Tài liệu Giáo án sống chết mặc bay ngữ văn 7

VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí SỐNG CHẾT MẶC BAY I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức - Giúp HS hiểu được giá trị hiện thực, nhân đạo và những thành công nghệ thuật của truyện ngắn “Sống chết mặc bay”. 2. Kĩ năng - Rèn kĩ năng đọc, hiểu một văn bản. - Biết tóm tắt truyện, phân tích nhân vật qua các cảnh đối lập – tương phản và tăng cấp. 3. Thái độ - Có thái độ căm phẫn với bọn quan lại vô trách nhiệm, sự thương cảm trước cuộc sống lầm than cơ cực của người dân. 4. Giáo dục kĩ năng sống - Rèn luyện cho học sinh kĩ năng lắng nghe, hợp tác. II. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH - Giáo viên: Soạn bài, tìm thêm tư liệu có liên quan đến truyện ngắn “ sống chết mặc bay”. - Học sinh: Tìm hiểu thêm văn bản theo hướng dẫn đọc hiểu văn bản trong sgk, học bài cũ. III. CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY VÀ HỌC 1. Ổn định tổ chức : (1ph) Sĩ số: Vắng: 2. Kiểm tra bài cũ: (4ph) - Em hãy cho cô biết truyện ngắn “ sống chết mặc bay” có thể chia làm mấy đoạn? Nội dung của từng đoạn? 1 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí Đáp án: Chia làm 3 đoạn: + Đoạn 1: “Gần 1 giờ đêm.... khúc đê này hỏng mất” nguy cơ vỡ đê và sụ chống đỡ của người dân. + Đoạn 2: “Ấy lũ con dân đang chân lấm tay bùn... Điếu mày!” cảnh quan phủ cùng nha lại đánh tổ tôm trong khi “đi hộ đê” + Đoạn 3: Phần còn lại cảnh đê vỡ nhân dân lâm vào tình trạng thảm sầu. - Kiểm tra vở của HS. 3. Bài mới HOẠT ĐỘNG 1: GIỚI THIỆU BÀI MỚI Phương pháp: thuyết trình, vấn đáp. Thời gian: 1ph Nội dung cần Hoạt động của GV Hoạt động của HS đạt Tiết 106 Các em cùng quan sát 2 bức tranh là HS lắng nghe Sống chết mặc cảnh tượng nhân dân đang vật lộn vất bay (tiếp) vả trước nguy cơ đê vỡ. Còn 1 bên là cảnh quan phủ cùng nha lại lao vào cuộc tổ tôm. Vậy qua 2 cảnh đó tác giả muốn nói lên điều gì? Cô và các em cùng đi tìm hiểu nội dung tiếp theo của bài ngày hôm nay. HOẠT ĐỘNG 2: TÌM HIỂU VĂN BẢN Mục tiêu: HS nắm được sơ lược về tác giả, nội dung và nghệ thuật. Thời gian: 27ph 2 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí Nội dung cần Hoạt động của GV Hoạt động của HS đạt 2. Cảnh trong GV chuyển ý: quan phụ mẫu và đám HS lắng nghe đình nha lại lính tráng ở đây cũng đang đi làm nhiệm vụ “ hộ đê”. Chúng ta hãy xem họ “hộ đê” như thế nào? Cô và các em cùng chuyển sang phần 2. * Quang cảnh: GV hỏi: HS trả lời - Theo em quang cảnh trong đình được miêu tả qua những chi tiết nào? ĐHTL: + Địa điểm: đình ở trên mặt đê nhưng cao mà vững chãi. + Quang cảnh: đèn thắp sáng trưng, nha lệ lính tráng, kẻ hầu người hạ đi lại rộn ràng, quan ngồi trên nha ngồi dưới, người nhà, lính lệ khoanh tay sắp hàng nghi vệ tôn nghiêm như thần thánh. - Qua các chi tiết trên em có nhận xét gì về quang cảnh trong đình? - Tĩnh trang mịch, ĐHTL: nghiêm, Tĩnh mịch, trang nghiêm, nhàn nhã, nhàn nhã, đường đường bệ, nguy nga. bệ, nguy nga. GV chốt: Tóm lại qua các chi tiết miêu tả cảnh trong đình ta có thể thấy quang cảnh nơi đây rất tĩnh