Tài liệu Giáo án ngữ văn bài khi con tu hú

Giáo án bài Khi con tu hú Tiết 80: KHI CON TU HÚ (Tố Hữu) I- Mục tiêu bài dạy. - HS thấy được lòng yêu sự sống, niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ CM trẻ tuổi đang bị giam cầm trong tù ngục được thể hiện bằng những hình ảnh gợi cảm và thể thơ lục bát giản dị mà tha thiết. - Rèn kĩ năng phát hiện, cảm thụ vẻ đẹp của thiên nhiên trong thơ. (Với lớp chọn: Viết được đoạn văn cảm thụ về tâm hồn người chiến sĩ cách mạng trẻ tuổi) - GD lòng say mê khám phá những cái đẹp của TN, yêu mến, kính trọng các chiến sĩ CM đã chịu cảnh tù đày, hi sinh cho độc lập, tự do của đất nước. * Tích hợp: Giá trị của các phương tiện và biện pháp tu từ trong việc biểu đạt nội dung. * Trọng tâm: Lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng của người chiến sĩ cách mạng trong cảnh giam cầm. II- Chuẩn bị: 1. Thầy: Máy chiếu, ảnh Tố Hữu. 2. Trò: Đọc văn bản, trả lời câu hỏi đọc hiểu nội dung. Tìm hiểu vài nét về nhà thơ Tố Hữu; sưu tầm một số bài thơ khác của ông. III- Tiến trình lên lớp. 1-Hoạt động kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng bài thơ Quê hương của Tế Hanh? ? Đây là bài thơ tả cảnh hay tả tình? Vì sao? Nội dung nổi bật của bài thơ là gì? - HS trả lời, nhận xét bổ sung. - GV nhận xét, cho điểm 2- Hoạt động dạy bài mới. HĐ:Đọc- hiểu chú thích: Hoạt động của thầy và trò Hoạt động của HS Nội dung * Giới thiệu bài: I- Đọc- hiểu chú thích: Trong khi nhiều nhà Thơ mới đang thở than - Nghe và liên hệ vào bài sướt mướt với tình yêu tuyệt vọng, nỗi sầu cô đơn, chán ghét, tách biệt với cuộc sống thì Tố Hữu đã tìm thấy cho mình lý tưởng cao đẹp của cuộc đời: “ Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ. Mặt trời chân lý chói qua tim Hồn tôi là một vườn hoa lá Rất đậm hương và rộn tiếng chim” Những bước đi không mệt mỏi trên con đường chông gai nhưng đầy hạnh phúc bồi đắp cho tâm hồn chàng thanh niên trẻ tuổi một men say nồng nàn của cuộc sống.. Người thanh niên 19 tuổi, say mê lý tưởng ấy, trong một lần bị bắt giam đã bộc lộ lòng mình khi nghe tiếng chim tu hú… Chúng ta Nghe HD cùng khám phá tâm trạng của người thanh niên - Đọc 1- Đọc. trong bài thơ: Khi con tu hú. - Nhận xét bạn đọc. GV hướng dẫn đọc: Đọc đúng nhịp thơ lục bát, - Trả lời cá nhân. chú ý nhấn giọng ở các từ: muốn đạp, chết uất, cứ - Nghe và tự ghi bài kêu…Toàn bài đọc với giọng da diết… ? Nêu những hiểu biết của em về nhà thơ? 2- Chú thích: a- Tác giả: - Tố Hữu (1920- 2002), là nhà thơ xứ Huế. GV nhấn mạnh: Thơ Tố Hữu thường ngọt ngào, trữ tình, gần gũi với giai điệu của những bài dân ca nên dễ đi vào lòng người : Không ở đâu ta yêu quý nhất… - Trả lời cá nhân Mình về mình có nhớ ta…. - Nhận xét, bổ sung Nỗi niềm chi rứa Huế ơi… - Tự ghi bài Anh dắt em vào cõi Bác xưa… ? Tác phẩm sáng tác trong hoàn cảnh nào? ? Bài thơ thuộc thể thơ gì? Nhận xét về thể thơ này? GV: Thể lục bát là thể thơ quen thuộc, sở trường của Tố Hữu. Nó nhịp nhàng, uyển chuyển, giàu âm hưởng, có khả năng truyền tải cảm xúc trữ tình. ? Bài thơ có thể chia thành mấy phần? Nêu nội dung của từng phần? Chốt: Gồm hai phần: - Giải thích nhan đề. - 6 câu đầu: niềm yêu cuộc sống qua cảnh mùa hè… Nghe . - 4 câu tiếp: tâm trạng ngột ngạt bức bối, khao khát hành động. ? Em hiểu thế nào là nhan đề của bài thơ? Chốt - Vế phụ của một câu trọn ý (câu 1). - Gợi mở cảm xúc cho toàn bộ bài thơ: Đối với người tù, sự liên hệ với cuộc sống bên ngoài chỉ qua những âm thanh, tiếng chim ấy