VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI
NGUYỄN VĂN THIÊN
GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG CHÍNH TRỊ
CHO SINH VIÊN CÁC TRƯỜNG CAO ĐẲNG
VÀ ĐẠI HỌC Ở TỈNH VĨNH LONG HIỆN NAY
Chuyên ngành: Chủ nghĩa duy vật biện chứng và
chủ nghĩa duy vật lịch sử
Mã số: 62 22 03 02
LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC
Người hướng dẫn khoa học:
PGS.TS. Nguyễn Thái Sơn
Hà Nội - 2017
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của riêng tôi. Các số liệu đã sử dụng trong luận án là
trung thực. Những kết luận nêu trong luận án chưa có
công bố ở bất kỳ công trình khoa học nào.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
NGUYỄN VĂN THIÊN
MỤC LỤC
Trang
Mở đầu
1
Nội dung
6
Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
1.1. Những công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục tư tưởng chính trị
1.2.
6
Những công trình nghiên cứu về thực trạng giáo dục tư tưởng chính
trị
1.3.
6
14
Những công trình nghiên cứu về giải pháp giáo dục tư tưởng chính
trị
1.4. Những vấn đề luận án cần tiếp tục nghiên cứu
20
29
Chương 2: Những vấn đề lý luận về giáo dục tư tưởng chính trị
cho sinh viên hiện nay
31
2.1. Giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên: một số khái
niệm cơ bản
31
2.2. Nội dung, hình thức giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh
viên hiện nay
41
2.3. Những yếu tố tác động đến giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên 54
Tiểu kết chương 2
75
Chương 3: Thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục tư tưởng chính trị
cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện
nay
76
3.1. Khái quát đặc điểm sinh viên các trường cao đẳng, đại
học Vĩnh Long và tầm quan trọng của giáo dục tư tưởng
chính trị cho sinh viên cao đẳng, đại học ở Vĩnh Long 76
hiện nay
3.2. Thực trạng giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao
đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay
3.3.
81
Những vấn đề đặt ra trong giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên 106
các trường cao đẳng và đại học ở Vĩnh Long hiện nay
Tiểu kết chương 3
112
Chương 4: Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng chính trị cho
113
sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay
4.1. Tăng cường vai trò lãnh đạo của Đảng bộ các trường cao
đẳng, đại học và các phòng, khoa, tổ chức chính trị - xã
hội trong giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên ở Vĩnh
Long hiện nay
113
4.2. Xây dựng nội dung, chương trình, phương pháp và
phương tiện giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các
trường cao đẳng và đại học ở Vĩnh Long hiện nay
127
4.3. Phát huy tính chủ động, tích cực tự giác học tập, rèn luyện
của đội ngũ sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở Vĩnh
Long hiện nay
138
4.4. Đa dạng hóa các hình thức giáo dục tư tưởng chính trị
cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở Vĩnh
Long hiện nay
141
Tiểu kết chương 4
147
Kết luận
148
Danh mục các công trình khoa học đã công bố của tác giả có liên quan
đến luận án
150
Danh mục tài liệu tham khảo
151
Phụ lục
166
1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, tình hình thế giới và khu vực có nhiều diễn biến phức tạp,
khôn lường như: các cuộc xung đột dân tộc, sắc tộc, chiến tranh cục bộ, cuộc
chạy đua vũ trang giữa các cường quốc, đặc biệt là nạn khủng bố cực đoan đã
xảy ra khắp nơi trên thế giới, gây nên tâm lý lo lắng, bất an cho cả nhân loại,
v.v.. Bên cạnh đó, mô hình chủ nghĩa xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu
sụp đổ, chủ nghĩa xã hội đang lâm vào tình trạng thoái trào. Các thế lực thù
địch thường xuyên tấn công, xuyên tạc, phủ nhận chủ nghĩa Mác – Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh. Chúng ráo riết thực hiện chiến lược “Diễn biến hòa
bình” để chống phá Đảng và Nhà nước ta trên nhiều lĩnh vực, từng bước xóa
bỏ chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Đối tượng chúng thường tấn công chủ yếu là
người dân, đặc biệt là sinh viên đang học tập tại các trường cao đẳng, đại học
nói chung, sinh viên ở tỉnh Vĩnh Long nói riêng. Trước những ảnh hưởng tiêu
cực đó, đã làm cho một bộ phận sinh viên có tư tưởng chính trị bị dao động,
không vững vàng; mất ý chí, giảm niềm tin về con đường xây dựng chủ nghĩa
xã hội ở nước ta; chủ nghĩa Mác – Lênin; tư tưởng Hồ Chí Minh; đường lối,
chính sách của Đảng. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này trong đó
có nguyên nhân nhận thức yếu kém của người dân nói chung, của sinh viên
các trường cao đẳng, đại học ở tỉnh Vĩnh Long nói riêng.