mịnh, trang nghiêm, nhàn nhã, đường bệ, nguy nga. 3 HS trả lời VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí - Trong cảnh đó nổi bật lên hình ảnh * Hình ảnh quan trung tâm nào? phụ mẫu ĐHTL: Viên quan lại phụ mẫu. HS trả lời - Hình ảnh quan phụ mẫu được miêu tả qua những chi tiết nào? - Uy nghi, chễm ĐHTL: chện, có kẻ hầu + Uy nghi chễm chệ ngồi: tay trái dựa người hạ. gối xếp, chân phải duỗi thẳng ra để cho tên người nhà quỳ ở dưới đất mà gãi. + Bên cạnh ngài mé tay trái bát yến hấp đường phèn để trong khay khảm, khói HS lắng nghe bay nghi ngút… tráp, đồi mồi chữ nhật để mở”… GV giảng: Với các chi tiết trên đã tạo nên hình ảnh một viên quan phụ mẫu hách dịch, nhàn nhã, hưởng lạc. Người đọc có cảm giác quan đang ngồi nghỉ chơi trong một buổi thư nhàn chứ không phải đang đi “hộ đê”. GV: Theo dõi tiếp cảnh phụ mẫu chơi tổ tôm. - Em hãy tìm các chi tiết miêu tả cử chỉ - Cử chỉ: hách và lời nói của quan phụ mẫu? dịch ĐHTL: + Cử chỉ: ngài xơi bát yến vừa xong, 4 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí - Lời nói: gắt, ngồi khểnh vuốt râu, rung đùi, mắt quát. đang mải trông đĩa nọc. + Lời nói: Ngài cau mặt gắt rằng: Mặc HS trả lời kệ! - Qua những cử chỉ và lời nói đó của quan cho em hiểu thêm điều gì về quan? ĐHTL: Thờ ơ, vô trách nhiệm. Là người hách dịch, thích hưởng lạc. HS lắng nghe GV giảng: Chỉ qua vài chi tiết trên ta có thể thấy quan không chỉ hách dịch, thích hưởng lạc mà còn là một tên quan HS trả lời thờ ơ, vô trách nhiệm ngay cả khi nghe tin đê sắp vỡ. - Em hãy cho biết cùng thời điểm này ở ngoài đê đang diễn ra cảnh gì? ĐHTL: Mưa gió ầm ầm, dân phu rối rít… trăm Suy nghĩ và trả lời họ đang vất vả lấm láp, gội gió, tắm mưa như đàn sâu lũ kiến ở trên. - Nghệ thuật: - Để nói về cảnh trong đình và ở ngoài tương phản. đê trên thì tác giả đã sử dụng biện pháp nghệ thuật gì? ĐHTL: Nghệ thuật tương phản. - Theo em phép tương phản trên có tác 5 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí dụng gì? ĐHTL: + Làm nổi bật tính cách hưởng lạc, thờ ơ, vô trách nhiệm của quan phủ và nỗi Tóm lại: quan thống khổ của người dân. phụ mẫu là 1 + Tăng ý nghĩa phê phán của truyện. tên quan hách GV thuyết trình: dịch, thích Nếu như ở ngoài đê tất cả những hưởng lạc, thờ người dân phu vất vả, nhem nhuốc, HS lắng nghe ơ nhiệm màng trách mệt nhoài vì vật lộn với việc cứu đê vô không khỏi vỡ thì ở trong đình cách đây không đến sự xa chẳng khác gì một triều đình con: sống chết của chỉ có mặt những kẻ có trách nhiệm dân chúng. trong cuộc “hộ đê” mà người chịu trách nhiệm cao nhất là quan phụ mẫu – vẫn đang ung dung chơi bời hưởng lạc, chẳng ai vội vã, lo âu. Thái độ vô trách nhiệm của quan được thể hiện rõ nhất qua chi tiết quan nghe tin đê vỡ: “Đê vỡ rồi!...Đê vỡ rồi!...