Tài liệu Giáo án ngữ văn 11 trọn bộ

Ngµy d¹y: TiÕt: 1 Vµo phñ chóa TrÞnh (Trích Thượng kinh kí sự) -Lª H÷u Tr¸cHo¹t ®éng cña Gv& HS Yªu cÇu cÇn ®¹t I) TiÓu dÉn 1) T¸c gi¶ Lª H÷u Tr¸c -HiÖu H¶i Thîng L·n ¤ng , xuÊt th©n trong mét (?) Nh÷ng hiÓu biÕt cña anh (chÞ) vÒ gia ®×nh cã truyÒn thèng häc hµnh,®ç ®¹t lµm quan. t¸c gi¶ Lª H÷u Tr¸c vµ t¸c phÈm “Thîng kinh kÝ sù”? -Ch÷a bÖnh giái ,so¹n s¸ch ,më trêng truyÒn b¸ y -HS dùa vµo SGK tr×nh bµy ý chÝnh. häc -GV tæng hîp: -T¸c phÈm næi tiÕng “H¶i Thîng y t«ng t©m lÜnh” 2) T¸c phÈm“Thîng kinh kÝ sù -QuyÓn cuèi cïng trong bé “ H¶i Thîng y t«ng t©m lÜnh” -TËp kÝ sù b»ng ch÷ H¸n ,hoµn thµnh n¨m 1783 ,ghi chÐp nh÷nh ®iÒu m¾t thÊy tai nghe II) §äc - hiÓu v¨n b¶n Hoạt động 2: 1. Đọc, tóm tắt văn bản * Tãm t¾t theo s¬ ®å: Hướng dẫn HS đọc Th¸nh chØ-> Vµo cung -> NhiÒu lÇn cöa -> Vên Yªu cÇu HS tãm t¾t ®o¹n trÝch c©y ,hµnh lang -> HËu m· qu©n tóc trùc-> Cöa theo s¬ ®å. lín ,®¹i ®êng ,quyÒn bæng ->g¸c tÝa ,phßng trµ ->HËu m· qu©n tóc trùc -> Qua mÊy lÇn tríng gÊm -> HËu cung ->B¾t m¹ch kª d¬n -> VÒ n¬i trä. 2. Hiểu văn bản: 1) Quang c¶nh –cung c¸ch sinh ho¹t cu¶ phñ Ho¹t ®éng 3 chóa ( Híng dÉn hs t×m hiÓu v¨n b¶n ) -GV yªu cÇu HS ®äc ®o¹n trÝch theo * Chi tiÕt quang c¶nh: + RÊt nhiÒu lÇn cöa , n¨m s¸u lÇn tríng gÊm. lùa chän cña GV + Lèi ®i quanh co, qua nhiÒu d·y hµnh lang (?) Theo ch©n t¸c gi¶ vµo phñ, h·y + Canh gi÷ nghiªm nhÆt (lÝnh g¸c , thÎ tr×nh ) t¸i hiÖn l¹i quang c¶nh cña phñ + C¶nh trÝ kh¸c l¹ (c©y cèi um tïm, chim kªu rÝu chóa? rÝt, danh hoa ®ua th¾m …) -Hs t×m nh÷ng chi tiÕt vÒ quang + Trong phñ lµ nh÷ng ®¹i ®ång ,quyÒn bæng g¸c c¶nh phñ chóa. tÝa ,kiÖu son ,m©m vµng chÐn b¹c) + Néi cung thÕ tö cã sËp vµng ,ghÕ rång ,nÖm gÊm ,mµn lµ… -Gv nhËn xÐt ,tæng hîp. - NhËn xÐt ,®¸nh gi¸ vÒ quang c¶nh: -> Lµ chèn th©m nghiªm ,kÝn cæng ,cao têng -> Chèn xa hoa ,tr¸ng lÖ ,léng lÉy kh«ng ®au s¸nh b»ng -> Cuéc sèng hëng l¹c(cung tÇn mÜ n÷ ,cña ngon vËt l¹) -> Kh«ng khÝ ngét ng¹t ,tï ®äng( chØ cã h¬i ngêi ,phÊn s¸p ,h¬ng hoa) * Cung c¸ch sinh ho¹t: (?) Qua nh÷ng chi tiÕt trªn,anh (chÞ ) + vµo phñ ph¶i cã th¸nh chØ ,cã lÝnh ch¹y thÐt ®êng cã nhËn xÐt g× vÒ quang c¶nh cña + trong phñ cã mét guång m¸y phôc vô ®«ng phñ chóa? ®¶o; ng¬× truyÒn b¸o rén rµng ,ngêi cã viÖc quan -Hs nhËn xÐt ,®Ênh gi¸ . ®i l¹i nh m¾c cöi - Gv tæng hîp + lêi lÏ nh¾c ®Õn chóa vµ thÕ tö ph¶i cung kÝnh lÔ 1 Ho¹t ®éng 1 ( Híng dÉn hs t×m hiÓu tiÓu dÉn ) -GV nªu vÊn ®Ò: (?) LÇn ®Çu ®Æt ch©n vµo phñ Chóa ,t¸c gi¶ ®· nhËn xÐt : “cuéc sèng ë ®©y thùc kh¸c ngêi thêng” .anh (chÞ) cã nhËn th¸y ®iÒu ®ã qua cung c¸ch simh ho¹t n¬i phñ chóa? - Gv tæ chøc hs ph¸t hiÖn ra nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ cung c¸ch sinh ho¹t vµ nhËn xÐt vÒ nh÷ng chi tiÕt ®ã (?) Nhµ nghiªn cøu NguyÔn §¨ng Na cho r»ng : “kÝ chØ thùc sù xuÊt hiÖn khi ngêi cÇm bót trùc diÖn tr×nh bµy ®èi tîng ®îc ph¶n ¸nh b»ng c¶m quan cña chÝnh m×nh”.XÐt ë ph¬ng diÖn nµy TKKS ®· thùc sù ®îc coi lµ mét t¸c phÈm kÝ sù cha ? H·y ph©n tÝch th¸i ®é cña t¸c gi¶ ? -HS th¶o luËn ,trao ®æi ,®¹i diÖn tr×nh bµy . - GV gîi më : (?) Th¸i ®é cña t¸c gi¶ tríc quang c¶nh phñ chóa ? (?) Th¸i ®é khi b¾t m¹ch kª ®¬n ? (?) Nh÷ng b¨n kho¨n gi÷a viªc ë vµ ®i ë ®o¹n cuèi nãi lªn ®iÒu g×? - Hs th¶o luËn ,trao ®æi ,cö ®¹i diÖn tr×nh bµy. -Gv nhËn xÐt ,tæng hîp (?) Qua nh÷ng ph©n tÝch trªn , h·y ®¸nh gi¸ chung vÒ t¸c gi¶ ? -Hs suy nghÜ ,tr¶ lêi . -Gv nhËn xÐt ,tæng hîp: (?) Qua ®o¹n trÝch ,Anh (chÞ) cã nhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt viÕt kÝ sù cña t¸c gi¶ ?H·y ph©n tÝch nh÷ng nÐt ®Æc s¾c ®ã? - HS trao ®æi ,th¶o luËn ,®¹i diÖn tr×nh bµy . - GV tæng hîp : Ho¹t ®éng 4 (Cñng cè vµ luyÖn tËp) phÐp ngang hµng víi vua + chóa lu«n cã phi tÇn hÇu trùc …t¸c gi¶ kh«ng ®îc trùc tiÕp gÆp chóa … “ph¶i khóm nóm ®øng chê tõ xa” +ThÕ tö cã tíi 7-8 thÇy thuèc tóc trùc, cã ngêi hÇu cËn hai bªn…t¸c gi¶ ph¶i l¹y 4 l¹y - §¸nh gi¸ vÒ cung c¸ch sinh ho¹t: => ®ã lµ nh÷ng nghi lÔ khu«n phÐp…cho thÊy sù cao sang quyÒn quÝ ®Ðn tét cïng => lµ cuéc sèng xa hoa hëng l¹c ,sù léng hµnh cña phñ chóa => ®ã lµ c¸i uy thÕ nghiªng trêi l¸n lít c¶ cung vua 2) Th¸i ®é t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ - T©m tr¹ng khi ®èi diÖn víi c¶nh sèng n¬i phñ chóa + C¸ch miªu t¶ ghi chÐp cô thÓ -> tù ph¬i bµy sù xa hoa ,quyÒn thÕ + C¸ch quan s¸t , nh÷ng lêi nhËn xÐt ,nh÷ng lêi b×nh luËn : “ C¶nh giµu sang cña vua chóa kh¸c h¼n víi ngêi b×nh thêng”… “ lÇn ®Çu tiªn míi biÕt caÝ phong vÞ cña nhµ ®¹i gia” + Tá ra thê ¬ döng dng víi c¶nh giµu sang n¬i phñ chóa. Kh«ng ®ång t×nh víi cuéc sèng qu¸ no ®ñ ,tiÖn nghi mµ thiÕu sinh khÝ .Lêi v¨n pha chót ch©m biÕm mØa mai . - T©m tr¹ng khi kª ®¬n b¾t m¹ch cho thÕ tö + LËp luËn vµ lý gi¶i c¨n bÖnh cña thÕ tö lµ do ë chèn mµn the tríng gÊm,¨n qu¸ no ,mÆc qu¸ Êm, t¹ng phñ míi yÕu ®i. §ã lµ c¨n bÖnh cã nguån gèc tõ sù xa hoa ,no ®ñ hëng l¹c, cho nªn c¸ch ch÷a kh«ng ph¶i lµ c«ng ph¹t gièng nh c¸c vÞ l¬ng y kh¸c. +HiÓu râ c¨n bÖnh cña thÕ tö ,cã