Ở nước ta nói chung và tỉnh Vĩnh Long nói riêng, để góp phần xây
dựng thành công chủ nghĩa xã hội rất cần nguồn nhân lực chất lượng cao,
không những về tri thức khoa học mà còn phải có tư tưởng chính trị vững
vàng, kiên định. Văn kiện Hội nghị lần thứ tám Ban Chấp hành Trung ương
khóa XI, của Đảng đã khẳng định, “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao
dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [37, tr.120]. Tuy nhiên, sự phát
triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, các thế lực thù địch đã lợi dụng
2
xuyên tạc chống phá, làm cho một bộ phận sinh viên có những biểu hiện suy
thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống. Do đó, giáo dục tư tưởng chính
trị cho sinh viên nói chung và sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở tỉnh
Vĩnh Long nói riêng là nhiệm vụ rất quan trọng, nhằm đáp ứng yêu cầu về
nguồn nhân lực, đủ đức, đủ tài cho đất nước.
Thực tế cho thấy, việc giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các
trường cao đẳng, đại học ở tỉnh Vĩnh Long, đã bộc lộ một số yếu kém, hạn
chế như: sự quan tâm của Đảng ủy, Ban Giám hiệu các trường cao đẳng, đại
học về giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên chưa đúng mức; nội dung
giáo dục chưa bao quát; hình thức giáo dục qua loa chưa thu hút sinh viên;
phương pháp giáo dục khô khan đôi khi còn lạc hậu chưa có sức thuyết phục
cao đối với sinh viên, dẫn đến việc giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên ở
các trường cao đẳng, đại học trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long hiệu quả chưa cao.
Một trong những giải pháp quan trọng, không chỉ có hiệu quả hiện tại mà còn
cả lâu dài là giáo dục tư tưởng chính trị cho mọi tầng lớp nhân dân, nhất là
sinh viên các trường cao đẳng, đại học trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long - những
công dân tương lai của đất nước lại chưa được quan tâm đúng mức. Tuy
nhiên, để có được một chiến lược giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên là
cả chặng đường dài phía trước mà để làm được điều đó nhất thiết cần phải có
một nghiên cứu chuyên sâu, căn bản của các khoa học, trong đó có triết học.
Với tư cách là khoa học nền tảng mang tính định hướng, triết học cần phải đi
trước một bước trong việc xác lập cơ sở lý luận, thực tiễn, luận giải những
vấn đề đặt ra, từ đó rút ra những giải pháp mang tính định hướng việc giáo
dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở tỉnh Vĩnh
Long. Chính vì vậy, tác giả chọn đề tài: “Giáo dục tư tưởng chính trị cho
sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay” để
làm luận án tiến sĩ Triết học.
3
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án
2.1. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận và thực tiễn, luận giải những
vấn đề đặt ra của việc giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên trên địa bàn
tỉnh Vĩnh Long, luận án đưa ra một số giải pháp cơ bản đối với giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh
Long hiện nay.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
Để đạt được mục đích nêu trên, luận án có những nhiệm vụ như sau:
- Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài;
- Khái quát những vấn đề lý luận chung về giáo dục tư tưởng chính trị
cho sinh viên hiện nay;
- Phân tích thực trạng và những vấn đề đặt ra trong giáo dục tư tưởng
chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở tỉnh Vĩnh Long
hiện nay;
- Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng
chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long
hiện nay.
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của luận án là giáo dục tư tưởng chính trị cho
sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
3.2. Phạm vi nghiên cứu
Về thời gian nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh
Long, từ 2011 đến nay.
Về không gian nghiên cứu: Giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên
các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
4
4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án
4.1 Cơ sở lý luận
Luận án được thực hiện dựa trên quan điểm của C.Mác, Ăngghen,
Hồ Chí Minh; đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam, pháp
luật của Nhà nước, các kết quả điều tra nghiên cứu của các nhà khoa học
trong và ngoài nước có liên quan đến tư tưởng chính trị, giáo dục tư tưởng
chính trị.
4.2 Phương pháp nghiên cứu
Phương pháp nghiên cứu được sử dụng chủ yếu trong luận án là:
phương pháp lịch sử và logic; phân tích và tổng hợp; cách tiếp cận hệ thống,
so sánh đối chiếu, phỏng vấn, điều tra khảo sát trên cơ sở kết hợp giữa lý luận
với thực tiễn, v.v. nhằm làm rõ những nội dung mà luận án đề cập.
5. Đóng góp mới về khoa học của luận án
Một là, trên cơ sở hệ thống hóa, làm rõ các khái niệm về giáo dục,
chính trị, tư tưởng chính trị, giáo dục tư tưởng chính trị, giáo dục tư tưởng
chính trị cho sinh viên. Tác giả phân tích nội dung; hình thức của giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên hiện nay; những yếu tố tác động đến giáo dục
tư tưởng chính trị cho sinh viên ở nước ta hiện nay.
