Tài liệu Giáo án tự chọn vật lý 10 cơ bản

 Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 1 Chuû ñeà 1 : ÑOÄNG LÖÏC HOÏC CHAÁT ÑIEÅM (4 tieát) MUÏC TIEÂU 1. Lyù giaûi ñeå hoïc sinh hieåu roû, phaùt bieåu ñuùng ñöôïc ñònh nghóa, vieát ñuùng ñöôïc caùc bieåu thöùc cuûa : Quaõng ñöôøng ñi, toác ñoä trung bình, vaän toác, gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng vaø trong chuyeån ñoäng thaúng ñeàu. 2. . Lyù giaûi ñeå hoïc sinh hieåu roû, vieát ñuùng ñöôïc phöông trình chuyeån ñoäng vaø caùc coâng thöùc tính quaõng ñöôøng cuûa chuyeån ñoäng thaúng ñeàu vaø chuyeån ñoäng thaúng bieán ñoåi ñeàu. 3. Lyù giaûi ñeå hoïc sinh hieåu roû, phaùt bieåu ñuùng ñöôïc ñònh nghóa ñoàng thôøi xaùc ñònh ñöôïc treân hình veõ : Veùc tô vaän toác, veùc tô gia toác höôùng taâm cuûa chaát ñieåm chuyeån ñoäng troøn ñeàu. 4. Giaûi ñöôïc moät soá baøi toaùn cô baûn veà chuyeån ñoäng cuûa chaát ñieåm. Tieát 1 : CHUYEÅN ÑOÄNG THAÚNG ÑEÀU – VAÄN TOÁC TRUNG BÌNH CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG THAÚNG Hoaït ñoäng 1 (15 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc. + Vò trí M cuûa chaát ñieåm taïi moät thôøi ñieåm t treân quyõ ñaïo thaúng : x = OM + Quaûng ñöôøng ñi : s = M o M = x – xo s1  s 2  ...  s n s + Toác ñoä trung bình : vtb  = t1  t 2  ...  t n t + Chuyeån ñoäng thaúng ñeàu : Laø chuyeån ñoäng ñoäng thaúng coù toác ñoä trung bình nhö nhau treân moïi quaõng ñöôøng ñi + Vaän toác cuûa chuyeån ñoäng thaúng ñeàu : Laø ñaïi löôïng ñaïi soá kí hieäu v coù giaù trò tuyeät ñoái baèng toác ñoä cuûa chuyeån ñoäng thaúng ñeàu, coù giaù trò döông khi vaät chuyeån ñoäng theo chieàu döông vaø coù giaù trò aâm khi vaät chuyeån ñoäng ngöôïc chieàu döông maø ta choïn. + Phöông trình cuûa chuyeån ñoäng thaúng ñeàu : x = xo + s = xo + vt + Ñoà thò toaï ñoä – thôøi gian cuûa chuyeån ñoäng thaúng ñeàu : Laø moät ñöôøng thaúng coù heä soá goùc baèng v. Hoaït ñoäng 2 ( 30 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 1 trang 7. Yeâu caàu hoïc sinh vieát coâng thöùc Vieát coâng thöùc. Toác ñoä trung bình trong caû haønh tính toác ñoä trung bình treân caû trình : 2s 2s haønh trình.  2v1v 2 s s Höôùng daãn ñeâ hoïc sinh xaùc ñònh Xaùc ñònh t1, t2. vtb = t1  t 2  = v1  v 2 t1 vaø t2. v1 v 2 Yeâu caàu hoïc sinh thay soá, tính. Thay soá tính toác ñoä trung bình. 2.40.60 = = 48 (km/h) 40  60 Baøi 2 tragng 7 Yeâu caàu hoïc sinh vieát coâng thöùc Vieát coâng thöùc. Toác ñoä trung bình trong caû haønh tính toác ñoä trung bình treân caû trình : haønh trình. 3s 3s  Höôùng daãn ñeâ hoïc sinh xaùc ñònh Xaùc ñònh t1, t2 vaø t3. s s s vtb = t1  t 2  t 3   t1, t2 vaø t3. v1 v 2 v3 Yeâu caàu hoïc sinh thay soá, tính. Thay soá tính toác ñoä trung bình. 3v1v 2 v3 = v1v 2  v 2 v3  v3 v1 3.30.40.50 = 30.40  40.50  50.30 = 38,3 (km/h) Baøi 2.15 a) Quaõng ñöôøng ñi ñöôïc cuûa xe maùy : s1 = v1t = 40t  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 2 Höôùng daãn ñeå hoïc sinh vieát coâng Vieát coâng thöùc tính ñöôøng ñi vaø Phöông trình chuyeån ñoäng cuûa xe thöùc tính ñöôøng ñi vaø phöông trình phöông trình chuyeån ñoäng cuûa xe maùy : x1 = xo1 + v1t = 40t chuyeån ñoäng cuûa xe maùy vaø oâtoâ maùy vaø oâtoâ theo truïc toaï ñoä vaø goác Quaõng ñöôøng ñi cuûa oâtoâ : theo truïc toaï ñoä vaø goác thôøi gian thôøi gian ñaõ choïn. s2 = v2(t – 2) = 80(t – 2) ñaõ choïn. Phöông trình chuyeån ñoäng cuûa oâtoâ : x2 = xo2 + v2(t – 2) = 20 + 80(t – 2) b) Ñoà thò toaï ñoä – thôøi gian cuûa xe maùy vaø oâtoâ : Höôùng daãn ñeå hoïc sinh veõ ñoà thò Veõ ñoà thi toaï ñoä – thôøi gian cuûa toaï ñoä – thôøi gian cuûa oâtoâ vaø xe oâtoâ vaø xe maùy. maùy treân cuøng moät heä truïc toaï ñoä. Yeâu caàu hoïc sinh caên cöù vaøo ñoà Xaùc ñònh vò trí vaø thôøi ñieåm oâtoâ thò hoaëc giaûi phöông trình ñeå tìm vaø xe maùy gaëp nhau. vò trí vaø thôøi ñieâm oâtoâ vaø xe maùy gaëp nhau. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY c) Caên cöù vaøo ñoà thò ta thaáy hai xe gaëp nhau taïi vò trí coù x = 140km vaø t = 3,5h töùc laø caùch A 140km vaø vaøo luùc 9 giôø 30 phuùt Tieát 2 : CHUYEÅN ÑOÄNG THAÚNG BIEÁN ÑOÅI ÑEÀU Hoaït ñoäng 1 (15 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc.  + Veùc tô vaän toác v coù goác gaén vôùi vaät chuyeån ñoäng, coù phöông naèm theo quyõ ñaïo, coù chieàu theo chieàu chuyeån ñoäng vaø coù ñoä lôùn tæ leä vôùi ñoä lôùn cuûa v. + Veùc tô gia toác trong chuyeån ñoäng thaúng bieán ñoåi ñeàu : - Ñieåm ñaët : Ñaët treân vaät chuyeån ñoäng. - Phöông : Cuøng phöông chuyeån ñoäng (cuøng phöông vôùi phöông cuûa veùc tô vaän toác) - Chieàu : Cuøng chieàu chuyeån ñoäng (cuøng chieàu vôùi veùc tô vaän toác) neáu chuyeån ñoäng nhanh daàn ñeàu. Ngöôïc chieàu chuyeån ñoäng (ngöôïc chieàu vôùi veùc tô vaän toác) neáu chuyeån ñoäng chaäm daàn ñeàu. - Ñoä lôùn : Khoâng thay ñoåi trong quaù trình chuyeån ñoäng. + Caùc coâng thöùc trong chuyeån ñoäng thaúng bieán ñoåi ñeàu : 1 2 2 1 2 v = vo + at ; s = vot + at ; v - vo2 = 2as ; x = xo + vot + at 2 2 Chuù yù : Chuyeån ñoäng nhanh daàn ñeàu : a cuøng daáu vôùi v vaø vo. Chuyeån ñoäng chaäm daàn ñeàu a ngöôïc daáu vôùi v vaø vo. 1 2 2 + Caùc coâng thöùc cuûa söï rôi töï do : v = g,t ; h = gt ; v = 2gh 2 Hoaït ñoäng 2 (30 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 6 trang 15 Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tính vaän Tính vaän toác cuûa vaät, Vaän toác cuûa vaät : toác cuûa vaät. Ta coù : v2 – vo2 = 2as  v = vo2  2as  10 2  2.0,5.44 Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tính thôøi Tính thôøi gian chuyeån ñoäng. = 12(m/s) Thôøi gian ñi quaõng ñöôøng ñoù :  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 3 gian vaät ñi quaõng ñöôøng ñoù. Yeâu caàu xaùc ñònh thôøi gian rôi töø Xaùc ñònh thôøi gian rôi vaø thôøi mieäng gieáng ñeán ñaùy gieáng. gian aâm truyeàn ñeán tai. Yeâu caàu xaùc ñònh thôøi gian aâm truyeàn töø ñaùy gieáng leân mieäng gieáng. Yeâu caàu laäp phöông trình vaø giaûi phöông trình ñeå tính h. Töø ñieàu kieän baøi ra laäp phöông trình vaø giaûi ñeå tìm chieàu saâu cuûa gieáng theo yeâu caàu baøi toaùn. Goïi h laø ñoä cao töø ñoù vaät rôi Vieát coâng thöùc tính h theo t. xuoáng, t laø thôøi gian rôi. Vieát coâng thöùc tính quaûng ñöôøng Yeâu caàu xaùc ñònh h theo t. rôi tröôùc giaây cuoái. Yeâu caàu xaùc ñònh quaûng ñöôøng Laäp phöông trình ñeå tính t töø ñoù rôi trong (t – 1) giaây. tính ra h. Yeâu caàu laäp phöông trình ñeå tính t sau ñoù tính h, IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Ta coù : v = vo + at v  v o 12  10   t= = 4(s) a 0,5 Baøi 11 trang 27 Thôøi gian hoøn ñaù rôi töø mieäng gieáng ñeán ñaùy gieáng : t1 = 2h g Thôøi gian ñeå aâm truyeàn töø ñaùy gieáng h leân mieäng gieáng : t2 = v Theo baøi ra ta coù t = t1 + t2 h 2h Hay : 4 = + 9,8 330 Giaûi ra ta coù : h = 70,3m Baøi 12 trang 27 Quaõng ñöôøng rôi trong giaây cuoái : 1 2 1 h = gt – g(t – 1)2 2 2 Hay : 15 = 5t2 – 5(t – 1)2 Giaûi ra ta coù : t = 2s. Ñoä cao töø ñoù vaät rôi xuoáng : 1 2 1 h= gt = .10.22 = 20(m 2 2 Tieát 3 : CHUYEÅN ÑOÄNG TROØN ÑEÀU Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc. + Neâu caùc ñaëc ñieåm cuûa gia toác höôùng taâm trong chuyeån ñoäng troøn ñeàu. 2 2 .r v2 + Vieát caùc coâng thöùc cuûa chuyeån ñoäng troøn ñeàu :  = = 2f ; v = = 2fr = r ; aht = T T r Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.2 : D Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.3 : C Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.4 : C Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.5 : D Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.6 : C Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.7 : A Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.8 : B Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Caâu 5.9 : D Hoaït ñoäng 3 (25 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Yeâu caàu hoïc sinh vieát coâng Baøi 11 trang 34 Toác ñoä goùc :  = 2f = 41,87 (rad/s). thöùc vaø tính toác ñoä goù vaø toác ñoä Tính  vaø v daøi cuûa ñaàu caùnh quaït. Toác ñoä daøi : v = r = 33,5 (m/s) Baøi 12 trang 34 Yeâu caàu ñoåi ñôn vò vaän toác Ñoåi ñôn vò. Toác ñoä daøi : v = 12km/h = 3,33m/s. v daøi Tính . Toác ñoä goùc :  = = 10,1 (rad/s. Yeâu caàu tính vaän toác goùc r  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 4 Yeâu caàu tính vaän toác goùc vaø vaän toác daøi cuûa kim phuùt. Yeâu caàu tính vaän toác goùc vaø vaän toác daøi cuûa kim giôø. Tính vaän toác goùc vaø vaän toác daøi cuûa kim phuùt. Baøi 13 trang 34 Kim phuùt : 2 2.3,14 p = T  60 = 0,00174 (rad/s) p Ttính vaän toác goùc vaø vaän toác daøi cuûa kim giôø. vp = rp = 0,00174.0,1 = 0,000174 (m/s) Kim giôø : 2 2.3,14  h = = 0,000145 (rad/s) Th 3600 Yeâu caàu xaùc ñònh chu vi cuûa baùnh xe. Yeâu caàu xaùc ñònh soá voøng quay khi ñi ñöôïc 1km. Xaùc ñònh chu vi baùnh xe. Xaùc ñònh soá voøng quay. Xaùc ñònh T. Tính  vaø v Yeâu caàu xaùc ñònh chu kì töï quay quanh truïc cuûa Traùi Ñaát. Yeâu caàu tính  vaø v. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY vh = rh = 0,000145.0,08 = 0,0000116 (m/s) Baøi 14 trang 34 Soá voøng quay cuûa baùnh xe khi ñi ñöôïc 1km : n= 1000 1000  = 530 (voøng) 2 .r 2.3,14.0,3 Baøi 15 trang 34 2 2.3,14  = = 73.10-6 (rad/s) T 24.3600 v = .r = 73.10-6.64.105 = 465 (m/s) Tieát 4 : TÍNH TÖÔNG ÑOÁI CUÛA CHUYEÅN ÑOÄNG Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc.    + Coâng thöùc coäng vaän toác : v1, 3 = v1, 2 + v 2 , 3 + Caùc tröôøng hôïp rieâng :   Khi v1, 2 vaø v 2 , 3 ñeàu laø nhöõng chuyeån ñoäng tònh tieán cuøng phöông thì coù theå vieát : v 1,3 = v1,2 + v2,3 vôùi laø giaù trò ñaïi soá cuûa caùc vaän toác.   Khi v1, 2 vaø v 2 , 3 vuoâng goác vôùi nhau thì ñoä lôùn cuûa v1,3 laø : v1,3 = Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Hoaït ñoäng 3 (20 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh tính thôøi gian bay töø A ñeán B khi khoâng coù gioù. Tính thôøi gian bay töø A ñeán B khi khoâng coù gioù. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác töông ñoái cuûa maùy bay khi coù gioù. Yeâu caàu hoïc sinh tính thôøi gian bay khi coù gioù. Tính vaän toác töông ñoái cuûa maùy bay khi coù gioù. Tính thôøi gian bay khi coù gioù. v12, 2  v 22,3 Noäi dung cô baûn Caâu 6.2 : D Caâu 6.3 : C Caâu 6.4 : B Caâu 6.5 : B Caâu 6.6 : B Baøi giaûi Baøi 12 trang 19. a) Khi khoâng coù gioù : AB 300km  t= = 0,5h = 30phuùt v' 600km / h b) Khi coù gioù : v = v’ + V = 600 + 72 = 672(km/h) AB 300km  t= 0,45h = 26,8phuùt v 672km / h Baøi 6.8. a) Khi ca noâ chaïy xuoâi doøng : Vaän toác cuûa ca noâ so vôùi bôø laø :  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 5 Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cuûa ca noâ so vôùi bôø khi chaïy xuoâi doøng. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác chaûy cuûa doøng nöôùc so vôùi bôø. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cuûa ca noâ so vôùi bôø khi chaïy ngöôïc doøng. Yeâu caàu hoïc sinh tính thôøi gian chaïy ngöôïc doøng. Höôùng daãn hoïc sinh laäp heä phöông trình ñeå tính khoaûng caùch giöa hai beán soâng. Yeâu caàu hoïc sinh giaûi heä phöông trình ñeå tìm s. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác chaûy cuûa doøng nöôùc so vôùi bôø. Tính vaän toác cuûa ca noâ so vôùi bôø khi chaïy xuoâi doøng. Tính vaâïn toác chaûy cuûa doøng nöôùc so vôùi bôø. Tính vaän toác cuûa ca noâ so vôùi bôø khi chaïy ngöôïc doøng. Tính thôøi gian chaïy nöôïc doøng. vcb = AB 36  = 24(km/h) t 1,5 Maø : vcb = vcn + vnb vcn = vcb – vnb = 24 – 6 = 18(km/h) b) Khi ca noâ chaïy ngöôïc doøng : v’cb = vcn – vnb = 18 – 6 = 12(km/h) Vaät thôøi gian chaïy ngöôïc doøng laø : BA 36  t' = = 3(h) v ' cb 12  Baøi 6.9. a) Khoaûng caùch giöõa hai beán soâng : Khi ca noâ chaïy xuoâi doøng ta coù : Caên cöù vaøo ñieàu kieän baøi toaùn AB s  vcn  v nb = 30 + vnb (1) cho laäp heä phöông trình. t 2 Khi ca noâ chaïy ngöôïc doøng ta coù : BA s  vcn  v nb = 30 - vnb (2) t' 3 Giaûi heä phöông trình ñeå tính s. Töø (1) vaø (2) suy ra : s = 72km b) Töø (1) suy ra vaän toác cuûa nöôùc ñoái vôùi bôø soâng : Tính vaän toác chaûy cuûa doøng s 72 vnb =  30   30 = 6(km/h) nöôùc so vôùi bôø soâng. 2 2 Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh neâu caùch giaûi baøi toaùn coù lieân quan Töø caùc baøi taäp ñaõ giaûi khaùi quaùt hoaù thaønh caùch giaûi ñeán tính töông ñoái cuûa chuyeån ñoäng. moät baøi toaùn coù lieân quan ñeán tính töông ñoái cuûa chuyeån ñoäng. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Chuû ñeà 2 : PHÖÔNG PHAÙP ÑOÄNG LÖÏC HOÏC (4 tieát) MUÏC TIEÂU 1. Lyù giaûi ñeå hoïc sinh naém vöõng vaø phaùt bieåu ñuùng caùc ñònh luaät Newton. 2. Lyù giaûi deå hoïc sinh vieát ñuùng vaø giaûi thích ñuùng phöông trình cô baûn cuûa ñoäng löïc hoïc Newton. 3. Höôùng daãn hoïc sinh caùch xaùc ñònh ñaày ñuû caùc löïc taùc duïng leân moät vaät hay moät heä vaät. 4. Neáu phaûi xeùt moät heä vaät thì caàn phaûi phaân bieät noäi löïc vaø ngoaïi löïc. 5. Sau khi vieát ñöôïc phöông trình Newton ñoái vôùi vaät hoaëc heä vaät döôùi daïng veùc tô, hoïc sinh caàn choïn nhöõng phöông thích hôïp ñeå chieáu caùc phöông trình veùc tô leân caùc phöông ñoù. 6. Sau cuøng höôùng daãn hoïc sinh tìm ra caùc keát quaû cuûa baøi toaùn baèng caùch giaûi caùc phöông trình hoaëc heä phöông trình ñaïi soá ñeå thu ñöôïc. 7. ñoái vôùi chuyeån ñoäng troøn ñeàu caàn höôùng daãn cho hoïc sinh xaùc ñònh löïc höôùng taâm. Tieát 5 : PHÖÔNG PHAÙP ÑOÄNG LÖÏC HOÏC – KHAÛO SAÙT CHUYEÅN ÑOÄNG CUÛA MOÄT VAÄT Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Tìm hieåu noäi dung cuûa phöông phaùp ñoäng löïc hoïc. Noäi dung cuûa phöông phaùp ñoäng löïc hoïc : + Veõ hình, xaùc ñònh ñaày ñuû caùc löïc taùc duïng leân vaät hay heä vaät. + Vieát phöông trình ñònh luaät II Newton daïng veùc tô cho vaät hoaëc heä vaät. + Choïn heä truïc toaï ñoä ñeå chieáu caùc phöông trình veùc tô leân caùc truïc toaï ñoä ñaõ choïn. + Khaûo saùt caùc chuyeån ñoäng theo töøng phöông cuûa töøng truïc toaï ñoä  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 6 Löu yù : Phaân bieát noäi löïc vaø ngoaïi löïc khi nghieân cöùu heä nhieàu vaät. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Hoaït ñoäng 3 (20 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc duï ng leân vaät. ñònh caùc löïc taùc duïng leân vaät. Noäi dung cô baûn Caâu 10.11 : B Caâu 10.12 : C Caâu 10.13 : D Caâu 10.14 : C Caâu 10.15 : B Caâu 10.16 : D Baøi giaûi Baøi 1 trang 23. Caùc löïc taùc duïng leân vaät : Löïc keùo  F , löïc ma saùt Fms , troïng löïc P ,    Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình Newton döôùi daïng veùc tô. phaûn löïc N . Phöông trình Newton döôùi daïng veùc Vieát phöông trình Newton döôùi      daïng veùc tô. tô : m a = F + Fms + P + N (1) Yeâu caàu hoïc sinh choïn heä truïc toaï ñoä. Choïn heä truïc toaï ñoä. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu phöông trình Newton leân caùc truïc toaï ñoä ñaõ choïn. Chieáu (1) leân caùc truïc toaï ñoä. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh suy ra löïc ma saùt vaø suy ra gia toác cuûa vaät. Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân vaät. Suy ra phaûn löïc N, löïc ma saùt vaø gia toác cuûa vaät trong töøng tröôøng hôïp. Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân vaät. Choïn heä truïc toaï ñoä Oxy : Ox naèm  ngang höôùng theo F , Oy thaúng ñöùng höôùng leân. Chieáu (1) leân truïc Ox vaø Oy ta coù : ma = F – Fms (2) 0 = - P + N (3) Töø (3) suy ra : N = P = mg vaø löïc ma saùt Fms = N = mg Keát quaû gia toác a cuûa vaät khi coù ma F  mg saùt cho bôûi : a = m F Neáu khoâng coù ma saùt : a = m Baøi 4.trang 25. Caùc löïc taùc duïng leân vaät : Troïng löïc   P , löïc ma saùt Fms , phaûn löïc N . Phöông trình Newton döôùi daïng veùc     tô : m a = P + N + Fms (1) Vieát phöông trình Newton döôùi Choïn heä truïc toaï ñoä Oxy nhö hình Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông daïng veùc tô. veõ. Choïn heä truïc toaï ñoä. trình Newton döôùi daïng veùc tô. Chieáu (1) leân truïc Ox vaø Oy ta coù : ma = Psin - Fms = mgsin - Fms (2) Chieáu (1) leân caùc truïc toaï ñoä. Yeâu caàu hoïc sinh choïn heä truïc 0 = N - Pcos (3) toaï ñoä. Töø (3) suy ra : N = Pcos = mgcos Suy ra phaûn löïc N, löïc ma saùt vaø Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu phöông trình Newton leân caùc truïc gia toác cuûa vaät trong töøng tröôøng vaø löïc ma saùt Fms = N = mgcos Keát quaû gia toác cuûa vaät laø : hôïp. toaï ñoä ñaõ choïn. a = g(sin - cos) Höôùng daãn ñeå hoïc sinh suy ra Khi khoâng coù ma saùt : a = gsin löïc ma saùt vaø suy ra gia toác cuûa  Bieän luaän : Khi coù ma saùt, ñieàu kieän vaät. Bieän luaän ñieàu kieän ñeå coù a  ñeå coù a höôùng xuoáng thì : höôùng xuoáng khi coù ma saùt.   Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 7 Yeâu caàu hoïc sinh bieän luaän ñieàu  kieän ñeå coù a höôùng xuoáng khi coù ma saùt. Hoaït ñoäng 4 (2 phuùt) : Daën doø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Yeâ caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi baøi 5 trang 26. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY sin - cos > 0 => tan <  Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Giaûi baøi 5 trang 26 saùch töï choïn baùm saùt. Tieát 6 : KHAÛO SAÙT CHUYEÅN ÑOÄNG TÒNH TIEÁN CUÛA HEÄ NHIEÀU VAÄT LIEÂN KEÁT VÔÙI NHAU Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu caùc böôùc ñeå giaûi moät baøi toaùn ñoäng löïc hoïc. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Giôùi thieäu heä nhieàu vaät lieân keát vôùi nhau chuyeån ñoäng tònh tieán : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Veõ hình heä vaät. Veõ hình vaøo vôû. Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh caùc Xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân löïc taùc duïng leân caùc vaät. caùc vaät..  Laäp luaän cho hoïc sinh thaáy a1 = Ghi nhaän ñaëc ñieåm cuûa gia toác caùc vaät vaø löïc caêng cuûa sôïi daây. Hoaït ñoäng 3 (25 phuùt) : Giaûi baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh   a 2 = a ; T’ = T Vieát phöông trình Newton daïng Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc veùc tô. vaät. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu caùc phöông trình veùc tô leân phöông chuyeån ñoäng. Yeâu caàu hoïc sinh giaûi heä phöông trình ñeå tính a vaø T. Baøi giaûi Baøi 6 trang 27. Phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc vaät :     m1 a1 = F + P 1 + N 1 + T + Fms1 (1)   m2 a 2 =     T ' + P 2 + N 2 + Fms 2  (2) Chieáu leân phöông chuyeån ñoäng, choïn chieàu döông cuøng chieàu chuyeån ñoäng (vôùi a1 = a2 = a ; T = T’) ta coù : m1a = F – T – F ms1 = F – T – m1g Giaûi heä phöông trình ñeå xaùc ñònh (1’) a vaø T. m2a = T – Fms2 = T – m2g (2’) Giaûi heä (1’) vaø (2’) ta ñöôïc : Vieát caùc phöông trình chieáu. Xaùc ñònh a vaø T khi khoâng coù Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh a vaø ma saùt. T khi khoâng coù löïc ma saùt. Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Ra cho hoïc sinh moät baøi taäp heä hai hoaëc 3 vaät noái vôùi nhau chuyeån ñoäng tònh tieán vôùi caùc soá lieäu cuï theå vaø yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø laøm. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY a= F   (m1  m2 ) g m1  m2 T = T’ = m2a + m2g Tröôøng hôïp khoâng coù ma saùt : m2 F F a= ; T = T’ = m1  m 2 m1  m2 Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Ghi baøi taäp veà nhaø  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 8 Tieát 7 : CHUYEÅN ÑOÄNG CUÛA HEÄ VAÄT NOÁI VÔÙI NHAU BAÈNG SÔÏI DAÂY VAÉT QUA ROØNG ROÏC Hoaït ñoäng 1 (15 phuùt) : Giôùi thieäu heä hai vaät noái vôùi nhau baèng moät sôïi daây vaét qua moät roøng roïc coá ñònh. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn Giôùi thieäu heä hai vaät noái vôùi nhau baèng moät sôïi daây khoâng giaõn, vaét qua moät roøng roïc coá ñònh. Khoái löôïng cuûa sôïi daây vaø roøng roïc khoâng ñaùng keå. Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình vaø xaùc Veõ hình xaùc ñònh caùc löïc taùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân caùc vaät. duïng leân caùc vaät.  Laäp luaän cho hoïc sinh thaáy a1 Ghi nhaän ñaëc ñieåm cuûa gia toác caùc vaät vaø löïc caêng cuûa sôïi daây. Hoaït ñoäng 3 (20 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh   = a 2 = a ; T’ = T Vieát phöông trình Newton daïng Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc veùc tô. vaät. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu caùc phöông trình veùc tô leân phöông chuyeån ñoäng. Yeâu caàu hoïc sinh giaûi heä phöông trình ñeå tính a vaø T. Vieát caùc phöông trình chieáu. Giaûi heä phöông trình ñeå xaùc ñònh a vaø T. Vieát phöông trình Newton daïng Yeâu caàu hoïc sinh vieát phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc veùc tô. vaät. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu caùc phöông trình veùc tô leân phöông chuyeån ñoäng. Vieát caùc phöông trình chieáu. Baøi giaûi Baøi 17 trang 28. Phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc vaät :     m1 a1 = P 1 + T  (1)  m2 a 2 = T ' + P 2 (2) Chieáu leân phöông chuyeån ñoäng, choïn chieàu döông cuøng chieàu chuyeån ñoäng (vôùi a1 = a2 = a ; T = T’) ta coù : m1a = P1 – T = m1g – T (1’) m2a = T’ – P2 = T – m2g (2’) Giaûi heä (1’) vaø (2’) ta ñöôïc : ( m1  m2 ) g m1  m2 2m1 m 2 g T = T’ = m1  m 2 a= Baøi 8 trang 288. Phöông trình Newton daïng veùc tô cho caùc vaät :         m1 a1 = T ' + P 1 + N + Fms (1) m2 a 2 = P 2 + T (2) Chieáu leân phöông chuyeån ñoäng, choïn chieàu döông cuøng chieàu chuyeån ñoäng (vôùi a1 = a2 = a ; T = T’) ta coù : m1a = T’ – Fms1 = T – m1g (1’) m2a = P2 – T = m2g – T (2’) Giaûi heä (1’) vaø (2’) ta ñöôïc :  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 9 Yeâu caàu hoïc sinh giaûi heä phöông trình ñeå tính a vaø T. Giaûi heä phöông trình ñeå xaùc ñònh a vaø T. a= ( m2  m1 ) g m1  m2 T = T’ = m2(g – a) = m1 m2 g (1   ) m1  m2 Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tìm ñieàu Bieän luaän ñeû thaùy ñöôïc vaät chæ kieän ñeå vaät chuyeån ñoäng. chuyeån ñoäng khi m2  m1 Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Ñoïc cho hoïc sinh ghi hai baøi taäp veà nhaø daïng nhö baøi Ghi caùc baøi taäp veà nhaø. hoïc nhöng coù soá lieäu cuï theå. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 8 : CHUYEÅN ÑOÄNG TROØN ÑEÀU Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Heä thoáng hoaù kieán thöùc : Khi moät vaät chuyeån ñoäng troøn ñeàu thì toång hôïp caùc löïc taùc duïng leân vaät phaûi taïo thaønh löïc höôùng taâm. v2 Ñoä lôùn cuûa löïc höôùng taâm : Fht = m = m2r r Hoaït ñoäng 2 (38 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 9 trang 29. Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh löïc Xaùc ñònh löïc höôùng taâm vaø neâu Löïc ñaøn hoài cuûa loø xo ñoùng vai troø bieåu thöùc cuûa noù. höôùng taâm. löïc höôùng taâm neân ta coù : Tính l. Yeâu caàu hoïc sinh tính l. v2 v2 kl = m => l = m = 0,1(m) r kr Baøi 10 trang 30. Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình vaø xaùc Vaät chòu taùc duïng cuûa hai löïc : Toïng   duï n g leâ n vaä t . ñònh caùc löïc taùc duïng leân vaät. löïc P vaø löïc caêng T cuûa sôïi daây. Toång hôïp hai löïc naøy taïo thaønh löïc    höôùng taâm : F = P + T Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc cuûa löïc höôùng taâm. Vieát bieåu thöùc cuûa löïc höôùng taâm. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cuûa vaät vaø löïc caêng cuûa sôïi daây. Tính vaän toác cuûa vaät vaø söùc caêng cuûa sôïi daây. Vieát bieåu thöùc löïc haáp daãn. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc Vieát vieåu thöùc löïc höôùng taâm. cuûa löïc haáp daãn giöõa Traùi Ñaát vaø Vieát bieåu thöùc lieân heä giöõa toác veä tinh. ñoä daøi v vaø chu kyø T. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc cuûa löïc höôùng taâm. Tính baùn kính quyõ ñaïo. Yeâu caàu hoïc sinh suy ra vaø ính baùn kính quyõ ñaïo töø ñoá tính khoaûng caùch töø veä tinh ñeán maët ñaát Tính khoaûng caùch töø veä tinh ñeán maët ñaát. v2 = mgtan r  v2 = rgtan = lsingtan  v = lg sin  tan  mg Löïc caêng : T = cos  Baøi 12 trang 32. Löïc haáp daãn giöõa Traùi Ñaát vaø veä tinh ñoùng vai troø löïc höôùng taâm neân ta coù : mM 4 2 r 2 v2 G 2 =m =m r r T 2r Ta coù : F = m  r= = 3 GT 2 M 4 2 6,7.10  11.86400.6.10 24 4.3,14 2 = 424.105 (m). Khoaûng caùch töø veä tinh ñeám maët ñaát : h = r – R = 414.105  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 10 = 64.105 = 36.105(m) Hoaït ñoäng 4 (2 phuùt) : Giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp II.7, II.8 Ghi caùc baøi taäp veà nhaø. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Chuû ñeà 3 : SÖÏ CAÂN BAÈNG CUÛA VAÄT RAÉN (4 tieát) MUÏC TIEÂU Höôùng daãn cho hoïc sinh hieåu roû caùc noäi dung chính sau ñaây : 1. Caân baèng cuûa moät vaät raén chòu taùc duïng cuûa hai löïc vaø cuûa ba löïc coù giaù ñoàng qui (khoâng song song). Qui taéc toång hôïp hai löïc ñoàng qui. 2. Caân baèng cuûa vaät raén coù truïc quay coá ñònh. Qui taéc moâmen. 3. Caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa hai löïc song song cuøng chieàu. Qui taéc toång hôïp hai löïc song song cuøng chieàu. Giaûi thích theâm ñeå hoïc sinh naém ñöôïc moät soá khaùi nieäm cô baûn veà caân baèng cuûa vaät raén. Tieát 9 – 10 : CAÂN BAÈNG CUÛA VAÄT RAÉN KHOÂNG QUAY Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (20huùt) : Tìm hieåu moät soá khaùi nieäm cô baûn veà vaät raén. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Giôùi thieäu khaùi nieäm vaät raén. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi khaùi nieäm troïng taâm. Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh troïng taâm cuûa moät soá vaät ñoàng chaát coù daïng hình hoïc ñoái xöùng. Ghi nhaän khaùi nieäm. Neâu khaùi nieäm troïng taâm. Xaùc ñònh troïng taâm cuûa moät soá vaät do thaày coâ ñöa ra. Quan saùt thí nghieäm vaø ruùt ra Laøm thí nghieäm treo vaät vaøo löïc keá, thay ñoåi ñoä daøi cuûa daây treo keát luaän. ñeå cho hoïc sinh ruùt ra keát luaän. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi söï Neâu söï toång hôïp löïc. toång hôïp löïc. Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi söï phaân tích löïc. Neâu söï phaân tích löïc. Neâu taùc duïng cuûa löïc laøm vaät Yeâu caàu hoïc sinh neâu taùc duïng cuûa löïc laøm vaät chuyeån ñoäng tònh chuyeån ñoäng tònh tieán vaø laøm vaät quay. tieán vaø laøm vaät quay. Yeâu caàu hoïc sinh neâu khaùi nieäm caùc löïc ñoàng qui. Cho bieát caùc löïc nhö theá naøo goïi laø löïc ñoàng qui. Baøi giaûi I. Moät soá khaùi nieäm veà vaät raén. 1. Vaät raén. Nhöõng vaät coù kích thöôùc ñaùng keå vaø khoâng bò bieán daïng khi chòu taùc duïng cuûa caùc ngoaïi löïc goïi laø vaät raén. Ñieåm ñaët cuûa troïng löïc taùc duïng leân vaät raén goïi laø troïng taâm cuûa vaät raén. Vôùi caùc vaät raén ñoàng chaát vaø coù daïng hình hoïc ñoái xöùng thì troïng taâm cuûa vaät raén naèm taïi taâm ñoái xöùng. 2. Ñaëc ñieåm cuûa löïc taùc duïng ñaët vaøo vaät raén. + Taùc duïng cuûa löïc ñaët vaøo vaät raén khoâng bò thay ñoåi khi dòch chuyeån ñieåm ñaët cuûa löïc doïc theo giaù cuûa löïc. + Coù theå thay theá nhieàu löïc taùc duïng leân vaät raén baèng moät löïc, ñoù laø pheùp toång hôïp löïc. + Coù theå thay theá moät löïc taùc duïng leân vaät raén baèng nhieàu löïc, ñoù laø pheùp phaân tích löïc. + Neáu giaù cuûa hôïp löïc ñi qua troïng taâm cuûa vaät raén thì hôïp löïc naøy seõ laøm cho vaät raén chuyeån ñoäng tònh tieán. Coøn neáu giaù cuûa hôïp löïc taùc duïng leân vaät raén khoâng ñi qua troïng taâm cuûa vaät raén thì seõ laøm co vaät raén quay quanh moät truïc naøo ñoù. + Caùc löïc ñoàng qui laø caùc löïc taùc duïng vaø vaät raén maø giaù cuûa chuùng ñi  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 11 Yeâu caàu hoïc sinh neâu khaùi nieäm caùc löïc song song. Yeâu caàu hoïc sinh neâu khaùi nieäm caùc löïc song song. qua moät ñieåm. + Caùc löïc maø giaù cuûa chuùng song song vôùi nhau goïi laø caùc löïc song song. Hoaït ñoäng 2 (20 phuùt) : Tìm hieåu ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén khoâng quay. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn II. Caân baèng cuûa vaät raén khoâng quay. Ñöa ra moät soá thí duï veà vaät caân baèng khi chòu taùc duïng cuûa hai löïc. Laøm thí nghieäm cho hs quan saùt. Yeâu caàu hs ruùt ra keát luaän. Chæ ra hai löïc taùc duïng leân vaät vaø nhaän xeùt veà hai löïc ñoù. Quan saùt thí nghieäm vaø ruùt ra keát luaän. Laøm thí nghieäm cho hs quan saùt. Yeâu caàu hs ruùt ra keát luaän. Quan saùt thí nghieäm vaø ruùt ra keát luaän. 1. Ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa hai löïc. Ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa hai löïc laø hai löïc ñoù phaûi cuøng cuøng giaù, cuøng ñoä lôùn vaø ngöôïc chieàu nhau. 2. Ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa ba löïc. Ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa ba löïc laø ba löïc ñoù phaûi coù giaù ñoàng phaüng, ñoàng qui ñoàng thôøi hôïp löïc cuûa hai löïc phaûi cuøng giaù, cuøng ñoä lôùn nhöng ngöôïc chieàu vôùi löïc thöù ba. Hoaït ñoäng 3 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh toùm taét laïi nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc Toùm taét nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc trong baøi. trang baøi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø xem tröôùc caùch giaûi caùc baøi Ghi noäi dung nhöõng vaán ñeà caàn xem tröôùc. taäp caân baèng Tieát 2 Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Neâu ñieàu kieän caân baèng cuûa vaät raén khi chòu taùc duïng cuûa hai löïc, ba löïc. Hoaït ñoäng 2 (35 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 1 trang 40.  Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc duïng leân vaät. ñònh caùc löïc taùc duïng leân vaät.  Höôùng daãn ñeå hoïc sinh phaân tích Phaân tích löïc P3 thaønh hai löïc  löïc P3 thaønh hai löïc naèm treân thaønh phaàn treân hai phöông cuûa hai phöông cuûa hai sôïi daây. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh aùp duïng heä thöùc löôïng trong tam giaùc töø ñoù tíng ra goùc . hai sôïi daây. Aùp duïng heä thöùc löôïng trong tam giaùc töø ñoù tính ra goùc .  Phaân tích löïc P3 thaønh hai löïc F1  vaø F2 naèm doïc theo phöông cuûa hai sôïi daây treo. Vì vaät ôû traïng thaùi caân baèng neân : F1 = P1 ; F2 = P2. Aùp duïng heä thöùc löôïng trong tam giaùc thöôøng ta coù : P2 = P12 + P22 + 2P1P2cos  P 2  ( P12  P22 ) cos = 2 P1 P2 = 7 2  (3 2  5 2 ) = 0,5 2.3.5   = 60o  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 12 Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình vaø xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñaàu A cuûa sôïi daây. Yeâu caàu hoïc sinh vieát ñieàu kieän caân baèng. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh chieáu phöông trình caân baèng leân caùc truïc töø ñoù giaûi heä phöông trình ñeå tính ra goùc . Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñaàu A cuûa sôïi daây. löïc caêng T cuûa sôïi daây.    Ñieàu kieän caân baèng : P + F + T =  Vieát phöông trình caân baèng.  Vieát caùc phöông trình chieáu. Giaûi heä phöông trình ñeå tính goùc . Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình vaø xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñaàu O cuûa chieác coïc. Baøi 2 trang 40. Ñaàu A cuûa sôïi daây chòu taùc duïng cuûa   3 löïc : Troïng löïc P löïc keùo F vaø Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñaàu O cuûa chieác coïc. 0 Chieáu leân phöông thaúng ñöùng, choïn chieàu döông töø döôùi leân ta coù : T.cos - P = 0 (1) Chieáu leân phöông ngang, choïn chieàu  döông cuøng chieàu vôùi F ta coù : F – T.sin = 0 (2) Töø (1) vaø (2) suy ra : F 5,8  tan = = 0,58 P 10   = 30o Baøi 3 trang 41. Ñaàu O cuûa chieác coïc chòu taùc duïng  cuûa 3 löïc : F 1 höôùng naèn ngang, aùp  löïc F 2 höôùng thaúng ñöùng leân vaø löïc  Höôùng daãn ñeå hoïc sinh caên cöù vaøo hình veõ ñeå tính F3 vaø goùc  Döïa vaøo hình veõ xaùc ñònh löïc F3. Döïa vaøo hình veõ xaùc ñònh goùc . caêng F 3 höôùng nghieâng xuoáng hôïp vôùi maët ñaát goùc . Ta coù : F3 = F12  F22  150 2  250 2 = 291 (N) F2 250  tan = = 1,67 =>  = 59o F1 150 Hoaït ñoäng 3 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh neâu phöông phaùp giaûi baøi taäp daïng Neâu phöông phaùp giaûi baøi toaùn caân baèng cuûa vaät raén. caân baèng cuûa vaät raén chòu taùc duïng cuûa nhieàu löïc. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 11 : CAÂN BAÈNG CUÛA VAÄT RAÉN COÙ TRUÏC QUAY COÁ ÑÒNH Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc. + Moâ men löïc : Moâ men löïc laø ñaïi löôïng ñaëc tröng cho taùc duïng gaây quay vaät cuûa löïc quanh moät truïc vaø coù ñoä lôùn baèng tích soá giöõa ñoä lôùn cuûa löïc vôùi khoaûng caùch töø giaù cuûa löïc ñeán truïc quay : M = F.d (Nm). + Qui öôùc laáy daáu ñaïi soá cuûa moâ men löïc : Neáu löïc laøm vaät raén quay theo chieàu kim ñoàng hoà thì M > 0 ; neáu löïc laøm vaät raén quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà thì M < 0. + Qui taéc moâ men : - Muoán cho moät vaät raén coù truïc quay coá ñònh ôû traïng thaùi caân baèng, thì toång caùc moâ men löïc coù xu höôùng laøm vaät quay theo chieàu kim ñoàng hoà phaûi coù ñoä lôùn baèng toång caùc moâ men löïc laøm vaät quay ngöôïc chieàu kim ñoàng hoà. - Noùi caùch khaùc : Muoán cho moät vaät raén coù truïc quay coá ñònh ôû traïng thaùi caân baèng, thì toång ñaïi soá caùc moâ men löïc taùc duïng leân vaät raén ñoái vôùi truïc quay ñoù phaûi baèng khoâng.  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 13 Hoaït ñoäng 2 (30 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñóa troøn. duïng leân ñóa troøn. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho ñóa ñoái vôùi truïc quay qua taâm O. Yeâu caàu hs suy ra vaø tính d2. Vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho ñóa ñoái vôùi truïc quay qua taâm O. Suy ra vaø tính d2. Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân thanh AB. Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân thanh nhoâm. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho thanh AB ñoái vôùi truïc quay ñi qua ñaàu A. Vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho thanh ñoái vôùi truïc quay qua ñaàu A. Yeâu caàu hs suy ra vaø tính m2. Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân taám vaùn. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho taám vaùn ñoái vôùi truïc quay qua ñieåm töïa O. Yeâu caàu hs suy ra vaø tính d2. Suy ra vaø tính m2. Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân taám vaùn. Vieát bieåu thöùc qui taéc moâ men cho taám vaùn ñoái vôùi truïc quay qua ñieåm töïa O. Suy ra vaø tính d2. Baøi giaûi Baøi 1 trang 45. Aùp duïng qui taéc moâ men löïc ñoái vôùi ñóa troøn coù truïc quay coá ñònh ñi qua taâm O cuûa ñóa ta coù : M1 + M2 = 0 => P1d1 – P2d2 = 0 Töø ñoù suy ra : P1 d 1 5.3,2  d2 = = 8,0 (cm) P2 2 Baøi 2 trang 45. Aùp duïng qui taéc moâ men löïc ñoái vôùi thanh nhoâm AB coù truïc quay coá ñònh ñi qua ñaàu A cuûa thanh ta coù : M1 + M 2 + M = 0 L  -P1a + P2L + P =0 2 a P  P1  P2 = L 2 a mg hay : m2g = m1 g  L 2 a m 15 50   200  m2 = m 1  L 2 40 2 = 50 (g) Baøi 3 trang 46. AÙp duïng qui taéc moâ men löïc ñoái vôùi truïc quay cuûa taám vaùn khi noù naèm caân baèng thaúng ngang, ta coù : M1 + M2 + M3 = 0  P1d1 + P3d3 – P2d2 = 0 L  P1(L – d2) + P3 ( - d2) - P2d2 = 0 2 L P1 L  P3 2  320.4  80.2 d2 = P1  P2  P3 320  400  80 = 1,8 (m) Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh neâu phöông phaùp giaûi baøi toaùn caân Qua caùc baøi taäp ñaõ giaûi neâu caùc böôùc ñeå giaûi moät baøi baèng cuûa vaät raén coù truïc quay coá ñònh. toaùn caân baèng cuûa vaät raén coù truïc quay coá ñònh. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 18.3 ; 18.4. Ghi caùc baøi taäp veà nhaø. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 12 : HÔÏP LÖÏC CUÛA HAI LÖÏC SONG SONG Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc.  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 14    Hôïp löïc cuûa hai löïc song song cuøng chieàu F1 , F2 laø moät löïc F song song, cuøng chieàu vôùi hai löïc F1 vaø   F2 vaø coù ñoä lôùn baèng toång ñoä lôùn cuûa hai löïc naøy : F = F 1 + F2. Giaù cuûa hôïp löïc F chia khoaûng caùch giöõa hai giaù  F1 OB d 2       cuûa hai löïc F1 , F2 thaønh caùc ñoaïn tæ leä nghòch vôùi ñoä lôùn cuûa hai löïc F1 , F2 : F2 OA d1 Hoaït ñoäng 2 (35 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Veõ hình, xaùc ñònh caùc löïc taùc Yeâu caàu hoïc sinh veõ hình xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân ñoøn tre. duïng leân ñoøn tre. Baøi giaûi Baøi 1 trang 48. Löïc ñeø leân vai chính laø hôïp löïc cuûa  hai löïc song song cuøng chieàu P1 vaø  P2 neân seõ coù ñoä lôùn : Höôùng daãn ñeå hoïc sinh aùp duïng qui taùc hôïp löïc cuûa hai löïc song song cuøng chieàu ñeå tìm ñoä lôùn cuûa löïc ñeø leân vai vaø ñieåm ñaët vai. Söû duïng qui tắc hôïp löïc song song cuøng chieàu ñeå tìm löïc ñeø leân vai vaø ñieåm ñaët vai treân ñoøn. 1,2 P2 1,2.150  P1  P2 250  400 = 0,45 (m) Baøi 2 trang 49.  Phaân tích troïng löïc P thaønh hai löïc  Phaân tích troïng löïc P thaønh hai  Höôùng daãn ñeå hoïc sinh phaân tích P = P1 + P2 = 250 + 150 = 400 (N) Goïi O laø ñieåm ñaët vai treân ñoøn, ta coù : P1 OB 1,2  OA   P2 OA OA  OA =  P1 , P2 song song cuøng chieàu vaø ñaët taïi hai ñieåm A, B cuûa hai ñaàu chieác troïng löïc P thaønh hai löïc P1 , ñoøn. Theo qui taéc toång hôïp hai löïc chieàu.  song song cuøng chieàu ta coù : P2 song song cuøng chieàu. (1) Laâp heä phöông trình ñeå tìm ra P 1 P1 + P2 = 900 Yeâu caàu hoïc sinh aùp duïng qui P1 OB 0,5   taéc hôïp löïc cuûa hai löïc song song vaø P2. (2) P2 OA 0,4 cuøng chieàu ñeå laäp heä phöông trình Giaûi heä (1) vaø (2) ta coù : töø ñoù tìm ra P1 vaø P2. P1 = 500 N ; P2 = 400 N Baøi 19.2. a) Löïc giöõ cuûa tay : F OB 60   =2 Ta coù : P OA 30 Yeâu caàu hoïc sinh aùp duïng qui Tính löïc giöõ cuûa tay trong töøng  F = 2P = 2.50 = 100 (N) taéc hôïp löïc hai löïc song song cuøng b) Neáu dòch chuyeån cho OB = 30cm chieàu ñeå tính löïc giöõ cuûa tay trong tröôøng hôïp. coø n OA = 60cm thì löïc giöõ cuûa tay laø : hai tröôøng hôïp. F = 0,5P = 0,5.50 = 25 (N) c) Vai ngöôøi chòu moät löïc : P’ = F + P Tính löïc ñeø leân vai trong töøng Trong tröôøng hôp a : P’ = 150 N Yeâu caàu hoïc sinh tính löïc ñeø leân tröôø n g hôï p . Trong tröôøng hôïp b : P’ = 75 N vai trong hai tröôøng hôïp.   löïc  P1 ,  P2 song song cuøng Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Yeâu caàu hoïc sinh neâu phöông phaùp giaûi baøi toaùn toång hôïp hai löïc song song cuøng chieàu. Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Qua caùc baøi taäp vöøa giaûi, neâu caùc böôùc ñeâ giaûi baøi toaùn toång hôïp hai löïc song song cuøng chieàu.  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 15 IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Chuû ñeà 4 : PHÖÔNG PHAÙP CAÙC ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN (5 tieát) MUÏC TIEÂU 1. Lyù giaûi cho hoïc sinh naém vöõng vaø phaùt bieåu ñuùng caùc ñònh luaät : Bieán thieân ñoäng löôïng, baûo toaøn ñoäng löôïng, bieán thieân ñoäng naêng, baûo toaøn cô naêng. 2. Lyù giaûi cho hoïc sinh hieåu ñöôïc vaø phaùt bieåu ñöôïc khi naøo thì : Ñoäng naêng cuûa moät vaät bieán thieân ? Moät löïc sinh coâng ? Nhaän coâng ? Cô naêng cuûa moät vaät khoâng ñoåi ? Cô naêng cuûa moät vaät bieán thieân ? Tieát 13 : ÑOÄNG LÖÔÏNG Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc.   Ñoäng löôïng cuûa moät vaät laø tích khoái löôïng vaø veùc tô vaän toác cuûa vaät : p m v . Caùch phaùt bieåu thöù hai cuûa ñònh luaät II Newton : Ñoä bieán thieân ñoäng löôïng cuûa moät vaät trong moät khoaûng thôøi    gian baèng xung löôïng cuûa toång caùc löïc taùc duïng leân vaät trong khoaûng thôøi gian ñoù : m v 2  m v1  F t Ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng : Ñoäng löôïng cuûa moät heä coâ laäp laø moät ñaïi löôïng baûo toaøn.       m1 v1 + m2 v 2 + … + mn v n = m1 v '1 + m2 v' 2 + … + mn v' n Hoaït ñoäng 2 (30 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh aùp duïng ñònh luaät II Newton (daïng thöù hai) cho baøi toaùn. Vieát phöông trình veùc tô. Baøi giaûi Baøi 3 trang 56 : Theo ñònh luaät II Newton ta coù :   m2 v 2 - m1 v1 = ( P + F )t       => F = m v 2  m v1  m g t Chieáu leân phöông thaúng ñöùng, choïn Choïn truïc, chieáu ñeå chuyeån veà chieà u döông töø treân xuoáng ta coù : phöông trình ñaïi soá. Suy ra bieåu thöùc tính F  Höôùng daãn hoïc sinh choïn truïc ñeå chieáu ñeå chuyeån phöông trình veùc tô veà phöông trình ñaïi soá. Yeâu caàu hoïc sinh tính toaùn vaø bieän luaän. Yeâu caàu hoïc sinh aùp duïng ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng cho baøi toaùn. Tính toaùn vaø bieän luaän. F=  mv 2  mv1  mg = - 68 (N) t Daáu “-“ cho bieát löïc F ngöôïc chieàu vôùi chieàu döông, töùc laø höôùng töø döôùi leân. Baøi 6 trang 58 : Theo ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng  Vieát phöông trình veùc tô.     ta coù : m1 v1 + m2 v 2 = m1 v + m2 v  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 16  Suy ra bieåu thöùc tính v Höôùng daãn hoïc sinh choïn truïc ñeå chieáu ñeå chuyeån phöông trình veùc tô veà phöông trình ñaïi soá. Yeâu caàu hoïc sinh bieän luaän. Choïn truïc, chieáu ñeå chuyeån veà phöông trình ñaïi soá. Bieän luaän ñaùu cuûa v töø ñoù suy ra  chieàu cuûa v .   m v  m2 v 2 => v  1 1 m1  m2  Chieáu leân phöông ngang, choïn chieàu  döông cuøng vhieàu vôùi v1 , ta coù : m1v1  m 2 v 2 v= m1  m2 Hoaït ñoäng 3 (10 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh qua caùc baøi taäp ôû treân, neâu Neâu phöông phaùp giaûi phöông phaùp giaûi baøi toaùn veà ñoäng löôïng, ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng, aùp duïng ñeå giaûi caùc baøi taäp Veà nhaø giaûi caùc baøi taäp coøn laïi trong saùch baøi taäp. khaùc. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 14 : COÂNG VAØ COÂNG SUAÁT Hoaït ñoäng 1 (10 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc.   + Coâng : A = F.s.cos = Fs.s ; vôùi Fs = F.cos laø hình chieáu cuûa F treân phöông cuûa chuyeån dôøi s A + Coâng suaát : P = . t Hoaït ñoäng 2 (30 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 24.4 : Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh löïc Xaùc ñònh löïc keùo. Ñeå keùo gaøu nöôùc leân ñeàu ta phaûi taùc  keùo taùc duïng leâ gaøu nöôùc ñeå keùo duïng leân gaøu nöôùc moät löïc keùo F gaøu nöôùc leân ñeàu. höôùng thaúng ñöùng leân cao vaø coù ñoä lôùn F = P = mg. Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng cuûa Tính coâng cuûa löïc keùo. Coâng cuûa löïc keùo : A = F.s.cos = löïc keùo. m.g.h.cos0o = 10.10.5.1 = 500 (J) Coâng suaát trung bình cuûa löïc keùo : Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng suaát Tính coâng suaát cuûa löïc keùo. A 500 P= = = 50 (W) cuûa löïc keùo. t 100 Baøi 24.6 : Treân maët phaúng ngang löïc ma saùt : Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh ñoä Xaùc ñònh ñoä lôùn cuûa löïc ma saùt. Fms = mg = 0,3.2.104.10 = 6.104 (N) lôùn cuûa löïc ma saùt. a) Coâng cuûa löïc ma saùt : 1 v 2  vo2 A = Fms.s = m.a. = - mvo2 2 2a Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng cuûa Tính coâng cuûa löïc ma saùt. 1 löïc ma saùt. =2.104.152 = - 225.104 (J) 2 Thôøi gian chuyeån ñoäng : Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tính thôøi Tính thôøi gian chuyeån ñoäng. v  vo mvo 2.10 4.15 gian chuyeån ñoäng.   t= = 5(s) a Fms 6.10 4 Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng suaát trung bình cuûa löïc ma saùt. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tính Tính coâng suaát. Tính quaõng ñöôøng ñi ñöôïc. Coâng suaát trung bình : | A| 225.10 4 P= = = 45.104 (W) t 5 b) Quaõng ñöôøng di ñöôïc : | A| 225.10 4  s= = 37,5 (m) | Fms | 6.10 4  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 17 quaõng ñöôøng ñi ñöôïc. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh xaùc ñònh löïc keùo cuûa ñoäng cô oâtoâ khi leân doác vôùi vaän toác khoâng ñoåi. Xaùc ñònh löïc keùo. Baøi 9 trang 60 : Ñeå oâtoâ leân doác vôùi toác ñoä khoâng ñoåi thì löïc keùo cuûa ñoäng cô oâtoâ coù ñoä lôùn baèng toång ñoä lôùn cuûa hai löïc keùo xuoáng : FK = mgsin + mgcos. Do ñoù coâng keùo : A = FK.s = mgs(sin + cos) Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng cuûa Tính coâng cuûa löïc keùo. löïc keùo. Hoaït ñoäng 3 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Neâu caùch giaûi caùc baøi taäp veà coâng vaø coâng suaát. Ghi nhaän phöông phaùp giaûi. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp coøn laïi Ghi caùc baøi taäp veà nhaø. trong saùch baøi taäp. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 15 : ÑOÄNG NAÊNG Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ vaø toùm taét kieán thöùc. 1 + Ñoäng naêng : Wñ = mv2 . Ñoäng naêng laø moät ñaïi löôïng voâ höôùng, khoâng aâm, coù ñôn vò gioáng ñôn vò 2 coâng. 1 1 + Ñoä bieán thieân ñoäng naêng : A = mv22 mv12 = Wñ2 – Wñ1 2 2 Hoaït ñoäng 2 (35 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi Baøi 11 trang 62. Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo Vaän toác chung cuûa hai vaät sau va Höôùng daãn hoïc sinh söû duïng ñònh luaät baûo toaøn ñoäng löôïng ñeå toaøn ñoäng löôïng vaø suy ra vaän chaïm :   tìm vaän toác chung cuûa hai vaät sau toác chung cuûa hai vaät.  m1 v1  m 2 v 2 v va chaïm. m1  m2 Choïn chieàu döông ñeå chuyeån Yeâu caàu hoïc sinh choïn chieàu  Choïn chieàu cuûa v1 laø chieàu döông, ta döông ñeå ñöa phöông trình veùc tô phöông trình veùc tô veà phöông  veà phöông trình ñaïi soá vaø tính ra trình ñaïi soá. coù giaù trò ñaïi soá cuûa v : Thay soá tính ra trò ñaïi soá cuûa giaù trò ñaïi soá cuûa vaän toác chung. mv1  mv 2 5.10  6.12 vaän toác chung.  v= m1  m 2 56 = - 2(m/s) Ñoä bieán thieân ñoäng naêng cuûa heä : 1 1 1 Wñ = (m1+m2)v2 m1v12 2 2 2 2 m2v2 1 1 1 = (5+6)(-2)2 - 5.102 6.122 2 2 2 Ghi nhaän söï chuyeån hoaù naêng = - 660 (J) löôïng. Ñoäng naêng giaûm, ñoäng naêng ñaõ chuyeån hoaù thaønh daïng naêng löôïng khaùc sau va chaïm. Vieát bieåu thöùc tính coâng cuûa Baøi 12 trang 62. Coâng thöïc hieän bôûi ñoäng cô oâtoâ trong ñoäng cô oâtoâ. quaù trình taêng toác baèng ñoä bieán thieân ñoäng naêng cuûa oâtoâ. Xaùc ñònh ñoä bieán thieân ñoäng Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh ñoä naêng cuûa heä. bieán thieân ñoäng naêng cuûa heä. Giaûi thích cho hoïc sinh bieát khi ñoäng naêng giaûm nghóa laø ñoäng naêng ñaõ chuyeån hoaù thaønh daïng naêng löôïng khaùc. Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh bieåu thöùc tính coâng cuûa ñoäng cô oâtoâ.  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 18 Yeâu caàu hoïc sinh thay soá ñeå tính coâng cuûa ñoäng cô oâtoâ. Thay soá tính coâng cuûa ñoäng cô oâtoâ. Yeâu caàu hoïc sinh tính coâng suaát cuûa ñoäng cô oâtoâ trong thôøi gian taêng toác. Tính coâng suaát trung bình cuûa ñoäng cô oâtoâ trong thôøi gian taêng toác. Yeâu caàu hoïc sinh tính vaän toác cuûa vaät khi chaïm ñaát. Tính vaän toác cuûa vaät khi chaïm ñaát. Höôùng daãn ñeå hoïc sinh tìm löïc caûn trung bình cuûa ñaát leân vaät. Vieát bieåu thöùc ñònh lí ñoäng naêng töø ñoù suy ra löïc caûn. Thay soá tính toaùn. 1 1 mv22 mv12 2 2 1 1 = 1200.27,82 1200.6,92 2 2 = 434028 (J) Coâng suaát trung bình cuûa ñoäng cô oâtoâ : A 43028  P= = 36169 (W) t 12 Baøi 13 trang 63. Vaän toác cuûa vaät khi chaïm ñaát : v = 2 gh  2.10.20 = 20 (m/s) Khi chui vaøo ñaát ñöôïc moät ñoaïn s = 0,1m thì vaät döøng laïi, ñoä bieán thieân ñoäng naêng cuûa vaät baèng coâng cuûa caùc löïc taùc duïng leân vaät, do ñoù ta coù : 1 AP - AK = mgs - F.s = Wñ = 0 mv2 2 A=  F= mv 2 4.20 2  mg   4.10 2s 2.0,1 = 8040 (N) Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh neâu caùch giaûi baøi toaùn lieân quan Neâu caùc böôùc ñeå giaûi moät baøi toaùn coù lieân quan ñeán ñeán ñoäng naêng vaø söï bieán thieân ñoäng naêng. ñoäng naêng vaø söï bieán thieân ñoäng naêng. Yeâu caàu hoïc sinh veà nhaø giaûi caùc baøi taäp 25.4 ; 25.5. Ghi caùc baøi taäp veà nhaø. IV. RUÙT KINH NGHIEÄM TIEÁT DAÏY Tieát 16 - 17 : THEÁ NAÊNG – CÔ NAÊNG – ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN CÔ NAÊNG Tieát 1 Hoaït ñoäng 1 (20 phuùt) : Tìm hieåu theá naêng troïng tröôøng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn I. Theá naêng troïng tröôøng. 