đuổi nó ra”. Mặc dù khi nghe tin đê vỡ như vậy nhưng quan vẫn thờ ơ chỉ say mê đến tổ tôm không màng đến sự sống chết của dân. HS lắng nghe GV liên hệ: Ngày nay cũng mưa gió, lũ lụt nhưng khác với thái độ của quan phụ mẫu thời đó. Những người lãnh 6 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí đạo cán bộ trong Đảng và chính phủ đã có những biện pháp chính sách cụ thể đối với những vùng bị lũ lụt. Thậm chí có nhiều cán bộ lãnh đạo trưởng các ban ngành đã xuống tận nơi có lũ lụt cùng nhân dân khắc phục hậu quả do lũ lụt gây ra. Nhờ có sự quan tâm của Đảng và chính phủ như vậy mà nhân - Nghệ thuật: sử dân ở vùng lũ lụt nhanh chóng được HS lắng nghe dụng phép tăng khắc phục đời sống nhân dân được cải cấp. thiện hơn. GV: ngoài bút pháp nghệ thuật tương phản ra thì trong truyện ngắn này tác giả cũng sử dụng rất thành công phép tăng cấp. Chúng ta có thể hiểu phép tăng cấp ở đây là lần lượt đưa thêm chi tiết và chi tiết sau phải cao hơn chi tiết Thảo luận nhóm trước. Vậy phép tăng cấp được thể hiện như thế nào trong truyện ngắn “ sống chết mặc bay “chúng ta cùng đi tìm hiểu. GV: Tổ chức cho HS hoạt động nhóm. HS cử đại diện Nhóm 1: Sự tăng cấp trong miêu tả nhóm trình bày. mức độ của trời mưa. ĐHTL: + Tăng cấp trong việc miêu tả mức độ của trời mưa. 7 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí Mưa tầm tã nước sông Nhị Hà lên to quá khúc sông núng thế dưới sông nước cứ cuồn cuộn bốc lên nước tràn lênh láng  xoáy thành vực. Nhóm 2: Tăng cấp trong việc miêu tả cảnh dân phu hộ đê. Từng người xao xác gọi nhau ai ai cũng mệt lử trăm họ Thảo luận nhóm vất vả lấm láp gội gió tắm mưa kẻ sống không chỗ ở, người chết không nơi chôn. Nhóm 3: Sự tăng cấp trong việc miêu Cử đại diện nhóm tả mức độ đam mê bài lạc của tên quan trình bày. phủ như thế nào? ĐHTL: - Không ngó gì đến việc hộ đê chỉ ở trong đình ăn chơi hưởng lạc. - Mưa càng to nhưng vẫn không để ý dân tình bên ngoài chỉ say mê tổ tôm. - Khi có người báo tin đê vỡ không hề lo lắng vẫn chơi bài cho đến lúc bài ù trong niềm vui sướng cực độ. GV chốt: Như vậy phép tăng cấp được thể hiện rất rõ trong việc miêu tả trời mưa, cảnh dân phu hộ đê và đặc biệt là mức độ đam mê cờ bạc của quan phụ mẫu. Mức độ đó ngày càng tăng lên. Trong truyện ngắn này tác giả đã kết 8 HS lắng nghe VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí hợp khéo léo phép tương phản và phép tăng cấp nhằm bộc lộ rõ nét tính cách của nhân vật và làm cho câu chuyện HS suy nghĩ và trả càng đọc càng hấp dẫn nút truyện ngày lời. càng thắt chặt mâu thuẫn ngày càng bị đẩy tới cao trào. - Trong khi kể chuyện tác giả đã xen kẽ nêu lời bình và biểu cảm được thể hiện qua những chi tiết nào? ĐHTL: + Ngài mà còn dở ván bài…thì dẫu trời long đất lở đễ vỡ dân trôi ngài cũng thây kệ. + Ôi trăm hai mươi lá bài đỏ đen có ma lực gì mà run rủi… + Than ôi…đồng bào huyết mạch. GV giảng: Việc tác giả kết hợp miêu tả với kể chuyện và xen kẽ những câu văn bình luận có tác dụng làm nổi rõ HS lắng nghe tính cách bất nhân của viên quan phụ mẫu và làm nổi rõ nỗi thống khổ thê thảm của người dân. HS trả lời GV chuyển ý: Trước thái độ thờ ơ vô trách nhiệm của bọn quan lại như vậy thì hậu quả gì sẽ xảy ra. Cô và các em đi tìm hiểu phần 3. - Em hãy tìm những chi tiết miểu tả 9 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí cảnh đê vỡ? ĐHTL: + Khắp mọi nơi miền đó nước tràn lênh láng xoáy thành vực