Tài liệu Giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề đăk lăk

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/………… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TỐNG THỊ TRÀ MY GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH ĐẮK LẮK - NĂM 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO …………/………… BỘ NỘI VỤ ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TỐNG THỊ TRÀ MY GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HUỲNH VĂN THỚI ĐẮK LẮK - NĂM 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn này do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của Thầy PGS.TS. Huỳnh Văn Thới. Các kết quả và số liệu đảm bảo tính khách quan, trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả luận văn Tống Thị Trà My i LỜI CẢM ƠN Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, Khoa sau Đại học, các thầy, cô giáo Học viện Hành chính quốc gia đã tận tình, chu đáo giảng dạy và truyền đạt kiến thức; tạo điều kiện thuận lợi cho em hoàn thành luận văn. Đặc biệt, xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới PGS.TS. Huỳnh Văn Thới, người đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn em trong suốt quá trình nghiên cứu đề tài này. Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các giảng viên và các em học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ trong suốt quá trình khảo sát. Xin gửi lời cảm ơn đến gia đình, tất cả các bạn bè và đồng nghiệp, những người luôn động viên, khích lệ tôi hoàn thành luận văn này. Xin trân trọng cảm ơn! Đắk Lắk, tháng 03 năm 2017 Tác giả luận văn Tống Thị Trà My ii MỤC LỤC Trang Trang bìa phụ Lời cam đoan ...................................................................................................... i Lời cảm ơn ....................................................................................................... ii Mục lục ............................................................................................................ iii Danh mục các bảng .......................................................................................... v Danh mục các biểu đồ ..................................................................................... vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ................................................................................................ 10 1.1. Khái quát giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề ...................................................................................... 10 1.2. Nội dung, hình thức giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề ...................................................................... 29 1.3. Các yếu tố tác động đến giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề.............................................................. 32 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK HIỆN NAY .................................................................... 41 2.1. Tổng quan về Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk....................................... 41 2.2. Tình hình giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk ..................................................................... 42 2.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 72 iii Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG, GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ ĐẮK LẮK HIỆN NAY ................ 80 3.1. Phương hướng chung .............................................................................. 80 3.2. Một số giải pháp tăng cường giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk ...................................... 84 K T LUẬN VÀ KI N NGHỊ ..................................................................... 97 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 101 PHỤ LỤC ..................................................................................................... 