Tài liệu Giáo án ngữ văn bài thương vợ

Th­¬ng vî BÀI: -TrÇn TÕ X­¬ng I/ Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh: - C¶m nhËn ®­îc h×nh ¶nh bµ Tó: VÊt v¶, ®¶m ®ang, yªu th­¬ng, lÆng lÏ hi sinh v× chång con. - ThÊy ®­îc t×nh c¶m yªu th­¬ng, quý träng cña TrÇn TÕ X­¬ng dµnh cho vî. Qua nh÷ng lêi tù trµo, thÊy ®­îc vÎ ®Ñp nh©n c¸ch vµ t©m sù cña nhµ th¬. - ThÊy ®­îc nh÷ng thµnh c«ng vÒ nghÖ thuËt: Tõ ng÷ d¶n dÞ, giµu søc biÓu c¶m, vËn dông ng«n ng÷, h×nh ¶nh cña v¨n häc d©n gian. Sù kÕt hîp gi÷a giäng ®iÖu tr÷ t×nh vµ tù trµo. II/ Ph­¬ng ph¸p: - §Æt bµi th¬ trong ®Ò tµi viÕt vÒ bµ Tó cña th¬ TrÇn TÕ X­¬ng ®Ó thÊy ®­îc nÐt chung vµ nÐt riªng cña bµi th¬. - H­íng dÉn HS t×m hiÓu bµi th¬ theo h×nh t­îng nh©n vËt tr÷ t×nh: H×nh ¶nh bµ Tó ; H×nh ¶nh «ng Tó qua nçi lßng th­¬ng vî. - Khai th¸c s¾c th¸i biÓu c¶m, t¸c dông cña c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ. III/ Néi dung lªn líp: - Ổn ®Þnh tæ chøc líp. 1 - KiÓm tra: Nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ hai nhµ th¬ NguyÔn KhuyÕn vµ TrÇn TÕ X­¬ng? - Bµi míi: Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV&HS Hái: Ở phÇn tiÓu dÉn SGK ®· kh¸i qu¸t cho ta biÕt nh÷ng ®iÒu g× vÒ t¸c gi¶: TrÇn TÕ X­¬ng? Con ng­êi? - N¨m sinh – mÊt? Quª qu¸n? - Sù nghiÖp? Con ng­êi? Gi¸o viªn: Gäi 2-3 em ®äc diÔn c¶m bµi th¬ vµ nhËn xÐt? GV ®äc l¹i c¶ bµi. - C¸c chó thÝch lång trong khi t×m hiÓu v¨n b¶n. Hái: Sau khi ®äc xong, em thÊy ë bµi th¬ cã mÊy nh©n vËt tr÷ t×nh? (gîi cho HS nãi ®Õn h×nh ¶nh bµ Tó) Hái: T¹i sao h×nh ¶nh bµ Tó hiÖn lªn trong bµi th¬ víi bao vÊt v¶ trong cuéc sèng gia ®×nh mµ l¹i nãi t×nh th­¬ng cña «ng Tó ®èi víi vî? Néi dung cÇn ®¹t A/ T×m hiÓu phÇn tiÓu dÉn: - §Þnh h­íng cho HS n¾m nh÷ng ý chÝnh mµ SGK ®· nªu:  Gi¸o viªn nhÊn m¹nh ®Õn: §Ò tµi bµ Tó trong s¸ng t¸c cña Tó X­¬ng.  Gi¸ trÞ bµi th¬ Th­¬ng vî: Bµi th¬ trë vÒ víi céi nguån c¶m høng d©n gian ®Ó nãi lªn c¸i t×nh th­¬ng vî rÊt s©u s¾c vµ cßn lµ th¸i ®é tù biÕt m×nh mét c¸ch rÊt hån nhiªn, ch©n thËt dÔ th­¬ng cña Tó X­¬ng. B/ §äc – t×m hiÓu v¨n b¶n: I/ §äc: Yªu cÇu ®äc phï hîp víi néi dung c¶m xóc: Xãt th­¬ng, c¶m phôc khi nãi vÒ nçi vÊt