Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo án - Bài giảng Giáo án điện tử Giáo trình luật quốc tế lê mai anh...

Tài liệu Giáo trình luật quốc tế lê mai anh

.PDF
512
148
123

Mô tả:

394-2018/CXBIPH/68-188/CAND 2 tr­êng ®¹i häc luËt hµ néi Gi¸o tr×nh (T¸i b¶n lÇn thø 20 cã söa ®æi) Nhµ xuÊt b¶n c«ng an nh©n d©n Hµ néi - 2018 3 Chñ biªn Ts. lª mai anh TËp thÓ t¸c gi¶ 4 TS. lª mai anh Ch­¬ng I, VI TS. Hoµng ly anh Ch­¬ng XI PGS.TS. Hoµng ph­íc hiÖp Ch­¬ng III, XV GV. ®ç m¹nh hång Ch­¬ng IX, X, XIV Ts. Chu m¹nh hïng & Ts. L£ MINH TIÕN Ch­¬ng VII TS. Vò ®øc long Ch­¬ng II, XIX Ths. nguyÔn v¨n luËn Ch­¬ng V Ts. NguyÔn thÞ kim ng©n & Ths. ®oµn thµnh nh©n Ch­¬ng XVII PGS.TS. NguyÔn hång thao Ch­¬ng VIII PGS.TS. NguyÔn hång thao & Ts. Hoµng ly anh Ch­¬ng XVIII tS. trÇn v¨n Th¾ng Ch­¬ng XII, XIII PGS.TS. NguyÔn thÞ thuËn Ch­¬ng IV, XVI PGS.TS. NguyÔn trung tÝn Ch­¬ng XX Ch­¬ng I Kh¸i niÖm, lÞch sö ph¸t triÓn vµ nguån cña luËt quèc tÕ I. kh¸i niÖm 1. §Þnh nghÜa Nh÷ng nghiªn cøu cña khoa häc ph¸p lý ®· chØ ra sù h×nh thµnh tÊt yÕu cña nhµ n­íc vµ cïng víi nhµ n­íc lµ ph¸p luËt. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, nhµ n­íc ®· sö dông nhiÒu c«ng cô kh¸c nhau ®Ó qu¶n lý, ®iÒu hµnh vµ ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ x· héi. Mét trong sè c«ng cô h÷u hiÖu cã ý nghÜa võa duy tr× quyÒn lùc nhµ n­íc, võa ph¸t huy ®­îc nh÷ng tÝnh n¨ng quan träng cña bé m¸y nhµ n­íc lµ ph¸p luËt. Ho¹t ®éng thuéc chøc n¨ng c¬ b¶n cña nhµ n­íc ®­îc kh¸i qu¸t theo hai ph­¬ng diÖn chñ yÕu lµ ho¹t ®éng ®èi néi vµ ®èi ngo¹i. §Ó thùc hiÖn hai chøc n¨ng trªn, nhµ n­íc ®· sö dông phæ biÕn hai lo¹i c«ng cô ph¸p lý kh¸c nhau mµ gäi theo thuËt ng÷ truyÒn thèng, kinh ®iÓn vµ hiÖn ®¹i lµ luËt quèc gia vµ luËt quèc tÕ. Mçi quèc gia cã hÖ thèng ph¸p luËt cña riªng m×nh, cßn quan hÖ cña céng ®ång c¸c quèc gia l¹i ®­îc ®iÒu chØnh bëi hÖ thèng luËt chung lµ luËt quèc tÕ. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña luËt quèc tÕ g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn chung cña nhµ n­íc vµ ph¸p luËt nh­ng xÐt vÒ thêi ®iÓm lÞch sö th× luËt quèc tÕ h×nh thµnh muén h¬n so víi luËt quèc gia. LuËt quèc tÕ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn khi gi÷a c¸c nhµ n­íc cã sù thiÕt lËp quan hÖ bang giao víi nhau, thêi kú s¬ khai lµ quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia l¸ng giÒng, dÇn dÇn më réng, v­ît khái ph¹m vi khu vùc vµ ph¸t triÓn thµnh c¸c quan hÖ cã tÝnh chÊt 5 liªn khu vùc hay céng ®ång quèc tÕ nh­ ngµy nay. Cïng víi sù gia t¨ng cña c¸c quan hÖ quèc tÕ vµ sù ph¸t triÓn cña luËt quèc tÕ, nh÷ng thuËt ng÷ ®­îc sö dông g¾n víi c¸c tiÕn tr×nh cña luËt quèc tÕ còng xuÊt hiÖn vµ cã sù thay ®æi qua c¸c thêi kú. Mét lo¹t c¸c thuËt ng÷ nh­ “LuËt quèc tÕ” (International law), “Ph¸p luËt quèc tÕ”, “LuËt quèc tÕ chung”, hay cã thÓ gäi theo thuËt ng÷ t­¬ng ®ång lµ “C«ng ph¸p quèc tÕ” (International Public Law) ®ang ®­îc sö dông réng r·i trong khoa häc ph¸p lý quèc tÕ còng nh­ trong sinh ho¹t quèc tÕ cã nguån gèc tõ mét sè thuËt ng÷ ph¸p lý cæ ®iÓn nh­ “LuËt V¹n d©n - Jus gentium” (trong LuËt La M· cæ), “LuËt gi÷a c¸c d©n téc - Jus inter gentes” (xuÊt hiÖn ë thÕ kû XVI). VÒ tæng thÓ, c¸c thuËt ng÷ ®ã ®Òu cã sù t­¬ng ®ång vÒ nh÷ng néi dung c¬ b¶n, víi ý nghÜa dïng ®Ó chØ hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p luËt ®iÒu chØnh quan hÖ quèc tÕ ph¸t sinh gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c chñ thÓ kh¸c cña luËt quèc tÕ. HÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m nµy mang tÝnh chÊt lµ hÖ thèng ph¸p luËt ®éc lËp, tån t¹i song song víi hÖ thèng ph¸p luËt cña tõng quèc gia nh­ng gi÷a c¸c thuËt ng÷ nªu trªn cã sù ph©n biÖt víi thuËt ng÷ “LuËt quèc tÕ khu vùc”. ThuËt ng÷ “LuËt quèc tÕ khu vùc” lµ tæng thÓ c¸c quy ph¹m ®iÒu chØnh quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia trong cïng mét khu vùc ®Þa lý hoÆc cïng xu h­íng chÝnh trÞ, t«n gi¸o hay c¸c liªn kÕt khu vùc, nh­ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN), Liªn minh ch©u ¢u (EU)... Ngoµi ra, tõ ph­¬ng