Hai là, trên cơ sở điều tra, phân tích tài liệu và đánh giá thực trạng
giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng, đại học ở tỉnh
Vĩnh Long hiện nay, luận án góp phần làm rõ thêm sự yếu kém trong nhận
thức và hành động của một số sinh viên về tư tưởng chính trị. Từ đó, luận án
chỉ ra những nguyên nhân của hạn chế đó và luận giải những vấn đề đang đặt
ra cần phải giải quyết.
Ba là, luận án đề xuất một số giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả
giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở
tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
5
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án
Luận án góp phần nâng cao nhận thức về tư tưởng chính trị cho sinh
viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
Luận án cung cấp luận cứ khoa học cho các ngành, các cấp, đặc biệt là
ngành Giáo dục và Đào tạo trong việc hoạch định chương trình giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên – những công dân tương lai của đất nước trong
thời gian tới.
Luận án có thể làm tài liệu tham khảo cho những người nghiên cứu,
giảng dạy, học tập các môn lý luận chính trị; những người làm công tác Đảng,
công tác Đoàn vận dụng vào việc giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên.
7. Cơ cấu của luận án
Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục các công trình khoa học đã
công bố của tác giả có liên quan đến luận án, mục lục, danh mục tài liệu tham
khảo và phụ lục, nội dung luận án gồm có 4 chương, 14 tiết.
6
NỘI DUNG
Chương 1
TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU
LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI
1.1. Những công trình nghiên cứu về lý luận giáo dục tư tưởng
chính trị
Vấn đề giáo dục tư tưởng chính trị đã được một số học giả, nhà khoa
học nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau, cụ thể như:
Tác giả Lê Minh Quân (2009), trong cuốn “Tư tưởng chính trị của
C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin và Hồ Chí Minh”, Nxb Chính trị Quốc gia,
Hà Nội [101]. Tác giả phân tích tổng quan tư tưởng chính trị C.Mác và
Ph.Ăngghen, tác giả cho rằng tư tưởng này được hình thành từ cuộc đấu tranh
của giai cấp vô sản chống giai cấp tư sản, chủ nghĩa tư bản từ đầu thế kỷ XIX
về lý luận cả thực tiễn, tác giả phân tích vai trò của chủ nghĩa duy vật biện
chứng của các Ông. Trên cơ sở lý luận và thực tiễn thời đại mình C.Mác và
Ph.Ăngghen đã có những kiến giải mang tính khoa học về chính trị nhất quán
với quan niệm duy vật về lịch sử, phương pháp biện chứng về sự phát triển xã
hội; chính trị là một hiện tượng xã hội hình thành từ khi trong xã hội loài
người xuất hiện giai cấp và đối kháng giai cấp; chính trị là vấn đề giành chính
quyền, quan hệ giai cấp, đấu tranh giai cấp mà đỉnh cao là đấu tranh giành
quyền lực cho một giai cấp nhất định; chính trị là vấn đề quyền lực, biểu hiện
trực tiếp là quyền lực nhà nước và tính hiện thực của nó là lợi ích, mà trước
hết là lợi ích kinh tế; các Ông còn chú trọng đến ý nghĩa việc xác định đúng
nội dung và bản chất của chính trị là rất quan trọng. Tổng quan tư tưởng chính
trị của V.I.Lênin, tác giả phân tích tư tưởng chính trị của V.I.Lênin được hình
thành từ cuộc đời hoạt động của Người và gắn bó chặt chẽ với phong trào
cách mạng của giai cấp vô sản thế giới và lịch sử cách mạng Nga những năm
7
cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX, trước hết V.I.Lênin bảo vệ thành công chủ
nghĩa Mác và tiếp tục phát triển, truyền bá chủ nghĩa Mác vào phong trào vô
sản Nga và thế giới; tư tưởng chính trị của V.I.Lênin là những phân tích về
cuộc đấu tranh giai cấp và đấu tranh chính trị để giành quyền lực về tay giai
cấp công nhân và nhân dân lao động, theo V.I.Lênin chính trị là mối quan hệ
giữa các giai cấp, tầng lớp người trong xã hội, là cuộc đấu tranh giữa họ để
giành, giữ, thực thi quyền lực; kinh tế là nguồn gốc của chính trị là nhân tố
quyết định chính trị. Tổng quan tư tưởng chính trị của Hồ Chí Minh đề cập
đến nhiều vấn đề như: đường lối của cách mạng Việt Nam; vấn đề xây dựng
Đảng, giành và giữ chính quyền, xây dựng chế độ mới, xây dựng và thực hiện
quyền làm chủ của nhân dân, xây dựng nhà nước của dân, do dân và vì dân;
về phương pháp và nghệ thuật chính trị thì trước hết là vấn đề đoàn kết; tư
tưởng chính trị Hồ Chí Minh là sự thống nhất hữu cơ giữa tính khoa học, tính
cách mạng và tính nhân văn. Như vậy, C.Mác, Ph.Ăngghen, V.I.Lênin và Hồ
Chí Minh đã bàn đến tư tưởng chính trị mà cốt lõi là vấn đề giành, giữ và sử
dụng chính quyền.