là tín hiệu của mùa hè rực rỡ, của sự sống tưng bừng ở bên ngoài, của trời cao tự do, lồng lộng. - Viết cá nhân Vì vậy, tiếng chim đã tác động mạnh mẽ đến tâm - Đọc hồn người tù. Nghe tiếng chim tu hú, tâm trạng nhà thơ đã có những phút xao động đặc biệt. Quan sát trên máy. ? Với lớp chọn: Hãy viết một câu văn có 4 chữ đầu là Khi con tu hú để tóm tắt nội dung của bài thơ? VD: Khi con tu hú gọi bầy là khi mùa hè đến, người tù cách mạng (nhân vật trừ tình) càng cảm thấy ngột ngạt trong phòng giam chật chội, càng thèm khát cháy bỏng cuộc sống tự do tưng bừng ở bên ngoài. Hoạt động : Đọc- hiểu văn bản HS đọc sáu câu Đơn vị kiến thức, kĩ năng 1: Bức tranh thiên đầu. nhiên mùa hè: - chiếu 6 câu đầu - Trả lời cá nhân ? Mùa hè đến với những dấu hiệu nào? Hãy tả lại - Nhận xét, bổ sung cảnh này bằng vài câu? - Tự ghi bài. ( Sự sống dường như đang vận động bên trong mọi cảnh vật) ? Bức tranh mùa hè được gợi thức bởi âm thanh - Nhận xét nào? ? Một sự sống ntn được gợi lên từ những âm -Nghe thanh ấy? (cuộc sống rộn rã, tưng bừng) - Sự nghiệp sáng tác của ông khá đồ sộ và được xem là lá cờ đầu của thơ ca CM Việt Nam hơn nửa TK XX. b- Tác phẩm: Sáng tác năm 1939, khi ông bị giam ở nhà lao Thừa Phủ. c. Bố cục 1- Bức tranh thiên nhiên mùa hè: - Âm thanh : + Tiếng chim tu hú. + Tiếng ve sầu. - Không gian: + Sân nắng đào(vàng). + Trời xanh rộng cao - Cảnh vật: + Lúa chiêm đươngchín. GV: So sánh với âm thanh tiếng tu hú trong thơ BằngViệt - Trả lời cá nhân ? Tác giả chú ý miêu tả những chi tiết sự vật - Nhận xét, bổ sung. nào? Nhận xét gì về phạm vi miêu tả của tác giả? (p.vi rộng, p. vi hẹp) ? Nhận xét cách dùng từ của tác giả ? Tác dụng? ( Sự sống dường như đang vận động bên trong mọi cảnh vật) ? Em nhận xét gì về bức tranh TN được vẽ ra - Trả lời cá nhân trong 6 dòng thơ? - Nhận xét, tự rút ra kl. ? Bức tranh TN tươi đẹp ấy là kết quả của quan sát - trả lời cá nhân thực tế hay tưởng tượng? Vì sao? - Nhận xét, bổ sung ? Qua đó, em hiểu tình cảm của tác giả ntn đối với thiên nhiên, với cuộc đời? Nghe liên hệ vào bài GV bình: Chính niềm khao khát tự do mãnh liệt, chính sức sống tuổi trẻ và hồn thơ lãng mạn- tâm hồn tinh tế nhạy cảm và một trí tưởng tượng vô cùng phong phú, giúp nhà thơ vẽ được bức tranh mùa hè đẹp đến vậy từ tiếng chim tu hú khơi nguồn đó. Tác giả đang say mê lí tưởng, say mê yêu đời, hoạt động CM với niềm vui phơi phới của người cộng sản tuổi 18 thì bị bắt giam. Vì vậy, tác giả luôn mở hồn mình, cùng với mọi giác quan để lắng nghe âm thanh của cuộc sống: Cô đơn thay là cảnh thân tù Tai mở rộng và lòng sôi rạo rực Tôi lắng nghe tiếng đời lăn náo nức Ở ngoài kia vui sướng biết bao nhiêu. (Tâm tư trong tù- Tố Hữu) Đơn vị kiến thức, kĩ năng 2: Tâm trạng người tù - chiếu 4 câu cuối - Hs đọc 4 câu cuối. ? Những từ ngữ nào diễn tả trực tiếp tâm trạng - Tìm của người tù? - Những từ cảm thán có tác dụng như thế nào? - Nhịp thơ có điểm gì khác thường, sự khác thường ấy biểu hiện điêù gì? - Trả lời cá nhân ? Đoạn thơ diễn tả tâm trạng gì của người tù? - Nhận xét, bổ sung ( Cho thấy p/c thơ TH không màu mè, kiểu cách - Tự ghi bài mà như lời ăn, tiếng nói hàng ngày của người dân Việt) GV giảng bình: - Cảnh mùa hè đầy sức sống đã tác động mạnh mẽ vào tâm hồn thi sĩ. Cây cối đang phát triển theo quy luật của nó, sự vật đang tự do - Nghe và liên hệ vào bài bay lượn trên bầu trời, thế mà riêng tác giả bị giam hãm, tù đầy. BTTN mùa hè bên ngoài đối lập với cảnh tù ngục ngột ngạt trong nhà