Tài liệu Giáo trình Kế toán tài chính 3

GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC LẠC HỒNG GIÁO TRÌNH KẾ TOÁN TÀI CHÍNH 3 ThS. NGUYỄN THỊ BẠCH TUYẾT ThS. NGUYỄN THỊ ĐỨC LOAN ThS. PHAN THÀNH NAM Tháng 10/2014 1 MỤC LỤC LỜI NÓI ĐẦU ................................................................................ 1 Chương 1: KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH DÀI HẠN ................................................................................................. 2 1.1 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY CON ........................................ 2 1.1.1 Khái niệm.......................................................................................... 2 1.1.2 Một số quy định ................................................................................ 2 1.1.3 Tài khoản sử dụng: .......................................................................... 3 ......................................................................................................................... 1.1.4 Phương pháp hạch toán .................................................................... 3 1.2 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY LIÊN KẾT ............................ 6 1.2.1 Một số khái niệm ............................................................................. 6 1.2.2 Một số quy định............................................................................... 8 1.2.3 Tài khoản sử dụng ......................................................................... 8 1.2.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 8 1.3 KẾ TOÁN VỐN GÓP LIÊN DOANH ................................................. 11 1.3.1 Khái niệm ........................................................................................ 11 1.3.2 Một số quy định............................................................................... 11 1.3.3 Tài khoản sử dụng ......................................................................... 12 1.3.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 12 1.4 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ DÀI HẠN KHÁC ................................................ 16 1.4.1 Khái niệm ........................................................................................ 16 1.4.2 Một số quy định............................................................................... 17 1.4.3 Tài khoản sử dụng: ......................................................................... 17 1.4.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 17 1.5 BẤT ĐỘNG SẢN ĐẦU TƯ ................................................................... 19 1.5.2 Một số quy định............................................................................... 19 1.5.3 Tài khoản sử dụng .......................................................................... 21 1.5.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 21 BÀI TẬP ỨNG DỤNG........................................................................ 31 Chương 2: KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH NGẮN HẠN .................................................................................... 42 2.1 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ CHỨNG KHOÁN NGẮN HẠN ........................ 42 2 2.1.1 Khái niệm ........................................................................................ 42 2.1.2 Một số quy định .............................................................................. 42 2.1.3 Tài khoản sử dụng .......................................................................... 42 2.1.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 43 2.2 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ NGẮN HẠN KHÁC ............................................ 45 2.2.1 Khái niệm ........................................................................................ 45 2.2.2 Một số quy định .............................................................................. 45 2.2.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 45 2.2.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 46 BÀI TẬP ỨNG DỤNG ......................................................... 48 Chương 3: KẾ TOÁN DỰ PHÒNG CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH ............................................................................................ 