Trong cuốn “Văn kiện Đại hội IX đảng bộ tỉnh Vĩnh Long (2010-2015)”
[28]. Văn kiện khẳng định các cấp ủy đảng phải nắm chắc tình hình tư tưởng
chính trị của cán bộ, đảng viên, đặc biệt là làm tốt công tác giáo dục tư tưởng
chính trị, trong đó chú trọng việc giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ
Chí Minh cho cán bộ, đảng viên. Đồng thời phải kiên định mục tiêu lý tưởng
của Đảng, con đường đi lên chủ nghĩa xã hội, phải tăng cường giáo dục cán bộ,
đảng viên, ra sức tu dưỡng, rèn luyện, phấn đấu học tập và làm theo tấm gương
đạo đức Hồ Chí Minh. Ngoài ra, Văn kiện còn đề cập đến việc triển khai quán
triệt các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước cho
cán bộ, đảng viên và nhân dân. Văn kiện cũng nhấn mạnh cần phải thường
xuyên giáo dục tư tưởng chính trị, truyền thống cách mạng, lý tưởng và đạo
8
đức cho thanh niên, học sinh, sinh viên. Văn kiện là tài liệu quan trọng và có
giá trị tham khảo trong việc thực hiện giáo dục tư tưởng chính trị cho cán bộ,
đảng viên, nhân dân, nhất là đối với sinh viên ở Vĩnh Long hiện nay.
Trong cuốn “Công tác tư tưởng” do Đào Duy Quát (chủ biên) (2010),
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [102]. Tác giả phân tích nội dung giáo dục
chính trị - tư tưởng tới sự hình thành văn hóa chính trị cho nhân dân lao
động, nội dung cơ bản của công tác này là: giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin,
tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, chính sách của Đảng; giáo dục truyền
thống chính trị và những giá trị chính trị được đúc kết trong lịch sử; giáo dục
sâu sắc lý tưởng chính trị của giai cấp công nhân và của dân tộc, niềm tin
vào sự nghiệp cách mạng do Đảng lãnh đạo; giáo dục bản lĩnh, sự nhạy bén
chính trị và đấu tranh khắc phục sự mơ hồ về chính trị; giáo dục tính tích
cực chính trị - xã hội, đấu tranh chống sự thụ động và thói thờ ơ chính trị.
Nhìn chung, những nội dung trên được tác giả phân tích rất cụ thể và chúng
tôi cho rằng nội dung đó cần thiết nghiên cứu, triển khai để giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên.
Tác giả Trần Doãn Tiến, với đề tài “Phê phán các quan điểm sai trái về
tư tưởng chính trị trên mạng internet góp phần bảo vệ chế độ xã hội chủ
nghĩa ở nước ta hiện nay”, Luận án tiến sĩ Triết học, Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội (2010) [119]. Tác giả luận án
phân tích khá rõ những khái niệm về tư tưởng chính trị, từ đó, tác giả đưa ra
quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị và phê phán các quan điểm sai trái về
tư tưởng chính trị, nhận diện các quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị trên
mạng, tính đặc thù của việc phê phán các quan điểm sai trái về tư tưởng chính
trị trên mạng. Nhìn chung, những phân tích trên của tác giả, phản ánh thực tế, chỉ
ra những quan điểm sai trái về tư tưởng chính trị, trên mạng internet, góp phần
khắc phục những hiện tượng sai trái này.
9
Tác giả Nguyễn Xuân Phong (2011), trong cuốn “Giới thiệu một số
tác phẩm của C.Mác, Ăngghen và V.I.Lênin về chính trị”, Nxb Chính trị
Quốc gia, Hà Nội [95]. Tác giả phân tích tư tưởng chính trị cơ bản trong tác
phẩm, trước tiên là khái niệm chính trị của C.Mác, Ăngghen, các Ông cho
rằng: Chính trị thực chất là quan hệ giữa các giai cấp, tầng lớp, cộng đồng
người đối với vấn đề nhà nước và xã hội. Chính trị là sự phản ánh của đời
sống kinh tế, xã hội, giai cấp. Theo quan niệm của các Ông, kinh tế quyết định
nội dung, bản chất, chế độ và thể chế chính trị, chính trị là biểu hiện tập trung của
kinh tế, là kinh tế cô đọng, chính trị ra đời từ nguồn gốc kinh tế. Như vậy, chính trị
và kinh tế có mối quan hệ khắng khít với nhau, sự thay đổi về kinh tế sẽ kéo theo
sự thay đổi về chính trị.