1. Troïng tröôøng (tröôøng haáp daãn). Ghi nhaän khaùi nieäm. + Trong khoaûng khoâng gian xung quanh Giôùi thieäu khaùi nieäm troïng Traùi Ñaát toàn taïi moät troïng tröôøng (tröôøng tröôøng (tröôøng haáp daãn). haáp daãn). Neâu ñaëc ñieåm cuûa gia toác rôi + Trong phaïm vi khoâng gian ñuû nhoû, veùc Yeâu caàu hoïc sinh nhaéc laïi ñaëc  töï do. ñieåm cuûa gia toác rôi töï do. tô gia toác troïng tröôøng g taïi moïi ñieåm deàu Ghi nhaän khaùi nieäm. Giôùi thieäu troïng tröôøng ñeàu. coù phöông song song coù chieàu höôùng xuoáng vaø coù ñoä lôùn khoâng ñoåi thì ta noùi troïng trôøng trong khoâng gian ñoù laø ñeàu. 2. Coâng cuûa troïng löïc. + Khi moät vaät chuyeån ñoäng trong troïng Neâu ñaëc ñieåm coâng cuûa troïng tröôøng thì coâng cuûa troïng löïc treân moät ñoaïn Laäp luaän ñeå cho hoïc sinh ruùt ra ñaëc ñieåm coâng cuûa troïng löïc. löïc. ñöôøng naøo ñoù laø moät ñaïi löôïng chæ phuï thuoäc vaøo hieäu ñoä cao cuûa ñieåm ñaàu vaø ñieåm cuoái. + Coâng cuûa troïng löïc trong quaù trình Ghi nhaän bieåu thöùc tính coâng Giôùi thieäu bieåu thöùc tính coâng  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 19 troïng löïc. Ñöa ra moät soá thí duï cho hoïc sinh tính coâng troïng löïc. troïng löïc. Tính coâng troïng löïc trong caùc thí duï maø thaày coâ cho. chuyeån ñoäng cuûa moät vaät trong troïng tröôøng ñöôïc ño baèng tích cuûa troïng löôïng mg vôùi hieäu ñoä cao ñieåm ñaàu vaø ñieåm cuoái cuûa ñoaïn ñöôøng chuyeån ñoäng. AMN = mg(zM – zN) 3. Theá naêng cuûa moät vaät trong troïng tröôøng. Giôùi thieäu khaùi nieäm theá naêng troïng tröôøng. Ghi nhaän khaùi nieäm. Giôùi thieäu söï bieán thieân theá naêng khi moät vaät chuyeån ñoäng trong troïng tröôøng. Ñöa ra moät soá thí duï cho hoïc sinh tính coâng troïng löïc. Ghi nhaän bieåu thöùc. Tính coâng cuûa troïng löïc trong caùc thí duï maø thaày coâ cho. Theá naêng troïng tröôøng cuûa moät vaät khoái löôïng m ôû ñoä cao z (so vôùi ñoä cao goác maø ta choïn z = 0) laø : Wt = mgz 4. Bieán thieân theá naêng. Coâng cuûa troïng löïc khi moät vaät chuyeån ñoäng trong troïng tröôøng ñöôïc ño baèng hieäu theá naêng cuûa vaät trong chuyeån ñoäng ñoù. AMN = Wt(M) – Wt(N) Hoaït ñoäng 2 (20 phuùt) : Tìm hieåu cô naêng vaø ñònh luaät baûo toaøn cô naêng. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Baøi giaûi II. Cô naêng – Baûo toaøn cô naêng. 1. Cô naêng cuûa moät vaät trong troïng tröôøng. Ghi nhaän khaùi nieäm. Cô naêng cuûa moät vaät taïi moät ñieåm naøo ñoù Giôùi thieäu cô naêng cuûa vaät tai trong troïng tröôøng laø ñaïi löôïng ño baèng moät ñieåm trong troïng tröôøng. toång ñoäng naêng vaø theá naêng troïng tröôøng cuûa vaät taïi ñieåm ñoù. 1 Vieát bieåu thöùc xaùc ñònh cô Cho hoïc sinh vieát bieåu thöùc WM = Wñ(M) + Wt(M) = mvM2 + mgzM 2 naêng cuûa vaät taïi moät ñieåm tính cô naêng. 2. Ñònh luaät baûo toaøn cô naêng. trong troïng tröôøng. Khi moät vaät chuyeån ñoäng trong troïng Ghi nhaän ñònh luaät. Giôùi thieäu ñònh luaät baûo toaøn tröôøng chæ chòu taùc duïng cuûa troïng löïc thì cô naêng. toång ñoäng naêng vaø theá naêng cuûa vaät laø moät ñaïi löôïng khoâng ñoåi. 1 1 Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo Cho hoïc sinh vieát bieåu thöùc mv12 + mgz1 = mv22 + mgz2 = … 2 2 toaøn cô naêng. ñònh luaät baûo toaøn cô naêng. 3. Söï bieán thieân cô naêng. Neáu moät vaät chuyeån ñoäng trong troïng Neâu ñieàu kieän ñeå ñònh luaät Yeâu caàu hoïc sinh neâu ñieàu tröôø ng coù chòu theâm taùc duïng cuûa nhöõng löïc kieän ñeå ñònh luaät baûo toaøn cô baûo toaøn cô naêng nghieäm ñuùng. khaùc troïng löïc thì cô naêng cuûa vaät bieán naêng nghieäm ñuùng. thieân ; ñoä bieán thieân cô naêng aáy baèng coâng Giôùi thieäu moái lieân heä giöõa ñoä do caùc löïc khaùc troïng löïc sinh ra trong quaù bieán thieân cô naêng vaøcoâng cuûa Ghi nhaän moái lieân heä. trình chuyeån ñoäng. caùc löïc khaùc troïng löïc. A = W2 – W1 Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu Vieát bieåu thöùc lieân heä. thöùc lieân heä. Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Yeâu caàu hoïc sinh toùm taét nhöõng kieán chuû yeáu ñaõ hoïc Toùm taét nhöõng kieán thöùc chuû yeáu ñaõ hoïc trong baøi. trong baøi. Tieát 2 Hoaït ñoäng 1 (5 phuùt) : Kieåm tra baøi cuõ : Phaùt bieåu vaø vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo toaøn cô naêng. Hoaït ñoäng 2 (10 phuùt) : Giaûi caùc caâu hoûi traéc nghieäm : Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Noäi dung cô baûn  Giaùo aùn Vaät lyù 10 – Phaàn töï choïn baùm saùt  Bieân soaïn : Döông Vaên Ñoång – Tröôøng THPT Buøi Thò Xuaân – Bình Thuaän  Trang 20 Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn D. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn A. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn C. Giaûi thích löïa choïn. Yeâu caàu hs traû lôøi taïi sao choïn B. Giaûi thích löïa choïn. Hoaït ñoäng 3 (25 phuùt) : Giaûi caùc baøi taäp. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh Caâu IV.1 : D Caâu IV.2 : D Caâu IV.3 : A Caâu IV.4 : B Caâu 4.1 : C Caâu 4.2 : C Caâu 4.3 : B Baøi giaûi Baøi 15 trang 67. Yeâu caàu hoïc sinh choïn goác theá Choïn goác theá naêng. Choïn goác theá naêng laø vò trí ñieåm B naêng. a) Taïi A : WñA = 0 ; WtA = mgl 1 Xaùc ñònh ñoäng naêng vaø theá naêng Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh ñoäng Taïi B : WñB = mv2 ; WtB = 0 taïi A vaø taïi B. 2 naêng, theá naêng taïi A vaø taïi B. Vieát bieåu thöùc ñònh luaät baûo toaøn Theo ñònh luaät baûo toaøn cô naêng ta Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc coù : cô naêng. dònh luaät baûo toaøm cô naêng. WñA + WtA = WñB + WtB Tính vaän toác taïi B. Yeâu caàu hoïc sinh suy ra vaän toác 1 taïi B. Hay : mgl = mv2 2  v = 2 gl Xaùc ñònh caùc löïc taùc duïng leân Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh caùc vaät taïi B. b) Taïi B vaät hai löïc taùc duïng : Troïng löïc taùc duïng leân vaät taïi B.   Cho hoïc sinh bieát toång hôïp hai löïc P vaø löïc caêng T . Toång hôïp hai löïc ñoù taïo thaønh löïc höôùng taâm. löïc ñoù taïo thaønh löïc höôùng taâm : Vieát bieåu thöùc löïc höôùng taâm. Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc v2 2 gl m T – mg = m = 2mg löïc höôùng taâm töø ñoù suy ra löïc l l Suy ra löïc caêng cuûa daây. caêng T. => T = 3mg Baøi 16 trang 68. Yeâu caàu hoïc sinh choïn goác theá Choïn goác theá naêng. Choïn goác theá naêng taïi B. Xaùc ñònh cô naêng taïi A. naêng. Cô naêng cuûa vaät taïi A : Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñònh cô WA = mgh Xaùc ñònh cô naêng taïi B. naêng taïi A vaø taïi B. Cô naêng cuûa vaät taïi B : Yeâu caàu hoïc sinh so saùnh cô 1 1 WB = mv2 = mgh naêng taïi B vaø taïi A töø ñoù ruùt ra 2 2 So saùnh cô naêng taïi hai vò trí vaø keát luaän. Cô naêng giaûm ñi : Vaäy vaät coù chòu ruùt ra keát luaän. theâm taùc duïng cuûa löïc caûn, löïc ma saùt. Baøi 26.6. Yeâu caàu hoïc sinh choïn moác theá Choïn moác theá naêng taïi chaân doác. Choïn moác theá naêng. naêng. Vì soù löïc ma saùt neân cô naêng cuûa vaät Yeâu caàu hoïc sinh xaùc ñòng cô khoâng ñöôïc baûo toaøn maø coâng cuûa löïc naêng cuûa vaät taïi ñính doác vaø taïi ma saùt baèng ñoä bieán thieân cô naêng cuûa chaân doác. vaät : Ams = Wt2 + Wñ2 – Wt1 – Wñ1 Cho bieát ñònh luaät baûo toaøn cô Cho hoïc sinh bieát cô naêng cuûa 1 =0+ mv22 – mgh – 0 vaät khoâng ñöôïc baûo toaøn maø ñoä naêng chæ nghieäm ñuùng khi naøo ? 2 bieán thieân cô naêng ñuùng baèng 1 = .10.152 – 10.10.20 coâng cuûa löïc ma saùt. 2 Vieát bieåu thöùc lieân heä giöõa ñoä Yeâu caàu hoïc sinh vieát bieåu thöùc = - 875 (J) lieân heä giöõa ñoä bieán thieân cô bieán thieân cô naêng vaø coâng cuûa löïc ma saùt. naêng vaø coâng cuûa löïc ma saùt. Hoaït ñoäng 4 (5 phuùt) : Cuûng coá, giao nhieäm vuï veà nhaø. Hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân Hoaït ñoäng cuûa hoïc sinh