt Gastrin tiÕt dÞch vÞ + T¸ trµng tiÕt Secretin  dÞch tuþ H. từ TB nội tiết vào dịch ngoại bào H. từ TB TK theo vào máu ñến kích thích TB ñích (Adrenaline, Noradrenaline tuỷ thượng thận thuộc nhóm H. cổ ñiện) H. từ TB TK theo sợi trục vào synap kích thích TB gần kề (ñích) = chất dẫn truyền TK (Acetylcholin, Adrenaline, Noradrenaline) H. từ TB nội tiết ñược máu v/c ñến TB ñích Khoa CN&NTTS - ðHNN1 d- ñến kích thích TB ñích e- kích thích bản thân TB tiết 1
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan