Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non thông qua các sáng tác mới dựa trên thể loại đồ...

Tài liệu Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non thông qua các sáng tác mới dựa trên thể loại đồng dao

.PDF
70
164
56

Mô tả:

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ====== NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH GIÁO DỤC ÂM NHẠC CHO TRẺ MẦM NON THÔNG QUA CÁC SÁNG TÁC MỚI DỰA TRÊN THỂ LOẠI ĐỒNG DAO KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục mầm non HÀ NỘI, 2018 TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 KHOA GIÁO DỤC MẦM NON ====== NGUYỄN THỊ HỒNG HẠNH GIÁO DỤC ÂM NHẠC CHO TRẺ MẦM NON THÔNG QUA CÁC SÁNG TÁC MỚI DỰA TRÊN THỂ LOẠI ĐỒNG DAO KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Giáo dục mầm non Người hướng dẫn khoa học: ThS. Nguyễn Thị Quỳnh Mai HÀ NỘI, 2018 LỜI CẢM ƠN Đề tài “Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non thông qua các sáng tác mới dựa trên thể loại đồng dao tại trường Mầm non Trưng Nhị” là nội dung tôi chọn để nghiên cứu và làm khóa luận tốt nghiệp. Qua đây, tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, ban giám hiệu trường Mầm non Trưng Nhị, các thầy cô giảng viên khoa Giáo dục Mầm non Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong thời gian qua. Tôi xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Thạc sĩ Nguyễn Thị Quỳnh Mai - Giảng viên âm nhạc Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, tháng 5 năm 2018 Sinh viên thực hiện Nguyễn Thị Hồng Hạnh LỜI CAM ĐOAN Khóa luận này là kết quả nghiên cứu của bản thân tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Bên cạnh đó, tôi được sự quan tâm của các thầy cô khoa Giáo dục Mầm non, đặc biết là sự hướng dẫn tận tình của cô giáo - Th.S Nguyễn Thị Quỳnh Mai. Trong khi nghiên cứu, hoàn thành khóa luận tôi đã tham khảo một số tài liệu được ghi trong phần tài liệu tham khảo. Tôi xin cam đoan dây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những kết quả trong khóa luận là hoàn toàn trung thực. Đề tài chưa được công bố trong bất cứ một công trình khoa học nào khác. Hà Nội, tháng 5 năm 2018 Sinh viên Nguyễn Thị Hồng Hạnh DANH MỤC VIẾT TẮT ÂN : Âm nhạc ĐHSP : Đại học Sư phạm NXB : Nhà xuất bản CMT8 : Cách mạng tháng 8 GV : Giáo viên MỤC LỤC MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1 2. Lịch sử nghiên cứu .................................................................................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ............................................................ 5 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu .......................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................... 5 6. Những đóng góp của đề tài........................................................................ 5 7. Bố cục khóa luận ....................................................................................... 5 NỘI DUNG ....................................................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG ......................................... 6 1.1. Một số khái niệm .................................................................................... 6 1.1.1. Khái niệm âm nhạc .......................................................................... 6 1.1.2. Khái niệm đồng dao ......................................................................... 6 1.1.3. Bài hát đồng dao.............................................................................. 9 1.2. Vai trò của âm nhạc đối với trẻ em ...................................................... 