kh¶ n¨ng ch÷a khái nhng l¹i sî bÞ danh lîi rµng buéc,ph¶i ch÷a bÖnh cÇm chõng ,cho thuèc v« thëng v« ph¹t Sî lµm tr¸i y ®øc ,phô lßng cha «ng nªn ®µnh g¹t së thÝch c¸ nh©n ®Ó lµm trßn tr¸ch nhiÖm vµ l¬ng t©m cña ngêi thÇy thuèc. D¸m nãi th¼ng ,ch÷a thËt . Kiªn quyÕt b¶o vÖ chÝnh kiÕn ®Õn cïng. => §ã lµ ngêi thµy thuèc giái ,giµu kinh nghiÖm ,cã l¬ng t©m ,cã y ®øc, => Mét nh©n c¸ch cao ®Ñp ,khinh thêng lîi danh,quyÒn quÝ, quan ®iÓm sèng thanh ®¹m ,trong s¹ch. 3) Bót ph¸p kÝ sù ®Æc s¾c cña t¸c phÈm + Kh¶ n¨ng quan s¸t tØ mØ ,ghi chÐp trung thùc ,t¶ c¶nh sinh ®éng + Lèi kÓ khÐo lÐo ,l«i cuèn b»ng nh÷ng sù viÖc chi tiÕt ®Æc s¾c . + Cã sù ®an xen víi t¸c phÈm thi ca lµm t¨ng chÊt tr÷ t×nh cña t¸c phÈm . III) Tæng kÕt chung - Ph¶n ¸nh cuéc sèng xa hoa ,hëng l¹c ,sù lÊn lít cung vua cña phñ chóa –mÇm mèng dÉn ®Õn c¨n bÖnh thèi n¸t trÇm kha cña XH phong kiÕn ViÖt Nam cuèi thÕ kØ XVIII 2 (?) Qua ®o¹n trÝch em cã suy nghÜ g× - Béc lé c¸i t«i c¸ nh©n cña Lª H÷u Tr¸c : mét vÒ bøc tranh hiÖn thùc cña x· héi nhµ nho,mét nhµ th¬ ,mét danh y cã b¶n lÜnh khÝ phong kiÕn ®¬ng thêi ? Tõ ®ã h·y ph¸ch ,coi thêng danh lîi. nhËn xÐt vÒ th¸i ®é cña t¸c gi¶ tríc hiÖn thùc ®ã ? -HS suy nghÜ ,ph¸t biÓu c¶m xóc cña c¸ nh©n. TiÕt 2: Tõ ng«n ng÷ chung ®Õn lêi nãi c¸ nh©n. ho¹t ®éng cña GV vµ HS Ho¹t ®éng 1. HS ®äc phÇn I SGK vµ tr¶ lêi c©i hái. Yªu cÇu cÇn ®¹t. I. Ng«n ng÷ - tµi s¶n chung cña x· héi. - Ng«n ng÷ lµ tµi s¶n chung cña mét d©n téc, mét céng ®ång x· héi dïng ®Ó giao - Ng«n ng÷ cã vai trß nh thÕ nµo trong tiÕp: biÓu hiÖn, lÜnh héi. cuéc sèng x· héi? - Mçi c¸ nh©n ph¶i tÝch lòy vµ biÕt sö dông ng«n ng÷ chung cña céng ®ång x· héi. 1.TÝnh chung cña ng«n ng÷. - Bao gåm: + C¸c ©m ( Nguyªn ©m, phô ©m ) + C¸c thanh ( HuyÒn, s¾c, nÆng, hái, ng·, - §Æc ®iÓm cÊu t¹o ng«n ng÷ ? ngang). + C¸c tiÕng (©m tiÕt ). + C¸c ng÷ cè ®Þnh (thµnh ng÷, qu¸n ng÷) 2. Qui t¾c chung, ph¬ng thøc chung. - Qui t¾c cÊu t¹o c¸c kiÓu c©u: C©u ®¬n, c©u ghÐp, c©u phøc. - Ph¬ng thøc chuyÓn nghÜa tõ: Tõ nghÜa gèc sang nghÜa bãng. TÊt c¶ ®îc h×nh thµnh dÇn trong lÞch sö ph¸t triÓn cña ng«n ng÷ vµ cÇn ®îc mçi c¸ nh©n tiÕp nhËn vµ tu©n theo. Ho¹t ®éng 2. HS ®äc phÇn II vµ tr¶ lêi c©u hái. - Lêi nãi - ng«n ng÷ cã mang dÊu Ên c¸ nh©n kh«ng? T¹i sao? Ho¹t ®éng nhãm. GV tæ chøc mét trß ch¬i gióp HS nhËn diÖn tªn b¹n m×nh qua giäng nãi. - Chia lµm 4 ®éi ch¬i. Mçi ®éi cö mét b¹n nãi mét c©u bÊt kú. C¸c ®éi cßn l¹i nh¾m m¾t nghe vµ ®o¸n ngêi nãi lµ ai? C¸c nhãm tr×nh chiÕu giÊy trong vµ ph©n tÝch: - T×m mét vÝ dô ( c©u th¬, c©u v¨n ) mµ theo ®éi em cho lµ mang phong c¸ch c¸ nh©n t¸c gi¶, cã tÝnh s¸ng t¹o ®éc ®¸o trong viÖc sö dông tõ ng÷? - HS ®äc phÇn ghi nhí SGK. II. Lêi nãi - s¶n phÈm riªng cña c¸ nh©n. - Giäng nãi c¸ nh©n: Mçi ngêi mét vÎ riªng kh«ng ai gièng ai. - Vèn tõ ng÷ c¸ nh©n: Mçi c¸ nh©n a chuéng vµ quen dïng mét nh÷ng tõ ng÷ nhÊt ®Þnh - phô thuéc vµo løa tuæi, vèn sèng, c¸ tÝnh, nghÒ nghiÖp, tr×nh ®é, m«i trêng ®Þa ph¬ng … - Sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o khi sö dông tõ ng÷ quen thuéc: Mçi c¸ nh©n cã sù chuyÓn ®æi, s¸ng t¹o trong nghÜa tõ, trong sù kÕt hîp tõ ng÷… - ViÖc t¹o ra nh÷ng tõ míi. - ViÖc vËn dông linh ho¹t s¸ng t¹o qui t¾c chung, ph¬ng thøc chung. Phong c¸ch ng«n ng÷ c¸ nh©n. III. Ghi nhí. 3 - SGK Ho¹t ®éng 3. III. LuyÖn tËp. GV ®Þnh híng HS lµm bµi tËp. Bµi tËp 1 Trao ®æi cÆp. Gäi tr×nh bµy . ChÊm ®iÓm. - Tõ " Th«i " dïng víi nghÜa míi: ChÊm døt, kÕt thóc cuéc ®êi - ®· mÊt - ®· chÕt. - C¸ch nãi gi¶m - nãi tr¸nh - lêi nãi c¸ nh©n NguyÔn KhuyÕn. Bµi tËp 2. - §¶o trËt tù tõ: VÞ ng÷ ®øng tríc chñ ng÷, danh tõ trung t©m tríc danh tõ chØ lo¹i. - T¹o ©m hëng m¹nh vµ t« ®Ëm h×nh tîng th¬ - c¸ tÝnh nhµ th¬ Hå Xu©n H¬ng. Ngµy gi¶ng: 03/09/2008 TiÕt 5: Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Tù t×nh ( Bµi II ). Hå Xu©n H¬ng . Yªu cÇu cÇn ®¹t. Ho¹t ®éng 1. I. §äc hiÓu tiÓu dÉn. GV gäi HS ®äc tiÓu dÉn vµ tr¶ lêi c©u hái. - Cuéc ®êi. - Sù nghiÖp s¸ng t¸c. - PhÇn tiÓu dÉn tr×nh bµy nh÷ng néi dung chÝnh nµo? Ho¹t ®éng 2. II. §äc hiÓu v¨n b¶n. GV híng dÉn HS c¸ch ®äc v¨n b¶n. 1. §äc. Gäi HS ®äc vµ nhËn xÐt. GV ®äc 2. ThÓ lo¹i. l¹i. 3. T×m hiÓu néi dung vµ nghÖ thuËt. Ho¹t ®éng 3. 3.1. Hai c©u ®Ò. Bµi th¬ ®îc lµm theo thÓ th¬ nµo? T×m nh÷ng tõ chØ kh«ng gian, thêi §ªm khuya v¨ng v¼ng trèng canh dån, gian vµ t©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ Tr¬ c¸i hång nhan víi níc non. t×nh trong 2 c©u th¬ ®Çu? NhËn xÐt c¸ch dïng tõ vµ ng¾t nhÞp c©u th¬  H×nh ¶nh mét con ngêi c« ®¬n ngåi mét 2? m×nh trong ®ªm khuya, céng vµo ®ã lµ tiÕng trèng canh b¸o hiÖu sù tr«i ch¶y cña thêi gian. C¸i hång nhan ≠ kiÕp hång nhan ≠  C¸ch dïng tõ: Cô thÓ hãa, ®å vËt hãa, rÎ phËn hång nhan. róng hãa cuéc ®êi cña chÝnh m×nh. Tr¬/c¸i hång nhan/víi níc non.  C©u th¬ ng¾t lµm 3 nh mét sù ch× chiÕt, bÏ bµng, buån bùc. C¸i hång nhan Êy kh«ng ®îc qu©n tö yªu th¬ng mµ l¹i v« duyªn, v« nghÜa, tr¬ l× ra víi níc non. 4 Hai c©u th¬ t¹c vµo kh«ng gian, thêi gian h×nh tîng mét ngêi ®µn bµ trÇm uÊt, ®ang ®èi diÖn víi chÝnh m×nh. Nhãm 2. T©m tr¹ng cña nh©n vËt tr÷ 3.2. Hai c©u thùc. t×nh trong hai c©u 3+4? T×m nh÷ng ChÐn rîu h¬ng ®a say l¹i tØnh, tõ ng÷ biÓu c¶m vµ gi¸ trÞ nghÖ VÇng tr¨ng bãng xÕ khuyÕt cha trßn. thuËt cã trong 2 c©u th¬ ®ã? - Uèng rîu mong gi¶i sÇu nhng kh«ng ®îc, Say l¹i tØnh. tØnh cµng buån h¬n. - VÇng tr¨ng - xÕ - khuyÕt - cha - H×nh ¶nh ngêi phô n÷ uèng rîu mét m×nh trßn: YÕu tè vi lîng  ch¼ng bao gi÷a ®ªm tr¨ng, ®em chÝnh c¸i hång nhan cña giê viªn m·n . m×nh ra lµm thøc nhÊm, ®Ó råi s÷ng sê ph¸t hiÖn ra r»ng trong cuéc ®êi m×nh kh«ng cã c¸i g× lµ viªn m·n c¶, ®Òu dang dë, muén mµng. Ch¹nh nhí KiÒu: - Hai c©u ®èi thanh nghÞch ý: Ngêi say l¹i tØnh Khi tØnh rîu lóc tµn canh, >< tr¨ng khuyÕt vÉn khuyÕt  tøc, bëi con GiËt m×nh, m×nh l¹i th¬ng m×nh xãt xa. ngêi muèn thay ®æi mµ hoµn c¶nh cø ú ra  v« cïng c« ®¬n, buån vµ tuyÖt väng. H×nh tîng thiªn nhiªn trong hai c©u th¬ 5+6 gãp phÇn diÔn t¶ t©m tr¹ng 3.3. Hai c©u luËn. Xiªn ngang mÆt ®Êt rªu tõng ®¸m vµ th¸i ®é cña nh©n vËt tr÷ t×nh tríc §©m to¹c ch©n m©y ®¸ mÊy hßn. sè phËn nh thÕ nµo? - §éng tõ m¹nh: Xiªn ngang, ®©m to¹c-> T¶ c¶nh thiªn nhiªn k× l¹ phi thêng, ®Çy søc sèng: Muèn ph¸ ph¸ch, tung hoµnh - c¸ tÝnh Hå Xu©n H¬ng: M¹nh mÏ, quyÕt liÖt, t×m mäi c¸ch vît lªn sè phËn. - PhÐp ®¶o ng÷ vµ nghÖ thuËt ®èi: Sù phÉn uÊt cña th©n phËn rªu ®¸, còng lµ sù phÉn uÊt, ph¶n kh¸ng cña t©m tr¹ng nh©n vËt tr÷ t×nh. Hai c©u kÕt nãi lªn t©m sù g× cña t¸c gi¶? NghÖ thuËt t¨ng tiÕn ë c©u 3.4. Hai c©u kÕt. Ng¸n nçi xu©n ®i, xu©n l¹i l¹i, th¬ cuèi cã ý nghÜa nh thÕ nµo? M¶nh t×nh san sÎ tÝ con con. Gi¶i thÝch nghÜa cña hai "xu©n" vµ Hai c©u kÕt khÐp l¹i lêi tù t×nh. hai tõ "l¹i" trong c©u th¬ ? Nçi ®au vÒ th©n phËn lÏ män, ng¸n ngÈm vÒ + Xu©n ®i: Tuæi xu©n ( t¸c gi¶ ) tuæi xu©n qua ®i kh«ng trë l¹i, nhng mïa xu©n + Xu©n l¹i:Mïa xu©n ( ®Êt trêi ) cña ®Êt trêi vÉn cø tuÇn hoµn. + L¹i(1): Thªm lÇn n÷a. + L¹i(2): Trë l¹i.  Nçi ®au cña con ngêi l©m vµo c¶nh ph¶i chia sÎ c¸i kh«ng thÓ chia sÎ: M¶nh t×nh - san sÎ - tÝ - con con. B¶n chÊt cña t×nh yªu lµ kh«ng thÓ  C©u th¬ n¸t vôn ra, vËt v· ®Õn nhøc nhèi v× san sÎ ( ¨ng ghen). - Liªn hÖ: KÎ ®¾p ch¨n b«ng kÎ c¸i duyªn t×nh hÈm hiu, lËn ®Ën cña nhµ th¬. l¹nh lïng/ chÐm cha c¸i kiÕp lÊy Cµng g¾ng gîng v¬n lªn cµng r¬i vµo bi kÞch. chång chung/ n¨m th× mêi häa nªn ch¨ng chí/ mét th¸ng ®«i lÇn cã còng kh«ng/ ….. Ho¹t ®éng 4. HS ®äc ghi nhí SGK. Rót ra néi dung vµ nghÖ thuËt cña III. Ghi nhí. - SGK. bµi th¬. Ho¹t ®éng 5. 5 HD HS luện tập IV. Luyện tập: HS làm bài tập 1 tr 20 - Sự giống nhau: + Tác giả tự nói lên nỗi lòng mình với hai tâm trngj vừa buồn tủi, xót xa vừa phẫn uất trước duyên phận. + Tài năng sử dụng TV, đặc biệt là những từ làm định ngữ hoặc bổ ngữ: mõ thảm, chuông sầu, tiếng rền rĩ, duyên mõm mòm, già tom (Tự tình-bài I), xiên ngang, đâm toạc (Tự tình- bài II) + Nghệ thuật tu từ, đẩo ngữ. - Sự khác nhau: Ở Tự tình- bài I, yếu tố phản kháng, thách đố duyên phận mạnh mẽ hơn. Tự tình- bài I viết trước Tự tình-bài II. Tù t×nh ( Bµi I ) TiÕng gµ v¨ng v¼ng g¸y trªn bom, O¸n hËn tr«ng ra kh¾p mäi chßm. Mâ th¶m kh«ng khua mµ còng cèc, Chu«ng sÇu ch¼ng ®¸nh cí sao om? Tríc nghe nh÷ng tiÕng thªm rÇu rÜ, Sau giËn v× duyªn ®Ó mâm mßm. Tµi tö nh©n v¨n ai ®ã t¸? Th©n nµy ®©u ®· chÞu giµ tom! Tù t×nh (Bµi III) ChiÕc b¸ch buån vÒ phËn næi nªnh, Gi÷a dßng ngao ng¸n nçi lªnh ®ªnh. Lng khoang t×nh nghÜa dêng lai l¸ng, Nöa m¹n phong ba luèng bÖp bÒnh. CÇm l¸i mÆc ai l¨m ®ç bÕn, Dong lÌo th©y kÎ r¾p xu«i ghÒnh. Êy ai th¨m v¸n cam lßng vËy, Ng¸n nçi «m ®µn nh÷ng tÊp tªnh. Ngµy gi¶ng: TiÕt 6. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS C©u c¸ mïa thu (Thu ®iÕu). NguyÔn KhuyÕn Yªu cÇu cÇn ®¹t. Ho¹t ®éng 1. 1. §äc. - Híng dÉn HS ®äc v¨n b¶n vµ t×m hiÓu néi dung, nghÖ thuËt cña 2. XuÊt xø. bµi th¬. - N»m trong chïm ba bµi th¬ thu næi tiÕng cña NguyÔn KhuyÕn: Thu ®iÕu, Thu vÞnh, Thu Èm. - Em h·y giíi thiÖu ®«i nÐt vÒ 3. ThÓ lo¹i. chïm ba bµi th¬ thu cña NguyÔn - §©y lµ bµi th¬ N«m viÕt theo thÓ thÊt ng«n b¸t KhuyÕn? có §êng luËt. Ho¹t ®éng 2 Th¶o luËn nhãm. 4. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt. 6 4.1. C¶nh thu. Nhãm 1. §iÓm nh×m c¶nh thu cña t¸c gi¶ cã g× ®Æc s¾c? Tõ ®iÓm nh×n Êy nhµ th¬ ®· bao qu¸t c¶nh thu nh thÕ nµo? Nhãm 2. Nh÷ng tõ ng÷ h×nh ¶nh nµo gîi lªn ®îc nÐt riªng cña c¶nh s¾c mïa thu? H·y cho biÕt ®ã lµ c¶nh thu ë miÒn quª nµo? Nhãm 3. H·y nhËn xÐt vÒ kh«ng gian thu trong bµi th¬ qua c¸c chuyÓn ®éng, mµu s¾c, h×nh ¶nh, ©m thanh? Nhãm 4. Nhan ®Ò bµi th¬ cã liªn quan g× ®Õn néi dung cña bµi th¬ kh«ng? Kh«ng gian trong bµi th¬ gãp phÇn diÔn t¶ t©m tr¹ng nh thÕ nµo? - Em h·y cho biÕt c¸ch gieo vÇn trong bµi th¬ cã g× ®Æc biÖt? c¸ch gieo vÇn Êy cho ta c¶m nhËn vÒ c¶nh thu nh thÕ nµo? - §iÓm nh×n tõ trªn thuyÒn c©u -> nh×n ra mÆt ao nh×n lªn bÇu trêi -> nh×n tíi ngâ v¾ng -> trë vÒ víi ao thu. -> C¶nh thu ®îc ®ãn nhËn tõ gÇn -> cao xa -> gÇn. C¶nh s¾c thu theo nhiÒu híng