63 3.1 KẾ TOÁN DỰ PHÒNG GIẢM GIÁ ĐẦU TƯ NGẮN HẠN ........ 63 3.1.1 Khái niệm ........................................................................................ 63 3.1.2 Một số quy định .............................................................................. 63 3.1.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 64 3.1.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 64 3.2 KẾ TOÁN DỰ PHÒNG TỔN THẤT CÁC KHOẢN ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH DÀI HẠN .............................................................................. 65 3.2.1 Khái niệm ........................................................................................ 65 3.2.2 Một Số quy định .............................................................................. 65 3.2.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 67 3.2.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 67 BÀI TẬP ỨNG DỤNG ......................................................... 69 Chương 4: KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH ................... 78 4.1 KẾ TOÁN DOANH THU HOẠT ĐỘNG TÀI CHÍNH ..................... 78 4.1.1 Khái niệm ........................................................................................ 78 4.1.2 Một số quy định .............................................................................. 78 4.1.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 79 4.1.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 79 4.2 KẾ TOÁN CHI PHÍ TÀI CHÍNH ........................................................ 84 4.2.1 Khái niệm ....................................................................................... 84 4.2.2 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 84 3 4.2.3 Phương pháp hạch toán ................................................................... 85 Bài tập ứng dụng: ................................................................................ 91 Chương 5: KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG KHÁC ........................ 101 5.1 KẾ TOÁN THU NHẬP KHÁC ............................................................. 101 5.1.1 Khái niệm ........................................................................................ 101 5.1.2 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 102 5.1.3 Phương pháp hạch toán ................................................................... 102 5.2 KẾ TOÁN CHI PHÍ KHÁC 108 5.2.1 Khái niệm ........................................................................................ 108 5.2.2 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 108 5.2.3 Phương pháp hạch toán ................................................................... 109 Bài tập ứng dụng: 112 Chương 6: KẾ TOÁN NGUỒN VỐN KINH DOANH .......... 123 6.1 TỔNG QUAN VỀ NGUỒN VỐN CHỦ SỞ HỮU .............................. 123 6.2 KẾ TOÁN NGUỒN VỐN KINH DOANH .......................................... 123 6.2.1 Khái niệm ........................................................................................ 123 6.2.2 Một số quy định............................................................................... 124 6.2.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 125 6.2.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 126 6.3 KẾ TOÁN CHÊNH LỆCH ĐÁNH GIÁ LẠI TÀI SẢN ..................... 130 6.3.1 Khái niệm ........................................................................................ 130 6.3.2 Một số quy định............................................................................... 130 6.3.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 131 6.3.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 131 6.4 KẾ TOÁN CHÊNH LỆCH TỶ GIÁ HỐI ĐOÁI 132 6.4.1 Khái niệm ........................................................................................ 132 6.4.2 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 133 6.4.3 Phương pháp hạch toán ................................................................... 135 6.4.2.1 Kế toán chênh lệch tỷ giá hối đoái phát sinh trong kỳ (CLTG hối đoái đã thực hiện) ......................................................................... 135 6.4.2.2Kế toán chênh lệch tỷ giá (CLTG) hối đoái phát sinh do đánh giá lại số dư cuối kỳ của các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ (CLTG hối đoái chưa thực hiện) ..................................................................... 137 6.5 KẾ TOÁN CỔ PHIẾU QUỸ ................................................................. 138 4 6.5.1 Khái niệm ........................................................................................ 138 6.5.2 Một số quy định .............................................................................. 138 6.5.3 Tài khoản sử dụng ........................................................................... 139 6.5.4 Phương pháp hạch toán ................................................................... 139 Bài tập ứng dụng:................................................................................ 142 Chương 7: KẾ TOÁN LỢI NHUẬN VÀ CÁC QUỸ ........ 149 7.1 KẾ TOÁN LỢI NHUẬN CHƯA PHÂN PHỐI ................................... 149 7.1.1 Khái niệm .......................................................................................... 149 7.1.2 Tài khoản sử dụng ............................................................................. 149 7.1.3 Phương pháp hạch toán ..................................................................... 150 7.2 KẾ TOÁN QUỸ ĐẦU TƯ PHÁT TRIỂN ........................................... 153 7.2.1 Khái niệm .......................................................................................... 153 7.2.2 Tài khoản sử dụng ............................................................................. 153 7.2.3 Phương pháp hạch toán ..................................................................... 153 7.3 KẾ TOÁN QUỸ DỰ PHÒNG TÀI CHÍNH ........................................ 155 7.3.1 Khái niệm .......................................................................................... 155 7.3.2 Tài khoản sử dụng ............................................................................. 155 7.3.3 Phương pháp hạch toán ..................................................................... 156 Bài tập ứng dụng ................................................................................. 157 BÀI TẬP TỔNG HỢP ............................................................. 166 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 202 5 LỜI NÓI ĐẦU Giáo trình kế toán tài chính 3 được biên soạn chủ yếu tập trung vào kế toán hoạt động đầu tư tài chính và các hoạt động khác mà nhà quản lý cũng cần phải có thông tin trong quá trình ra quyết định kịp thời. Giáo trình này còn giúp cho các độc giả hiểu rõ thêm công tác kế toán phát sinh tại đơn vị gồm kế toán sản xuất, kế toán thương mại– dịch vụ ngoài ra còn có lĩnh vực kế toán hoạt động đầu tư tài chính: mua bán cổ phiếu, trái phiếu, các hình hình góp vốn,... góp phần vào tài liệu để độc giả học tập, nghiên cứu và tham khảo. Nội dung trình bày trong giáo trình này gồm 8 chương, mỗi chương được bố cục theo 3 nội dung chính: _ Mục tiêu học tập: nhằm giúp cho độc giả xác định được mục tiêu của từng chương, nghĩa là sau khi học xong chương này sẽ giúp cho độc giả nắm được những nội dung cơ bản gì? _ Nội dung chính của chương: Nội dung này được bố cục lại theo kết cấu xử lý công việc của một người thực hiện công việc kế toán để cho độc giả hiểu ngay về nội dung mà mình đang nghiên cứu. _ Phần bài tập chương nhằm giúp độc giả kiểm tra lại nội dung đã học và thực hành những bài tập của từng chương. Phần bài tập tổng hợp cuối sách giúp cho độc giả ôn tập lại những nội dung đã học để có thể hiểu rõ hơn nội dung đã nghiên cứu. Mặc dù có rất nhiều cố gắng, song giáo trình cũng không tránh khỏi những thiếu sót nhất định. Nhóm tác giả rất mong nhận được những ý kiến đóng góp chân tình của độc giả, của thầy cô nhằm xây dựng giáo trình ngày càng tốt hơn. Những đóng góp chân tình của độc giả xin liên hệ đại diện nhóm tác giả theo ThS. Nguyễn Thị Bạch Tuyết. ĐTDĐ: 0913. 655. 627. Email: [email protected]. Chân thành cảm ơn. 1 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Chương 1 KẾ TOÁN HOẠT ĐỘNG ĐẦU TƯ TÀI CHÍNH DÀI HẠN Mục đích – Yêu cầu: Sau khi nghiên cứu chương này bạn có thể: - Hiểu được hoạt động đầu tư vào công ty con, hoạt động góp vốn liên doanh, hoạt động đầu tư vào công ty liên kết, hoạt động đầu tư dài hạn khác, hoạt động bất động sản đầu tư. - Phân biệt được các sự khác nhau giữa các hoạt động đầu tư. - Hiểu được cơ sở để kế toán hạch toán là gì? Nguyên tắc hạch toán được thực hiện như thế nào? - Hiểu được phương pháp kế toán một số nghiệp vụ chủ yếu liên quan đến kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn và hoạt động khác của doanh nghiệp. - Làm được các bài tập liên quan đến các hoạt động đầu tư vào công ty con, hoạt động góp vốn liên doanh, hoạt động đầu tư vào công ty liên kết, hoạt động đầu tư dài hạn khác, hoạt động bất động sản đầu tư. 1.1 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY CON 1.1.1 Khái niệm - Khoản đầu tư vào công ty con là khoản vốn doanh nghiệp đầu tư vào một doanh nghiệp khác dưới hình thức góp vốn hoặc mua cổ phần mà doanh nghiệp nắm trực tiếp hoặc gián tiếp qua một công ty con khác trên 50% quyền biểu quyết của bên nhận đầu tư. - Doanh nghiệp là bên đầu tư được gọi là công ty mẹ. Bên nhận đầu tư được gọi là công ty con. - Khoản đầu tư vào công ty con bao gồm: + Đầu tư cổ phiếu: cổ phiếu là chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận các quyền và lợi ích hợp pháp của công ty mẹ trong công ty con, có thể gồm cổ phiếu phổ thông hoặc cổ phiếu ưu đãi. + Đầu tư vốn dưới hình thức góp vốn bằng tiền, tài sản khác vào công ty con hoạt động theo loại hình công ty nhà nước, công ty TNHH 1 thành viên, công ty cổ phần Nhà nước và các loại hình doanh nghiệp khác.  Chứng từ sử dụng: - Phiếu thu, phiếu chi. - Giấy báo nợ, giấy báo có. - Các chứng từ gốc khác có liên quan,… 1.1.2 Một số quy định - Chỉ hạch toán khi nhà đầu tư nắm giữ trên 50% vốn chủ sở hữu và có quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của doanh nghiệp nhằm thu được lợi ích kinh tế từ các hoạt động của doanh nghiệp đó. 2 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn - Trường hợp nhà đầu tư nắm giữ dưới 50% vốn chủ sở hữu nhưng có thỏa thuận khác: + Các nhà đầu tư khác thỏa thuận dành cho công ty mẹ hơn 50% quyền biểu quyết. + Công ty mẹ có quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt động theo quy chế thỏa thuận. + Công ty mẹ có quyền bổ nhiệm hoặc bãi miễn đa số các thành viên Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương. + Công ty mẹ có quyền bỏ đa số phiếu tại các cuộc họp của Hội đồng quản trị hoặc cấp quản lý tương đương. - Vốn đầu tư vào công ty con phải được phản ánh theo giá gốc, bao gồm: Giá mua + các chi phí mua (chi phí môi giới, giao dịch, lệ phí, thuế và phí ngân hàng) - Trường hợp hợp nhất kinh doanh dẫn đến quan hệ công ty mẹ - công ty con thì bên mua là công ty mẹ sẽ ghi nhận phần sở hữu của mình trong công ty con như 1 khoản đầu tư vào công ty con. 1.1.3 Tài khoản sử dụng: TK 221 “Đầu tư vào công ty con” Giá trị thực tế các khoản đầu tư vào công ty con hiện có đầu kỳ của công ty mẹ Giá trị thực tế các khoản đầu tư vào công ty Giá trị thực tế các khoản đầu tư vào công ty con tăng con giảm Tổng phát sinh tăng Tổng phát sinh giảm Giá trị thực tế các khoản đầu tư vào công ty con hiện có cuối kỳ của công ty mẹ 1.1.4 Phương pháp hạch toán a/ Kế toán các trường hợp tăng vốn đầu tư vào công ty con - Khi công ty mẹ mua cổ phiếu hoặc đầu tư vào công ty con bằng tiền theo cam kết góp vốn đầu tư, hoặc mua khoản đầu tư tại công ty con Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 111, 112, 341… - Các chi phí phát sinh về thông tin, môi giới, giao dịch mua, bán trong quá trình mua cổ phiếu hoặc thực hiện đầu tư vào công ty con Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 111, 112… 3 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn - Chuyển các khoản đầu tư vào công ty liên kết, liên doanh, công cụ tài chính thành khoản đầu tư vào công ty con khi đầu tư bổ sung để trở thành có quyền kiểm soát: Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 222 – Vốn góp liên doanh Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 228 – Đầu tư dài hạn khác Có TK 121 – Đầu tư chứng khoán ngắn hạn Có TK 111, 112 Ví dụ: Công ty TNHH An Bình mua 50.000 cổ phiếu trong tổng số 80.000 cổ phiếu của công ty Bảo Anh, mệnh giá 10.000 đ/cổ phiếu, giá phát hành 9.000đ/ cổ phiếu, doanh nghiệp An Bình đã thanh toán bằng chuyển khoản. Phí giao dịch 0,2% trên giá trị giao dịch thanh toán bằng tiền mặt. Nợ TK 221BA: 459.000.000 Có TK 112: 450.000.000 Có TK 111: 9.000.000 Giá trị góp vốn bằng = 50.000 x 9.000 + (50.000 x 9.000) x 0.2% = 459.000.000 đồng. b/ Kế toán các khoản cổ tức, lợi nhuận được chia từ công ty con - Khi nhận được thông báo về cổ tức, lợi nhuận được chia, hoặc nhận được tiền về các khoản cổ tức, lợi nhuận được chia từ công ty con Nợ TK 111, 112 (Nếu nhận được tiền) Nợ TK 138 - Phải thu khác (1388) Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính - Trường hợp cổ tức, lợi nhuận được chia để lại tăng vốn đầu tư vào công ty con Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con Có TK 515 - Doanh thu hoạt động tài chính Ví dụ: Cuối năm công ty An Bình nhận được thông báo chia lãi từ công ty Bảo Anh với số lãi được chia là 4.000 đ/ cổ phiếu. Nợ TK 138BA: 200.000.000 Có TK 515: 200.000.000 Số tiền lãi = 50.000 x 4.000 = 200.000.000 đồng. c/ Kế toán các khoản giảm vốn đầu tư vào công ty con - Chuyển khoản đầu tư vào công ty con thành các khoản đầu tư vào công ty liên kết hoặc đầu tư vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát, hoặc thành khoản đầu tư là công cụ tài chính do bán 1 phần khoản đầu tư vào công ty con và không còn quyền kiểm soát: + Trường hợp có Lãi: Nợ TK 111, 112 – Số tiền nhận về 4 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Nợ TK 228 – Đầu tư dài hạn khác Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 515 – Khoản lãi + Trường hợp bị Lỗ: Nợ TK 111, 112 – Số tiền nhận về Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Nợ TK 228 – Đầu tư dài hạn khác Nợ TK 635 – Khoản Lỗ Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con - Thu hồi, thanh lý, nhượng bán: Nợ TK 111, 112 – Số tiền nhận về Nợ TK 635 – Khoản Lỗ Có TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 515 – Khoản lãi Ví dụ: Sang năm sau, công ty An Bình muốn rút vốn về để đầu tư vào bất động sản,và công ty Bảo Anh đã thanh toán toàn bộ cho công ty An Bình theo đúng mệnh giá cổ phiếu bằng chuyển khoản. Nợ TK 112: 500.000.000 Có TK 221BA: 459.000.000 Có TK 515: 41.000.000 d/ Kế toán giá phí hợp nhất kinh doanh ở bên mua trong trường hợp hợp nhất kinh doanh dẫn đến quan hệ công ty mẹ - công ty con Tại ngày mua, bên mua sẽ xác định và phản ánh giá trị hợp nhất kinh doanh bao gồm giá trị hợp lý tại ngày diễn ra trao đổi của các tài sản đem trao đổi, các khoản nợ phải trả đã phát sinh hoặc đã thừa nhận và các công cụ vốn do bên mua phát hành để đổi lấy quyền kiểm soát bên bị mua (+) các chi phí liên quan trực tiếp đến việc hợp nhất kinh doanh. - Việc mua, bán khi hợp nhất kinh doanh được bên mua thanh toán bằng tiền hoặc các khoản tương đương tiền: Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 111, 112, 121… - Việc mua, bán khi hợp nhất kinh doanh được bên mua phát hành cổ phiếu: + Giá phát hành > mệnh giá: Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con (Giá phát hành) 5 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Có TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu (Mệnh giá) Có TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (chênh lệch) + Giá phát hành < mệnh giá: Nợ TK 221 - Đầu tư vào công ty con (Giá phát hành) Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần (chênh lệch) Có TK 4111 – Vốn đầu tư của chủ sở hữu (Mệnh giá) + Chi phí phát hành cổ phiếu: Nợ TK 4112 – Thặng dư vốn cổ phần Có TK 111, 112… - Việc mua, bán khi hợp nhất kinh doanh được bên mua thanh toán bằng cách trao đổi các tài sản của mình với bên bị mua: + Trao đổi bằng TSCĐ: Nợ TK 811 – Chi phí khác (Giá trị còn lại của TSCĐ mang đi trao đổi) Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ Có TK 211 – TSCĐ HH Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 711 – Thu nhập khác Có TK 3331 (nếu có) + Trao đổi bằng hàng hóa, sản phẩm Nợ TK 632 Có TK 155, 156 Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 511 – Doanh thu bán hàng và cung cấp dịch vụ Có TK 3331 (nếu có) - Việc mua, bán khi hợp nhất kinh doanh được bên mua thanh toán bằng việc phát hành trái phiếu + Thanh toán bằng trái phiếu theo mệnh giá Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 3431 – Mệnh giá trái phiếu + Thanh toán bằng trái phiếu có phụ trội Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 3431 – Mệnh giá trái phiếu Có TK 3433 – Phụ trội trái phiếu + Thanh toán bằng trái phiếu có chiết khấu Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con 