v¶, sù ®¶m ®ang chu ®¸o cña bµ Tó. MØa mai tù trµo khi nãi vÒ m×nh - Võa hãm hØnh, võa th­¬ng xãt. III/ §äc – t×m hiÓu chi tiÕt: 1. Néi dung: a. H×nh ¶nh bµ Tó qua nçi lßng th­¬ng vî cña «ng Tó. (träng t©m) * Nçi vÊt v¶ cña bµ Tó: - §Þnh h­íng: Bëi cã lßng th­¬ng c¶m s©u s¾c vµ thÊu hiÓu nçi vÊt v¶ cùc nhäc cña vî mµ «ng Tó míi m« t¶ ®­îc ch©n thùc vµ c¶m ®éng nh­ vËy vÒ nçi khæ cña bµ Tó. Hái: Nçi vÊt v¶ gian tru©n cña bµ Tó - §Þnh h­íng: ®­îc «ng Tó m« t¶ ntn ngay tõ c©u më  Thµnh ng÷: “quanh n¨m suèt th¸ng”- ®­îc vËn ®Çu? dông ®Ó chØ thêi gian lµm viÖc liªn tôc cña bµ Tó  Gîi ý: ¤ng vËn dông thµnh ng÷ nµo - ngµy nµy qua ngµy kh¸c, n¨m nµy qua n¨m ®Ó nãi thêi gian lµm viÖc? kh¸c kh«ng ®­îc nghØ.  Tõ “mom s«ng” gîi ®Þa ®iÓm lµm  Tõ “mom s«ng”- gîi sù chªnh vªnh kh«ng v÷ng viÖc nh­ thÕ nµo? ch¾c vµ rÊt nguy hiÓm- n¬i lµm viÖc cña bµ Tó. - Ngay c©u th¬ ®Çu ®· gîi c«ng viÑc bu«n b¸n n¬i 2 bÕn s«ng ngµy nµy qua ngµy kh¸c, liªn tôc kh«ng ®­îc nghØ ngµy nµo- mét c«ng viÖc cùc nhäc. Hái: Hai c©u thùc Tó X­¬ng ®· vËn dông ca dao ntn? §Ó nãi lªn ®iÒu g×? Kh¾c ho¹ cµi g× vÒ ch©n dung vî m×nh? - Gîi cho HS ®äc nh÷ng c©u ca dao nãi vÒ h×nh ¶nh con cß: “Con cß g¸nh g¹o…nØ non”… - Gîi ý cho HS thÊy sù vËn dông s¸ng t¹o c¶u Tó X­¬ng ®· nãi lªn rÊt thùc, rÊt sinh ®éng vÒ nçi vÊt v¶ cùc nhäc c¶u bµ Tó. - §Þnh h­íng: Tó X­¬ng ®· m­în h×nh ¶nh con cß trong ca dao, ®¶o “lÆn léi” lªn ®Çu c©u; thay tõ “con” b»ng “th©n” ®Ó diÔn t¶ c¸i vÊt v¶ gian nan cña bµ Tó trong c«ng viÖc bu«n b¸n kiÕm ¨n hµng ngµy n¬i ®Çu s«ng b·i bÕn. H×nh ¶nh Èn dô rÊt phï hîp, g©y Ên t­îng m¹nh. Khi qu·ng v¾ng lµ lóc sím tinh m¬, lóc ®ªm h«m khuya kho¾t th©n g¸i dÆm tr­êng vÊt v¶, hiÓm nguy mµ «ng Tó kh«ng cã mÆt, kh«ng lµm g× ®Ó gióp ®ì bµ Tó. Hái: C©u: “eo sÌo mÆt n­íc buæi ®ß ®«ng” gîi nçi vÊt v¶ g× cña bµ Tó kh¸c víi c©u thùc thø nhÊt? - Gîi: Xem chó thÝch SGK; “eo sÌo” nh÷ng ©m thanh g×? TÊm lßng cña «ng Tó ntn? Chó ý; NghÖ thuËt ®èi ë hai c©u thùc? - §Þnh h­íng: C©u thùc thø 2 nçi vÊt v¶ cña bµ Tó ®­îc miªu t¶ sèng ®éng h¬n: Bëi nã kh«ng chØ t¸i hiÖn c¸i ©m thanh, c¸i kh«ng khÝ ån µo, tranh giµnh, mua tranh b¸n c­íp, c·i cä n¬i mom s«ng, d­íi thuyÒn, trªn bÕn - c¶nh t­îng mµ vî «ng hµng ngµy ph¶i tr¶i qua- mµ nh­ «ng muèn chia xÎ víi bµ nh÷ng cè g¾ng b­¬n ch¶i kiÕm ®ång tiÒn b¸t g¹o ®Ó “nu«i ®ñ n¨m con víi mét chång”. Hái: C¶ hai c©u thùc gîi cho em c¶m - Võa kÓ võa t¶ song kh«ng giÊu næi sù kh©m phôc, biÕt ¬n vî cña «ng Tó: T×nh th­¬ng vî ®­îc thÓ hiÖn nhËn g× vÒ «ng Tó? râ qua sù thÊu hiÓu nçi vÊt v¶ cña vî. Hái: Ngoµi sù thÊu hiÓu c¶m th­¬ng víi nçi khæ cña vî, «ng Tó cßn ho¸ th©n vµo bµ Tó ®Ó nãi nh÷ng ®øc tÝnh, phÈm chÊt g× cña bµ Tó? - Gîi ý: §Ó HS th¶o luËn, tr¶ lêi: - Gi¸o viªn kh¸i qu¸t: Trong x· héi träng nam khinh n÷, Tó X­¬ng biÕt ¬n, nãi lªn ®­îc nh÷ng phÈm chÊt cao quý cña vî- ng­êi phô n÷. §ã chÝnh lµ biÓu hiÖn th¸i ®é kÝnh trong, th­¬ng yªu ng­êi phô n÷. §©y lµ c¸i míi, c¸i hiÖn ®¹i cña Tó X­¬ng. Hái: T¸c gi¶ t¸ch 5 ®øa con thµnh 1vÕ, «ng chång thµnh 1vÕ vµ nèi víi nhau b»ng tõ víi: Cã ý nghÜa g×? T¸c dông * §øc tÝnh, phÈm chÊt cao ®Ñp cña bµ Tó: - §Þnh h­íng: Bµ Tó ®¶m ®ang, th¸o v¸t , chu ®¸o víi chång, con. Cho dï «ng kh«ng lµm ®­îc g× gióp bµ, song bµ vÉn t«n träng «ng, bµ nu«i con, nu«i «ng, nh­ng bµ nu«i «ng kh¸c víi nuôi con: “Nu«i ®ñ n¨m con víi mét chång”. T¸c gi¶ kh«ng gép chång víi con lµm mét mµ t¸ch thµnh hai vÕ, nèi víi nhau b»ng tõ “víi” tõ ®ã võa kh¾c ho¹ nhÊn m¹nhvµo nçi vÊt v¶ cña bµ Tó trong g¸nh nÆng c¬m ¸o cña gia ®×nh. Cao h¬n kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt sù tÇn t¶o ®¶m ®ang cña bµ Tó ; nu«i ®ñ c¶ n¨m ®øa con, chång kh«ng cÇn gióp – mµ cßn nu«i ®Çy ®ñ chång – vËy mµ bµ vÉn yªu, vÉn quÝ vµ t«n träng chång. (§äc c©u nhËn xÐt cña Xu©n DiÖu vÒ c©u th¬ nµy ®Ó kh¾c ho¹ râ h¬n phÈm chÊt cña bµ Tó). 3 ntn? Hái: PhÈm chÊt cña bµ Tó ®­îc Tó X­¬ng m« t¶, klh¼ng ®Þnh ë hai c©u luËn ntn? - Yªu cÇu HS: xem l¹i c¸c chó thÝch vÒ “duyªn”, “nî” ë cuèi SGK? - Gi¸o viªn kh¸i qu¸t thªm: tõ quan niÖm trong ®¹o phËt vÒ t×nh nghÜa, "duyªn", "nî", ë ®©y Tó X­¬ng vËn dông nã ®Ó nãi vÒ c¸i vÊt v¶, gian nan trong c«ng viÖc cña bµ Tó vµ c¸i niÒm vui, h¹nh phóc trong cuéc sèng gia ®×nh bµ ®­îc h­ëng nh­ thÕ nµo. §ã lµ phÈm chÊt cao quý cña bµ Tó. - Gîi ý cho HS; hiÓu sù s¸ng t¹o cña Tó X­¬ng qua c¸ch dïng c¸c thµnh ng÷? Hái: Sù s¸ng t¹o trong khi vËn dông c¸c thµnh ng÷ vµ c¸c sè ®Õm cña hai c©u luËn lµ g×? ý nghÜa? Gi¸o viªn kh¸i qu¸t chuyÓn qua h×nh ¶nh «ng Tó: Qua viÖc m« t¶ sù vÊt v¶ cña bµ Tó, ca ngîi phÈm chÊt cña bµ Tó, ta hiÓu ®­îc «ng Tó lµ ng­êi ntn qua bµi th¬? Hái: Nªu nh÷ng c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh «ng Tó, «ng Tó lµ ng­êi nh­ thÕ nµo qua bµi th¬?  Con ng­êi?  PhÈm chÊt?  Th¸i ®é víi m×nh? - §Þnh h­íng: Hai c©u luËn “Mét duyªn…..c«ng” m« t¶ vµ kh¼ng ®Þnh phÈm chÊt ®¶m ®ang vµ giµu ®øc hi sinh v× chång con cña bµ Tó:  Tó X­¬ng mét lÇn n÷a c¶m phôc, kÝnh träng phÈm chÊt, ®øc tÝnh quªn m×nh v× chång con cña bµ Tó.  VÊt v¶ vµ cùc nhäc lµ vËy mµ bµ kh«ng mét lêi kªu ca, c¸u g¾t, vÉn vui vÎ, lÆng lÏ chÊp nhËn (tÊt c¶ v× miÕng c¬m manh ¸o cña chång, con “nu«i ®ñ n¨m con víi mét chång”. - §Þnh h­íng: Tõ “n¾ng m­a” chØ sù vÊt v¶, “n¨m”, m­êi” sè l­îng phiÕm chØ, nãi sè nhiÒu, ®­îc t¸ch ra t¹o nªn mét thµnh ng÷ chÐo “n¨m n¾ng m­êi m­a”, kÕt hîp víi nghÖ thuËt ®èi ë hai c©u luËn nhÊn m¹nh thªm sù vÊt v¶ cña bµ Tó vµ phÈm chÊt chÞu th­¬ng chÞu khã, hy sinh v× chång con cña bµ Tó. b. H×nh ¶nh «ng Tó qua nçi lßng th­¬ng vî: - §Þnh h­íng: Yªu th­¬ng, quý träng vî.  ë bµi “Th­¬ng vî”, Tó X­¬ng kh«ng xuÊt hiÖn trùc tiÕp – vÉn hiÖn râ trong tõng c©u th¬: §»ng sau c¸i kh«i hµi, trµo phóng lµ c¶ mét tÊm lßng th­¬ng s©u s¾c, tri ©n vî.  C©u th¬ “nu«i ®ñ n¨m con víi mét chång” diÔn t¶ sù c¶m th«ng thÊu hiÓu s©u s¾c nçi vÊt v¶ vµ phÈm chÊt ®øc tÝnh cao ®Ñp cña bµ Tó trong t©m hån «ng Tó - «ng tù h¹ m×nh xuèng ngang hµng nh­ con- th¸i ®é biÕt ¬n, t«n träng vî. - ¤ng Tó lµ ng­êi cã nh©n c¸ch cao ®Ñp: Hái: nh÷ng tõ ng÷, h×nh ¶nh nµo diÔn - §Þnh h­íng: t¶ nh©n c¸ch, phÈm chÊt cao ®Ñp cña  ¤ng Tó kh«ng dùa vµo duyªn sè ®Ó trót bá tr¸ch «ng Tó? nhiÖm mµ «ng nghÜ tíi tr¸ch nhiÖm cña ng­êi - §Æt trong hoµn c¶nh x· héi “träng chång ®èi víi vî con, kh«ng gióp ®­îc g× cho vî nam khinh n÷’, “xuÊt gi¸ tßng phu”- Tó trong cuéc sèng gia ®×nh, «ng suy t­, d»n vÆt, tù X­¬ng h¹ m×nh xuèng ngang hµng con, tr¸ch m×nh vµ tù c­êi m×nh: ®· hê h÷ng, b¹c bÏo biÕt ¬n, tri ©n vî, tõ ®ã ®¸nh gi¸ vÒ víi vî con- thùc chÊt «ng kh«ng ph¶i lµ ng­êi 4 nh©n c¸ch cña Tó X­¬ng? Hái: ý nghÜa x· héi cña lêi chöi trong c©u th¬ kÕt? Hái: Theo em bµi th¬ Th­¬ng vî cã nh÷ng thµnh c«ng g× vÒ nghÖ thuËt? Hái: §Ó HS tr¶ lêi? Gi¸o viªn ®¸nh gi¸ møc ®é hiÓu bµi cña HS tõ ®ã cñng cè bµi häc. Cñng cè, dÆn dß: - H×nh ¶nh bµ Tó qua nçi lßng cña «ng Tó - H×nh ¶nh «ng Tó qua nçi lßng th­¬ng vî. - C¸i ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ nh­ vËy- mµ do thãi ®êi  ¤ng tù rña m×nh, tù phª m×nh: “Cã chång hê h÷ng còng nh­ kh«ng”. Tó X­¬ng chöi c¸i thãi ®êi b¹c bÏo v× c¸i thãi ®êi Êy mµ «ng kh«ng lµm g× ®­îc ®Ó gióp vî nªn bµ Tó míi khæ.  Trong x· héi träng nam khinh n÷ - mµ Tó X­¬ng d¸m tù nhËn m×nh lµ “quan ¨n l­¬ng vî”, ng­êi ¨n b¸m vî. §©y lµ nh©n c¸ch cao quý  Lêi chöi trong hai c©u kÕt lµ lêi cña Tó X­¬ng tù rña m¸t m×nh nh­ng mang ý nghi· x· héi s©u s¾c: ¤ng chöi thãi ®êi b¹c bÏo v× thãi ®êi b¹c bÏo lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho bµ Tó ph¶i khæ.  Tó X­¬ng th¼ng th¾n phª ph¸n thãi ®êi b¹c bÏo, thÓ hiÖn s©u s¾c tÊm lßng th­¬ng yªu tri ©n vî nãi riªng – t×nh th­¬ng, sù c¶m th«ng víi ng­êi phô n÷ nãi chung- c¸i míi cña Tó X­¬ng trong c¸i nh×n vÒ ng­êi phô n÷ trong x· héi x­a. 2. NhËn xÐt vµi nÐt vÒ nghÖ thuËt: - Sö dông tõ ng÷ gi¶n dÞ, giµu søc biÓu c¶m, vËn dông s¸ng t¹o h×nh ¶nh, ng«n ng÷ v¨n häc d©n gian (h×nh ¶nh th©n cß lÆn léi, sö dông c¸c thµnh ng÷, sö dông c¸c sè ®Õm, sö dông c¸c tõ "duyªn", "nî"... sö dông ng«n ng÷ ®êi sèng (c¸ch nãi khÈu ng÷, tiÕng chöi). - Tõ h×nh t­îng bµ Tó trong bµi th¬ liªn t­ëng tíi nÐt ®Ñp truyÒn thèng cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam. §©y còng lµ nh÷ng s¸ng t¹o cña Tó X­¬ng. IV/ KiÓm tra ®¸nh gi¸: 1. C¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh bµ Tó qua bµi th¬. V× sao cã thÓ nãi: T×nh th­¬ng vî s©u nÆng cña Tó X­¬ng thÓ hiÖn qua sù thÊu hiÓu nçi vÊt v¶ gian tru©n vµ nh÷ng ®øc tÝnh cao ®Ñp cña bµ Tó? 2. Anh chÞ ¶m nhËn ntn vÒ con ng­êi Tó X­¬ng qua bµi th¬ Th­¬ng vî? 5 thuËt cña bµi th¬.  Häc thuéc bµi th¬, nhí néi dung vµ nghÖ thuËt  ChuÈn bÞ bµi: Khãc D­¬ng Khuª cña NguyÔn KhuyÕn. 6