diÖn häc thuËt cßn cã sù kh¸c biÖt gi÷a thuËt ng÷ “LuËt quèc tÕ” vµ “Khoa häc luËt quèc tÕ”, “Khoa häc luËt quèc tÕ” lµ m«n khoa häc ph¸p lý chuyªn ngµnh nghiªn cøu vÒ c¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn ®Æt ra trong quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c quèc gia vµ thùc thÓ quèc tÕ kh¸c, thuéc ph¹m vi ®iÒu chØnh cña luËt quèc tÕ. LuËt quèc tÕ ®· tr¶i qua nhiÒu thêi kú ph¸t triÓn (thêi kú cæ 6 ®¹i; thêi kú trung ®¹i; thêi kú cËn ®¹i vµ thêi kú hiÖn ®¹i). Kh¸c víi c¸c thêi kú tr­íc, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña luËt quèc tÕ hiÖn ®¹i ®­îc ®Æt trong hÖ thèng quèc tÕ vµ lµ mét bé phËn c¬ b¶n cña hÖ thèng ®ã. Trªn b×nh diÖn chung, hÖ thèng quèc tÕ ®­îc t¹o thµnh bëi nhiÒu yÕu tè, nh­ c¸c quèc gia; c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quèc gia; c¸c thùc thÓ quèc tÕ kh¸c (vµ c¸c thiÕt chÕ quèc tÕ cña nh÷ng tæ chøc nµy); luËt quèc tÕ vµ c¸c quy ph¹m kh¸c cña hÖ thèng quèc tÕ. Gi÷a c¸c yÕu tè nµy cã sù g¾n kÕt víi nhau trong nh÷ng mèi quan hÖ t­¬ng t¸c, t¹o thµnh hÖ thèng quèc tÕ. §Æc tr­ng tiªu biÓu cña hÖ thèng quèc tÕ ®­îc thÓ hiÖn qua yÕu tè trung t©m lµ quèc gia vµ nh÷ng mèi quan hÖ, liªn kÕt gi÷a quèc gia víi c¸c yÕu tè kh¸c, th«ng qua sù ®iÒu chØnh cña c¸c lo¹i quy ph¹m mang tÝnh ph¸p lý - chÝnh trÞ vµ víi nh÷ng ph­¬ng thøc nhÊt ®Þnh. Liªn quan ®Õn quèc gia vµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng quèc tÕ, luËt quèc tÕ hiÖn ®¹i gi÷ vai trung t©m, bëi ®­îc c¸c quèc gia vµ c¸c thùc thÓ quèc tÕ kh¸c sö dông víi tÝnh chÊt lµ c«ng cô ph¸p lý ®Ó duy tr× sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng nµy trong mét trËt tù ph¸p luËt nhÊt ®Þnh vµ cã sù bao qu¸t tíi hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña ®êi sèng quèc tÕ. H×nh thµnh vµ tån t¹i trong hÖ thèng quèc tÕ nh­ vËy, kÕt hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn cña thêi ®¹i (xu thÕ quèc tÕ ho¸ mäi mÆt cña ®êi sèng quèc tÕ ë c¶ hai cÊp ®é, khu vùc vµ toµn cÇu, dùa trªn c¬ së nÒn kinh tÕ trÝ thøc), luËt quèc tÕ hiÖn ®¹i trong nh÷ng thËp nguyªn ®Çu cña thÕ kû XXI lµ kÕt qu¶ vµ lµ sù ph¶n ¸nh c¸c quan hÖ quèc tÕ trong ®iÒu kiÖn hîp t¸c, ph¸t triÓn cña céng ®ång thÕ giíi ®ang cã nh÷ng thay ®æi to lín vÒ mäi ph­¬ng diÖn, cÊp ®é, tu©n theo quy luËt vËn ®éng kh¸ch quan ë tõng quèc gia còng nh­ trªn ph¹m vi toµn cÇu. Tõ nh÷ng nÐt kh¸i qu¸t trªn, cã thÓ ®Þnh nghÜa, luËt quèc tÕ lµ hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ph¸p luËt, ®­îc c¸c quèc 7 gia vµ chñ thÓ kh¸c cña luËt quèc tÕ tho¶ thuËn t¹o dùng nªn, trªn c¬ së tù nguyÖn vµ b×nh ®¼ng, nh»m ®iÒu chØnh nh÷ng quan hÖ ph¸t sinh gi÷a quèc gia vµ c¸c chñ thÓ ®ã trong mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng quèc tÕ. §ã lµ c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m ¸p dông chung mµ kh«ng cã sù ph©n biÖt vÒ tÝnh chÊt, h×nh thøc hay vÞ thÕ cña tõng quèc gia khi thiÕt lËp quan hÖ quèc tÕ gi÷a nh÷ng chñ thÓ nµy víi nhau. 2. C¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n a. VÒ chñ thÓ cña luËt quèc tÕ Phï hîp víi tÝnh chÊt cña hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m luËt quèc tÕ, vÒ lý luËn còng nh­ vÒ ph¸p lý, quèc gia vµ nh÷ng thùc thÓ quèc tÕ kh¸c, nh­ c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quèc gia (liªn chÝnh phñ) hay c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh giµnh ®éc lËp lµ chñ thÓ cña luËt quèc tÕ nh­ng trong sè nh÷ng thùc thÓ nµy, quèc gia lµ chñ thÓ phæ biÕn cña quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ còng nh­ luËt quèc tÕ. Khoa häc luËt quèc tÕ quan niÖm, quèc gia lµ thùc thÓ ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cã l·nh thæ, d©n c­ vµ quyÒn lùc nhµ n­íc, víi thuéc tÝnh chÝnh trÞ - ph¸p lý bao trïm lµ chñ quyÒn quèc gia. Quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ th­êng do quèc gia tù x¸c lËp hoÆc th«ng qua khu«n khæ c¸c tæ chøc quèc tÕ do c¸c quèc gia thµnh lËp nªn. Trong qu¸ tr×nh thiÕt lËp vµ ph¸t triÓn c¸c quan hÖ quèc tÕ, sù b×nh ®¼ng cña quèc gia dùa trªn chñ quyÒn quèc gia cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn b¶n chÊt cña luËt quèc tÕ, thÓ hiÖn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ thùc thi luËt quèc tÕ. C¸c quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cña quèc gia ®Òu nh»m h­íng ®Õn vµ v× lîi Ých quèc gia. Do ®ã, vÒ c¬ b¶n, lîi Ých quèc gia, d©n téc lµ nÒn t¶ng mµ dùa trªn c¬ së ®ã, c¸c quèc gia cã thÓ ®¹t ®­îc c¸c tho¶ thuËn khi thiÕt lËp hoÆc tham gia mét quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ nhÊt ®Þnh. Trong thùc tiÔn, c¸ nh©n hoÆc ph¸p nh©n kinh tÕ, x· héi chØ 8 cã thÓ tham gia rÊt h·n h÷u vµo mét sè lo¹i quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ x¸c ®Þnh nh­ng kh«ng v× thÕ mµ cho r»ng nh÷ng thùc thÓ nµy lµ chñ thÓ cña luËt quèc tÕ. b. VÒ quan hÖ do luËt quèc tÕ ®iÒu chØnh Quan hÖ do luËt quèc tÕ ®iÒu chØnh lµ quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia hoÆc c¸c thùc thÓ quèc tÕ kh¸c, nh­ c¸c tæ chøc quèc tÕ liªn quèc gia, c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh giµnh ®éc lËp, n¶y sinh trong c¸c lÜnh vùc (chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· héi...) cña ®êi sèng quèc tÕ. Kh¸c víi c¸c quan hÖ do luËt quèc gia ®iÒu chØnh, quan hÖ thuéc ph¹m vi t¸c ®éng cña luËt quèc tÕ lµ quan hÖ mang tÝnh chÊt liªn quèc gia, liªn chÝnh phñ, ph¸t sinh trong bÊt kú lÜnh vùc nµo cña ®êi sèng quèc tÕ. Nh÷ng quan hÖ quèc tÕ ®ã ®ßi hái ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh b»ng quy ph¹m luËt quèc tÕ. §iÒu kiÖn nµy lµ c¨n cø x¸c ®Þnh tÝnh ph¸p lý quèc tÕ cña mèi quan hÖ ph¸p luËt mµ c¸c quèc gia thiÕt lËp víi nhau hoÆc víi chñ thÓ kh¸c cña luËt quèc tÕ, ®ång thêi cã c¬ së ®Ó ph©n biÖt quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cña quèc gia víi quan hÖ ph¸p luËt kh¸c mµ quèc gia lµ mét bªn chñ thÓ, vÝ dô, quan hÖ ph¸p luËt trong n­íc, quan hÖ ph¸p luËt thuéc ph¹m vi t­ ph¸p quèc tÕ hay c¸c quan hÖ ph¸p luËt th­¬ng m¹i quèc tÕ, kinh tÕ quèc tÕ... Nh­ vËy, quan hÖ liªn quèc gia (liªn chÝnh phñ) gi÷a c¸c quèc gia vµ c¸c thùc thÓ quèc tÕ kh¸c ph¸t sinh trong mäi lÜnh vùc chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi... vµ ®­îc ®iÒu chØnh b»ng luËt quèc tÕ gäi lµ quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ. Trong nhiÒu tr­êng hîp, quan hÖ quèc tÕ cña hai quèc gia cïng h­íng ®Õn kh¸ch thÓ vµ ®èi t­îng chung nh­ng do tÝnh chÊt kh¸c nhau cña quy ph¹m ph¸p luËt ®­îc viÖn dÉn ®Ó ®iÒu chØnh quan hÖ ®ã nªn cã thÓ ph¸t sinh nh÷ng quan hÖ ph¸p luËt kh¸c nhau. VÝ dô, liªn quan ®Õn ®èi t­îng lµ mét vïng l·nh thæ quèc gia nhÊt ®Þnh cã thÓ h×nh thµnh hoÆc lµ quan hÖ chuyÓn nh­îng, trao ®æi gi÷a hai quèc gia (mang tÝnh chÊt lµ quan hÖ ph¸p luËt 9 quèc tÕ, ®­îc ®iÒu chØnh b»ng quy ph¹m cña ®iÒu ­íc quèc tÕ) hay quan hÖ hîp ®ång quèc tÕ ®Ó mua b¸n vïng l·nh thæ ®ã, víi cïng môc ®Ých lµ chuyÓn ®æi chñ së h÷u, tõ ®ã x¸c lËp chñ quyÒn quèc gia. Trong thùc tiÔn quan hÖ quèc tÕ ®· tån t¹i nh÷ng tr­êng hîp t­¬ng tù nh­ vËy, ®ã lµ hîp ®ång b¸n vïng Al¸txka cña Sa hoµng Nga cho Mü n¨m 1907 víi gi¸ 7,5 triÖu róp vµng. Sù ph©n biÖt ranh giíi cña quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ víi c¸c quan hÖ ph¸p luËt kh¸c mµ quèc gia tham gia víi t­ c¸ch chñ thÓ ph¸p luËt cã ý nghÜa lý luËn, ph¸p lý c¬ b¶n v× nã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò x¸c ®Þnh quyÒn, nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña quèc gia, cïng c¸c c¬ chÕ ph¸p lý t­¬ng øng ®Ó gi¶i quyÕt c¸c quan hÖ ph¸t luËt cô thÓ. Quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ ph¸t sinh, thay ®æi hoÆc chÊm døt, do t¸c ®éng cña nh÷ng quy ph¹m luËt quèc tÕ, cña n¨ng lùc chñ thÓ luËt quèc tÕ vµ sù kiÖn ph¸p lý quèc tÕ (bao gåm sù biÕn ph¸p lý quèc tÕ vµ hµnh vi ph¸p luËt cña chñ thÓ luËt quèc tÕ). * Sù biÕn ph¸p lý quèc tÕ: Lµ c¸c sù kiÖn x¶y ra trong thùc tÕ, g©y ra c¸c hÖ qu¶ ph¸p lý trong lÜnh vùc luËt quèc tÕ. Mét sù kiÖn ®­îc x¸c ®Þnh lµ sù biÕn ph¸p lý kh«ng ph¶i tõ b¶n chÊt cña sù biÕn mµ do luËt quèc tÕ rµng buéc c¸c kÕt qu¶ ph¸p lý nhÊt ®Þnh víi c¸c sù kiÖn ®ã. LuËt quèc tÕ cã sù ph©n lo¹i sù biÕn ph¸p lý quèc tÕ dùa trªn mét sè tiªu chÝ kh¸c nhau nh­ sù biÕn tù nhiªn (lµ c¸c sù kiÖn vËt chÊt hoÆc tù nhiªn mµ luËt quèc tÕ rµng buéc c¸c kÕt qu¶ ph¸p lý x¸c ®Þnh ®èi víi c¸c sù kiÖn nµy, ch¼ng h¹n tr­êng hîp ngËp ch×m cña mét hßn ®¶o lµ ®èi t­îng thùc hiÖn mét ®iÒu ­íc quèc tÕ) vµ sù biÕn cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña con ng­êi (®­îc hiÓu lµ ho¹t ®éng cña thÓ nh©n, ph¸p nh©n mÆc dï kh«ng ph¶i víi t­ c¸ch chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ nh­ng luËt quèc tÕ vÉn x¸c nhËn nh÷ng kÕt qu¶ ph¸p lý rµng buéc víi c¸c ho¹t ®éng nµy, vÝ dô, hµnh ®éng v­ît biªn giíi tr¸i phÐp cña c¸ nh©n). 10 * Hµnh vi ph¸p luËt quèc tÕ: Trong khoa häc luËt quèc tÕ, hµnh vi ph¸p luËt quèc tÕ ®­îc x¸c ®Þnh lµ hµnh vi thÓ hiÖn ý chÝ cña chñ thÓ luËt quèc tÕ mµ sù thÓ hiÖn ®ã ®­îc luËt quèc tÕ quy ®Þnh rµng buéc víi c¸c hÖ qu¶ ph¸p lý x¸c ®Þnh. Theo ®ã th× trong mét hµnh vi ph¸p luËt quèc tÕ th­êng bao gåm sù thÓ hiÖn ý chÝ cña chñ thÓ luËt quèc tÕ vµ viÖc xuÊt hiÖn c¸c kÕt qu¶ ph¸p lý quèc tÕ mµ c¸c kÕt qu¶ nµy ®­îc luËt quèc tÕ rµng buéc víi sù thÓ hiÖn ý chÝ nªu trªn cña chÝnh chñ thÓ. Do ®Æc ®iÓm vÒ t­ c¸ch chñ thÓ lµ quèc gia, d©n téc ®ang ®Êu tranh giµnh quyÒn d©n téc tù quyÕt hay tæ chøc quèc tÕ nªn kh¸i niÖm ý chÝ cña chñ thÓ khi thùc hiÖn hµnh vi ph¸p luËt quèc tÕ kh«ng ph¶i theo nghÜa hµnh vi t©m lý mµ lµ hµnh vi cña c¸c c¬ quan hay thiÕt chÕ cã thÈm quyÒn ®­îc thÓ hiÖn c«ng khai th«ng qua c¸c tuyªn bè. Trong thùc tiÔn quan hÖ quèc tÕ, hµnh vi ph¸p luËt rÊt ®a d¹ng, phong phó. VÝ dô, theo tÝnh chÊt cña hµnh vi cã thÓ ph©n biÖt mét hµnh vi hîp ph¸p víi hµnh vi bÊt hîp ph¸p; xÐt theo tiªu chñ thÓ cña hµnh vi cã thÓ cã hµnh vi ®¬n ph­¬ng, hµnh vi song ph­¬ng, hµnh vi ®a ph­¬ng... C¸c hµnh vi ph¸p luËt cã thÓ ®­a ®Õn c¸c hÖ qu¶ ph¸p lý kh¸c nhau, tïy thuéc vµo môc ®Ých vµ tÝnh chÊt cña mçi hµnh vi. Tãm l¹i, cã nhiÒu d¹ng quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ kh¸c nhau trong sinh ho¹t quèc tÕ, tïy thuéc vµo tÝnh chÊt, môc ®Ých, lÜnh vùc hîp t¸c, néi dung hay chñ thÓ tham gia c¸c quan hÖ ®ã, vÝ dô, cã quan hÖ ph¸p luËt trong c¸c lÜnh vùc chuyªn m«n cô thÓ cña luËt quèc tÕ, nh­ quan hÖ ph¸p luËt ký kÕt vµ thùc hiÖn ®iÒu ­íc quèc tÕ, quan hÖ ph¸p luËt hµng kh«ng quèc tÕ, quan hÖ ph¸p luËt vÒ hîp t¸c ®Êu tranh phßng, chèng téi ph¹m quèc tÕ; cßn nÕu c¨n cø vµo chñ thÓ quan hÖ th× cã thÓ ph©n biÖt quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cña quèc gia, cña tæ chøc quèc tÕ... Nh­ vËy, c¸c quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cã ®Æc tr­ng c¬ b¶n bëi sù tån t¹i cña yÕu tè trung t©m lµ quèc gia - chñ thÓ cã chñ quyÒn vµ viÖc thùc hiÖn quyÒn n¨ng chñ thÓ luËt quèc tÕ cña 11 quèc gia do thuéc tÝnh chñ quyÒn chi phèi ®· t¹o ra sù ®iÒu chØnh kh¸c biÖt cña luËt quèc tÕ so víi c¬ chÕ ®iÒu chØnh cña luËt quèc gia. c. VÒ sù h×nh thµnh luËt quèc tÕ Sù tån t¹i cña hÖ thèng quèc tÕ mµ trung t©m lµ c¸c quèc gia ®· h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan c¬ chÕ tho¶ thuËn trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh luËt quèc tÕ. Khi trong quan hÖ quèc tÕ lu«n xuÊt hiÖn vµ hiÖn h÷u t­¬ng quan lîi Ých riªng cña mçi quèc gia, ®Æt bªn c¹nh lîi Ých cña quèc gia kh¸c vµ lîi Ých céng ®ån th× c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ tÊt yÕu lµ s¶n phÈm cña sù ®Êu tranh, nh©n nh­îng lÉn nhau gi÷a c¸c quèc gia trong qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ ph¸t triÓn. Quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia cã chñ quyÒn lo¹i bá quyÒn lùc siªu quèc gia vµ nh÷ng kh¶ n¨ng ¸p ®Æt c¸c quy t¾c hay quy ph¹m b¾t buéc cho bÊt kú quèc gia nµo kh¸c vµ thay vµo ®ã b»ng viÖc thõa nhËn tho¶ thuËn lµ ph­¬ng thøc duy nhÊt ®Ó h×nh thµnh hÖ thèng c¸c nguyªn t¾c vµ quy ph¹m luËt quèc tÕ, cã chøc n¨ng duy tr× trËt tù ph¸p lý cÇn thiÕt ®èi víi céng ®ång quèc tÕ. §©y còng lµ ®Æc ®iÓm lý gi¶i cho sù thiÕu v¾ng c¬ chÕ quyÒn lùc chung, “®øng trªn” c¸c quèc gia khi tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn c¶ hai qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ thùc thi c¸c quy ph¹m cña luËt quèc tÕ. Trªn thùc tÕ, sù h×nh thµnh luËt quèc tÕ kh¸c víi tr×nh tù x©y dùng luËt quèc gia, bëi v× viÖc h×nh thµnh luËt quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh mang tÝnh chÊt tù nguyÖn cña c¸c quèc gia, thÓ hiÖn ë sù tù ®iÒu chØnh quan hÖ lËp ph¸p mµ c¸c quèc gia tiÕn hµnh theo ph­¬ng thøc tho¶ thuËn c«ng khai b»ng quan hÖ ®iÒu ­íc hoÆc mÆc nhiªn thõa nhËn quy t¾c xö sù trong luËt tËp qu¸n. TÝnh tù ®iÒu chØnh trong ho¹t ®éng x©y dùng quy ph¹m luËt quèc tÕ th­êng th«ng qua hai giai ®o¹n, giai ®o¹n tho¶ thuËn cña c¸c quèc gia vÒ néi dung quy t¾c vµ giai ®o¹n tho¶ thuËn c«ng 12 nhËn tÝnh rµng buéc cña c¸c quy t¾c ®· ®­îc h×nh thµnh. ViÖc h×nh thµnh hÖ thèng quy ph¹m luËt quèc tÕ theo hai giai ®o¹n ®ã kh«ng nh»m t¹o ra ý chÝ tèi cao, duy nhÊt mµ lµ sù tù nguyÖn tho¶ thuËn cña c¸c quèc gia dùa trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng vÒ chñ quyÒn. MÆc dï qu¸ tr×nh tho¶ thuËn gi÷a c¸c quèc gia cã sù t¸c ®éng quan träng cña hoµn c¶nh thùc tÕ nh­ng c¸c quy ph¹m luËt quèc tÕ ®­îc h×nh thµnh vÉn ph¶n ¸nh ®­îc b¶n chÊt cña luËt quèc tÕ lµ kÕt qu¶ cña sù tho¶ thuËn, nh­îng bé lÉn nhau gi÷a c¸c chñ thÓ, h­íng ®Õn lîi Ých quèc gia, d©n téc, còng nh­ v× lîi Ých chung cña céng ®ång c¸c quèc gia. d. VÒ sù thùc thi luËt quèc tÕ * Kh¸i niÖm LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i bao gåm c¸c quy ph¹m ph¸p luËt ®Ó mét mÆt ®iÒu hoµ quan hÖ lîi Ých gi÷a c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ, mÆt kh¸c ph¶n ¸nh b¶n chÊt vµ xu h­íng ph¸t triÓn hiÖn nay cña luËt nµy. Còng nh­ luËt quèc gia, sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña luËt quèc tÕ ®Æt ra yªu cÇu tÊt yÕu cña viÖc ph¶i ®­îc thùc thi bëi c¸c chñ thÓ, tøc yªu cÇu vÒ viÖc ®­a c¸c quy ®Þnh cña hÖ thèng ®ã vµo ®êi sèng ph¸p luËt cña mét quèc gia vµ ®êi sèng cña céng ®ång quèc tÕ. Thùc thi luËt quèc tÕ lµ qu¸ tr×nh c¸c chñ thÓ ¸p dông c¬ chÕ hîp ph¸p, phï hîp ®Ó ®¶m b¶o c¸c quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ ®­îc thi hµnh vµ ®­îc t«n träng ®Çy ®ñ trong ®êi sèng quèc tÕ. §©y lµ qu¸ tr×nh c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ, th«ng qua c¸c c¬ chÕ quèc tÕ vµ quèc gia (do luËt quèc tÕ quy ®Þnh) ®Ó thùc thi c¸c quyÒn vµ nghÜa vô ph¸p luËt quèc tÕ. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc tiÕn hµnh b»ng nhiÒu ho¹t ®éng ph¸p lý cã liªn quan víi nhau trong yªu cÇu chung lµ ®¶m b¶o lîi Ých riªng cña tõng chñ thÓ phï hîp víi lîi Ých chung cña c¶ céng ®ång, h­íng ®Õn ph¸t triÓn vµ ngµy cµng hoµn thiÖn luËt quèc tÕ. 13 * TÝnh chÊt cña sù thùc thi luËt quèc tÕ VÒ ph­¬ng diÖn ph¸p lý, thùc thi luËt quèc tÕ thùc chÊt thÓ hiÖn tÝnh hai mÆt cña qu¸ tr×nh hiÖn thùc ho¸ c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vµo ®êi sèng sinh ho¹t quèc tÕ. Ho¹t ®éng ph¸p lý nµy ®­îc diÔn ra b»ng hµnh vi ph¸p luËt cña chñ thÓ luËt quèc tÕ, theo c¬ chÕ chung hoÆc riªng, trong tõng lÜnh vùc mµ luËt quèc tÕ ®iÒu chØnh. TÝnh chÊt cña ho¹t ®éng nµy cã thÓ d­íi d¹ng xö sù tÝch cùc (nh­ ho¹t ®éng thùc thi) ®Ó chñ thÓ chñ ®éng thùc hiÖn quyÒn vµ nghÜa vô cña m×nh hoÆc lµ xö sù thô ®éng (tu©n thñ) cña chñ thÓ ®Ó kh«ng tiÕn hµnh nh÷ng ho¹t ®éng tr¸i víi quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ, g©y ¶nh h­ëng ®Õn trËt tù ph¸p lý quèc tÕ hay lîi Ých cña chñ thÓ kh¸c. Thùc thi luËt quèc tÕ thÓ hiÖn ®Æc tr­ng cã tÝnh b¶n chÊt cña luËt nµy lµ th«ng qua c¬ chÕ tho¶ thuËn hoÆc sù tù ®iÒu chØnh cña tõng quèc gia. V× vËy, kh«ng cã c¬ chÕ mang tÝnh quyÒn lùc quèc tÕ ¸p ®Æt cho qu¸ tr×nh trªn, trõ nh÷ng c¬ chÕ kiÓm so¸t quèc tÕ trong nh÷ng lÜnh vùc nhÊt ®Þnh, cã sù tho¶ thuËn cña c¸c quèc gia. Trong thùc tiÔn thùc thi luËt quèc tÕ, c¸c quèc gia ph¶i tù ®iÒu chØnh trªn c¬ së c¸c quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng thùc hiÖn nghÜa vô chung cña chñ thÓ luËt quèc tÕ vµ nh÷ng nghÜa vô c¸ thÓ ph¸t sinh tõ t­ c¸ch thµnh viªn ®iÒu ­íc quèc tÕ hay tæ chøc quèc tÕ. Ch¼ng h¹n, trong lÜnh vùc luËt quèc tÕ vÒ quyÒn con ng­êi, bªn c¹nh c¬ chÕ quèc tÕ nh»m duy tr× c¸c ho¹t ®éng b¶o vÖ, ph¸t triÓn c¸c quyÒn con ng­êi c¬ b¶n mµ luËt quèc tÕ quy ®Þnh, tõng quèc gia ®Òu x©y dùng c¬ chÕ quèc gia (theo quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ) ®Ó ®¶m b¶o cho c¸c quyÒn con ng­êi c¬ b¶n ®­îc thùc hiÖn ë quèc gia ®ã. ViÖc t¹o dùng vµ duy tr× ho¹t ®éng cña c¬ chÕ quèc gia trong lÜnh vùc nh©n quyÒn lµ nghÜa vô vµ tr¸ch nhiÖm cña tõng quèc gia. HiÖn nay, viÖc thùc hiÖn nghÜa vô thµnh viªn c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ hoÆc tæ chøc quèc tÕ ®ang ®Æt ra nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thêi sù cÊp thiÕt, trong ®ã, yªu cÇu vÒ x©y dùng, b¶o ®¶m m«i 14 tr­êng ph¸p luËt vµ thÓ chÕ quèc gia ®èi víi c¸c cam kÕt quèc tÕ cña quèc gia trong khu«n khæ quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia víi nhau hoÆc trong khu«n khæ cña tæ chøc quèc tÕ ®ang trë thµnh mèi quan t©m chung cña yªu cÇu thùc thi luËt quèc tÕ. Khi c¸c quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ kh«ng ®­îc mét chñ thÓ thùc thi theo ®óng yªu cÇu (tøc cã sù vi ph¹m vÒ nghÜa vô thµnh viªn hoÆc vi ph¹m quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ) th× ph¸p luËt sÏ rµng buéc chñ thÓ vi ph¹m vµo nh÷ng tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ cô thÓ ®Ó buéc chñ thÓ ®ã ph¶i cã nghÜa vô trong viÖc kh«i phôc l¹i trËt tù ph¸p lý quèc tÕ ®· bÞ x©m h¹i. LuËt quèc tÕ cã c¸c chÕ tµi nh­ng viÖc ¸p dông chÕ tµi cña luËt quèc tÕ do chÝnh quèc gia tù thùc hiÖn b»ng nh÷ng c¸ch thøc riªng lÎ hoÆc tËp thÓ (vµ nhiÒu tr­êng hîp do c¬ quan tµi ph¸n quèc tÕ thùc hiÖn). C¸c biÖn ph¸p chÕ tµi do quèc gia ¸p dông trong tr­êng hîp cã sù vi ph¹m quy ®Þnh luËt quèc tÕ cña mét chñ thÓ kh¸c, ch¼ng h¹n nh­ cÊm vËn, c¾t ®øt quan hÖ ngo¹i giao, sö dông c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ trong lÜnh vùc kinh tÕ, th­¬ng m¹i, khoa häc, kü thuËt... vµ ngo¹i lÖ n÷a lµ sö dông c¸c søc m¹nh qu©n sù ®Ó thùc hiÖn quyÒn tù vÖ hîp ph¸p hoÆc ®Ó chèng l¹i hµnh ®éng tÊn c«ng vò trang. HiÖn nay, luËt quèc tÕ më réng c¸c biÖn ph¸p chÕ tµi do c¸c tæ chøc quèc tÕ ®¶m nhiÖm, víi vai trß chñ yÕu cña Liªn hîp quèc. Chñ thÓ luËt quèc tÕ ¸p dông nhiÒu c¸ch thøc, biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc thùc hiÖn vµ t«n träng ®Çy ®ñ c¸c quy ®Þnh cña luËt nµy. Bªn c¹nh viÖc sö dông ®iÒu ­íc quèc tÕ vµ c¸c c¸ch thøc ph¸p lý kh¸c, c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ cßn tËn dông ®Õn nh÷ng yÕu tè chÝnh trÞ - x· héi ®Ó t¹o ®éng lùc cho sù thùc thi luËt quèc tÕ. VÝ dô, vÊn ®Ò sö dông søc m¹nh cña quan hÖ ngo¹i giao gi÷a c¸c quèc gia, hay viÖc ph¸t huy søc m¹nh cña nh©n d©n vµ d­ luËn tiÕn bé thÕ giíi... * VÊn ®Ò kiÓm so¸t quèc tÕ 15 Tõ nöa sau thÕ kû XX ®Õn nay ®· h×nh thµnh mét lo¹i h×nh míi cã ý nghÜa t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng thùc thi luËt quèc tÕ cña c¸c quèc gia, ®ã lµ C¬ chÕ kiÓm so¸t quèc tÕ. C¬ chÕ nµy bao gåm viÖc yªu cÇu c¸c quèc gia tr×nh bµy b¸o c¸o (kÓ c¶ thanh tra cña thiÕt chÕ quèc tÕ vÒ c¸c b¸o c¸o quèc gia nµy) hoÆc lµ ho¹t ®éng b¶o vÖ c¸c b¸o c¸o quèc gia vÒ mét lÜnh vùc luËt quèc tÕ nhÊt ®Þnh tr­íc c¬ quan, thiÕt chÕ quèc tÕ (nh­ trong lÜnh vùc luËt quèc tÕ vÒ quyÒn con ng­êi), vÝ dô, c¬ chÕ lµm vµ b¶o vÖ b¸o c¸o quèc gia cña c¸c thµnh viªn CEDAW. VÊn ®Ò c¸c quèc gia tr×nh bµy b¸o c¸o vÒ viÖc thi hµnh c¸c nghÜa vô ®· cam kÕt trong c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vµ sau ®ã lµ viÖc th¶o luËn c¸c b¸o c¸o nµy t¹i c¸c c¬ quan, thiÕt chÕ quèc tÕ ®· ®­îc ¸p dông trong mét sè lÜnh vùc hîp t¸c theo quy ®Þnh cña luËt quèc tÕ, vÝ dô nh­ trong khu«n khæ cña ILO (Tæ chøc lao ®éng quèc tÕ), trong Liªn hîp quèc ®èi víi mét sè c«ng ­íc vÒ quyÒn con ng­êi mµ Liªn hîp quèc th«ng qua. Liªn quan ®Õn c¬ chÕ thanh s¸t cña HiÖp ­íc kh«ng phæ biÕn vò khÝ h¹t nh©n, viÖc thanh tra quèc tÕ ®­îc tiÕn hµnh nh»m môc ®Ých ®¶m b¶o viÖc tu©n thñ c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ vµ hiÖn nay cã ba lo¹i thanh tra sau: Thø nhÊt, thanh tra cña tæ chøc quèc tÕ, vÝ dô, thanh s¸t cña c¬ quan n¨ng l­îng nguyªn tö quèc tÕ IAEA. Thø hai, thanh