Cuốn sách “Giáo trình Chính trị học” của Học viện Hành chính,
Nxb Khoa học và Kỹ thuật (2012) [61]. Giáo trình đề cập đến tư tưởng
chính trị của Mác - Lênin và Hồ Chí Minh. Nội dung cốt lõi tư tưởng chính
trị của toàn bộ học thuyết Mác là: đấu tranh giai cấp tất yếu dẫn tới đập tan
nhà nước tư sản bằng một cuộc cách mạng xã hội thiết lập chuyên chính vô
sản, xây dựng xã hội cộng sản chủ nghĩa. Tác giả phân tích vai trò của
V.I.Lênin trong việc kế tục, bảo vệ phát triển tư tưởng chính trị của học
thuyết Mác, thể hiện qua thắng lợi của cuộc Cách mạng tháng Mười Nga
1917, thắng lợi này đã đưa chủ nghĩa Mác từ một học thuyết trở thành hiện
thực. Tiếp theo, tác giả phân tích vai trò của Hồ Chí Minh đối với vận dụng
sáng tạo và phát triển tư tưởng chính trị của chủ nghĩa Mác – Lênin, cụ thể
là người chỉ ra những luận điểm về cách mạng thuộc địa, cách mạng giải
phóng dân tộc; con đường giải phóng dân tộc phải là con đường cách mạng
vô sản; Đảng Cộng sản Việt Nam là sản phẩm của sự kết hợp chủ nghĩa
Mác – Lênin với phong trào công nhân và phong trào yêu nước, v.v.. Nhìn
chung, tư tưởng chính trị của C.Mác, V.I.Lênin và Hồ Chí Minh sẽ góp
10
phần soi đường cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam nói
riêng và trên thế giới nói chung.
Cuốn sách “Nhận diện và đấu tranh chống suy thoái tư tưởng chính trị, đạo
đức, lối sống của cán bộ, đảng viên hiện nay” của nhiều tác giả, Nxb Quân đội
Nhân dân, Hà Nội (2013) [89]. Bài viết “Bản chất và căn nguyên suy thoái tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện nay” của
Nguyễn Bá Dương, trong bài viết này, tác giả chỉ rõ căn nguyên của sự suy thoái
tư tưởng chính trị, là do bản chất của chủ nghĩa cá nhân, đây là căn bệnh do khinh
thường vai trò của công tác chính trị, giáo dục tư tưởng chính trị, do đó phải ngăn
chặn, đẩy lùi, tiến tới cắt bỏ căn bệnh này, nhằm khắc phục suy thoái tư tưởng
chính trị. Nhìn chung, các tác giả đã chỉ rõ nguyên nhân và tác hại của suy thoái
thoái tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của một bộ phận cán bộ, đảng viên hiện
nay. Tuy nhiên, các tác giả dừng lại ở việc chỉ ra nguyên nhân và tác hại của sự
suy thoái này, chưa đưa ra quan điểm, giải pháp hoặc có thì cũng còn mờ nhạt,
chưa cụ thể, chưa sâu sắc.
Tác giả Trương Thành Trung (2013), trong cuốn “Sự thật vấn đề dân
chủ và nhân quyền trong chiến lược “Diễn biến hòa bình” ở Việt Nam”,
Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội [126]. Ở phần thứ ba của quyển sách, các
tác giả đã đề cập đến một khía cạnh về đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị
tư tưởng và nêu rõ những nội dung cần giáo dục trong công tác này là: tuyên
truyền, giáo dục chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh trong toàn Đảng,
toàn dân và toàn quân; coi trọng giáo dục lý luận chính trị cho đảng viên, cán bộ
các cấp; giáo dục sâu rộng chủ nghĩa yêu nước xã hội chủ nghĩa, lý tưởng cách
mạng xã hội chủ nghĩa, đạo đức Hồ Chí Minh. Đặc biệt, tác giả nhấn mạnh phải
bảo vệ, phát triển chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh để thực sự giữ
vai trò chủ đạo trong đời sống tinh thần của xã hội. Những nội dung giáo dục nói
trên là phù hợp với cán bộ, đảng viên và nhất là đối với sinh viên hiện nay. Do đó,
11
chúng tôi sẽ tiếp thu, nghiên cứu và triển khai những nội dung này để giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên.