thËt sinh ®éng. - Mang nÐt riªng cña c¶nh s¾c mïa thu cña lµng quª B¾c bé: Kh«ng khÝ dÞu nhÑ, thanh s¬ cña c¶nh vËt: + Mµu s¾c: Trong veo, sãng biÕc, xanh ng¾t + §êng nÐt, chuyÓn ®éng: H¬i gîn tÝ, khÏ ®a vÌo, m©y l¬ löng. -> H×nh ¶nh th¬ b×nh dÞ, th©n thuéc, kh«ng chØ thÓ hiÖn c¸i hån cña c¶nh thu mµ cßn thÓ hiÖn c¸i hån cña cuéc sèng ë n«ng th«n xa. "C¸i thó vÞ cña bµi Thu ®iÕu ë c¸c ®iÖu xanh, xanh ao, xanh bê, xanh sãng, xanh tróc, xanh trêi, xanh bÌo" ( Xu©n DiÖu ). - Kh«ng gian thu tÜnh lÆng, ph¶ng phÊt buån: + V¾ng teo + Trong veo C¸c h×nh ¶nh ®îc miªu t¶ + KhÏ ®a vÌo trong tr¹ng th¸i ngng + H¬i gîn tÝ. chuyÓn ®éng, hoÆc chuyÓn + M©y l¬ löng ®éng nhÑ, khÏ. - §Æc biÖt c©u th¬ cuèi t¹o ®îc mét tiÕng ®éng duy nhÊt: C¸ ®©u ®íp ®éng díi ch©n bÌo -> kh«ng ph¸ vì c¸i tÜnh lÆng, mµ ngîc l¹i nã cµng lµm t¨ng sù yªn ¾ng, tÜnh mÞch cña c¶nh vËt -> Thñ ph¸p lÊy ®éng nãi tÜnh. 4.2.T×nh thu. - Nãi chuyÖn c©u c¸ nhng thùc ra lµ ®Ó ®ãn nhËn c¶nh thu, trêi thu vµo câi lßng. + Mét t©m thÕ nhµn: Tùa gèi «m cÇn + Mét sù chê ®îi: L©u ch¼ng ®îc. + Mét c¸i chît tØnh m¬ hå: C¸ ®©u ®íp ®éng.. - Kh«ng gian thu tÜnh lÆng nh sù tÜnh lÆng trong t©m hån nhµ th¬, khiÕn ta c¶m nhËn vÒ mét nçi c« ®¬n, man m¸c buån, uÈn khóc trong câi lßng thi nh©n. -> NguyÔn khuyÕn cã mét t©m hån hån g¾n bã víi thiªn nhiªn ®Êt níc, mét tÊm lßng yªu níc thÇm kÝn mµ s©u s¾c. 4.3. §Æc s¾c nghÖ thuËt. - C¸ch gieo vÇn ®Æc biÖt: VÇn " eo "(tö vËn) khã lµm, ®îc t¸c gi¶ sö dông mét c¸ch thÇn t×nh, ®éc ®¸o, gãp phÇn diÔn t¶ mét kh«ng gian v¾ng lÆng, thu nhá dÇn, khÐp kÝn, phï hîp víi t©m tr¹ng ®Çy uÈn khóc cña nhµ th¬. - LÊy ®éng nãi tÜnh- nghÖ thuËt th¬ cæ ph¬ng 7 §«ng. Ho¹t ®éng 3 HS ®äc phÇn ghi nhí SGK III. Ghi nhí. - SGK. IV. Cñng cè. Ho¹t ®éng 4 Cñng cè bµi häc. - §äc diÔn c¶m bµi th¬. - §äc thuéc lßng bµi th¬. - Trao ®æi cÆp: Néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬? - VÒ néi dung: VÎ ®Ñp cña mïa thu lµng c¶nh ViÖt Nam. C¶nh thu ®Ñp nhng buån vµ tÜnh lÆng. Qua ®ã béc lé t×nh yªu thiªn nhiªn, yªu quª h¬ng ®Êt níc vµ t©m sù thêi thÕ cña t¸c gi¶. - VÒ nghÖ thuËt: ThÓ th¬ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt, c¸ch gieo vÇn kh«ng chØ lµ h×nh thøc ch¬i ch÷ mµ dïng ®Ó diÔn ®¹t néi dung. Tõ ng÷ vµ h×nh ¶nh th¬ vµ mang ®Ëm chÊt d©n téc. Ngày so¹n: 12/8/2007 Ngµy gi¶ng: 19/ 9/ 2007. TiÕt 7. ph©n tÝch ®Ò, lËp dµn ý bµi v¨n nghÞ luËn. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t. Ho¹t ®éng 1. I. Kh¶o s¸t c¸c d÷ liÖu trong bµi häc. Th¶o luËn nhãm:. - Chia 3 nhãm. - GV tæng kÕt vµ nhÊn m¹nh tÇm quan träng cña hai c«ng viÖc: Ph©n tÝch ®Ò vµ lËp dµn ý. - §Ò 1: Thuéc ®Ò cã ®Þnh híng cô thÓ ( ®Ò næi ) - §Ò 2 + ®Ò 3: Thuéc ®Ò më ( ®Ò ch×m) - ®ßi hái ngêi viÕt ph¶i tù t×m néi dung nghÞ luËn, tù ®Þnh híng ®Ó triÓn khai cho bµi viÕt. -> Lu ý: Theo xu híng ®æi míi c¸ch kiÓm tra, Nhãm 1. ®¸nh gi¸ hiÖn nay, nhiÒu ®Ò v¨n ®îc cÊu t¹o díi - §äc 3 ®Ò trong SGK phÇn I vµ d¹ng ®Ò më - HS chñ ®éng, s¸ng t¹o trong c¸ch cho biÕt: §Ò nµo cã ®Þnh híng cô häc vµ c¸ch viÕt. thÓ, ®Ò nµo ®ßi hái ngêi viÕt ph¶i tù x¸c ®Þnh híng triÓn khai? - §Ò1: ViÖc chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi VÊn ®Ò cÇn nghÞ luËn cña mçi ®Ò - §Ò2: T©m sù cña Hå Xu©n H¬ng trong bµi th¬ lµ g×? Tù t×nh. - §Ò 3: VÎ ®Ñp cña bµi th¬ C©u c¸ mïa thu ( Thu ®iÕu ) cña NguyÔn KhuyÕn 1.Ph©n tÝch ®Ò. - Yªu cÇu néi dung: C¶m nghÜ cña b¶n th©n vÒ t©m sù vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña Hå Xu©n H¬ng: C« ®¬n, bÏ bµng, ch¸n chêng, kh¸t väng sèng h¹nh phóc. - Yªu cÇu dÉn chøng: Tõ bµi th¬ vµ cuéc ®êi t¸c gi¶. - Yªu cÇu ph¬ng ph¸p: Sö dông thao t¸c lËp luËn Nhãm 2. ph©n tÝch, kÕt hîp víi nªu c¶m nghÜ. - Ph©n tÝch ®Ò vµ lËp dµn ý cho 2. LËp dµn ý. ®Ò 2: T©m sù cña Hå Xu©n H¬ng * Më bµi. 8 trong bµi Tù T×nh ( bµi II) Nhãm 3. - Ph©n tÝch ®Ò vµ lËp dµn ý cho ®Ò 1: Tõ ý kiÕn díi ®©y anh chÞ cã suy nghÜ g× vÒ viÖc "chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû míi"? " C¸i m¹nh cña con ngêi ViÖt Nam lµ sù th«ng minh vµ nh¹y bÐn víi c¸i míi…Nhng bªn c¹nh c¸i m¹nh ®ã vÉn tån t¹i kh«ng Ýt c¸i yÕu. Êy lµ nh÷ng lç hæng vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n do thiªn híng ch¹y theo nh÷ng m«n häc "thêi thîng", nhÊt lµ kh¶ n¨ng thùc hµnh vµ s¸ng t¹o bÞ h¹n chÕ do lèi häc chay, häc vÑt nÆng nÒ…" - Giíi thiÖu t¸c gi¶, t¸c phÈm. - Giíi thiÖu vÊn ®Ò nghÞ luËn: T©m sù cña Hå Xu©n H¬ng trong bµi th¬ Tù t×nh. * Th©n bµi. - C¶m nhËn chung vÒ t©m sù cña Hå Xu©n H¬ng trong bµi th¬: Nçi xãt xa, phÉn uÊt tríc duyªn phËn hÈm hiu. - TriÓn khai cô thÓ lµm râ luËn ®Ò. + Nçi c¬ ®¬n, bÏ bµng. + Nçi ®au buån, ch¸n chêng v× tuæi xu©n tr«i qua vµ h¹nh phóc cha trän vÑn. + bµy tá nçi uÊt øc, muèn ph¶n kh¸ng + Trë l¹i nçi xãt xa cho duyªn phËn hÈm hiu. *KÕt bµi. - Tæng hîp ý, ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña vÊn ®Ò. 1. Ph©n tÝch ®Ò. - Yªu cÇu néi dung: C¸i m¹nh vµ c¸i yÕu cña con ng¬× ViÖt Nam - ý chÝnh cña luËn ®Ò lµ c¸i yÕu: + Con ngêi ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm m¹nh: Th«ng minh nh¹y bÐn víi c¸i míi. + Con ngêi ViÖt Nam còng cã kh«ng Ýt c¸i yÕu: ThiÕu hôt vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n, kh¶ n¨ng thùc hµnh vµ s¸ng t¹o h¹n chÕ. + Ph¸t huy ®iÓm m¹nh, kh¾c phôc ®iÓm yÕu lµ thiÕt thùc chuÈn bÞ hµnh trang vµo thÕ kû XXI. - Yªu cÇu dÉn chøng: Tõ thùc tiÔn ®êi sèng, x· héi lµ chñ yÕu. - Yªu cÇu ph¬ng ph¸p: Sö dông thao t¸c lËp luËn, gi¶i thÝch, chøng minh. 1. LËp dµn ý. * Më bµi. - Giíi thiÖu vÊn ®Ò( Nh×n nhËn ®îc c¸i m¹nh c¸i yÕu cña con ngêi VN ®Ó bíc vµo thÕ kû XXI ). - TrÝch ®Ò. * Th©n bµi:TriÓn khai vÊn ®Ò. - C¸i m¹nh: Th«ng minh vµ nh¹y bÐn víi c¸i míi. ( DÉn chøng minh häa lµm s¸ng râ vÊn ®Ò ) - C¸i yÕu: + Lç hæng vÒ kiÕn thøc c¬ b¶n. + Kh¶ n¨ng thùc hµnh, s¸ng t¹o bÞ h¹n chÕ -> ¶nh hëng ®Õn c«ng viÖc, häc tËp vµ n¨ng lùc lµm viÖc. - Mçi chóng ta cÇn ph¸t huy ®iÓm m¹nh vµ kh¾c phôc ®iÓm yÕu, tù trang bÞ nh÷ng kiÕn thøc tèt nhÊt ®Ó chuÈn bÞ hµnh trang bíc vµo thÕ kØ XXI. * KÕt luËn. - §¸nh gi¸ ý nghÜa cña vÊn ®Ò. - Rót ra bµi häc cho b¶n th©n. Ho¹t ®éng2. II. C¸c thao t¸c cÇn h×nh thµnh tõ bµi häc. GV tæng kÕt vµ nhÊm m¹nh träng 1. Ph©n tÝch ®Ò. t©m bµi häc. - §äc kÜ ®Ò nh»m x¸c ®Þnh: + Néi dung nghÞ luËn: T×m luËn ®Ò + Giíi h¹n dÉn chøng: Trong v¨n häc hay ngoµi cuéc sèng x· héi. 9 Ho¹t ®éng 3. GV gäi HS ®äc ghi nhí SGK. + Thao t¸c nghÞ luËn: C¸c thao t¸c cô thÓ( ph©n tÝch, chøng minh, gi¶i thÝch, b×nh luËn..) 2. LËp dµn ý. - Tõ kÕt qu¶ t×m hiÓu ®Ò, s¾p xÕp c¸c ý thµnh hÖ thèng theo tr×nh tù l«gÝc gåm 3 phÇn: + Më bµi: Giíi thiÖu vÊn ®Ò nghÞ luËn. + Th©n bµi: TriÓn khai luËn ®Ò b»ng nh÷ng luËn ®iÓm. + KÕt luËn: Tãm t¾t ý, më réng, ®¸nh gi¸ ý nghÜa cña vÊn ®Ò, rót ra bµi häc. III. Ghi nhí. - SGK. Ngày so¹n: 12/8/2007. Ngµy gi¶ng: 24/ 9 /2007. TiÕt 8. Thao t¸c lËp luËn ph©n tÝch. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t. Ho¹t ®éng 1. I. Môc ®Ých, yªu cÇu cña thao t¸c lËp luËn ph©n - HS ®äc phÇn I. GV tæng hîp tÝch. phÇn lÝ thuyÕt. - LËp luËn ph©n tÝch lµ chia nhá ®èi tîng thµnh - Chia nhãm nhá th¶o luËn c©u c¸c yÕu tè bé phËn ®Ó xem xÐt néi dung, h×nh hái môc I (tr25, 26) SGK. thøc vµ mèi quan hÖ bªn trong còng nh bªn ngoµi cña chóng, råi kh¸i qu¸t, ph¸t hiÖn ra b¶n chÊt cña ®èi tîng. - Ph©n tÝch bao giê còng g¾n liÒn víi tæng hîp. §ã lµ b¶n chÊt cña thao t¸c ph©n tÝch trong v¨n nghÞ luËn. - Yªu cÇu cña mét lËp luËn ph©n tÝch: + X¸c ®Þnh vÊn ®Ò ph©n tÝch. + Chia vÊn ®Ò thµnh nh÷ng khÝa c¹nh nhá. + Kh¸i qu¸t tæng hîp. Gîi ý tr¶ lêi c©u hái. - Nhãm 1.X¸c ®Þnh luËn ®iÓm - Së Khanh lµ kÎ bÈn thØu, bÇn tiÖn, ®¹i diÖn cho (néi dung ý kiÕn ®¸nh gi¸) cña t¸c cho sù ®åi b¹i trong x· héi "TruyÖn KiÒu". gi¶ ®èi víi nh©n vËt Së Khanh? - §Ó thuyÕt phôc t¸c gi¶ ®· ®a ra c¸c luËn cø lµm s¸ng tá cho luËn ®iÓm ( c¸c yÕu tè ®îc ph©n tÝch). + Së Khanh sèng b»ng nghÒ ®åi b¹i, bÊt chÝnh. - Nhãm 2. §Ó thuyÕt phôc ngêi + Së Khanh lµ kÎ ®åi b¹i nhÊt trong nh÷ng kÎ ®äc t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch nh thÕ lµm c¸i nghÒ ®åi b¹i bÊt chÝnh ®ã: Gi¶ lµm ngêi nµo? tö tÕ ®Ó ®¸nh lõa mét ngêi con g¸i ng©y th¬, hiÕu th¶o; trë mÆt mét c¸ch tr©ng tr¸o; thêng xuyªn lõa bÞp, tr¸o trë. - Thao t¸c ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi tæng - Nhãm 3. ChØ ra sù kÕt hîp chÆt hîp: Sau khi ph©n tÝch chi tiÕt bé mÆt lõa bÞp, chÏ gi÷a ph©n tÝch víi tæng hîp? tr¸o trë cña Së Khanh, t¸c gi¶ ®· tæng hîp vµ kh¸i qu¸t b¶n chÊt cña h¾n: …" Nã lµ c¸i møc cao nhÊt cña t×nh h×nh ®åi b¹i trong x· héi nµy". 10 Ho¹t ®éng 2. - HS ®äc c¸c ng÷ liÖu phÇn II. - GV tæng hîp lÝ thuyÕt. - Trao ®æi cÆp. II. C¸ch ph©n tÝch. - CÇn dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ, quan hÖ nhÊt ®Þnh: ( Quan hÖ gi÷a c¸c yÕu tè t¹o nªn ®èi tîng, quan hÖ nh©n qu¶, quan hÖ gi÷a ®èi tîng víi c¸c ®èi tîng liªn quan, quan hÖ gi÷a ngêi ph©n tÝch víi ®èi tîng ph©n tÝch ). - Ph©n tÝch cÇn ®i s©u vµo tõng mÆt, tõng bé phËn nhng cÇn lu ý ®Õn quan hÖ gi÷a chóng víi nhau, cÇn kh¸i qu¸t ®Ó rót ra b¶n chÊt chung cña ®èi tîng. Gîi ý tr¶ lêi c©u hái. Môc 1. - Ph©n chia dùa trªn c¬ së quan hÖ néi bé trong b¶n th©n ®èi tîng - nh÷ng biÓu hiÖn vÒ nh©n - C¸ch ph©n chia ®èi tîng trong c¸ch bÈn thØu, bÇn tiÖn cña Së Khanh. mçi ®o¹n v¨n trªn? - Ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi tæng hîp: tõ viÖc ph©n tÝch lµm næi bËt nh÷ng biÓu hiÖn bÈn thØu, bÇn tiÖn mµ kh¸i qu¸t lªn gi¸ trÞ hiÖn thùc cña nh©n vËt nµy - bøc tranh vÒ nhµ chøa, tÝnh ®åi b¹i trong x· héi ®¬ng thêi. Môc II (1). - Mèi quan hÖ gi÷a ph©n tÝch vµ - Ph©n tÝch theo quan hÖ néi bé ®èi tîng tæng hîp ®îc thÓ hiÖn trong mçi - Ph©n tÝch theo quan hÖ kÕt qu¶ - nguyªn nh©n ®o¹n trÝch? - Ph©n tÝch theo quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶. Môc II (2) - Ph©n tÝch theo quan hÖ nguyªn nh©n - kÕt qu¶. - Ph©n tÝch theo qaan hÖ néi bé cña ®èi tîng. - Ph©n tÝch kÕt hîp chÆt chÏ víi kh¸i qu¸t tæng hîp. Ho¹t ®éng 3. III. Ghi nhí. - Gäi HS ®äc phÇn ghi nhí SGK. - SGK TiÕt 9. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS *Ho¹t ®éng 1. HS ®äc vµ t×m hiÓu tiÓu dÉn SGK. Th¬ng vî. ( TrÇn TÕ X¬ng ) Yªu cÇu cÇn ®¹t. I. §äc hiÓu tiÓu dÉn. - Cuéc ®êi vµ sù nghiÖp th¬ ca. - Giíi thiÖu bµi th¬. * Ho¹t ®éng 2. II. §äc hiÓu v¨n b¶n. Gäi HS ®äc v¨n b¶n. GV nhËn xÐt vµ 1. §äc ®äc l¹i. 2. ThÓ lo¹i. - Th¬ tr÷ t×nh theo lèi thÊt ng«n b¸t có §êng - C¶m nhËn cña em sau khi ®äc bµi luËt. th¬? ( Bµi th¬ ®îc lµm vµo kho¶ng 1896-1897, lóc nhµ th¬ 26-27 tuæi . VËy mµ cã tíi 5 con -> Sù ®¶m ®ang cña bµ Tó) * Ho¹t ®éng 3. Th¶o luËn nhãm. Tr×nh chiÕu giÊy trong. 3. Néi dung vµ nghÖ thuËt bµi th¬. 3.1. Hai c©u ®Ò. - Quanh n¨m : C¸ch tÝnh thêi gian vÊt v¶, triÒn miªn, hÕt n¨m nµy sang n¨m kh¸c. - Mom s«ng : §Þa ®iÓm lµm ¨n cheo leo, nguy 11 hiÓm, kh«ng æn ®Þnh. Nhãm 1. Thêi gian, ®Þa ®iÓm lµm ¨n cña bµ Tó cã g× ®Æc biÖt? Em hiÓu nu«i ®ñ lµ thÕ nµo? T¹i sao kh«ng gép c¶ 6 miÖng ¨n mµ l¹i t¸ch ra 5 con víi 1 chång? - Nu«i ®ñ 5 con… 1 chång : Bµ Tó nu«i 6 miÖng ¨n. ¤ng Tó tù coi m×nh nh mét thø con riªng ®Æc biÖt ( Mét m×nh «ng = 5 ngêi kh¸c).  Lßng biÕt ¬n s©u s¾c c«ng lao cña bµ Tó ®èi víi cha con «ng Tó. Lßng vÞ tha cao quÝ cña bµ cµng thªm s¸ng tá. 3.2. Hai c©u thùc. - LÆn léi th©n cß: VÊt v¶, ®¬n chiÕc khi kiÕm ¨n. Nhãm 2. NhËn xÐt c¶nh lµm ¨n, bu«n b¸n cña - Qu·ng v¾ng, ®ß ®«ng: C¶nh kiÕm sèng ch¬i bµTó? H×nh ¶nh bµ Tó hiÖn lªn nh v¬i, nguy hiÓm. thÕ nµo? T×m gi¸ trÞ nghÖ thuËt hai - Eo sÌo: Chen lÊn, x« ®Èy, v× miÕng c¬m manh ¸o cña chång con mµ ®µnh ph¶i r¬i vµo c©u th¬? c¶nh liÒu lÜnh cau cã, giµnh giËt. - NghÖ thuËt ®èi: Sù vÊt v¶, sù hi sinh lín lao cña bµ Tó ®èi víi gia ®×nh  Nãi b»ng tÊt c¶ nçi chua xãt. ThÊm ®Ém t×nh yªu th¬ng. 3.3. Hai c©u luËn. - Mét duyªn / n¨m n¾ng Nhãm 3. - Hai nî / mêi ma NhËn xÐt nghÖ thuËt? C¸ch dïng sè - ¢u ®µnh phËn / d¸m qu¶n c«ng tõ cã ý nghÜa g×?  C©u th¬ nh mét tiÕng thë dµi cam chÞu.  Hoµn thiÖn nh©n c¸ch cña bµ Tó? C¸ch sö dông phÐp ®èi, thµnh ng÷, tõ ng÷ d©n gian, béc lé kiÕp nÆng nÒ nhng rÊt mùc hi sinh cña bµ Tó. - Dïng sè tõ t¨ng tiÕn: 1-2-5-10: §øc hi sinh thÇm lÆng cao quÝ. Bµ Tó hiÖn th©n cña mét cuéc ®êi vÊt v¶, lËn ®Ën. ë bµ héi tô tÊt c¶ ®øc tÝnh tÇn t¶o ®¶m ®ang, nhÉn n¹i. TÊt c¶ hi sinh cho chång con.  ¤ngTó hiÓu ®îc ®iÒu ®ã cã nghÜa lµ v« cïng th¬ng bµ Tó. Nh©n c¸ch cña Tó X¬ng cµng thªm s¸ng tá. Nhãm 4. T¹i sao Tó X¬ng l¹i chöi? Chöi ai? 3.4. Hai c©u kÕt. - Tó X¬ng tù chöi m×nh v× c¸i téi lµm chång Chøi c¸i g×? mµ hê h÷ng, ®Ó vî ph¶i vÊt v¶ lÆn léi kiÕm ¨n. ¤ng võa cay ®¾ng võa phÉn né. - Tó X¬ng chöi c¶ x· héi, chöi c¸i thãi ®êi ®Óu c¸ng, b¹c bÏo ®Ó cho bµ Tó vÊt v¶ mµ vÉn nghÌo ®ãi. - Tõ tÊm lßng th¬ng vî ®Õn th¸i ®é ®èi víi x· héi * Ho¹t ®éng 4. HS ®äc ghi nhí SGK. III. Ghi nhí . - SGK. IV. Cñng cè. - Néi dung: H×nh ¶nh bµ Tó hiÖn lªn sinh ®éng, râ nÐt, tiªu biÓu cho ngêi phô n÷ VN ®¶m ®ang, tÇn t¶o trong mét gia ®×nh ®«ng 12 * Ho¹t ®éng 5. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬? Thµnh c«ng nhÊt cña bµi th¬ lµ ë chç nµo? TiÕt 10. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS * Ho¹t ®éng1. HS ®äc tiÓu dÉn SGK. GV giíi thiÖu thªm. con. §øc hi sinh, sù cam chÞu cña bµ Tó cµng lµm cho «ng Tó th¬ng vî vµ biÕt ¬n vî h¬n. - VÒ nghÖ thuËt: Bµi th¬ hay tõ nhan ®Ò ®Õn néi dung. Dïng ca dao, thµnh ng÷, phÐp ®èi. ThÓ thÊt ng«n b¸t có §êng luËt chuÈn mùc. Méc m¹c ch©n thµnh mµ s©u s¾c, m¹nh mÏ.  Thµnh c«ng nhÊt cña bµi th¬ lµ: X©y dùng h×nh tîng nghÖ thuËt ®éc ®¸o: §a ngêi phô n÷ vµo th¬ ca, mµ h×nh tîng ®¹t ®Õn tr×nh ®é mÉu mùc vµ thÊm ®îm chÊt nh©n v¨n. Khãc D¬ng khuª. NguyÔn KhuyÕn. Yªu cÇu cÇn ®¹t. I. T×m hiÓu chung. - NguyÔn KhuyÕn: 1835, quª Hµ Nam. D¬ng Khuª: 1839, quª Hµ S¬n B×nh. - Hai ngêi kÕt b¹n tõ thuë thi ®Ëu, NguyÔn KhuyÕn bá quan vÒ quª, D¬ng Khuª vÉn lµm quan. Nhng c¶ hai vÉn gi÷ t×nh b¹n g¾n bã. - Nghe tin b¹n mÊt, NguyÔn KhuyÕn lµm bµi th¬ nµy khãc b¹n. - Bµi th¬ viÕt b»ng ch÷ H¸n cã nhan ®Ò lµ : V·n ®ång niªn V©n §×nh tiÕn sÜ D¬ng Thîng th. Cã b¶n dÞch lµ Khãc b¹n. L©u nay quen gäi lµ Khãc D¬ng Khuª. - Sau nµy tù t¸c gi¶ dÞch ra ch÷ N«m. * Ho¹t ®éng 2. HS ®äc v¨n b¶n. GV nhËn xÐt, ®äc l¹i II. §äc hiÓu v¨n b¶n. 1. §äc. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt. * Ho¹t ®éng 3. 1. Nçi ®au ban ®Çu. Trao ®æi, th¶o luËn nhãm. - H tõ : Th«i  TiÕng than nhÑ nhµng, gîi §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy. GV chuÈn c¶m, ®au ®ét ngét khi võa nghe tin b¹n mÊt. x¸c kiÕn thøc. - C¸ch xng h« : B¸c: Sù tr©n träng t×nh b¹n ngêi cao tuæi. - H×nh ¶nh : Man m¸c, ngËm ngïi: §au cha Nhãm 1. kÞp ®Þnh h×nh, cha ngÊm. NhËn xÐt s¬ bé vÒ t×nh b¹n sau khi tiÕp cËn bµi th¬? Gi¸ trÞ nghÖ thuËt  NghÖ thuËt nãi gi¶m, c¸ch dïng h tõ vµ nh÷ng h×nh ¶nh mang tÝnh tîng trng, lµm nhÑ qua c¸ch dïng tõ ë 2 c©u th¬ ®Çu? nçi ®au ®ín khi nghe tin b¹n mÊt. 2. Nhí l¹i kû niÖm g¾n bã. - Cïng thi ®Ëu, cïng vui ch¬i, cïng nhau uèng rîu, cïng gÆp nhau mét lÇn, c¶ hai cïng Nhãm 2. T×nh b¹n th¾m thiÕt, thñy chung gi÷a sèng trong c¶nh ho¹n n¹n vµ cïng ®ang trong tuæi giµ. hai ngêi ®îc thÓ hiÖn nh thÕ nµo?  