6 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Nợ TK 3432 – Chiết khấu trái phiếu Có TK 3431 – Mệnh giá trái phiếu - Các chi phí liên quan trực tiếp đến việc hợp nhất kinh doanh như chi phí tư vấn pháp lý, thẩm định giá… Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 111, 112, 331… Sơ đồ 1.1: Kế toán đầu tư công ty con 1.2 KẾ TOÁN ĐẦU TƯ VÀO CÔNG TY LIÊN KẾT 1.2.1 Một số khái niệm - Công ty liên kết là công ty, trong đó nhà đầu tư có ảnh hưởng đáng kể nhưng không phải là công ty con hoặc công ty liên doanh của nhà đầu tư. - Ảnh hưởng đáng kể là quyền được tham gia của nhà đầu tư vào việc đưa ra các quyết định về chính sách tài chính và hoạt động của bên nhận đầu tư nhưng không có quyền kiểm soát hay quyền đồng kiểm soát các chính sách đó. - Kiểm soát là quyền chi phối các chính sách tài chính và hoạt động của Doanh nghiệp nhằm thu được lợi ích kinh tế từ hoạt động của Doanh nghiệp đó. - Đồng kiểm soát là quyền cùng chi phối của các bên góp vốn liên doanh về các chính sách tài chính và hoạt động của công ty liên doanh trên cơ sở thỏa thuận bằng hợp đồng nhằm thu được lợi ích kinh tế từ hoạt động của công ty liên doanh đó. - Khoản đầu tư vào công ty liên kết là khoản vốn Doanh nghiệp đầu tư vào một Doanh nhiệp khác dưới hình thức góp vốn hoặc mua cổ phần mà Doanh nghiệp nắm 7 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn trực tiếp hoặc gián tiếp qua một công ty con khác từ 20% đến dưới 50% quyền biểu quyết của bên nhận đầu tư.  Chứng từ sử dụng: - Phiếu thu, phiếu chi. - Giấy báo nợ, giấy báo có. - Phiếu nhập kho, phiếu xuất kho. - Biên bản giao nhân tài sản. - Các chứng từ gốc khác có liên quan,… 1.2.2 Một số quy định - Xác định giá gốc các khoản đầu tư: + Giá gốc = Phần vốn góp hoặc giá thực tế mua khoản đầu tư + Các chi phí mua (phí môi giới, giao dịch…) + Góp vốn bằng TSCĐ, vật tư, hàng hóa thì giá gốc khoản đầu tư được ghi nhận theo giá trị được các bên góp vốn thống nhất đánh giá. Khoản chênh lệch giữa giá trị đánh giá lại với giá trị ghi sổ của vật tư, hàng hóa và giá trị còn lại của TSCĐ được hạch toán vào chi phí khác hoặc thu nhập khác. - Căn cứ để ghi sổ kế toán giá trị các khoản đầu tư: + Đối với khoản đầu tư vào công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán: căn cứ vào số tiền thực trả khi mua cổ phiếu. + Đối với khoản đầu tư vào công ty cổ phần chưa niêm yết trên thị trường chứng khoán: căn cứ vào giấy xác nhận sở hữu cổ phiếu và giấy thu tiền bán cổ phiếu của công ty được đầu tư hoặc chứng từ mua khoản đầu tư đó. + Đối với khoản đầu tư vào các loại hình DN khác: căn cứ vào biên bản góp vốn, chia lãi hoặc lỗ do các bên thỏa thuận hoặc các chứng từ mua, bán khoản đầu tư đó. 1.2.3 Tài khoản sử dụng TK 223 “Đầu tư vào công ty liên kết” Giá gốc khoản đầu tư vào công ty liên kết hiện đang nắm giữ vào đầu kỳ Giá gốc khoản đầu tư tăng - Giá gốc khoản đầu tư giảm do nhận lại vốn đầu tư hoặc thu được các khoản lợi ích ngoài lợi nhuận được chia. - Giá gốc khoản đầu tư giảm do bán, thanh lý toàn bộ hoặc 1 phần khoản đầu tư. Tổng phát sinh tăng Tổng phát sinh giảm Giá gốc khoản đầu tư vào công ty liên kết hiện đang nắm giữ vào cuối kỳ 8 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn 1.2.4 Phương pháp hạch toán a/ Kế toán tăng vốn đầu tư vào công ty liên kết - Khi đầu tư vào công ty liên kết dưới hình thức mua cổ phiếu hoặc góp vốn bằng tiền Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 111, 112, 341… - Trường hợp nhà đầu tư đã nắm giữ 1 khoản đầu tư dưới 20% quyền biểu quyết vào 1 công ty xác định, khi nhà đầu tư mua thêm cổ phiếu hoặc góp thêm vốn vào công ty đó để trở thành nhà đầu tư có ảnh hưởng đáng kể đối với bên nhận đầu tư Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 228 – Đầu tư dài hạn khác (Toàn bộ khoản đầu tư dưới 20%) Có TK 111, 112… (Số tiền đầu tư thêm) - Trường hợp đầu tư bằng vật tư, hàng hóa, TSCĐ, căn cứ vào giá trị đánh giá lại được thỏa thuận giữa nhà đầu tư và công ty liên kết + Nếu giá đánh giá lại nhỏ hơn giá ghi sổ của vật tư, hàng hóa hoặc giá trị còn lại của TSCĐ Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết (Giá trị đánh giá lại) Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ Nợ TK 811 – Chênh lệch Có TK 152, 153, 156, 211, 213… + Nếu giá đánh giá lại lớn hơn giá ghi sổ của vật tư, hàng