Trong cuốn “Tập bài giảng Chính trị học” (2013), của tập thể tác giả,
Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội [60]. Trong bài giảng này, các tác giả
tập trung phân tích nội dung tư tưởng chính trị của Hồ Chí Minh trên một số
lĩnh vực như: độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; chủ nghĩa xã hội
và con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam; đoàn kết, đại đoàn kết;
xây dựng Đảng cách mạng chân chính, trong sạch, vững mạnh, tiêu biểu cho
đạo đức và văn minh; xây dựng nhà nước của dân, do dân, vì dân, thực hành
dân chủ rộng rãi để phát huy quyền làm chủ của dân. Nhìn chung, các tác giả
phân tích những nội dung tư tưởng chính trị của Hồ Chí Minh rất cụ thể, sâu
sắc, các tác giả khẳng định: “nội dung nêu trên đang tiếp tục soi sáng, chỉ
dẫn cho mọi công việc thực tế của chúng ta, trong công tác xây dựng Đảng,
xây dựng Nhà nước, thực hành dân chủ để phát huy quyền làm chủ của nhân
dân lao động” [60, tr.209].
Cuốn sách “Định hướng chính trị cho sự phát triển của Việt Nam và
một số giải pháp thực hiện trong giai đoạn 2011-2020” của Phạm Văn Đức
(2013), Nxb Khoa học xã hội, Hà Nội [46]. Tác giả tập trung phân tích khái
niệm “chính trị”, theo tác giả lần đầu tiên khái niệm này xuất hiện trong
Trường ca của Homer có ý nghĩa là thành bang hay thành trì; từ đó, chính trị
được hiểu là sự tham dự hoạt động cai trị và quản lý thành bang của các
công dân. Như vậy, theo cách hiểu thông thường như ngày nay, khái niệm
“chính trị” dùng để chỉ hành vi quản lý nhà nước của một chính phủ hay
chính đảng. Từ sự phân tích trên, tác giả cho rằng: chính trị là những tư
tưởng phát triển đất nước, là những hoạt động cơ bản của Đảng, Nhà nước
nhằm lãnh đạo, quản lý đất nước; là quá trình đưa ra và thực hiện các đường
lối, chủ trương, những chính sách lớn. Dựa trên cơ sở phân tích khái niệm
12
chính trị, tác giả cho rằng tư tưởng chính trị là những quan điểm chính trị, lý
luận chính trị, v.v. của con người trong những giai đoạn lịch sử nhất định và
hình thành trên cơ sở suy tư về hệ thống đời sống chính trị. Nhìn chung
những khái niệm “chính trị” và “tư tưởng chính trị” được tác giả phân tích
rất cụ thể và sâu sắc, khái niệm này giúp chúng tôi nghiên cứu làm rõ khái
niệm chính trị, tư tưởng chính trị và giáo dục tư tưởng chính trị.
Tác giả Dương Quốc Dũng (2016), với bài viết “Phát huy vai trò người
đứng đầu trong phòng, chống sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối
sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, Tạp chí Cộng sản, số 116 [26]. Theo tác
giả để phát huy vai trò người đứng đầu trong phòng, chống sự suy thoái về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”, cần thực hiện
một số nội dung cơ bản sau: xác định rõ nhiệm vụ và trách nhiệm của người
đứng đầu trong phòng, chống “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” về tư tưởng chính
trị, đạo đức, lối sống, từ đó tác giả nhấn mạnh tình trạng suy thoái về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống ở một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên là rất
nghiêm trọng và có những biểu hiện ngày càng tinh vi, phức tạp, đặc biệt tác giả
cũng cho rằng người đứng đầu phải chịu trách nhiệm nặng nhất nếu tổ chức, cơ
quan, đơn vị xảy ra vấn đề này. Do đó, tác giả quan tâm đến việc xây dựng đội
ngũ những người đứng đầu có trình độ, năng lực tương xứng; hoàn thiện các quy
định, chế tài trong cuộc đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống. Nhìn chung, tác giả chỉ ra tình trạng suy thoái về tư
tưởng chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên là có cơ sở, là căn cứ để
đưa ra giải pháp ngăn chặn, đẩy lùi hiện tượng suy thoái này.
Ban Chấp hành đoàn Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long
(2015), Báo cáo số 109 BC/ĐTN, về “Công tác đoàn và phong trào thanh
niên Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long năm học 2014 - 2015”
[11]. Báo cáo của đoàn Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long năm
13
học 2014 – 2015 đã đề cập đến một số nội dung liên quan đến giáo dục tư
tưởng chính trị cho sinh viên như: tăng cường giáo dục chủ nghĩa Mác –
Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; giáo dục đường lối, chính sách của Đảng và
pháp luật của Nhà nước; giáo dục truyền thống yêu nước, truyền thống đoàn
kết cho sinh viên hiện nay. Đây là tài liệu có giá trị tham khảo, chúng tôi sẽ kế
thừa đi sâu nghiên cứu làm rõ nội dung giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh
viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay.