108 Phụ lục 1: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho Học sinh, sinh viên)..........................................................................................................108 Phụ lục 2: PHIẾU TRƯNG CẦU Ý KIẾN (Dành cho cán bộ, giáo viên)........................................................................................................114 Phụ lục 3: BẢNG TỔNG HỢP KẾT QUẢ ĐIỀU TRA .............................. 119 iv DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Các yếu tố ảnh hưởng tới quá trình tới quá trình giáo dục pháp luật về quyền con người ......................................................................................... 43 Bảng 2.2. Nhận thức của học sinh, sinh viên về mục đích của công tác giáo dục pháp luật về quyền con người .................................................................. 48 Bảng 2.3. Nhận thức của học sinh, sinh viên về vị trí, vai trò của công tác giáo dục pháp luật về quyền con người .................................................................. 49 Bảng 2.4: Nhận thức của học sinh, sinh viên về một số văn bản pháp luật về quyền con người .............................................................................................. 52 Bảng 2.5. Chương trình môn học dành cho hệ cao đẳng nghề 2014 .............. 54 Bảng 2.6. Chương trình môn học pháp luật dành cho hệ trung cấp nghề năm 2014 ................................................................................................................. 55 Bảng 2.7: Hiệu quả của hình thức tích hợp lồng ghép giáo dục pháp luật về quyền con người .............................................................................................. 61 Bảng 2.8: Số liệu học sinh, sinh viên vi phạm kỷ luật năm học 2015-2016 của Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk ..................................................................... 67 v DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tới quá trình giáo dục pháp luật về quyền con người .................................................................................. 43 Biểu đồ 2.2: Sự kết hợp các lực lượng giáo dục trong quá trình giáo dục pháp luật về quyền con người .................................................................................. 46 Biểu đồ 2.3: Nhu cầu hiểu biết của học sinh, sinh viên đối với một số ngành luật ................................................................................................................... 51 Biểu đồ 2.4: Đánh giá của học sinh, sinh viên về mức độ triển khai các nội dung giáo dục pháp luật về quyền con người ................................................. 57 Biểu đồ 2.5: Đánh giá của giáo viên về mức độ triển khai các nội dung giáo dục pháp luật về quyền con người .................................................................. 59 Biểu đồ 2.6: Các phương pháp giáo dục pháp luật về quyền con người ........ 62 Biểu đồ 2.7: Hình thức giáo dục pháp luật về quyền con người ..................... 64 Biểu đồ 2.8: Nhận thức của học sinh, sinh viên về các hành vi vi phạm kỷ luật ................................................................................................................... 65 Biểu đồ 2.9: Các hành vi vi phạm kỷ luật của học sinh, sinh viên ................. 70 vi MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Trong những năm qua, công tác giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật về quyền con người nói riêng đã và đang khẳng định một vị trí, vai trò rất quan trọng trong đời sống xã hội, đặc biệt trong điều kiện nước ta đang xây dựng Nhà nước pháp quyền định hướng xã hội chủ nghĩa. Quyền con người đã trở thành một vấn đề toàn cầu, mối quan tâm lớn của cộng đồng quốc tế và như Đảng ta đã khẳng định, là nguyện vọng chung của nhân loại, thành quả đấu tranh của loài người qua nhiều thế hệ. Thành tựu mà Việt Nam đạt được trong việc tôn trọng, bảo vệ và thúc đẩy các quyền con người là rất lớn. Nhưng một bộ phận người dân, trong đó có học sinh, sinh viên, chưa nhận thức rõ quyền con người là gì và những thành tựu về nhân quyền mà nước ta đã đạt được. Giáo dục chính trị cho học sinh, sinh