10 1.3. Vai trò của bài hát đồng dao trong giáo dục âm nhạc cho trẻ .............. 11 1.4. Thực trạng tại trường mầm non Trưng Nhị.......................................... 13 1.4.1. Vài nét về nhà trường .................................................................... 13 1.4.2. Cơ sở vật chất ................................................................................ 14 1.4.3. Khả năng tiếp nhận âm nhạc của trẻ từ 3 - 6 tuổi tại trường Mầm non Trưng Nhị ................................................................................ 14 1.4.4. Thực trạng dạy các bài hát đồng dao tại trường Mầm non Trưng Nhị ................................................................................................. 16 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 .............................................................................. 20 Chương 2. NGHIÊN CỨU MỘT SỐ BÀI ĐỒNG DAO SỬ DỤNG VÀO GIÁO DỤC ÂM NHẠC CHO TRẺ MẪU GIÁO .......................................... 21 2.1. Những tiêu chí của việc áp dụng một số bài hát đồng dao vào giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non ..................................................................... 21 2.1.1. Tính vừa sức................................................................................... 21 2.1.2. Tính cân đối giữa thời lượng và hàm lượng kiến thức .................. 21 2.1.3. Tính trình tự ................................................................................... 22 2.1.4. Tính thực tiễn ................................................................................. 22 2.2. Yếu tố ca từ........................................................................................... 23 2.2.1. Lời ca đồng dao dễ nhớ, dễ phát âm ............................................. 23 2.2.2. Lời ca đồng dao mang tính giáo dục cao ...................................... 25 2.3. Một số yếu tố về âm nhạc của đồng dao .............................................. 27 2.3.1. Yếu tố về tiết tấu ............................................................................ 27 2.3.2. Yếu tố về nhịp điệu......................................................................... 29 2.3.3. Thang âm trong bài hát đồng dao ................................................. 31 2.3.4. Sự kết hợp giữa lời ca và giai điệu ................................................ 32 2.3.5. Yếu tố trò chơi................................................................................ 33 2.3.6. Không gian trình diễn bài hát đồng dao ....................................... 34 2.4. Một số bài hát đồng dao kết hợp trong giáo dục âm nhạc cho trẻ ....... 35 2.4.1. Bài hát đồng dao giáo dục tình cảm đạo đức, thẩm mĩ, trí tuệ cho trẻ ...................................................................................................... 36 2.4.2. Bài hát đồng giao phát triển về khả năng cảm thụ âm nhạc của trẻ ...................................................................................................... 38 2.4.3. Bài hát đồng dao phù hợp với sinh hoạt vui chơi, hát múa đồng thời phát triển thể chất cho trẻ ................................................................ 39 2.5. Thực nghiệm sư phạm .......................................................................... 41 2.5.1. Mục đích thực nghiệm ................................................................... 41 2.5.2. Đối tượng thực nghiệm .................................................................. 41 2.5.3. Nội dung thực nghiệm.................................................................... 41 2.5.4. Thời gian thực nghiệm, địa chiến thực nghiệm ............................. 42 2.5.5. Tiến hành thực nghiệm .................................................................. 42 2.5.6. Kết quả thực nghiệm ...................................................................... 43 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 .............................................................................. 45 PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................. 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................... 49 PHỤ LỤC MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Từ xa xưa ông cha ta đã lao động và sản xuất để đảm bảo sự tồn tại trong thế giới quan loài người. Do nhu cầu và phát triển, thế hệ trước không ngừng hệ thống hóa, khái quát hóa tri thức, kinh nghiệm sản xuất, sinh hoạt cộng đồng và rất nhiều kho tàng tri thức khác nữa. Chính vì vậy ngày nay chúng ta - thế hệ sau đã học hỏi được rất nhiều từ nguồn tri thức đó. Bằng chứng đó là những bài đồng dao, ca dao, tục ngữ được lưu truyền đến ngày nay. Giáo dục âm nhạc là một nội dung quan trọng trong nhà trẻ và trường mẫu giáo. Bằng ngôn ngữ đặc thù của riêng mình là những âm thanh biểu cảm, âm nhạc không chỉ mang lại những cảm giác, những xúc động mạnh mẽ, niềm vui sướng trong cuộc sống tinh thần của trẻ nhỏ mà còn giúp các em biết yêu cái đẹp, mở rộng thêm tầm hiểu biết về thế giới, con người…Ngày nay di sản văn hóa dân tộc là tài sản vô cùng quý hóa của đất nước, là chất liệu gắn kết cộng đồng dân tộc. Việc bảo vệ, giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa thiêng liêng của cha ông là góp phần bảo vệ “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”. Đồng dao là sản phẩm lao động của nhân dân, là tiếng nói tình cảm, là sản phẩm tinh thần, nó gắn chặt với đời sống nhân dân lao động và có sức sống mãnh liệt qua ngàn đời. Chương trình giáo dục âm nhạc cho trẻ từ 3 - 6 tuổi rất phong phú với các hoạt động như: Ca hát, nghe hát, trò chơi âm nhạc và múa vận động theo nhạc. Trong chương trình quy định rất nhiều bài hát cho từng độ tuổi mầm non đồng thời cũng có rất nhiều bài đồng dao được đưa vào. Thời thơ ấu, ai trong mỗi chúng ta cũng đã từng chơi một trò chơi dân gian, hát những bài đồng dao, ca những bài vè…. Đó chính là nguồn tri thức dân gian quý báu được gọt giũa và truyền từ đời này qua đời khác. Nội dung của nó phản ánh 1 về cuộc sống xã hội con người và mang tính giáo dục cao. Ngay từ khi còn lọt lòng mẹ, trẻ đã được tiếp xúc với âm nhạc, những câu hát à ơi của bà, của mẹ. Từ 3 tuổi trở đi, trẻ không còn trực tiếp nghe những câu hát của bà của mẹ nữa mà thay vào đó là các hoạt động mang tính chất cộng đồng, vui chơi, cùng nhau hát những khúc đồng dao. Khi trẻ hát những bài đồng dao kết hợp với các trò chơi trong khi chơi sẽ rất sinh động và mang tính tập thể cao. Hoạt động này giúp cho trẻ luyện tai nghe, tính nhanh nhậy kết hợp nhịp nhàng với các động tác của trò chơi, quá trình vừa hát vừa chơi trẻ sẽ đoàn kết, vui vẻ, giúp đỡ nhau. Những bài hát đồng dao với tiết tấu sôi nổi, lôi cuốn, gần gũi sẽ kích thích mạnh mẽ sự phát triển toàn diện của trẻ. Ngày nay, trong điều kiện xã hội ngày càng phát triển, trẻ em càng ít được biết đến các bài hát đồng dao. Chúng ta khó có thể nghe thấy tiếng râm ran mỗi trưa hè những đứa trẻ tụm năm tụm bảy “nu na nu nống” “dung dăng dung dẻ”…..thay vào đó là trẻ hoạt động ở trường lớp. Vì vậy việc kết hợp các bài hát đồng dao vào giáo dục âm nhạc tại trường mầm non là vô cùng hữu ích. Trường mầm non Trưng Nhị Thị xã Phúc Yên Tỉnh Vĩnh Phúc là một trong những trường có đầy đủ những thiết bị dạy học, chất lượng giảng dạy luôn đạt kết quả cao trong toàn tỉnh. Các hoạt động học tập luôn được trường quan tâm đầu tư về cơ sở vật chất cũng như chất lượng giảng dạy để các giờ dạy đạt kết quả tốt nhất. Tuy nhiên, trong giáo dục âm nhạc tại trường còn gặp nhiều bất cập, đặc biệt là dạy hát các bài hát dân gian, đồng dao. Đa số giáo viên chưa nắm vững về các bài hát dân gian, khó khăn trong việc giảng giải để học sinh hiểu cái hay, cái đẹp của âm nhạc dân gian. Chính vì vậy, chất lượng giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non ở Trường mầm non Trưng Nhị còn hạn chế. Là sinh viên khoa Giáo dục mầm non của trường Đại học Sư Phạm Hà Nội 2 tôi đã chọn nghiên cứu đề tài “Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non 2 thông qua các sáng tác mới dựa trên thể loại đồng dao”. Với mong muốn xây dựng những tiết học âm nhạc mang lại sự hứng thú, giáo dục trẻ một cách tự nhiên và đặc biệt hơn nữa đó là trẻ biết đến những bài đồng dao mà ngày nay đang dần bị mai một. 2. Lịch sử nghiên cứu Đồng dao có lịch sử từ rất lâu đời, nó được hình thành và phát triển cùng với sự phát triển của xã hội. Đã có rất nhiều những nhà nghiên cứu đã tìm hiểu về đồng dao một cách chuyên sâu và hoàn chỉnh. Trước CMT8 (1945) tác giả Nguyễn Văn Vĩnh viết tập “Trẻ con hát trẻ con chơi” nói về các trò chơi kèm lời hát. Trẻ con hát trẻ con chơi đúng như tên gọi của nó có cả phần hát và phần chơi: Một phần tập hợp những trò chơi quen thuộc của trẻ em kèm những hướng dẫn cụ thể, đơn giản để các em có thể chơi được ngay; một phần là một bản tinh tuyển những bài đồng dao phổ thông thú vị vẫn được hát, vẫn được ru trên miền đất Việt. Năm 1967, tác giả Võ Văn Trực viết cuốn “Gọi nghé” trong đó đã giới thiệu một số bài đồng dao của trẻ chăn trâu. “Tùng dinh” (1969) của Hoàng Trung Thông hay cuốn “Tập tầm vông” vào năm 1979 (16 trang). Tác giả Huy Hà cũng đã sưu tầm và ghi chép các trò chơi dân gian của trẻ em trong cuốn “Trò chơi dân gian trẻ em Việt Nam” do Nhà xuất bản Văn hóa dân tộc phát hành năm 1972. Cùng thời gian này Hợp tuyển thơ văn Việt Nam, Văn học dân gian, xuất bản năm 1972 cũng đã dành 17 trang viết cho hai mục: Hát vui chơi trẻ em và hát ru em (trang 277 - 293) bao gồm các trò chơi của trẻ em lứa tuổi thiếu nhi và một số bài hát ru dành cho trẻ nhỏ. Tác giả Trần Gia Linh cũng đã sưu tầm và giới thiệu “Chuyển thể” (đồng dao), Nxb Kim Đồng, năm 1973. Trong cuốn “Trò chơi xưa và nay” (Nhà xuất bản Thể dục thể thao, 1989) của Chu Quang Trứ tác giả cũng chỉ ghi chép và mô tả về các trò chơi dân gian. 3 Tác giả Nguyễn Thu Thủy trong cuốn “Giáo dục trẻ mẫu giáo qua truyện và thơ” NXB Giáo dục 1995 đã đưa ra một số ý kiến về đồng dao và khẳng định đồng dao có tác dụng tốt trong việc giúp trẻ cảm nhận nhịp điệu, gợi cảm xúc vui chơi, hòa hợp, phù hợp với tâm hồn trẻ thơ. Đặc biệt phải kể đến cuốn Đồng dao và trò chơi trẻ em người Việt của Nhà xuất bản Văn hóa thông tin (1997) nhóm tác giả Nguyễn Thúy Loan, Đặng Diệu Trang, Nguyễn Huy Hồng và Trần Hoàng, đây là một công trình khá quy mô trong việc sưu tầm, ghi chép về đồng dao và trò chơi của trẻ em. Nhóm tác giả đã phân loại và đánh giá khá đầy đủ về đồng dao và trò chơi cho trẻ em Việt cùng với việc giới thiệu một số bài viết mang tính chất tổng kết về lý luận và thực tiễn của thể loại đồng dao. Năm 2010 tác giả Hoàng Công Dụng với cuốn “Đồng dao và trò chơi dân gian cho trẻ mầm non” NXB Giáo dục, cung cấp các bài đồng dao, trò chơi phù hợp với độ tuổi mầm non, bước đầu trẻ tiếp cận với loại hình nghệ thuật dân gian này một cách gần gũi, vui vẻ. Qua các nghiên cứu về đồng dao của các nhà sáng tác nổi tiếng, đã chỉ ra được nhiều thể loại đồng dao của trẻ em, phân tích tác dụng của đồng dao…nhưng cũng chưa có một tác giả nào nói về các sáng tác mới dựa trên lời ca đồng dao dành riêng cho trẻ tại trường mầm non. Hầu hết các công trình nêu trên chỉ mang tính chất nặng về sưu tầm, rất ít phân loại và khảo cổ. Như vậy, hiện nay, chưa có tác giả nào nghiên cứu một cách hệ thống về sự kế thừa phát huy từ các chất liệu của đồng dao, trò chơi - đồng dao vào hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ tại trường Mầm non. Đề tài “Giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non thông qua các bài hát đồng dao tại trường Mầm non Trưng Nhị” sẽ nêu ra được đặc điểm về lời ca, giai điệu, ý nghĩa của bài hát đồng dao đối với trẻ mầm non,… và đặc biệt hơn đó là nêu ra và phân tích một số bài hát dựa trên lời ca đồng dao được kết hợp và trong chương trình giáo dục âm nhạc Mầm non. 4 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở tìm hiểu tình hình thực tế, đề tài đưa ra một số bài hát đồng dao kết hợp với hoạt động giáo dục âm nhạc cho trẻ. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu + Nghiên cứu một số bài hát đồng dao trong độ tuổi từ 3 - 6 tuổi phù hợp với đặc điêm tâm sinh lí của trẻ. + Đề xuất các biện pháp trong việc đưa những bài đồng dao vào giảng dạy trong bộ âm nhạc tại trường Mầm non Trưng Nhị. Nghiên cứu cơ sở lí luận liên quan đến đề tài. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu - Những bài hát đồng dao sử dụng trong chương trình dạy trẻ mẫu giáo từ 3 - 6 tuổi ở trường Mầm non. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài nằm trong phạm vi những vấn đề liên quan tới dạy trẻ hát bài hát đồng dao cho trẻ 3 - 6 tuổi tại trường mầm non Trưng Nhị. - Thời gian nghiên cứu từ ngày 11 tháng 10 năm 2017. 5. Phương pháp nghiên cứu Khóa luận sử dụng những phương pháp chủ yếu sau: + Phân tích, tổng hợp, so sánh. + Điều tra, thực nghiệm sư phạm. 6. Những đóng góp của đề tài Nếu khóa luận nghiên cứu thành công sẽ góp phần cải thiện chất lượng dạy học bộ môn âm nhạc trong trường mầm non Trưng Nhị. 7. Bố cục khóa luận Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, khóa luận gồm 02 chương, cụ thể: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực trạng. Chương 2: Nghiên cứu một số bài đồng dao sử dụng vào giáo dục âm nhạc cho trẻ mầm non. 5 NỘI DUNG Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG 1.1. Một số khái niệm 1.1.1. Khái niệm âm nhạc ÂN là nghệ thuật dùng âm thanh và nhịp điệu để diễn tả tâm tư và tình cảm của con người [tr7.14] ÂN là một bộ môn nghệ thuật có sức mạnh vô cùng to lớn và phong phú trong việc thể hiện một cách tinh tế thế giới nội tâm của con người và đời sống xã hội. Nó phản ánh hiện thực khách quan bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh. ÂN vui hay buồn, hùng tráng hay sâu lắng, … sẽ dấy lên những cảm xúc tương ứng ở con người.[tr2.10] ÂN là một loại hình nghệ thuật, phản ánh hiện thực khách quan bằng những hình tượng có sức biểu cảm của âm thanh. Cùng với các phương tiện diễn tả âm nhạc như: Giai điệu, tiết tấu, cường độ, nhịp độ, âm sắc, âm khu,… bản chất thời gian trong âm nhạc làm cho nó có thể truyền đạt sự vận động của các ý tưởng và tình cảm trong tất cả những sắc thái tinh tế nhất. [tr1.10] ÂN được định nghĩa một cách hết sức đơn giản, chính là sự sắp đặt có nghệ thuật của các âm thanh. Âm nhạc là một phần không thể tách rời của tất cả các nền văn hoá trên thế giới và trong mỗi nền văn hoá đó, nó lại được biến đổi hết sức rõ rệt về phong cách và cấu trúc, tạo nên sự đa dạng đến tuyệt vời. 1.1.2. Khái niệm đồng dao 1.1.2.1. Đồng dao Qua các công trình sưu tầm và nghiên cứu của nhiều tác giả, chúng ta thấy đồng dao là một bộ phận của văn hóa dân gian dành cho trẻ em, đã xuất hiện rất sớm. Tuy nhiên cho đến nay chưa có sự thống nhất giữa các nhà nghiên cứu về cách hiểu khái niệm đồng dao. Đồng dao - một sản phẩm văn hóa tinh thần quan trọng với trẻ nhỏ, là tiếng nói lời ca tuổi thơ được ông cha sáng tạo, đúc kết và lưu truyền qua 6 nhiều thế hệ. Đồng dao xuất hiện từ rất sớm và phát triển gắn liền với từng giai đoạn lịch sử xã hội loài người. Khúc đồng dao có lời thơ vần điệu nhí nhảnh vui vẻ nhưng ẩn chứa nhiều giá trị giáo dục. Có nhiều ý kiến khác nhau khi bàn về khái niệm Đồng dao như: Trong cuốn Từ điển tiếng Việt của Phan Canh, xuất bản 1999 NXB Mũi Cà Mau định nghĩa: “Đồng dao là câu hát của trẻ con”. Cuốn Từ điển văn học Việt Nam định nghĩa về Đồng dao: “Đồng dao là loại dân ca sinh hoạt đặc thù hầu như chỉ dùng cho trẻ em hát. Tuy có khi người lớn cùng hát và bao giờ cũng do người lớn đặt ra rồi dạy cho trẻ em. Ở dạng thông thường mỗi bài đồng dao gắn với một trò chơi, mỗi câu ứng với một hành động trong trò chơi, vừa giống phần thanh âm đệm theo và cầm nhịp cho phần diễn xướng, vừa giống như lời chỉ dẫn cho động tác”. Theo cuốn Tìm hiểu về Đồng dao người Việt: “Đồng dao là thể loại văn học dân gian, thuộc phương thức diễn đạt tự sự bằng văn vần, gồm phần lời của những bài hát dân gian trẻ em”. Theo định nghĩa của nhóm tác giả thuộc Viện nghiên cứu văn hóa thì: “Đồng dao là những bài hát truyền miệng của trẻ em lứa tuổi nhi đồng và thiếu nhi. Vốn là những sáng tác dân gian không rõ tác giả, về sau từ sau vần điệu của loại hình này, một số sáng tác những bài thơ cho trẻ em hát có tên tác giả cũng được các nhà nghiên cứu gọi là đồng dao”. Nhìn chung, các tác giả trên có quan điểm khác nhau về đồng dao nhưng họ có chung nhận định: Đồng dao là những bài hát dân gian được trẻ em hát nơi cửa miệng từ bé và được truyền miệng từ thế hệ này sang thế hệ khác. Cũng có khi chúng là những câu đố giản dị mà ý nhị, lý thú hoặc nó có thể chỉ là vần điệu hát của đám trẻ, câu hò vè trong các trò chơi dân gian, bài đồng dao như có nhạc và thơ hiện diện trong trò chơi dân gian và tại các hoạt động vui chơi của trẻ. 7 1.2.1.2. Đặc điểm chung Với trẻ em ở lứa tuổi mầm non, đồng dao như là trò chơi. Trẻ em hát cho vui mồm vui ta không cần biết đến ý nghĩa. Đối với trẻ ở lứa tuổi mẫu giáo nhỡ và mẫu giáo lớn thì không chỉ đơn thuần đọc, hát những khúc đồng dao như trẻ em bé nữa mà chúng vừa hát, vừa chơi những trò chơi lý thú. Đồng giao là bài hát truyền miệng của trẻ em, phù hợp với thế giới quan, tâm lí của trẻ em và do trẻ em trực tiếp lưu truyền, diễn xướng. Đồng thời cũng là bài của người lớn, do người lớn sáng tác và sử dụng. Trong đồng dao, các em nhân cách hóa các sự vật vô tri vô giác làm cho chúng cựa quậy, sống động, có linh hồn và thân thiết với con người, nhiều khi các em nhân hóa đến mức phi thường để phù hợp với thế giới tâm hồn của các em. Đồng dao việt nam là một bộ phận rất phong phú và đa dạng cả về số lượng và thể loại theo tác giả Trần Gia Linh đồng dao được chia làm năm chủ đề lớn: Đồng dao về thiên nhiên đất nước (Trăng mọc, ông trẳng ông trăng, mèo trèo cây cau…) Đồng dao gắn liền với những trò chơi ở lưa tuổi nhỏ (Truyền quẻ, rồng rắn lên mây, thả đỉa ba ba, nu na nu nống…) Đồng dao mô phỏng các hoạt động sản xuất tập cho trẻ thành người lao động (Nghé bầu nghé bạn, ta bảo trâu này..) Đồng dao chứa đựng những tư tưởng ngộ nghĩnh và trí thông minh của trẻ (Chim ri, sáo sậu; đậu nành; lúa ngô…) Đồng dao hát ru (Cái ngủ mày ngủ cho lâu, thằng cuội ngồi gốc cây đa, cái bống là cái bống bang, bà còng đi chợ…) Đồng dao có thể nói là một kho tang học thức