lao. Vì vậy, càng say mê tưởng tượng cuộc sống bên ngoài, càng khao khát cuộc sống tự do, người chiến sĩ càng căm uất khi cứ bị giam hãm trong tù. Niềm khao khát cùng với sự phẫn uất ấy đã trở thành sự thôi + Trái cây ngọt dần. + Bắp rây vàng hạt. -> Tính từ, động từ + điệp. => Bức tranh thiên nhiên mùa hè tràn trề nhựa sống, đầy hương vị, rực rỡ sắc màu, rộn rã âm thanh. Đó là 1 mùa hè tươi đẹp, mùa hè tự do, chỉ là cảnh hiện lên trong tưởng tượng nhưng rất sống động tự nhiên, chứng tỏ tác giả là người yêu thiên nhiên, có niềm gắn bó thiế tha với với cuộc đời, iềm khao khát tự do mãnh liệt. 2- Tâm trạng của người tù. Ta nghe hè dậy bên lòng Mà chân muốn đạp tan phòng, hèôi! Ngột làm sao, chết uất thôi Con chim tu hú ngoài trời cứ kêu! -> ĐT mạnh, từ cảm thán, câu cảm thán, nhịp bất thường (6/2, 3/3). => Tâm trạng của chủ thể trữ tình được bộc lộ trực tiếp. Đó là mộttâm trạng u uất, ngột ngạt, bức bối, đầy đau khổ, khao khát cuộc sống tự do cháy bỏng. thúc ở bên trong khiến anh chỉ muốn đạp tan phòng giam, đập toang cánh cửa nhà tù. Đã thế tiếng chim tu hú cứ kêu, cứ dội mãi vào nhà tù như thôi thúc, giục giã làm cho cảm giác bức bối càng tăng thêm... - Đó là tâm trạng chung của nhà CM: PBC-> PCT> Bác Hồ: - Xót mình giam hãm trong tù ngục Chưa được xông pha giữa trận tiền. - Trên đời ngàn vạn điều cay đắng Cay đắng chi bằng mất tự do. - Trong nỗi uất hận của Tố Hữu có chứa tinh thần phản kháng và niềm khao khát ra ngoài hoạt động CM- ý thức ấy luôn thường trực-> Tháng 3. 1942 tác giả vượt ngục để trở lại hoạt động CM. Hoạt động Tổng kết: ? Tâm trạng người tù khi nghe âm thanh tiếng chim tu hú ở đâu và cuối bài thơ có khác nhau - trả lời cá nhân không? Hãy chỉ rõ? - Nhận xét, bổ sung. ? Mở đầu và kết thúc bài thơ đều có tiếng tu hú .kêu. Nhưng tâm trạng của người tù khi nghe tiếng tu hú ở đầu và cuối bài thơ rất khác nhau. Vì sao? Chốt Tiếng chim tu hú kêu: cả hai câu đều giống - Quan sát và tự ghi bài như tiếng gọi tha thiết của tự do, của thế giới sự sống đầy quyến rũ đối với nhân vật trữ tình- người tù CM trẻ tuổi. Nhưng: - Câu 1: Gợi ra cảnh tượng trời đất bao la, tưng bừng sự sống lúc vào hè. - Câu cuối: Tiếng chim cứ kêu, cứ gọi bầy, giục giã, gọi mời cuộc sống tự do khi nhân vật trữ tình đang chua xót vì mất tự do-> càng làm cho người tù đau khổ thấm thía hơn. GV nhấn: Đây là cách kết cấu đầu cuối tương Nghe ứng-> Tạo hiệu quả NT cao, gây ám ảnh, day dứt trong lòng người đọc. - Trả lời cá nhân ? Nêu những nét đặc sắc NT của bài thơ? - Nhận xét, bổ sung ? Tâm trạng của tác giả thể hiện trong bài thơ là - Tự ghi bài tâm trạng ntn? - Chốt trên máy * Đ1: Tâm trạng hòa hợp với sự sống mùa hè, niềm say mê cuộc sống. * Đ2: Cảm xúc, tâm trạng u uất, nôn nóng, khắc khoải… III. Tổng kết: 1/ Nghệ thuật: - Thể thơ lục bát mềm mại, uyển chuyển, linh hoạt. - Bài thơ liền mạch, giọng điệu tự nhiên, cảm xúc nhất quán, khi tươi sáng khoáng đạt, khi dằn vặt u uất, rát phù hợp với cảm xúc thơ. 2/ Nội dung: Bài thơ thể hiện sâu sắc lòng yêu cuộc sống và niềm khao khát tự do cháy bỏng - Hs đọc ghi nhớ. (SGK của người chiến sĩ CM trong /20) cảnh tù đầy. Viết đoạn văn trình bày cảm nhận về 6 câu thơ đầu. 3. Hoạt động Luyện tập, củng cố: IV/ Luyện tập: - Cho HS nghe đọc diễn cảm - Nghe -Lớp nền: Yêu cầu HS viết đoạn văn tả cảnh mùa hè ở làng quê mình. - Lớp chọn: Viết đoạn văn cảm nhận về tâm hồn của người tù cách HS viết đoạn văn mạng đọc. - GV nhận xét.GV khái quát nội dung bài. Nhận xét