viên là một nội dung quan trọng trong giáo dục. Muốn trở thành con người tốt cho xã hội, góp phần vào mục tiêu chung xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thì học sinh, sinh viên cần được trang bị một hệ thống lý luận chính trị đúng đắn, phù hợp. Một trong những nhóm kiến thức cần thiết là vấn đề về quyền con người. Chính vì vậy, công tác giáo dục pháp luật về quyền con người cần được nghiên cứu một cách đầy đủ, nghiêm túc. Giáo dục pháp luật về quyền con người trong nhà trường, đặc biệt trong các trường cao đẳng nghề góp phần đào tạo nhân lực, hình thành một cách vững chắc những thế hệ công nhân đáp ứng những yêu cầu của xã hội hiện tại và tương lai. Tuy nhiên, công tác giáo dục pháp luật về quyền con người của ngành vẫn còn không ít hạn chế, chưa thực sự có hiệu quả. Xung quanh vấn đề quyền con người, hiện nay vấn đề xúc phạm danh dự, nhân phẩm, làm nhục người khác được báo chí, các phương tiện truyền thông đề cập rất nhiều, hay vấn đề tự do ngôn luận, tự do báo chí bị hiểu sai, các phần tử xấu lợi dụng 1 kích động,... Học sinh, sinh viên nếu không có quan điểm, nhận thức tốt, tư tưởng chính trị vững vàng thì dễ bị lôi kéo vào những vấn đề trên. Công tác giáo dục pháp luật về quyền con người trong nhà trường luôn được quan tâm nghiên cứu dưới nhiều cấp độ khác nhau, tuy nhiên, cho đến nay chưa có đề tài nghiên cứu khoa học nào về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk. Đây là lần đầu tiên vấn đề này chọn nghiên cứu làm đề tài luận văn thạc sỹ. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề, tác giả xin được chọn: “Giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk” làm đề tài nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn 2.1. Một số công trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục pháp luật về quyền con người nói chung và giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề nói riêng Quyền con người là thành tựu chung của cả loài người, là kết tinh của nền văn minh nhân loại. Lịch sử loài người cho thấy, tri thức về quyền con người có ý nghĩa quan tọng cho sự phát triển và tiến bộ của các xã hội cũng như là tiền đề cho sự phát triển đầy đủ về nhân cách và năng lực của mỗi cá nhân. Ở phạm vi rộng hơn, tri thức về quyền con người là tiền đề cho hòa bình và thịnh vượng của toàn nhân loại. Ở Việt Nam các quyền cơ bản của con người cũng đã được khẳng định trong Hiến pháp và nhiều văn bản luật và dưới luật khác. Quyền con người và luật quốc tế về quyền con người từ lâu đã là một chuyên ngành nghiên cứu riêng ở nhiều nước trên thế giới, tuy nhiên, mới chỉ chính thức trở thành chủ đề nghiên cứu ở Việt Nam trong khoảng hơn hai thập kỷ gần đây. Giáo dục pháp luật nói chung và giáo dục pháp luật về quyền con người đã có nhiều công trình nghiên cứu như: 2 * Công trình đã viết thành sách: - Bàn về giáo dục pháp luật của hai tác giả Trần Ngọc Đường và Dương Thanh Mai, NXB Chính trị Quốc Gia, Hà Nội, 1995 đề cập tới: bản chất giáo dục pháp luật; quan hệ giữa giáo dục pháp luật với giáo dục tư tưởng, chính trị, đạo đức mục đích và vai trò của giáo dục pháp luật, nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục pháp luật; Sống và làm việc theo pháp luật. - Quyền con người tiếp cận đa ngành và liên ngành khoa học xã hội của GS.TS Võ Khánh Vinh, NXB Khoa học xã hội, 2009 đã tập hợp các nghiên cứu lý luận: quan điểm của Đảng Cộng Sản Việt Nam về quyền con người; vấn đề chủ quyền quốc gia và nhân quyền, vấn đề an ninh con người; toàn cầu hóa với đảm bảo quyền con người ở nước ta; trình bày các nghiên cứu về quyền con người dựa trên cách tiếp cận khác nhau của khoa học xã hội: từ phương diện triết học, chính trị, đạo đức, dân chủ, môi trường và tiếp cận khác nhau của khoa học nhân văn: văn hóa, dân tộc học, tôn giáo tín ngưỡng, vấn đề giới. - Quan niệm của Nho giáo về Con người, về giáo dục và đào tạo con người của Nguyễn Thị Tuyết Mai, NXB Chính trị quốc gia, 2009, giới thiệu những nét khái quát nhất trong quan niệm của Nho giáo về vấn đề con người, giáo dục và đào tạo con người. Hoàn cảnh lịch