T×nh b¹n keo s¬n, th¾m thiÕt. Béc lé nçi niÒm trong t©m tr¹ng thÇm kÝn víi nçi ®au thêi thÕ. 3. Trë l¹i nçi ®au mÊt b¹n. - Muèn gÆp b¹n nhng tuæi giµ kh«ng cho 13 Nhãm 3. H·y ph©n tÝch nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt tu tõ thÓ hiÖn nçi trèng v¾ng cña nhµ th¬ khi b¹n qua ®êi? Em hiÓu c©u th¬ nµy nh thÕ nµo? Rîu ngon kh«ng cã b¹n hiÒn Kh«ng mua, kh«ng ph¶i kh«ng tiÒn kh«ng mua? phÐp. Nay b¹n mÊt, ®au ®ín v« cïng. - MÊt b¹n trë nªn c« ®¬n : Rîu kh«ng muèn uèng, th¬ kh«ng muèn lµm, ®µn kh«ng g¶y, giêng treo lªn. - Ng«n ng÷ th¬ ®¹t ®Õn møc trong s¸ng tuyÖt vêi: LÆp 5 tõ kh«ng trong tæng sè 14 tõ ®Ó diÔn t¶ mét c¸i kh«ng trèng rçng ®Õn ghª gím khi mÊt b¹n.  T×nh b¹n giµ mµ vÉn keo s¬n, g¾n bã. III. Cñng cè. - Nçi ®au ®ín khi nghe tin b¹n mÊt-> Sèng l¹i Nhãm 4. nh÷ng kû niÖm trong t×nh b¹n-> Nçi trèng §äc l¹i bµi th¬. Ph©n tÝch diÔn biÕn v¾ng khi b¹n qua ®êi. t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong bµi th¬? Rót ra bµi häc vµ ý nghÜa? - Bµi th¬ lµ mét tiÕng khãc, nhng qua ®ã lµ c¶ mét t×nh b¹n th¾m thiÕt cao ®Ñp gi÷a cuéc ®êi ®Çy ®au khæ. Bµi th¬ cßn béc lé mét tµi n¨ng nghÖ thuËt th¬ ca trong dßng v¨n häc trung ®¹i. TiÕt 11. Vinh khoa thi h¬ng ( TrÇn TÕ X¬ng ). Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t. * Ho¹t ®éng 1. GV híng dÉn HS ®äc. NhËn xÐt vµ ®äc l¹i. 1. §äc v¨n b¶n. * Ho¹t ®éng 2. Th¶o luËn nhãm. 2. T×m hiÓu v¨n b¶n. 2.1. Hai c©u ®Ò. - ThÓ hiÖn mét néi dung mang tÝnh thêi sù, kÓ l¹i cuéc thi n¨m §inh DËu - 1897. - BÒ ngoµi th× b×nh thêng: Mét k× thi theo Nhãm 1. ®óng thêi gian th«ng lÖ: Ba n¨m mét lÇn. NhËn xÐt hai c©u ®Çu? K× thi cã g× - Thùc chÊt kh«ng b×nh thêng: Trêng Nam thi kh¸c thêng? lÉn trêng Hµ  C¸ch thøc tæ chøc bÊt thêng.  C¸ch dïng tõ: LÉn -> MØa mai, kh¼ng ®Þnh mét sù thay ®æi trong chÕ ®é thùc d©n cò, dù b¸o mét sù « hîp, nhèn nh¸o trong viÖc thi cö.  Thùc d©n Ph¸p ®· lËp ra mét chÕ ®é thi cö kh¸c. Nhãm 2. NhËn xÐt vÒ h×nh ¶nh sÜ tö chèn quan trêng? C¶m nhËn nh thÕ nµo vÒ viÖc thi cö lóc bÊy giê? 2.2. Hai c©u thùc. - L«i th«i, vai ®eo lä: H×nh ¶nh cã tÝnh kh«i hµi, luém thuém, bÖ r¹c.  NghÖ thuËt ®¶o ng÷: L«i th«i sÜ tö - võa g©y Ên tîng vÒ h×nh thøc võa g©y Ên tîng kh¸i qu¸t h×nh ¶nh thi cö cña c¸c sÜ tö khoa thi §inh DËu. - H×nh ¶nh quan trêng : ra oai, n¹t né, nhng 14 gi¶ dèi.  NghÖ thuËt ®¶o: Ëm Ño quan trêng - C¶nh quan trêng nhèn nh¸o, thiÕu vÎ trang nghiªm, mét k× thi kh«ng nghiªm tóc, kh«ng hiÖu qu¶. 2.3. Hai c©u luËn. - H×nh ¶nh: Cê rîp trêi - Tæ chøc linh ®×nh. - H×nh ¶nh quan sø vµ mô ®Çm: Ph« tr¬ng, Nhãm 3. h×nh thøc, kh«ng ®óng lÔ nghi cña mét k× thi. Ph©n tÝch h×nh ¶nh quan sø, bµ ®Çm vµ søc m¹nh ch©m biÕm, ®¶  TÊt c¶ b¸o hiÖu mét sù sa sót vÒ chÊt lîng kÝch cña biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®èi ë thi cö - b¶n chÊt cña x· héi thùc d©n phong kiÕn. hai c©u th¬ luËn? - H×nh ¶nh: Läng >< v¸y; trêi >< ®Êt; quan sø >< mô ®Çm: §¶ kÝch, h¹ nhôc bän quan l¹i, bän thùc d©n Ph¸p. 2.4. Hai c©u kÕt. - C©u hái tu tõ; béc lé t©m tr¹ng nhµ th¬: Buån ch¸n tríc c¶nh thi cö vµ hiÖn thùc níc Nhãm 4. Ph©n tÝch t©m tr¹ng, th¸i ®é cña nhµ. t¸c gi¶ tríc hiÖn thùc trêng thi? Nªu - Lêi kªu gäi, nh¾n nhñ: Nh©n tµi…ngo¶nh cæ… ®Ó th¸y râ hiÖn thùc ®Êt níc ®ang bÞ lµm ý nghÜa nh¾n nhñ ë hai c©u cuèi? hoen è - Sù thøc tØnh l¬ng t©m.  Lßng yªu níc thÇm kÝ, s©u s¾c cña TÕ X¬ng. * Ho¹t ®éng 3. Cñng cè luyÖn tËp. GV nhËn xÐt cho 3. Cñng cè. ®iÓm. - §äc diÔn c¶m bµi th¬. - DiÔn xu«i. - So s¸nh c¶nh thi cö trong thêi ®¹i hiÖn nay víi c¶nh thi cö chèn quan trêng xa kia? TiÕt 12. Tõ ng«n ng÷ chung ®Õn lêi nãi c¸ nh©n ( tiÕp ). Ho¹t ®éng cña GV vµ HS. Yªu cÇu cÇn ®¹t. III. Quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n. * Ho¹t ®éng 1. Gi÷a ng«n ng÷ chung vµ lêi nãi c¸ nh©n cã HS ®äc phÇn III vµ tãm t¾t néi -mèi quan hÖ hai chiÒu dung. + Ng«n g÷ chung lµ c¬ së ®Ó mçi c¸ nh©n s¶n GVchuÈn x¸c kiÕn thøc. sinh ra nh÷ng lêi nãi cô thÓ cña m×nh, ®ång thêi lÜnh héi ®îc lêi nãi cña c¸ nh©n kh¸c. + Ngîc l¹i trong lêi nãi c¸ nh©n võa cã phÇn biÓu hiÖn cña ng«n ng÷ chung võa cã nh÷ng nÐt riªng. H¬n n÷a c¸ nh©n cã thÓ s¸ng t¹o gãp phÇn lµm biÕn ®æi vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ chung. * Ho¹t ®éng 2. §äc ghi nhí SGK. * Ghi nhí. - SGK * Ho¹t ®éng 3. Híng dÉn HS lµm bµi tËp ®Ó luyÖn IV. LuyÖn tËp. tËp cñng cè. §¹i diÖn tr×nh bµy. 15 * Bµi 1. N¸ch têng b«ng liÔu bay sang l¸ng giÒng. ( NguyÔn Du ) - N¸ch -> gãc, phÇn giao nhau gi÷a hai bøc têng. Nhãm 1. Bµi tËp 1. * Bµi 2. Ng¸n nçi xu©n ®i xu©n l¹i l¹i. - Xu©n ( ®i ): Tuæi xu©n, vÎ ®Ñp con ngêi. - Xu©n ( l¹i ): NghÜa gèc- Mïa xu©n. Cµnh xu©n ®· bÎ cho ngêi chuyªn tay. - VÎ ®Ñp ngêi con g¸i. Mïa xu©n lµ tÕt trång c©y Lµm cho ®Êt níc cµng ngµy cµng xu©n. - Muµ xu©n: NghÜa gèc, chØ mïa ®Çu tiªn trong mét n¨m. - Xu©n: Søc sèng, t¬i ®Ñp. Nhãm 2: Bµi tËp 2. * Bµi 3. MÆt trêi xuèng biÓn nh hßn löa Sãng ®· cµi then ®ªm sËp