tra ®­îc thùc hiÖn bëi c¸c quèc gia h÷u quan, thµnh viªn cña ®iÒu ­íc quèc tÕ thùc hiÖn nh­ng d­íi sù gi¸m s¸t cña c¸c c¬ quan quèc tÕ. Thø ba, thanh tra chÐo gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn ®iÒu ­íc quèc tÕ thùc hiÖn, vÝ dô, ho¹t ®éng thanh tra ®­îc ghi nhËn trong HiÖp ­íc vÒ Nam Cùc n¨m 1959. Cã thÓ thÊy, trong chõng mùc nhÊt ®Þnh, kiÓm so¸t quèc tÕ viÖc thùc thi luËt quèc tÕ cã ý nghÜa quan träng trong t­¬ng lai víi tÝnh c¸ch lµ c«ng cô n©ng cao hiÖu qu¶ cña luËt quèc tÕ, phßng ngõa hµnh vi vi ph¹m nghÜa vô cña quèc gia trong nhiÒu 16 quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ. 3. Quy ph¹m luËt quèc tÕ a. Kh¸i niÖm Quy ph¹m luËt quèc tÕ lµ quy t¾c xö sù, ®­îc t¹o bëi sù tho¶ thuËn cña c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ vµ cã gi¸ trÞ rµng buéc c¸c chñ thÓ ®ã ®èi víi c¸c quyÒn, nghÜa vô hay tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ khi tham gia quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ. Quy ph¹m luËt quèc tÕ lµ h¹t nh©n cña cÊu tróc hÖ thèng luËt quèc tÕ. Quy ph¹m luËt quèc tÕ kh¸c víi c¸c quy ph¹m (nh­ quy ph¹m ®¹o ®øc, quy ph¹m chÝnh trÞ) vµ c¸c quy t¾c kh¸c (nh­ quy t¾c lÔ nh­îng quèc tÕ) trong hÖ thèng quèc tÕ ë hiÖu lùc ph¸p lý rµng buéc ®èi víi chñ thÓ luËt quèc tÕ. C¬ së cña hiÖu lùc b¾t buéc ®èi víi quy ph¹m luËt quèc tÕ kh«ng ®­îc gi¶i thÝch b»ng søc m¹nh cña quyÒn lùc siªu quèc gia, do mét c¬ quan hoÆc thiÕt chÕ quèc tÕ chung thùc hiÖn mµ b»ng sù tho¶ thuËn cña quèc gia trªn c¬ së lîi Ých cña chÝnh quèc gia ®ã; b»ng ý thøc tu©n thñ luËt quèc tÕ cña quèc gia, dùa trªn c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nh­ nguyªn t¾c Pacta sunt servanda; b»ng søc m¹nh cña d­ luËn tiÕn bé thÕ giíi vµ b»ng b¶n chÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh cña c¸c quan hÖ x· héi khi tån t¹i trong ®iÒu kiÖn cã nhµ n­íc vµ ph¸p luËt. b. Ph©n lo¹i LuËt quèc tÕ hiÖn ®¹i bao gåm hÖ thèng quy ph¹m phong phó, trong ®ã cã mét sè lo¹i chñ yÕu sau: * Theo gi¸ trÞ hiÖu lùc - Quy ph¹m mÖnh lÖnh chung (Jus cogens): Dï ®­îc ghi nhËn ë ®iÒu ­íc hay tËp qu¸n quèc tÕ nh­ng tÝnh chÊt Jus cogens cña lo¹i quy ph¹m nµy ®­îc xem xÐt ë hiÖu lùc b¾t buéc chung, mang tÝnh kh¸ch quan ho¸ vµ cã gi¸ trÞ tèi cao ®èi víi mäi chñ 17 thÓ, mäi mèi quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ. Quy ph¹m Jus cogens cã gi¸ trÞ quy ®Þnh hiÖu lùc vµ tÝnh hîp ph¸p cña c¸c quy ph¹m kh¸c cña luËt quèc tÕ (quy ph¹m tïy nghi), tøc c¸c quy ph¹m kh¸c ph¶i cã néi dung kh«ng tr¸i víi quy ph¹m Jus cogens. MÆt kh¸c, trong qu¸ tr×nh ¸p dông vµ thùc hiÖn luËt quèc tÕ, c¸c chñ thÓ kh«ng ®­îc quyÒn thay ®æi néi dung cña c¸c quy ph¹m nµy vµ hµnh vi nh»m thay ®æi chóng bÞ coi lµ v« hiÖu ngay tõ ®Çu. HiÖn nay, luËt quèc tÕ ch­a cã sù x¸c ®Þnh thèng nhÊt hÖ thèng c¸c quy ph¹m Jus cogens, ngoµi viÖc thõa nhËn chung ®èi víi hiÖu lùc lµ quy ph¹m Jus cogens cña c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n cña luËt quèc tÕ. - Quy ph¹m tïy nghi: Lµ quy ph¹m mµ trong khu«n khæ cña nã cho phÐp c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ tù x¸c ®Þnh ph¹m vi quyÒn, nghÜa vô qua l¹i gi÷a c¸c bªn, trong mét quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cô thÓ, phï hîp víi hoµn c¶nh thùc tÕ. VÝ dô, quy ph¹m vÒ x¸c ®Þnh bÒ réng l·nh h¶i cña quèc gia ven bê tèi ®a kh«ng qu¸ 12 h¶i lý, kÓ tõ ®­êng c¬ së theo C«ng ­íc LuËt biÓn n¨m 1982 cña Liªn hîp quèc. Trong luËt quèc tÕ, c¸c quy ph¹m tïy nghi chiÕm ®a sè, v× b¶n chÊt cña luËt quèc tÕ lµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c chñ thÓ trªn c¬ së lîi Ých riªng. * Theo h×nh thøc thÓ hiÖn C¨n cø vµo h×nh thøc quy ph¹m th× nh÷ng quy ph¹m kÓ trªn cã thÓ ®­îc ph©n biÖt thµnh quy ph¹m ®iÒu ­íc quèc tÕ (cßn gäi lµ quy ph¹m thµnh v¨n) vµ quy ph¹m tËp qu¸n quèc tÕ (hay gäi lµ quy ph¹m bÊt thµnh v¨n). Trong mét sè lo¹i ®iÒu ­íc quèc tÕ, nh­ ®iÒu ­íc ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸t sinh trong lÜnh vùc t­ ph¸p quèc tÕ, ngoµi c¸c quy ph¹m trùc tiÕp ®iÒu chØnh quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt quèc tÕ cßn cã nh÷ng quy ph¹m ®Æc thï, tøc quy ph¹m kh«ng trùc tiÕp ®iÒu chØnh quyÒn vµ nghÜa vô cña chñ thÓ quan hÖ ph¸p luËt mµ chØ x¸c ®Þnh hÖ thèng ph¸p luËt nµo 18 ®­îc ¸p dông ®Ó ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p luËt n¶y sinh. c. Mèi quan hÖ gi÷a quy ph¹m luËt quèc tÕ vµ c¸c quy t¾c kh¸c trong hÖ thèng quèc tÕ * Quy ph¹m luËt quèc tÕ vµ quy ph¹m chÝnh trÞ Thùc tiÔn sinh ho¹t quèc tÕ hiÖn nay cho thÊy, c¸c quy ph¹m chÝnh trÞ ngµy cµng t¨ng c¶ vÒ sè l­îng vµ cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn quan hÖ quèc tÕ gi÷a c¸c quèc gia. Quy ph¹m chÝnh trÞ ®­îc h×nh thµnh th«ng qua tho¶ thuËn cña c¸c chñ thÓ luËt quèc tÕ, dùa trªn nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, tin cËy lÉn nhau vµ tËn t©m thiÖn chÝ ®Ó thùc hiÖn cam kÕt vÒ chÝnh trÞ ®èi víi c¸c môc tiªu ®· ®Æt ra. Quy ph¹m chÝnh trÞ th­êng ®­îc ghi nhËn trong c¸c tuyªn bè cña quèc gia hoÆc trong v¨n kiÖn chÝnh trÞ cña héi nghÞ vµ tæ chøc quèc tÕ, ch¼ng h¹n, c¸c tuyªn bè quan träng cña ASEAN (Tuyªn bè hoµ hîp ASEAN t¹i Bali 1976, gäi t¾t lµ Tuyªn bè Bali; Tuyªn bè vÒ c¸ch øng xö cña c¸c bªn ë BiÓn Nam Trung Hoa ngµy 4/11/2002 lµ sù cam kÕt chÝnh trÞ mµ hai bªn ASEAN vµ Trung Quèc cïng ®­a ra nh»m tr¸nh x¶y ra xung ®ét nh­ng kh«ng cã rµng buéc vÒ mÆt ph¸p lý). Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a quy ph¹m luËt quèc tÕ vµ quy ph¹m chÝnh trÞ lµ nh÷ng nghÜa vô cña quèc gia ph¸t sinh tõ c¸c quy ph¹m chÝnh trÞ cã tÝnh chÊt ®¹o ®øc - chÝnh trÞ, chø kh«ng cã hiÖu lùc ph¸p lý nh­ quy ph¹m luËt quèc tÕ. Kh¸c víi quy ph¹m luËt quèc tÕ, viÖc thùc hiÖn c¸c quy ph¹m chÝnh trÞ mang tÝnh “n¨ng ®éng, mÒm dÎo”, ®ång thêi t¹o ra c¸c kh¶ n¨ng réng h¬n cho quèc gia trong c¸c hµnh ®éng thùc tiÔn. Nh÷ng sù kh¸c biÖt vÒ hiÖu lùc ph¸p lý cña quy ph¹m chÝnh trÞ kh«ng c¶n trë c¸c quèc gia thùc thi nghiªm chØnh quy ph¹m chÝnh trÞ trong c¸c quan hÖ hîp t¸c quèc tÕ, thËm chÝ nhiÒu tr­êng hîp, cã thÓ so s¸nh víi viÖc thùc hiÖn tho¶ thuËn ®iÒu ­íc quèc tÕ. Nh­ vËy, xÐt mét c¸ch toµn diÖn th× mét quèc gia hoµn toµn 19 cã thÓ rµng buéc m×nh ®ång thêi víi c¶ quy ph¹m chÝnh trÞ vµ quy ph¹m luËt quèc tÕ. Trong tr­êng hîp cã sù xung ®ét gi÷a quy ph¹m luËt quèc tÕ vµ quy ph¹m chÝnh trÞ th× nghÜa vô cña quèc gia sÏ x¸c ®Þnh trªn c¬ së cña quy ph¹m luËt quèc tÕ. Do ®ã, hµnh vi thùc hiÖn hay vi ph¹m cña mét chñ thÓ luËt quèc tÕ cã thÓ cïng x©m h¹i ®Õn c¶ hai hÖ thèng quy ph¹m kh¸c nhau nµy nh­ng nÕu mét vi ph¹m ph¸p luËt quèc tÕ cã thÓ dÉn ®Õn tr¸ch nhiÖm ph¸p lý vµ ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn quan hÖ vÒ chÝnh trÞ trong quan hÖ quèc tÕ th× mét vi ph¹m quy ph¹m chÝnh trÞ kh«ng lµm ph¸t sinh tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ cho quèc gia vi ph¹m. * Quy ph¹m luËt quèc tÕ vµ quy ph¹m ®¹o ®øc §¹o ®øc lµ ph¹m trï hoµn toµn kh¸c víi ph¸p luËt, mÆc dï ®Òu lµ hai yÕu tè thuéc th­îng tÇng kiÕn tróc cña mét c¬ cÊu x· héi. §¹o ®øc trong khu«n khæ mét chÕ ®é x· héi lµ nh÷ng quy t¾c xö sù vµ nh÷ng chuÈn mùc x· héi ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së nh÷ng quan niÖm cña céng ®ång ng­êi vÒ c¸i thiÖn, c¸i ¸c, sù c«ng b»ng... cßn trong khu«n khæ cña céng ®ång quèc tÕ, ®ã lµ c¸c nguyªn t¾c hay quy ph¹m ®­îc toµn thÓ nh©n lo¹i c«ng nhËn vÒ c¸ch xö sù c«ng b»ng, hîp lý cÇn ph¶i thùc hiÖn cña mçi quèc gia. Tuy nhiªn, trªn ph­¬ng diÖn tæng thÓ, ®¹o ®øc cña nh©n lo¹i còng lµ mét ph¹m trï lÞch sö, tån t¹i qua tõng thêi kú kh¸c nhau cña lÞch sö thÕ giíi. Gi÷a quy ph¹m ®¹o ®øc vµ quy ph¹m luËt quèc tÕ cã sù t¸c ®éng qua l¹i th­êng xuyªn. Trong ®êi sèng sinh ho¹t quèc tÕ, nhiÒu tr­êng hîp cã sù phï hîp gi÷a quy ph¹m ®¹o ®øc vµ quy ph¹m luËt quèc tÕ nªn quy ph¹m ®¹o ®øc cã ý nghÜa lµ xuÊt ph¸t ®iÓm ®Ó h×nh thµnh quy ph¹m luËt quèc tÕ, vÝ dô, ®¹o lý coi träng hoµ b×nh trë thµnh quy ph¹m Jus cogens cña luËt quèc tÕ. Nh­ng b¶n chÊt cña mèi quan hÖ gi÷a hai lo¹i quy ph¹m cïng tån t¹i trong hÖ thèng quèc tÕ hiÖn nay lµ ph¶i lu«n ®­îc xem xÐt trªn 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

thumb
Văn hóa anh mỹ...
200
20326
146