sử và sự xuất hiện các học thuyết về xã hội và con người ngoài Nho giáo. Trong quan niệm của Nho giáo về con người, tác giả không chỉ dừng lại ở việc trình bày trên cơ sở Triết học và Giá trị học những mặt tích cực về con người, về mục đích giáo dục của Nho giáo; nhiệm vụ của người Thày; nguyên tắc, nội dung và phương pháp giáo dục của Nho giáo,... mà tác giả cũng chỉ ra những mặt tiêu cực của Nho giáo về con người, về giáo dục và đào tạo con người. Trên cơ sở đánh giá một cách khoa học về các quan niệm của Nho giáo, tác giả chỉ ra vai trò và ý nghĩa trong quan niệm của Nho giáo về con người, về giáo dục và đào tạo con 3 người, cơ sở để đề xuất quan điểm về nhân sinh, giá trị nhân sinh và xây dựng nhân cách sống lý tưởng. Bên cạnh đó, tác giả cũng trình bày quan điểm của cá nhân về sự ảnh hưởng của Nho giáo tới con người, tới vấn đề giáo dục và đào tạo con người ở Việt Nam trong lịch sử và hiện tại về sự nhìn nhận và đánh giá con người. - Tư tưởng của V.I. Lênin về quyền con người và giá trị thực tiễn ở Việt Nam của Hoàng Mai Hương, Nguyễn Hồng Hải, NXB Chính trị quốc gia, 2010 đã tập trung phân tích và làm rõ lý luận và quan điểm của V.I. Lênin, một nhà lý luận và tư tưởng lỗi lạc của giai cấp công nhân và những người cộng sản trên toàn thế giới, về một số quyền con người nổi bất - dân chủ, quyền dân tộc tự quyết, quyền chính trị và quyền tham gia, những giá trị thực tiễn của những tư tưởng này ở Việt Nam hiện nay. - Giáo dục Quyền con người những vấn đề lý luận và thực tiễn do GS.TS Võ Khánh Vinh chủ biên, NXB Khoa học xã hội, 2010; Cuốn sách gồm nhiều tham luận của học giả trong nước tập trung vào một số vấn đề: làm sáng t những vấn đề lý luận về giáo dục quyền con người; đánh giá khái quát thực trạng giáo dục quyền con người ở Việt Nam; Thử tìm hiểu kinh nghiệm giáo dục quyền con người ở một số nước trên thế giới; Kiến nghị về quyền giáo dục con người ở Việt Nam. - Đánh giá các điều kiện đảm bảo cho giáo dục quyền con người ở Việt Nam hiện nay của tác giả Trương Thị Thu Hà, NXB Khoa học xã hội, 2011. - Viện Nghiên cứu Con người: một số kết quả nghiên cứu của PGS.TSKH. Lương Đình Hải, PGS.TS. Mai Quỳnh Nam (Đồng chủ biên), NXB. Khoa học Xã hội, Hà Nội, 2014. Từ các góc độ khác nhau nhưng cùng hướng đến nghiên cứu con người theo chức năng, nhiệm vụ và các hướng nghiên cứu của Viện, kết quả nghiên cứu của các cán bộ đã và đang công tác 4 tại Viện Nghiên cứu Con người đã công bố trong 15 năm được chọn đăng trong cuốn sách. - H i đáp về quyền con người GS.TS. Nguyễn Đăng Dung, GS.TS. Phạm Hồng Thái, PGS.TS. Vũ Công Giao, TS. Lã Khánh Tùng (đồng chủ biên), NXB Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015 cuốn sách dưới dạng H i – Đáp, với những thông tin ngắn gọn, xúc tích được chia thành các mục, bao gồm cả những vấn đề lý luận, pháp lý về nhân quyền ở tầm quốc tế và Việt Nam những quy định mới trong chế định quyền con người, quyền và nghĩa vụ của công dân trong Hiến pháp 2013. + Các đề tài khoa học cấp Nhà nước và cấp bộ: Tìm kiếm mô hình giáo dục pháp luật có hiệu quả trong một số dân tộc ít người, Đề tài khoa học cấp Bộ của Viện Nghiên cứu khoa học pháp lý - Bộ Tư pháp, 1995; Đổi mới giáo dục pháp luật trong hệ thống các trường chính trị ở nước ta hiện nay, Đề tài khoa học cấp Bộ của Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, 2000; Cơ sở lý luận và thực tiễn của việc xây dựng chương trình quốc gia về phổ biến giáo dục pháp luật trong giai đoạn tới, Đề tài khoa học cấp Bộ của Bộ Tư pháp, 2004... + Các luận án, luận văn: Giáo dục pháp luật qua hoạt động tư pháp ở Việt Nam, Luận án Phó tiến sĩ Luật học của tác giả Dương Thanh Mai, 1996; Giáo dục pháp luật trong các trường đại học, trung học chuyên nghiệp và dạy nghề (không chuyên luật) ở nước ta hiện nay, Luận án Phó tiến sĩ Luật học của tác giả Đinh Xuân Thảo, 1996; Thực trạng và phương hướng đổi mới giáo dục pháp luật hệ đào tạo trung học chính trị ở nước ta hiện nay, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Đặng Ngọc Hoàng, Hà Nội, 2000; Giáo dục quyền con người, quyền công