hóa hoặc giá trị còn lại của TSCĐ Nợ TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết (Giá trị đánh giá lại) Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ Có TK 152, 153, 156, 211, 213… Có TK 711 – Chênh lệch Ví dụ: Công ty TNHH Đại Á nắm giữ 40% vốn chủ sở hữu của công ty Đại Nam. Trong tháng công ty Đại Á có đầu tư thêm vào công ty Đại Nam 1 tài sản cố định có nguyên giá 350.000.000 đồng, đã hao mòn tính đến ngày mang đi góp vốn là 150.000.000 đồng, giá trị được các bên đánh giá lại là 190.000.000 đồng. chi phí vận chuyển tài sản mang đi góp vốn 1.000.000 đồng, thuế giá trị gia tăng được khấu trừ 5%, công ty đã thanh toán bằng tiền mặt. Sau khi góp vốn làm số vốn của công ty Đại Á tăng thêm 3%. a/ Nợ TK 223BA: 190.000.000 Nợ TK 214: 150.000.000 Nợ TK 811: 10.000.000 Có TK 211: b/ 350.000.000 Nợ TK 635: 1.000.000 Nợ TK 133: 100.000 9 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Có TK 111: 1.100.000 b/ Kế toán khoản cổ tức, lợi nhuận được chia từ công ty liên kết Khi nhận được thông báo chính thức của công ty liên kết về số cổ tức, lợi nhuận được chia Nợ TK 111, 112 – nếu nhận được tiền Nợ TK 138 – nếu nhận được thông báo Nợ TK 223 – nếu nhận được cổ phiếu Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính c/ Kế toán khoản giảm vốn đầu tư vào công ty liên kết - Khi nhà đầu tư mua thêm vốn của công ty liên kết và có quyền kiểm soát đối với công ty liên kết, nhà đầu tư kết chuyển giá gốc của khoản đầu tư: Nợ TK 221 – Đầu tư vào công ty con Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết - Khi nhà đầu tư thanh lý 1 phần khoản đầu tư vào công ty liên kết dẫn đến không còn được coi là có ảnh hưởng đáng kể đối với bên nhận đầu tư + Trường hợp lãi: Nợ TK 228 – Đầu tư dài hạn khác Nợ TK 111, 112 – Tiền thu do thanh lý 1 phần khoản đầu tư Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính + Trường hợp lỗ: Nợ TK 228 – Đầu tư dài hạn khác Nợ TK 111, 112 – Tiền thu do thanh lý 1 phần khoản đầu tư Nợ TK 635 – Chi phí hoạt động tài chính Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết - Khi thanh lý, nhượng bán toàn bộ khoản đầu tư + Trường hợp lãi: Nợ TK 111, 112 – Tiền thu do thanh lý 1 phần khoản đầu tư Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính + Trường hợp lỗ: Nợ TK 111, 112 – Tiền thu do thanh lý 1 phần khoản đầu tư Nợ TK 635 – Chi phí hoạt động tài chính Có TK 223 – Đầu tư vào công ty liên kết + Chi phí thanh lý, nhượng bán 10 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn Nợ TK 635 – Chi phí tài chính Nợ TK 133 (Nếu có) Có TK 111, 112, 331… Sơ đồ 1.2: Kế toán đầu tư công ty liên kết 1.3 KẾ TOÁN VỐN GÓP LIÊN DOANH 1.3.1 Khái niệm Liên doanh là thỏa thuận bằng hợp đồng của 2 hoặc nhiều bên để cùng thực hiện hoạt động kinh tế, mà hoạt động này được đồng kiểm soát bởi các bên góp vốn liên doanh. Có 3 hình thức: - Hợp đồng hợp tác kinh doanh dưới hình thức liên doanh hoạt động kinh doanh được đồng kiểm soát (còn gọi là hoạt động kinh doanh đồng kiểm soát). - Hợp đồng hợp tác kinh doanh dưới hình thức liên doanh tài sản được đồng kiểm soát (còn gọi là tài sản đồng kiểm soát). - Hợp đồng hợp tác kinh doanh dưới hình thức thành lập cơ sở liên doanh được đồng kiểm soát (còn gọi là cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát).  Chứng từ sử dụng: - Phiếu thu, phiếu chi. - Giấy báo nợ, giấy báo có. 11 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn - Phiếu nhập kho, phiếu xuất kho. - Biên bản giao nhân tài sản. - Các chứng từ gốc khác có liên quan,… 1.3.2 Một số quy định - TK 222 “Vốn góp liên doanh” chỉ sử dụng đối với các DN có hoạt động đầu tư góp vốn vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát mà không phản ánh khoản đầu tư góp vốn vào cơ sở kinh doanh dưới hình thức hoạt động kinh doanh đồng kiểm soát và tài sản đồng kiểm soát. - Trường hợp góp vốn bằng vật tư, hàng hóa, TSCĐ: + Nếu giá đánh giá lại cao hơn giá trị ghi trên sổ kế toán ở thời điểm góp vốn  Số chênh lệch được hạch toán vào thu nhập khác trong kỳ tương ứng với phần lợi ích của các bên khác trong liên doanh.  