binhd dị nhưng vô cùng vĩ đại. Theo quan điểm của mình tác giả Nguyễn Nghĩa Nhân đã chia đồng dao thành bốn bộ phận sau: 8 Đồng dao trẻ em hát Đồng dao trẻ em hát - trẻ em chơi Đồng dao hát ru Trẻ em đố vui Mỗi nhà nghiên cứu lại có sự phân chia khác nhau về đồng dao dựa vào hình thức và nội dung mà nó phản ánh. Hát đồng giao và chơi trò chơi luôn có sự kết hợp chặt chẽ, hầu hết mỗi bài hát đồng dao sẽ gắn liền với một trò chơi của trẻ. Không ai là người biết chính xác giữa đồng giao - trò chơi cái nào có trước hay cả hai xuất hiện song hành bên nhau. Theo một số nghiên cứu cho rằng đồng dao là động lực giúp trẻ hào hứng hơn khi chơi, nhưng nhiều người lại cho rằng đồng dao thuần túy là những bài thơ có tính nhạc mà trẻ tự nghĩ ra khi chơi các trò chơi tập thể. 1.1.3. Bài hát đồng dao 1.1.3.1. Khái niệm “Bài hát đồng dao” là tên gọi về một loại hình ca nhạc của trẻ em, nó có rất nhiều những ý kiến khác nhau khi tác giả nêu ra khái niệm về Bài hát đồng dao. Trong cuốn “Đồng dao và ca dao cho trẻ em” tác giả Nguyễn Nghĩa Dân cho rằng: “Bài hát đồng dao là một thể loại kết hợp văn hóa, văn nghệ dân gian gồm trò chơi, lời ca và âm nhạc”. Tác giả Trần Gia Linh lại có cách định nghĩa khác về Bài hát đồng dao: “Bài hát đồng dao là những bài hát dân gian phù hợp với trẻ em và một số bài gắn với trò chơi nhất định, các em vừa làm trò vừa hát”. Tác giả Nguyễn Văn Vũ từ nghiên cứu thực tiễn đã nêu lên: “Bài hát đồng dao là trẻ em hát gắn liền với trẻ em chơi” Theo Wikipedia Tiếng Việt định nghĩa thì Bài hát đồng dao là thơ dân gian truyền miệng của trẻ em Việt Nam bao gồm nhiều loại: các bài hát, câu hát trẻ em, lời hát trong các trò chơi, bài hát ru em… Tổng hợp các ý kiến vừa nêu trên về bài hát đồng dao, có thể khái quát chung định nghĩa về Bài hát đồng dao như sau: “Bài hát đồng dao là những 9 lời mộc mạc, hồn nhiên có vần, được trẻ em truyền miệng cho nhau hoặc hát đồng thanh theo nhịp điệu đơn giản trong lúc vui chơi hoặc tiến hành các trò chơi dân gian của lứa tuổi thiếu nhi.” Bài hát đồng dao là một hệ thống gồm những bài hát vui, những câu đố vui của trẻ em, khi là những lời hát ru em … Những bài hát đồng dao thường là những câu hát ngắn của trẻ em thường gồm những câu bốn chữ, có vần có khi mỗi câu có một ý không liên tục từ ý này chuyển sang ý khác chỉ nối nhau bằng một vần, truyền cho các em một số hiểu biết về những sự vật xung quanh hoặc những nhận xét về con người hoặc đời sống xã hội có thể nói: Bài hát đồng là những bài hát rất vui tươi, nhí nhảnh và ngộ nghĩnh, dí dỏm, dễ nhớ và rất hợp với tâm lí trẻ em, đặc biệt rất dễ thuộc. 1.1.3.2. Nội dung của bài hát đồng dao Nêu lên các hiện tượng tự nhiên, miêu tả thiên nhiên tươi đẹp, sinh động dưới đôi mắt trẻ thơ, hay miêu tả những con vật, đồ vật gần gũi cuộc sống đời thường,… Miêu tả xã hội gần gũi thân thuộc với trẻ em, là những cảnh làm việc sản xuất, hình ảnh bác nông dân, hình ảnh con trâu, cái tôm cái tép… Có nhiều bài hát dạy các em biết về cách tưới cây, các loài vật, các ngành nghề: Kéo gỗ, may vá… nó giống như những bài học thường thức có vấn đề. “Có những khi những bài đồng dao không có đề tài tập trung, gần như chỉ có những đoạn chắp vá, gặp đâu có đó, còn ý nghĩa thì rời rạc, có nhiều nét nghộ nghĩnh đôi khi phi lý ngược đời” theo nhận xét của tác giả Vũ Ngọc Thanh trong bài “Thi pháp đồng dao”. 