Tài liệu Giáo án ngữ văn bài: việt bắc

TiÕt 22 - §äc v¨n ViÖt B¾c (T¸c gi¶ Tè H÷u) A/ Yªu cÇu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh: N¾m ®­îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi ho¹t ®éng c¸ch m¹ng, con ®­êng th¬ cña Tè H÷u. HiÓu râ nÐt næi bËt trong phong c¸ch th¬ cña Tè H÷u lµ sù hoµ quyÖn gi÷a néi dung tr÷ t×nh chÝnh trÞ vµ nghÖ thuËt biÓu hiÖn ®Ëm ®µ tÝnh d©n téc. B/ Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn: - SGK, SGV. - ThiÕt kÕ bµi häc. - C¸c tµi liÖu tham kh¶o. C/ C¸ch thøc tiÕn hµnh: GV gîi më vÊn ®Ò, h­íng dÉn häc sinh tr¶ lêi c©u hái vµ th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. D/ TiÕn tr×nh d¹y häc: - KiÓm tra sÜ sè. - KiÓm tra bµi cò: - Vµo bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV- HS * GV gäi HS ®äc môc “TiÓu dÉn” trong SGK. - Tãm t¾t tiÓu sö TH vµ cho biÕt yÕu tè nµo ®· ¶nh h­ëng s©u ®Ëm ®Õn hån th¬ TH? Néi dung kiÕn thøc cÇn ®¹t 1/ Vµi nÐt vÒ TiÓu sö. - NguyÔn Kim Thµnh (1920 -2002) t¹i Thõa Thiªn HuÕ. - XuÊt th©n: Gia ®×nh nhµ nho (cha vµ mÑ ®· truyÒn cho Tè H÷u t×nh yªu thiÕt tha ®èi víi v¨n häc- VH d©n gian) - TH sím gi¸c ngé CM. - N¨m 1996, «ng ®­îc tÆng gi¶i th­ëng Hå ChÝ Minh vÒ v¨n häc nghÖ thuËt. 2/ Con ®­êng c¸ch m¹ng, ®­êng th¬ - Cho biÕt c¸c tËp th¬ cña TH a/ TËp th¬ " Tõ Êy" 1937- 1946. vµ thêi gian s¸ng t¸c? - Gåm 3 phÇn: "M¸u löa", "XiÒng xÝch", "Gi¶i phãng" t­¬ng øng 3 chÆng ®­êng trong 10 n¨m ho¹t ®éng - TËp "Tõ Êy" gåm nh÷ng cña TH. phÇn nµo? Néi dung t­ t­ëng - Gi¸ trÞ: ChÊt men suy lÝ t­ëng, l·ng m¹n trong trÎo, tõng phÇn? nh¹y c¶m.. VD: §i ®i em, TiÕng h¸t s«ng H­¬ng, Tõ Êy… - Cho biÕt néi dung t­ t­ëng b/ TËp th¬ " ViÖt B¾c" 1946- 1954. cña tËp "ViÖt B¾c"? - Néi dung t­ t­ëng: + VB lµ khóc ca hïng tr¸ng, thiÕt tha vÒ cuéc kh¸ng chiÕn chèng P. + ThÓ hiÖn thµnh c«ng h×nh ¶nh, t©m t­ cña nh÷ng con ng­êi kh¸ng chiÕn. VD: S¸ng th¸ng N¨m (1951), Hoan h« chiÕn sÜ §iÖn Biªn, Ta ®i tíi… c/ TËp th¬ "Giã léng" 1955 - 1961. - Néi dung t­ t­ëng cña tËp - Nhµ th¬ h­íng vÒ qu¸ khø ®Ó thÊm thÝa nh÷ng nçi th¬ "Giã léng"? ®au khæ cña cha «ng, c«ng lao cña thÕ hÖ ®i tr­íc. - Cuéc sèng míi trªn miÒn B¾c trµn ®Çy søc sèng vµ niÒm vui. - T×nh c¶m thiÕt tha, s©u nÆng víi miÒn Nam ruét thÞt VD: Quª mÑ, MÑ T¬m, Em ¬i.. Balan, Bµi ca xu©n 1961. d/ TËp "Ra trËn" 1962-1971, "M¸u vµ hoa" 1972- Cho biÕt néi dung t­ t­ëng 1977. cña 2 tËp th¬ trªn? - TËp th¬ “Ra trËn” lµ b¶n anh hïng ca vÒ “miÒn Nam trong löa ®¹n s¸ng ngêi”. VD: Cã thÓ nµo yªn, L¸ th­ BÕn Tre, Gi÷a ngµy xu©n… - TËp th¬ “M¸u vµ hoa” ghi l¹i mét chÆng ®­êng c¸ch m¹ng ®Çy gian khæ, hi sinh vµ niÒm tin vµo søc m¹nh tiÒm tµng cña xø së quª h­¬ng, con ng­êi ViÖt Nam míi. 3/ Phong c¸ch nhÖ thuËt th¬ Tè H÷u. - Nªu nh÷ng nÐt c¬ b¶n trong - VÒ néi dung, th¬ Tè H÷u mang tÝnh chÊt tr÷ t×nh phong c¸ch nghÖ thuËt th¬ chÝnh trÞ s©u s¾c. TH? - Th¬ Tè H÷u mang ®Ëm tÝnh sö thi. - Giäng th¬ mang tÝnh chÊt t©m t×nh rÊt tù nhiªn, ®»m th¾m ch©n thµnh mµ ngät ngµo, tha thiÕt. - NghÖ thuËt biÓu hiÖn trong th¬ Tè H÷u mang tÝnh d©n téc ®Ëm ®µ. + ThÓ th¬: lôc b¸t, thÊt ng«n. + Ng«n ng÷: Sö dông nh÷ng õ ng÷ vµ c¸ch nãi quen thuéc víi d©n téc, ph¸t huy cao ®é tÝnh nh¹c, sö dông tµi t×nh c¸c tõ l¸y, thanh ®iÖu, vÇn th¬. IV. KÕt luËn: SGK/ 99 - HS ®äc phÇn kÕt luËn trong Th¬ Tè H÷u lµ tÊm g­¬ng trong s¸ng ph¶n chiÕu SGK vµ cho biÕt nh÷ng kÕt t©m hån mét ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng suèt ®êi phÊn luËn chung nhÊt vÒ th¬ Tè ®Êu hi sinh v× t­¬ng lai cña d©n téc. H÷u? * Ghi nhí : SGK/99 - HS ®äc phÇn “ghi nhí”. GV gäi HS ®äc môc “TiÓu dÉn” trong SGK vµ yªu cÇu HS: - Nªu hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬? I. Giíi thiÖu chung: 1/ Hoµn c¶nh s¸ng t¸c. - Th¸ng 10/1954, Trung ¦¬ng §¶ng, ChÝnh phñ tõ c¨n cø miÒn nói vÒ miÒn xu«i tiÕp qu¶n thñ ®« Hµ Néi. Nh©n sù kiÖn cã tÝnh lÞch sö nµy Tè H÷u ®· s¸ng t¸c bµi th¬ “ViÖt B¾c” - Nªu vÞ trÝ cña ®o¹n trÝch? 2/ VÞ trÝ ®o¹n trÝch. §o¹n trÝch n»m ë phÇn ®Çu cña bµi th¬ (T¸i hiÖn nh÷ng kØ niÖm c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn: §ã lµ GV gäi Hs ®äc ®o¹n trÝch: nh÷ng t×nh c¶m cña anh c¸n bé kh¸ng chiÕn ®èi (chó ý ®äc diÔn c¶m thÓ hiÖn víi thiªn nhiªn vµ con ng­êi ViÖt B¾c, t×nh c¶m ®­îc sù ©n t×nh, tha thiÕt, ch©n cña ViÖt B¾c ®èi víi c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn). thµnh). GV ®äc mÉu mét ®o¹n. - Nªu c¶m nhËn chung cña em I. §äc – HiÓu v¨n b¶n. vÒ ®o¹n th¬? 1. Cuéc chia tay - Bµi th¬ cã c¸ch kÕt cÊu theo lèi ®èi ®¸p cña ca - NhËn xÐt g× vÒ c¸ch kÕt cÊu dao tr÷ t×nh. Thùc chÊt ®ã lµ lèi ®éc tho¹i, ®¾m cña bµi th¬? C¸ch kÕt cÊu Êy cã m×nh trong hoµi niÖm ngät ngµo vÒ qu¸ khø. Nã g× gÇn gòi víi ca dao, d©n ca nªu bËt t×nh nghÜa th¾m thiÕt cña con ng­êi víi vµ t¸c dông cña nã? c¸ch m¹ng vµ kh¸ng chiÕn. Nã cßn lµ kh¸t väng vÒ t­¬ng lai víi nhiÒu dù c¶m míi mÎ. - Nhµ th¬ ®· t¹o ra lêi ®èi ®¸p gi÷a kÎ ë, ng­êi ®i a. Lêi ng­êi ë l¹i. - Em nhËn xÐt g× vÒ c¸ch x­ng - X­ng h«: m×nh (trë ®i trë l¹i) - ta: Sö dông tõ h«? C¸ch sö dông 2 tõ " m×nh " ng÷ diÔn t¶ trong t×nh yªu ®«i løa, t×nh c¶m vî vµ "ta" trong bµi th¬ nµy ? chång  t×nh c¶m th©n mËt, tha thiÕt. - §Æc s¾c ë chç Tè H÷u ®· t¹o ra lèi ®èi ®¸p trong - Trong khæ 1, t¸c gi¶ sö dông t­ëng t­îng, nhµ th¬ ®Ó ViÖt B¾c hái: M×nh ®i, cã nghÖ thuËt g×? T¸c dông? nhí? M×nh vÒ, cã nhí? §iÖp ng÷: “m×nh cã nhí” - ViÖt B¾c trong kh¸ng chiÕn ®­îc t¸i hiÖn qua nh÷ng kØ  kh¾c s©u kØ niÖm cña ng­êi ViÖt B¾c víi c¸n bé kh¸ng chiÕn. niÖm nµo? - Nh÷ng kØ niÖm: + Gian khæ nh­ng c¨m thï giÆc. + Nhí s¶n vËt miÒn rõng. + Nhµ nghÌo nh­ng Êm t×nh ng­êi c¸ch m¹ng. - Trong giê phót chia li, t©m + Nhí ®Þa danh lÞch sö. tr¹ng ng­êi ra ®i thÓ hiÖn qua VB hiÖn lªn trong hoµi niÖm ®Çy ®¾ng cay, gian khæ nh­ng t×nh nghÜa thËt mÆn nång. tõ ng÷ nµo? b. Lêi ng­êi ra ®i. - T©m tr¹ng: b©ng khu©ng, bån chån... "CÇm tay nhau........nay" - NghÖ thuËt l¸y: b©ng khu©ng, bån chån....... - C¶nh ViÖt B¾c kh¸ng chiÕn - QuyÕn luyÕn , mÕn th­¬ng… ®­îc t¸i hiÖn qua nh÷ng h×nh - "Lßng ta sau ......nhiªu"  T×nh c¶m nhí nhung, thuû chung tr­íc sau nh­ mét. ¶nh nµo? 2. Nçi nhí ViÖt B¾c. - Nçi nhí Êy ®­îc gîi lªn bëi nh÷ng tõ ng÷ nµo? H·y ph©n tÝch? - Nh÷ng kØ niÖm vÒ cuéc k/c anh hïng ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? - TÝnh d©n téc ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo trong ®o¹n trÝch? GV gäi HS ®äc “Ghi nhí” SGK - §¸nh gi¸ vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt bµi th¬? a. Nçi nhí con ng­êi, cuéc sèng ViÖt B¾c. - H×nh ¶nh: b¶n, bÕp löa, rõng nõa bê tre, ng­êi mÑ, líp häc, rõng chiÒu...  Kh¾c s©u kØ niÖm g¾n bã víi cuéc sèng, con ng­êi ViÖt B¾c. b. Nçi nhí thiªn nhiªn, nói rõng ViÖt B¾c.. - Mïa ®«ng: hoa chuèi ®á t­¬i. - Mïa xu©n: m¬ në tr¾ng rõng. - Mïa hÌ: ve kªu rõng ph¸ch. - Mïa thu: tr¨ng räi hoµ b×nh.  ®o¹n th¬ hay vµ tiªu biÓu miªu t¶ bøc tranh thiªn nhiªn bèn mïa mang vÎ ®Ñp riªng cña ViÖt B¾c C. Nçi nhí vÒ cuéc kh¸ng chiÕn anh hïng. - " Rõng che....................mai lªn" + §ã lµ cuéc chiÕn tranh nh©n d©n: toµn d©n ®¸nh giÆc, ®¸nh b»ng tÊt c¶ nh÷ng g× cã trong tay. + §ã lµ cuéc kh¸ng chiÕn toµn d©n toµn diÖn “Ai vÒ cã nhí ai kh«ng… khu” - NghÖ thuËt: h×nh ¶nh so s¸nh “®ªm ®ªm… rung”, nhÞp th¬ s«i næi, giäng th¬ hµo hïng, h×nh ¶nh g©y Ên t­îng m¹nh mÏ kh¸c h¼n víi ®o¹n trªn ªm ¶, ngät ngµo  Kh«ng khÝ s«i næi cña sinh ho¹t c¸ch m¹ng. - Khæ cuèi: NiÒm tin t­ëng vµ hi väng cña con ng­êi ViÖt Nam vÒ §¶ng, B¸c Hå. * §o¹n th¬ gîi nhí l¹i vµ ca ngîi chiÕn c«ng cña bé ®éi, d©n c«ng, qu©n d©n mét lßng ®¸nh giÆc... 3. TÝnh d©n téc. - ThÓ lôc b¸t tµi t×nh, thuÇn thôc. - Sö dông c¸ch nãi d©n gian: x­ng h«, thi liÖu, ®èi ®¸p... - Giäng ®iÖu quen thuéc, gÇn gòi hÊp dÉn... - Së tr­êng sö dông c¸c tõ l¸y. *Ghi nhí: SGK III. kÕt luËn. - VB lµ khóc hïng ca vµ còng lµ khóc t×nh ca vÒ c¸ch m¹ng, vÒ cuéc kh¸ng chiÕn vµ con ng­êi kh¸ng chiÕn. -Víi thÓ th¬ lôc b¸t, lèi kÕt cÊu ®éc ®¸o, ng«n ng÷ ®Ëm s¾c th¸i d©n gian ®· gãp phÇn t¹o nªn sù thµnh c«ng cho “ViÖt B¾c”.  Cñng cè- H­íng dÉn - HS n¾m ®­îc nh÷ng nÐt chÝnh vÒ con ®­êng th¬ Tè H÷u vµ phong c¸ch nghÖ thuËt trong th¬ «ng. - Hs chuÈn bÞ bµi: LuËt th¬.