Tác giả Nhị Lê (2016), trong bài viết “Sự suy thoái về tư tưởng chính trị,
đạo đức, lối sống trong Đảng: Bình tĩnh phòng ngừa, chủ động ngăn chặn và
kiên quyết tẩy trừ”, Tạp chí Cộng sản, số 116 [74]. Bài viết đề cập đến những
công việc trọng tâm và hết sức khó khăn hiện nay là xây dựng chủ nghĩa xã hội
và bảo vệ vững chắc Tổ quốc dưới sự lãnh đạo của Đảng, đánh giá sự suy thoái
về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống đáng lo ngại ở một bộ phận cán bộ, đảng
viên, đặc biệt trong bài viết này tác giả đề cập đến Đại hội IX, Đại hội X và Đại
hội XI mà Đảng ta bàn về vấn đề suy thoái này. Trên cơ sở đó, theo tác giả cần
góp phần nhận diện, dự báo sự suy thoái mới và phức tạp về chính trị, tư tưởng,
đạo đức, lối sống trong cán bộ, đảng viên, mà cụ thể là chỉ ra các hình thức và
mức độ suy thoái tư tưởng chính trị như: dao động chính trị, tha hóa đạo đức; cơ
hội chính trị, cơ hội đạo đức mà nguy hiểm nhất là tham nhũng chính trị, phản
bội chính trị, thối rữa tư tưởng và băng hoại đạo đức. Tác giả cũng đưa ra những
hậu họa cần lường trước và ngăn chặn, những nguyên nhân cần nắm bắt và chủ
trị, từ đó tác giả khẳng định tiếp tục phòng ngừa, ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái
về chính trị, tư tưởng, đạo đức, lối sống gắn với phòng, chống “tự diễn biến”, “tự
chuyển hóa” trong cán bộ, đảng viên với những nội dung là: mỗi cán bộ, đảng
viên phải gương mẫu tự giáo dục, tự chỉnh đốn mình; Đảng đi tiên phong trong
hành động thật kiên quyết, triệt để; phát huy vai trò của nhà nước và sức mạnh
của các đoàn thể chính trị - xã hội.
14
Tóm lại, các công trình khoa học nói trên, phân tích ở nhiều khía cạnh
khác nhau và đã đạt được những kết quả nhất định, góp phần làm sáng tỏ lý
luận chung về giáo dục tư tưởng chính trị. Trên cơ sở đó, các công trình nghiên
cứu trên đã góp phần quan trọng, làm sâu sắc thêm hệ thống lý luận chung về giáo
dục tư tưởng chính trị ở nước ta hiện nay. Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu,
đối tượng nghiên cứu, góc độ tiếp cận và nhiều yếu tố khác, nên những phân
tích, luận giải trên bình diện triết học về vấn đề này còn hạn chế. Bên cạnh đó,
tác giả luận án chưa thấy công trình chuyên biệt nào nghiên cứu trên phương
diện triết học về giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên Việt Nam nói chung
và cho sinh viên tỉnh Vĩnh Long nói riêng có hệ thống, chi tiết. Do đó, chúng
tôi sẽ tiếp thu những công trình nghiên cứu trên có kế thừa, chọn lọc, bổ sung, để
hoàn thiện việc nghiên cứu những vấn đề lý luận chung về giáo dục tư tưởng
chính trị cho sinh viên các trường cao đẳng và đại học ở tỉnh Vĩnh Long hiện nay
sâu sắc hơn, thấu đáo hơn.