1.2. Vai trò của âm nhạc đối với trẻ em ÂN gắn bó với trẻ em ngay từ khi sinh ra, đó là những lời ru êm dịu tha thiết của mẹ đưa trẻ vào giấc ngủ ngon lành. Có thể lứa tuổi này trẻ chưa hiểu 10 hết được âm nhạc là gì? Nhưng những lời ru ngọt ngào, những bài hát vui tươi ngộ nghĩnh, những điệu múa trò chơi sinh động đã mở ra cho trẻ một thế giới âm thanh tràn đầy thú vị, một nguồn sữa nuôi dưỡng và làm giàu cảm xúc trong tâm hồn trẻ. Việc giúp trẻ ngay từ thuở ấu thơ được tận hưởng một cách đúng đắn cái hay cái đẹp chứa đựng trong những âm thanh nhịp điệu, thỏa mãn nhu cầu - khát vọng vui chơi và thể hiện chính bản thân mình, từ đó tập tái tạo làm quen với cách biểu hiện cái hay cái đẹp của âm nhạc, hình thành nên cơ sở ban đầu của những cảm xúc, thị hiếu âm nhạc lành mạnh. ÂN sẽ giúp trẻ hướng tới cái đẹp, cái thiện, những cảm xúc chân thực. Đặc biệt những khúc đồng dao mang ý nghĩa giáo dục cao, trẻ vừa học vừa chơi mà không bị nặng kiến thức như những lời dạy dỗ khô khan. Trẻ thơ là niềm vui, niềm hạnh phúc và niềm tin hi vọng của mọi người, mọi nhà. Với những giai điệu trầm bổng, sự phong phú của các tiết tấu, âm nhạc đưa đến cho trẻ cảm giác hấp dẫn và thú vị, ÂN cũng là một phương tiện hiệu quả nhất để góp phần phát triển toàn diện ở trẻ. Chính vì vậy chương trình giáo dục ÂN cho trẻ mầm non vô cùng quan trọng, cần được bổ sung, cân nhắc sao cho phù hợp với trẻ ở từng độ tuổi và từng vùng miền. 1.3. Vai trò của bài hát đồng dao trong giáo dục âm nhạc cho trẻ Đồng dao là bài hát truyền miệng của trẻ con. Đồng dao cũng có thể là bài hát của người lớn, do người lớn sáng tác, sử dụng, song chủ yếu phải phù hợp với thế giới quan, tâm lý của trẻ con và do trẻ con trực tiếp lưu truyền, diễn xướng. Các nhà nghiên cứu văn hóa, văn nghệ dân gian chia đồng dao thành bốn loại đó là - Đồng dao gắn liền với công việc mà trẻ em phải đảm nhiệm hàng ngày, như việc chăn trâu, bò, việc giữ em, như những bài ca gọi bê, gọi nghé, các bài hát ru. 11 - Đồng dao gắn liền với các trò chơi của trẻ em như trò đánh ô, trò rồng rắn, trò dung dăng dung dẻ… - Đồng dao gắn liền với nhu cầu hiểu biết, học hỏi, mở mang trí tuệ của trẻ em. - Đồng dao sấm ký, sấm truyền do trẻ em hát. Đối với trẻ em, thế giới xung quanh đối với trẻ em đều nên thơ, hồn nhiên; thiên nhiên đối với trẻ như một người bạn, gần gũi và trong trẻo. Dù xa dù gần, dù trong đời sống hàng ngày hay trong truyện cổ tích thần tiên, hiện thực đối với các em đều được nhân hóa. Bản chất tâm hồn của trẻ là thích lộng lẫy, cái phi thường. Đâu phải chỉ trong các truyền thuyết, thần thoại mới có yếu tố phi thường. Ngay trong đồng dao, các em đều nhân hóa các sự vật vô tri vô giác, làm cho chúng cựa quậy, sống động, có linh hồn và thân thiết với con người; nhiều khi các em nhân hóa đến phi thường để phù hợp với tâm hồn các em. Yếu tố lộng lẫy phi thường cũng sẽ gắn bó suốt đời các em ngay cả trong giấc ngủ, cơn chiêm bao. Nói đến tuổi thơ là nói đến vui chơi, ca hát. Từ sau CMT8 trở lại đây đã có rất nhiều bài hát viết về trẻ em mang những nội dung hết sức phong phú. Nhưng không vì thế mà chúng ta quên đi những câu hát cổ truyền của trẻ em. Những câu hát mà trước Cách mạng tháng 8 đã là tất cả những gì không thể thiếu được trong cuộc sống hàng ngày của các em: Đó là hát đồng dao, một sự kết hợp của trò chơi ÂN và lời ca. Các em đã hát đồng dao trong lúc vui chơi, giải trí. Có thể nói so với một số loại dân ca khác như lý, hò, vè, hát giao duyên, … đồng dao chưa được quan tâm và tìm hiểu sâu sắc. Bằng chứng đó là những sáng tác từ những làn điệu đồng dao là vô cùng ít. Đồng dao xét trong phương diện ÂN, Tô Ngọc Thanh đã khẳng định trong công trình nghiên cứu của mình: “Đồng dao là một thể loại âm nhạc”, thông qua cuốn sách nhỏ “Vấn đề đồng dao là một thể loại âm nhạc”. Từ lâu nhân dân ta nhận thấy giáo dục trẻ em là một việc làm hết sức 12
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan

Tài liệu vừa đăng