Số chênh lệch tương ứng với phần lợi ích của mình trong liên doanh được ghi nhận là doanh thu chưa thực hiện. Khi cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát bán số vật tư, hàng hóa cho bên thứ ba độc lập thì khoản doanh thu chưa thực hiện này được kết chuyển vào thu nhập khác. + Nếu giá đánh giá lại thấp hơn giá trị ghi trên sổ kế toán ở thời điểm góp vốn thì khoản chênh lệch này được ghi nhận ngay vào chi phí khác trong kỳ. 1.3.3 Tài khoản sử dụng TK 222 “Vốn góp liên doanh” Số vốn góp liên doanh vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát hiện có đầu kỳ Số vốn góp liên doanh đã góp vào cơ sở kinh Số vốn góp liên doanh vào cơ sở kinh doanh doanh đồng kiểm soát tăng đồng kiểm soát giảm do đã thu hồi, chuyển nhượng, do không còn quyền đồng kiểm soát Tổng phát sinh tăng Tổng phát sinh giảm Số vốn góp liên doanh vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát hiện còn cuối kỳ 1.3.4 Phương pháp hạch toán Kế toán hoạt động góp vốn liên doanh dưới hình thức thành lập cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát - Góp vốn liên doanh bằng tiền Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh Có TK 111, 112 - Góp vốn bằng vật tư, hàng hóa 12 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn + Giá đánh giá lại nhỏ hơn giá trị ghi sổ Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh (Giá đánh giá lại) Nợ TK 811 – Chi phí khác (Chênh lệch) Có TK 152, 153, 155, 156, 611 (Giá trị ghi sổ) + Giá đánh giá lại lớn hơn giá trị ghi sổ Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh (Giá đánh giá lại) Có TK 152, 153, 155, 156, 611 (Giá trị ghi sổ) Có TK 711 - thu nhập khác Ví dụ: Doanh nghiệp góp vốn liên doanh với công ty Y hình thức đồng kiểm soát bằng tiền gửi ngân hàng 350.000.000 đồng và hàng hóa có giá trị ghi sổ kế toán 135.000.000 đồng. Giá trị hàng hóa được doanh nghiệp và công ty Y thống nhất đánh giá 150.000.000 đồng. Doanh nghiệp thanh toán chi phí vận chuyển hàng hóa đi góp vốn liên doanh bằng tiền mặt 1.650.000 đồng, gồm 10% thuế GTGT. Biết rằng tỷ lệ vốn góp với công ty Y là 60% Đầu tư góp vốn liên doanh Nợ 222Y 350.000.000 Có 1121 350.000.000 Đầu tư góp vốn liên doanh Nợ 222Y 150.000.000 Có 156 135.000.000 Có 711 15.000.000 Chi phí góp vốn liên doanh Nợ 635 1.500.000 Nợ 133 150.000 Có 1111 1.650.000 - Góp vốn bằng TSCĐ + Giá đánh giá lại nhỏ hơn giá trị ghi sổ Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh (Giá đánh giá lại) Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ Nợ TK 811 – Chi phí khác (Chênh lệch) Có TK 211, 213 (Nguyên giá) + Giá đánh giá lại lớn hơn giá trị ghi sổ Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh (Giá đánh giá lại) Nợ TK 214 – Hao mòn TSCĐ Có TK 211, 213 (Giá trị ghi sổ) Có TK 711 – Thu nhập khác 13 Giáo trình Kế toán tài chính 3 Chương 1: Kế toán hoạt động đầu tư tài chính dài hạn - Trường hợp DN Việt Nam được Nhà nước giao đất để góp vốn liên doanh với các công ty nước ngoài bằng giá trị quyền sử dụng đất, mặt nước, mặt biển thì sau khi có quyết định của Nhà nước giao đất và làm xong thủ tục cho liên doanh Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh Có TK 411 – Nguồn vốn kinh doanh (Chi tiết nguồn vốn Nhà nước) Ví dụ: Giá trị quyền sử dụng đất, mặt nước, mặt biển được các bên tham gia liên doanh định giá 100.000.000.000đ. Khi có quyết định của Nhà nước giao đất để góp vào liên doanh và làm xong thủ tục giao cho liên doanh, kế toán ghi: Nợ TK 211: 100.000.000.000 Có TK 411: 100.000.000.000 - Các khoản lợi nhuận từ hoạt động góp vốn liên doanh phát sinh trong kỳ: + Khi nhận được thông báo Nợ TK 138 – Phải thu khác Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính + Góp thêm vốn vào liên doanh Nợ TK 222 – Vốn góp liên doanh Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính - Chi phí liên quan đến hoạt động góp vốn Nợ TK 635 – Chi phí hoạt động tài chính Nợ TK 133 (nếu có) Có TK 111, 112… - Thu hồi vốn góp vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát khi kết thúc hợp đồng liên doanh hoặc cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát chấm dứt hoạt động + Khi thu hồi vốn góp Nợ TK 111, 112, 152… Có TK 222 – Vốn góp liên doanh + Số vốn không thu hồi được do liên doanh làm ăn thua lỗ Nợ TK 635 – Chi phí hoạt động tài chính Có TK 222 – Vốn góp liên doanh + Giá trị thu hồi > số vốn góp Nợ TK 111, 112, 152… Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính - Chuyển nhượng vốn góp vào cơ sở kinh doanh đồng kiểm soát + Đối với DN chuyển nhượng Nợ TK 111, 112, 152… Nợ TK 635 – (giá chuyển nhượng < số vốn đã góp) 14