1.2. Những công trình nghiên cứu về thực trạng giáo dục tư tưởng
chính trị
Tác giả Nguyễn Đình Đức (1996), với đề tài “Những yếu tố khách
quan và chủ quan tác động đến tư tưởng chính trị của sinh viên - Thực trạng
và giải pháp”, Luận án phó tiến sĩ Khoa học Triết học, Viện nghiên cứu chủ
nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh [45]. Tác giả tập trung làm rõ
khái niệm về chính trị, tư tưởng chính trị, vai trò của tư tưởng chính trị trong
giáo dục đại học, phân tích những yếu tố khách quan tác động đến tư tưởng
chính trị sinh viên như: sự tác động của các điều kiện kinh tế Việt Nam; sự
tác động của môi trường chính trị - xã hội; sự tác động của các yếu tố văn
hóa tinh thần; sự tác động của tình hình quốc tế tới tư tưởng chính trị của
sinh viên; sự tác động của chính sách đào tạo và sử dụng; sự tác động của
công tác giáo dục tư tưởng chính trị trong các trường cao đẳng, đại học;
15
những yếu tố chủ quan tác động đến tư tưởng chính trị sinh viên bao gồm:
sự tác động của đặc điểm lứa tuổi sinh viên hiện nay; sự tác động của nhu
cầu hoạt động và học tập của sinh viên; sự tác động của năng lực tự giáo dục
của bản thân sinh viên. Tác giả phân tích thực trạng tư tưởng chính trị cho
sinh viên hiện nay như: thực trạng tình hình tư tưởng chính trị của sinh viên
qua 10 năm đổi mới, trong phần thực trạng này, tác giả đã khái quát được
công tác giáo dục tư tưởng chính trị và tình hình tư tưởng chính trị của sinh
viên, trước nhất công tác giáo dục tư tưởng chính trị bắt đầu từ 1956 với
việc đưa bộ môn Mác – Lênin vào giảng dạy ở các trường đại học và đã đạt
được nhiều thành tựu đáng kể, đáp ứng được yêu cầu của từng giai đoạn
cách mạng. Tuy nhiên, sau đó nền kinh tế của nước ta rơi vào tình trạng
khủng hoảng, suy thoái, do đó từ những năm 1979 trở về sau công tác giáo
dục tư tưởng chính trị bị tác động mạnh, có những biểu hiện tiêu cực ảnh
hưởng đến chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên. Trong luận
án này, tình hình tư tưởng chính trị của sinh viên được tác giả xem xét ở hai
giai đoạn: từ 1986 đến 1991 và từ năm 1992 trở về sau. Đối với giai đoạn
đầu, công tác giáo dục gặp nhiều khó khăn, nhất là bối cảnh của thế giới
diễn ra phức tạp, trong nước đường lối đổi mới của Đại hội VI chưa phát
huy được nhiều tác dụng trong đời sống nên tình hình tư tưởng chính trị của
sinh viên thời kỳ này nói chung là không ổn định. Nhưng về cơ bản, đại bộ
phận sinh viên vẫn gắn bó, tin tưởng với chế độ, với Đảng. Đến giai đoạn
sau, tác giả luận án đã khái quát tình hình tư tưởng chính trị của sinh viên kể
từ năm 1992 trở về sau, khi đường lối đổi mới của Đại hội VI, bắt đầu có
những phát huy tác dụng trong cuộc sống, đến Đại hội VII, sinh viên đã có
niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng; tác giả cũng đánh giá những nguyên
nhân tích cực là do đường lối đổi mới của Đảng đi vào cuộc sống, đạt được
thành tựu to lớn trong nhiều lĩnh vực, nhất là trong lĩnh vực giáo dục đã phát
16
huy được truyền thống yêu nước; ngoài ra, tác giả còn chỉ ra nguyên nhân
hạn chế là mặt trái của cơ chế thị trường, sự khủng hoảng sụp đổ chủ nghĩa
xã hội ở Liên Xô và các nước Đông Âu, tình trạng bất cập của đội ngũ giảng
viên giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin và phòng chính trị. Từ những
cơ sở lý luận và thực trạng đã phân tích, tác giả đưa ra một số giải pháp để
giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên như: tăng cường sự lãnh đạo của
các cấp ủy đảng đối với công tác giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên;
nâng cao nhận thức về công tác giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên các
trường đại học, cao đẳng; nâng cao chất lượng giáo dục tư tưởng chính trị
cho sinh viên; xây dựng đội ngũ cán bộ giảng dạy Mác – Lênin và củng cố
phòng công tác chính trị; xây dựng hệ thống chính sách đào tạo và sử dụng
phù hợp với tình hình mới; đảm bảo các điều kiện vật chất cho công tác giáo
dục tư tưởng chính trị. Nhìn chung, tác giả đánh giá thực trạng tư tưởng
chính trị và giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên trước và sau Đại hội VI
khá sâu sắc, phù hợp với tình hình trong nước và quốc tế, những giải pháp
về cơ bản phù hợp với giáo dục tư tưởng chính trị cho sinh viên.
Tác giả Mai Thế Dương (2012), trong bài viết “Tăng cường công tác
kiểm tra, giám sát và kỷ luật của Đảng nhằm nâng cao phẩm chất chính trị,
đạo đức cách mạng cho cán bộ, đảng viên”, Tạp chí Cộng sản số 841 [27].
Bài viết đề cập đến công tác kiểm tra, giám sát trong thời gian qua đã có nhiều
đóng góp tích cực quan trọng trong đường lối lãnh đạo của Đảng; chỉ ra
nguyên nhân những hạn chế, yếu kém của cán bộ, đảng viên bị sa sút về phẩm
chất đạo đức, thoái hóa, biến chất, phai nhạt lý tưởng cách mạng. Bên cạnh
đó, công tác xây dựng Đảng còn hạn chế, yếu kém, chậm khắc phục, tác giả
còn đề cập đến Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 khóa XI, để góp phần khắc
phục những hạn chế này, nhằm ngăn chặn đẩy lùi tình trạng suy thoái tư tưởng
chính trị, đạo đức, lối sống của cán bộ, đảng viên hiện nay. Tác giả đưa ra một
- Xem thêm -