dân ở nước ta hiện nay – Thực trạng và giải pháp, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Hữu Trí, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí 5 Minh, Hà Nội 2001; Giáo dục quyền con người ở nước ta hiện nay – Thực trạng và giải pháp, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Ngọc Hưng, Hà Nội, 2011; Giáo dục nhân quyền trong hệ thống các trường đại học ở Việt Nam - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy, Hà Nội, 2013; Kết hợp giáo dục pháp luật, giáo dục đạo đức cho người chưa thành niên ở nước Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Nguyễn Thị Hoài Thu, Hà Nội, 2013; Quyền con người và giáo dục quyền con người ở Việt Nam hiện nay, Luận văn thạc sỹ Luật học của tác giả Thế Ngọc Mai, Hà Nội, 2014 và một số luận văn thạc sĩ luật học, luận văn cử nhân của Học viện Báo chí và Tuyên truyền, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Trường Đại học Luật Hà Nội, Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội và các cơ sở khác. 2.2. Đánh giá chung về tình hình nghiên cứu đề tài và các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu 2.2.1. Đánh giá kết quả các công trình nghiên cứu - Về lý luận, các nghiên cứu góp phần hình thành cấu trúc lý luận cho việc phân tích và đánh giá hiệu quả của giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề như khái niệm, mục đích, chủ thể, đối tượng, nội dung, hình thức, phương tiện, hiệu quả. - Về thực tiễn, các nghiên cứu đã gắn kết giáo dục pháp luật về quyền con người với xây dựng, hoàn thiện pháp luật; tổ chức thực hiện pháp luật; nâng cao ý thức pháp luật và văn hóa pháp lý; đưa ra các vấn đề lý luận chung về giáo dục pháp luật về quyền con người vào giải quyết các vấn đề cụ thể, gắn với địa bàn, khu vực, nhóm đối tượng cụ thể. Cho đến nay có rất nhiều đề tài nghiên cứu xung quanh vấn đề về giáo dục pháp luật cho sinh viên. Mỗi đề tài nghiên cứu, cách tiếp cận và mục tiêu khác nhau. Tuy nhiên, chưa có một tác giả nào nghiên cứu cơ bản về giáo dục 6 pháp luật về quyền con người cho sinh viên trường cao đẳng nghề. Luận văn là chuyên khảo nghiên cứu có hệ thống và tương đối hoàn thiện về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề. 2.2.2. Những vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu trong Luận văn - Mô hình lý luận về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề như khái niệm, vai trò, đặc điểm (mục tiêu, nguyên tắc, chủ thể, đối tượng, nội dung, hình thức,…). - Phân tích, đánh giá sự tác động của các nhân tố khách quan, chủ quan đến công tác giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk và thực trạng thời gian qua (những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân). - Xây dựng và hoàn thiện giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn - Mục đích: Mục đích của Luận văn là nghiên cứu toàn diện, có hệ thống các vấn đề lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk từ đó đề xuất xây dựng và hoàn thiện chương trình. - Nhiệm vụ: Đánh giá tổng quan tình hình nghiên cứu về đề tài giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk; chỉ ra những kết quả đã đạt được và dự kiến vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu. Nghiên cứu, làm sáng t cơ sở lý luận về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk, bao gồm: Khái niệm, vai trò, đặc trưng và các yếu tố ảnh hưởng. Nghiên cứu, làm sáng t cơ sở thực tiễn giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk hiện nay 7 bám sát các đặc trưng của giáo dục pháp luật về quyền con người và điều kiện thực tiễn của Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk, nhất là sự tác động của các nhân tố khách quan và chủ quan. Dựa trên các vấn đề lý luận và thực tiễn, tác giả xác định cơ sở và xây dựng, hoàn thiện các giải pháp đổi mới giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk. - Phạm vi nghiên cứu: Trong Luận văn, phạm vi học sinh, sinh viên tập trung vào hai nhóm chính đó là nhóm học sinh, sinh viên hệ trung cấp nghề, sinh viên hệ cao đẳng nghề; khái niệm pháp luật được hiểu đồng nhất với hệ thống pháp luật thực định. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Đề tài được nghiên cứu dựa trên cơ sở lý luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh về quyền con người; lý luận giáo dục pháp luật về quyền con người; chủ trương, quan điểm của Đảng, Nhà nước về giáo dục pháp luật về quyền con người; lý luận về điều chỉnh pháp luật và điều chỉnh xã hội, về dân chủ và thực hành dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN, tiếp tục hoàn thiện pháp luật gắn với tổ chức thực thi pháp luật, phát huy nhân tố con người; bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Phương pháp luận được sử dụng trong Luận văn là chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử của Chủ nghĩa Mác – Lênin được vận dụng sáng tạo, phù hợp với điều kiện thực tiễn Việt Nam và điều kiện đặc thù của Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk. 8 - Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu: logic - lịch sử để nghiên cứu chương 1, 2 và 3; hệ thống - cấu trúc, quy nạp, diễn dịch để nghiên cứu chương 2, 3; phân tích tổng hợp tại tất cả các chương; khái quát hóa trừu tượng hóa tại chương 2, 3; luật học so sánh tại chương 1 và 2, phương pháp nghiên cứu tài liệu, phân tích thực tiễn và các phương pháp của xã hội học pháp luật được sử dụng tại chương 1, 2 và 3. Ngoài ra, các phương pháp nghiên cứu khoa học hiện đại cũng được lồng ghép trong quá trình nghiên cứu luận văn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Luận văn là công trình khoa học đầu tiên trình bày tương đối toàn diện, có hệ thống về cơ sở lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên trường cao đẳng nghề. Luận văn góp phần bổ sung vào hệ thống lý luận về giáo dục pháp luật về quyền con người nói chung, cho nhóm đối tượng, địa bàn đặc thù nói riêng. Đây là tài liệu có ý nghĩa tham khảo về phương diện lý luận và thực tiễn cho quá trình xây dựng, hoàn thiện chính sách, pháp luật và tổ chức, triển khai thực hiện công tác giáo dục pháp luật về quyền con người cho học sinh, sinh viên Trường Cao đẳng nghề Đắk Lắk nói riêng và các trường cao đẳng nghề nói chung. - Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong nghiên cứu lý luận và thực tiễn về giáo dục pháp luật về quyền con người; giáo dục pháp luật về quyền con người đối với các địa bàn, đối tượng đặc thù. Luận văn là tài liệu tham khảo trong quá trình giảng dạy môn học Pháp luật; giáo dục pháp luật, cơ sở nghiên cứu; trong các lớp tập huấn, bồi dưỡng kỹ năng, nghiệp vụ phổ biến giáo dục pháp luật về quyền con người. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, Luận văn gồm 03 chương, được chia thành 08 tiết. 9 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA GIÁO DỤC PHÁP LUẬT VỀ QUYỀN CON NGƢỜI CHO HỌC SINH, SINH VIÊN TRƢỜNG CAO ĐẲNG NGHỀ 1.1. Khái quát giáo dục pháp luật về quyền con ngƣời cho học sinh, sinh viên trƣờng cao đẳng nghề 1.1.1.Quyền con người 1.1.1.1. Khái niệm quyền con người Trước hết cần hiểu rõ thuật ngữ human rights (tiếng anh) và quyền con người theo tiếng thuần Việt hay nhân quyền theo tiếng Hán - Việt đều có nghĩa tương đồng. Theo Đại Từ điển Tiếng Việt thì “nhân quyền chính là quyền con người” [46, tr.1239]. Ngày nay, khoa học pháp luật phát triển đã cho chúng ta nhiều căn cứ để hiểu khái niệm quyền con người đầy đủ hơn trong sự vận động biện chứng của lịch sử, song có thể hiểu, khái niệm quyền con người được thiết lập bởi hai yếu tố cơ bản: Trước hết, quyền con người được hiểu là những đặc quyền vốn có, tự nhiên của con người và chỉ con người mới có. Đó là những khả năng hành động một cách có ý thức, né tránh, từ chối hoặc yêu cầu giành lấy những cái gì đó, nhất là khả năng tự bảo vệ. Nhưng, bản thân quyền vốn có, tự nhiên chưa phải đã là quyền. Để đạt tới cái gọi là quyền, cần có yếu tố thứ hai thiết định, đó là quy chế pháp lý, các đặc quyền (quyền tự nhiên) của cá nhân con người khi trở thành đối tượng điều chỉnh của pháp luật, được pháp luật chấp nhận, tổ chức, bắt buộc hoặc ngăn cấm thì mới trở thành các quyền con người, do đó có thể nói, không có pháp luật thì không có quyền. Quyền con người có được là nhờ sự tiếp cận, thâm nhập của hai yếu tố đó và đạt đến sự thống nhất giữa cái khách quan và chủ quan của quyền của quyền con người được ghi nhận trong hiến pháp, pháp luật của mỗi quốc gia và các công ước quốc tế về nhân quyền. 