sâu nhà cửa trôi băng, lúa má ngập hết. + Kẻ sống không chỗ ở, kẻ chết không nơi chôn lênh đênh mặt nước, chiếc bóng bơ vơ, tình cảnh thảm sầu, kể sao cho xiết. GV chốt: Tóm lại qua những cảnh đối lập gay gắt: cảnh dân phu hộ đê và cảnh thầy trò quan phủ rộn ràng đánh tổ tôm trong đình, cảnh vỡ đê dữ dội và cảnh quan sung sướng ù được ván bài to. Tác giả Phạm Duy Tốn đã mạnh dạn phơi bày một mảng cuộc sống đời thường ở miền Bắc Việt Nam hồi đầu thế kỉ XX đồng thời phê phán mạnh mẽ thói cũ chơi vô trách nhiệm của viên quan phụ mẫu ngay khi y đang làm nhiệm vụ khẩn cấp. HOẠT ĐỘNG 3: TỔNG KẾT Mục tiêu: giúp HS khái quát những nét chính về nội dung và nghệ thuật của văn bản. Phương pháp:quy nạp, vấn đáp. Thời gian: 4ph 10 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí Nội dung cần đạt Hoạt động của GV Hoạt động của III. Tổng kết HS GV chuyển ý: để làm nên thành HS lắng nghe công của tác phẩm phải kể đến giá trị nội dung và nghệ thuật. Vậy giá trị nội dung và nghệ thuật đó là gì chúng ta cùng đi tìm hiểu phần III tổng kết. - Em hãy phát biểu chung về giá Suy nghĩ và trả trị hiện thực và nhân đạo của lời truyện? 1. Nội dung ĐHTL: + Giá trị hiện thực: phản + Giá trị hiện thực: phản ánh sự ánh sự đối lập hoàn toàn đối lập hoàn toàn giữa cuộc sống giữa cuộc sống và sinh và sinh mạng của nhân dân với mạng của nhân dân với cuộc sống của bọn quan lại mà cuộc sống của bọn quan kẻ đứng đầu ở đây là tên quan lại mà kẻ đứng đầu ở đây phủ “lòng lang dạ thú”. là tên quan phủ “lòng lang dạ thú”. + Giá trị nhân đạo: thể + Giá trị nhân đạo: thể hiện hiện niềm cảm thương niềm cảm thương của tác giả của tác giả trước cuộc trước cuộc sống lầm than cơ cực sống lầm than cơ cực của của người dân do thiên tai và thái người dân do thiên tai và độ vô trách nhiệm của bọn cầm thái độ vô trách nhiệm quyền đưa đến. 11 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí của bọn cầm quyền đưa đến. - Theo em truyện có những nét đặc sắc gì về nghệ thuật? 2. Nghệ thuật ĐHTL: + Kết hợp thành công 2 + Kết hợp thành công 2 phép phép nghệ thuật tương nghệ thuật tương phản và tăng phản và tăng cấp. cấp. + Xây dựng tính cách + Xây dựng tính cách nhân vật nhân vật bằng ngôn ngữ bằng ngôn ngữ miêu tả, kể, biểu miêu tả, kể, biểu cảm. cảm. + Cách sử dụng từ ngữ + Cách sử dụng từ ngữ gợi hình. gợi hình. HS đọc. * Ghi nhớ (sgk/83) GV: Gọi HS đọc ghi nhớ. HOẠT ĐỘNG 4: LUYỆN TẬP Mục tiêu: biết vận dụng những kiến thức kĩ năng đã học để làm bài tập. Phương pháp: thực hành Thời gian: 3ph - Nêu cảm nghĩ của em sau khi học xong HS trả lời tác phẩm? ĐHTL: + Có thái độ căm ghét bọn quan lại vô trách nhiệm. + Thương cảm trước cuộc sống lầm than cơ cực của người dân. Liên hệ: Chính vì vậy mà năm nào nhà trường tổ 12 VnDoc - Tải tài liệu, văn bản pháp luật, biểu mẫu miễn phí chức quyên góp tiền, quần áo, sách vở giúp đồng bào miền Trung bị lũ lụt cùng nhân dân miền Trung khắc phục hậu quả của lũ. 4. Củng cố - GV hệ thống lại nội dung của toàn tác phẩm. 5. Dặn dò - Học bài cũ. - Soạn bài “ Những trò lố hay là Va – ren và Phan Bội Châu”. 13