10 Một trong những khái niệm được coi là phổ biến về Quyền con người là khái niệm được đưa ra bởi Văn phòng Cao ủy Liên hợp quốc: “Quyền con người là những bảo đảm pháp lý toàn cầu có tác dụng bảo vệ các cá nhân và các nhóm chống lại những hành động hoặc sự b mặc mà làm tổn hại đến nhân phẩm, những sự được phép và tự do cơ bản của con người”[58, tr.1]. Một định nghĩa khác cũng khá phổ biến, là: “Quyền con người là những sự được phép mà tất cả thành viên của cộng đồng nhân loại, không phân biệt giới tính, chủng tộc, tôn giáo, địa vị xã hội... đều có ngay từ khi sinh ra, đơn giản chỉ vì họ là con người [27, tr.37]. Dù không nêu rõ khái niệm quyền con người, nhưng trong Tuyên ngôn Độc lập của Mỹ năm 1776 và Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền của Pháp năm 1789 cũng đã nêu lên nhận thức chung về quyền con người. Theo đó, “Những chân lý sau đây đã được chúng tôi công nhận như những sự thật hiển nhiên là tất cả mọi người sinh ra đều bình đẳng; tạo hóa đã cho họ các quyền không thể thay thế được; trong những quyền ấy có quyền được sống, quyền tự do, và quyền mưu cầu hạnh phúc” [53, tr.96]. Trong Giáo trình Lý luận và pháp luật về quyền con người, các tác giả định nghĩa quyền con người là: “Những nhu cầu, lợi ích tự nhiên, vốn có của con người được ghi nhận và bảo vệ trong pháp luật quốc gia và các th a thuận pháp lý quốc tế” [25, tr.38]. Quyền con người là một vấn đề khá phức tạp, liên quan đến nhiều lĩnh vực như đạo đức, chính trị, pháp lý,... Chính vì vậy, hiện nay có rất nhiều định nghĩa về quyền con người theo những góc độ khác nhau. Mỗi định nghĩa tiếp cận vấn đề từ một góc độ nhất định, chỉ ra những thuộc tính nhất định. Tính phù hợp của các định nghĩa hiện có về quyền con người tuỳ thuộc vào sự nhìn nhận chủ quan của mỗi cá nhân. Trên cơ sở tiếp thu điểm hợp lý của một số định nghĩa về quyền con người, tác giả cho rằng: quyền con người là quyền 11 của tất cả mọi người; đó là những nhu cầu xuất phát từ nhân phẩm vốn có của con người dưới các hình thức chuẩn mực khách quan, được xã hội thừa nhận và bảo đảm bằng các quy định pháp luật. 1.1.1.2.Đặc điểm của quyền con người - Thứ nhất, quyền con người từ góc độ đạo đức – tôn giáo Quyền con người bắt nguồn từ các quan niệm về chuẩn mực đạo đức, các đối xử giữa người với người trong xã hội. Các giá trị đạo đức có thể tìm thấy trong học thuyết của các tôn giáo. Các ý tưởng về quyền con người trở thành những quy phạm đạo đức – tôn giáo, đề cao và cổ vũ tình yêu thương đồng loại, sự công bằng, bình đẳng, tự do và nhân phẩm. Có thể nói quá trình phát triển của quyền con người luôn phản ánh và mang nặng dấu ấn của các giá trị và quy tắc đạo đức, tôn giáo. - Thứ hai, quyền con người từ góc độ lịch sử - xã hội Nhìn từ góc độ lịch sử - xã hội, quyền con người bắt nguồn từ các quan hệ xã hội, là kết quả và phụ thuộc vào sự vận động của các quan hệ xã hội. Trong mỗi giai đoạn lịch sử, xã hội loài người tồn tại những quan niệm khác nhau về các quyền, tự do và nghĩa vụ, cũng như những quy phạm và cơ chế khác nhau để thực hiện, giám sát và bảo vệ các quyền, tự do và nghĩa vụ đó. Theo đó, quyền con người ngày càng mở rộng, từ ý niệm, tư tưởng đến các quy tắc, quy phạm và cơ chế; từ cấp độ cộng đồng đến cấp độ quốc gia, khu vực và quốc tế. Vì thế, quyền con người luôn mang những dấu ấn về chính trị, kinh tế, văn hoá của từng thời kỳ, từng giai đoạn lịch sử của xã hội loài người. - Thứ ba, quyền con người từ góc độ triết học Sự hình thành và phát triển của quyền con người phản ánh quy luật phát triển của xã hội loài người từ thấp đến cao và phản ánh quy luật tiến hoá trong nhận thức, hành động của con người về khái niệm sơ khai nhất về tự do, công bằng, bình đẳng. Những tư tưởng triết học về quyền con người là nền 12