cöa. - MÆt trêi: NghÜa gèc, ®îc nh©n hãa Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹ MÆt trêi ch©n lý chãi qua tim - MÆt trêi: Lý tëng c¸ch m¹ng. MÆt trêi cña b¾p th× n»m trªn ®åi MÆt trêi cña mÑ con n»m trªn lng. - MÆt trêi( cña b¾p ): NghÜa gèc. - MÆt trêi ( cña mÑ): Èn dô - ®øa con. Nhãm 3: Bµi tËp 3. * Bµi 4. Tõ míi ®îc t¹o ra trong thêi gian gÇn ®©y: - Mäm m»n: Nhá, qu¸ nhá  Qui t¾c t¹o tõ lÊy, lÆp phô ©m ®Çu. - Giái gi¾n: RÊt giái  L¸y phô ©m ®Çu. - Néi soi: Tõ ghÐp chÝnh phô Soi: ChÝnh  Néi: Phô Nhãm 4: Bµi tËp 4. . TiÕt 13 + 14 : Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Bµi ca ngÊt ngëng ( NguyÔn C«ng Trø ). Yªu cÇu cÇn ®¹t I. §äc hiÓu tiÓu dÉn. 1. T¸c gi¶. - NguyÔn C«ng Trø : 1778 – 1858, tù lµ Tån * Ho¹t ®éng 1. ChÊt, hiÖu lµ Ng« Trai, biÖt hiÖu lµ Hy V¨n. HS ®äc tiÓu dÉn vµ r×nh bµy tãm t¾t néi dung chÝnh vÒ tiÓu sö, cuéc - Quª : Uy ViÔn, Nghi Xu©n, Hµ TÜnh. - Sinh ra trong gia ®×nh Nho häc. Häc giái, tµi ®êi vµ con ngêi t¸c gi¶? hoa, v¨n vâ song toµn. - N¨m 1819 thi ®ç Gi¶i nguyªn vµ ®îc bæ lµm 16 * Ho¹t ®éng 2. Híng dÉn HS t×m hiÓu v¨n b¶n. quan. Cã nhiÒu tµi n¨ng vµ nhiÖt huyÕt trªn nhiÒu lÜnh vùc ho¹t ®«ng: V¨n hãa, x· héi, kinh tÕ, qu©n sù. - Cã nhiÒu th¨ng trÇm trªn con ®êng c«ng danh. Giµu lßng th¬ng d©n, lÊn biÓn khai hoang, di d©n lËp nªn 2 huyÖn lµ TiÒn H¶i vµ Kim S¬n. 80 tuæi vÉn cÇm qu©n ra trËn ®¸nh Ph¸p. 2. Sù nghiÖp th¬ v¨n. - S¸ng t¸c hÇu hÕt b»ng ch÷ N«m. ThÓ lo¹i yªu thÝch lµ H¸t nãi. - §Ó l¹i h¬n 50 bµi th¬, h¬n 60 bµi h¸t nãi vµ mét sè bµi phó vµ c©u ®èi N«m. II. §äc hiÓu v¨n b¶n. 1. §äc. - Gäi HS ®äc v¨n b¶n. GV nhËn xÐt vµ ®äc l¹i. 2. XuÊt xø. - ViÕt sau n¨m 1848, khi vÒ Èn ë Hµ TÜnh quª nhµ. - NhËn diÖn ®iÓm kh¸c biÖt cña bµi th¬ ®èi víi nh÷ng bµi th¬ em ®· ®îc 3. ThÓ lo¹i: H¸t nãi. häc? - Khæ ®Çu. Gåm 4 c©u: Cã tµi nªn ngÊt ngëng - Khæ gi÷a. Gåm 4 c©u tiÕp: Cã danh, vÒ ë Èn H¸t nãi : Gåm 2 phÇn nªn ngÊt ngëng + Mìu : MÊy c©u lôc b¸t ë ®Çu hoÆc - Hai khæ d«i. Gåm 8 c©u tiÕp theo: Cuéc sèng cuèi. tµi tö phãng tóng nªn ngÊt ngëng. + H¸t nãi:Thêng xen 2 hay 4 c©u th¬ - Khæ xÕp. Gåm 3 c©u cuèi: Lµ danh thÇn nªn ch÷ H¸n. Chia 3 khæ (Træ ). ngÊt ngëng. - HS ®äc chó thÝch SGK. 4. Gi¶i thÝch tõ khã vµ ®iÓn cè. - C©u 1: Mäi viÖc trong trêi ®Êt ch¼ng cã viÖc nµo kh«ng ph¶i lµ phËn sù cña ta. - C©u 7: §« m«n: Kinh ®«, Gi¶i tæ chi niªn: N¨m cëi ¸o mò. N¨m c¸o quan vÒ hu. - §iÓn tÝch: Ngêi T¸i thîng – Chó thÝch 12 TiÕt 2. - æn ®Þnh tæ chøc. - KiÓm tra bµi cò. - Bµi míi. 5. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬. 5.1. C¶m høng chñ ®¹o. - TËp trung vµo tõ: NgÊt ngëng- xuÊt hiÖn 4 lÇn trong bµi th¬ * Ho¹t ®éng 3.  §ã lµ sù thõa nhËn vµ kh¼ng ®Þnh cña c«ng Trao ®æi th¶o luËn nhãm. luËn. - T¸c gi¶ ®ång nghÜa víi Tay ngÊt ngëng: Mét con ngêi cao lín, vît khái xung quanh. Nhãm 1. Tõ ngÊt ngëng ®îc xuÊt hiÖn mÊy lÇn  DiÔn t¶ mét t thÕ, mét th¸i ®é, mét tinh trong bµi th¬? X¸c ®Þnh nghÜa cña tõ thÇn, mét con ngêi v¬n lªn trªn thÕ tôc, kh¸c ngêi vµ bÊt chÊp mäi ngêi nµy qua c¸c v¨n c¶nh ®ã?  NgÊt ngëng: Lµ phong c¸ch sèng nhÊt qu¸n cña NguyÔn C«ng Trø: KÓ c¶ khi lµm quan, ra vµo n¬i triÒu ®×nh, vµ khi ®· nghØ hu. T¸c gi¶ cã ý thøc rÊt râ vÒ tµi n¨ng vµ b¶n lÜnh cña m×nh. 17 Nhãm 2. NhËn xÐt nghÖ thuËt cã trong 4 c©u ®Çu? V× sao t¸c gi¶ biÕt lµm quan lµ gß bã, mÊt tù do nhng vÉn ra lµm quan? 5.2. Khæ ®Çu. - NghÖ thuËt ®èi : PhËn sù >< c¶nh ngé. - ¤ng Hi V¨n: Tù xng, kiªu h·nh vµ tù hµo. - Tµi n¨ng: Thi H¬ng ®ç gi¶i Nguyªn ( thñ khoa), lµm quan vâ (Tham t¸n), lµm quan v¨n (Tæng ®èc ) cã tµi thao lîc.  Trë nªn ngÊt ngëng, kh¸c thiªn h¹. - Lµm quan lµ ph¬ng tiÖn ®Ó «ng thÓ hiÖn tµi n¨ng vµ hoµi b·o cña m×nh, ®ång thêi ®Ó trän nghÜa vua t«i. Nhãm 3. V× sao NguyÔn C«ng Trø cho m×nh lµ ngÊt ngëng? ¤ng ®¸nh gi¸ sù ngÊt ngëng cña m×nh nh thÕ nµo trong khæ th¬ gi÷a? 5.3. Khæ gi÷a. - Kh¼ng ®Þnh m×nh lµ ngêi cã tµi: + Thñ khoa, Tham t¸n, Tæng ®èc §«ng. + Tµi thao lîc. + Lóc lo¹n gióp níc, lóc b×nh gióp vua. - Nay vÒ ë Èn, cã quan niÖm sèng kh¸c ngêi: + Kh«ng cìi ngùa mµ cìi bß, ®eo ®¹c ngùa. + LÊy mo cau buéc vµo ®u«i bß ®Ó che miÖng Nhãm 4. thÕ gian. §iÒu ®¸ng tr©n träng nhÊt ë con ngêi NguyÔn C«ng Trø lµ g×? Theo em  C¸ch sèng t«n träng c¸ tÝnh, kh«ng uèn muèn thÓ hiÖn phong c¸ch sèng vµ m×nh theo d luËn b¶n lÜnh ®éc ®¸o cÇn cã nh÷ng phÈm 5.4. Hai khæ d«i. chÊt, n¨ng lùc g×? ( PhÈm chÊt trÝ tuÖ vµ n¨ng lùc nhÊt - C¸ch sèng ngÊt ngëng: kh¸c ®êi kh¸c ngêi. ®Þnh ®Ó kh¼ng ®Þnh m×nh. Muèn vËy + Xa lµ danh tíng, nay tõ bi, hiÒn lµnh. ph¶i rÌn luyÖn phÊn ®Êu kiªn tr× ®Ó + V·n c¶nh chïa ®em c« ®Çu ®i theo. Bôt ph¶i cã ®îc nh÷ng n¨ng lùc vµ phÈm chÊt nùc cêi, hay thiªn h¹ cêi, hay Hi V¨n tù cêi nh»m ®¹t môc tiªu, lý tëng cña m×nh m×nh? + Kh«ng quan t©m ®Õn chuyÖn ®îc mÊt. trong cuéc sèng ) + Bá ngoµi tai mäi chuyÖn khen chª. + Sèng th¶nh th¬i, vui thó, sèng trong s¹ch, thanh cao vµ ngÊt ngëng. - C¸ch ng¾t nhÞp: 2/ 2/ 2 ; 2/ 2/ 3. nghÖ thuËt hoµ thanh b»ng tr¾c, giµu tÝnh nh¹c thÓ hiÖn phong th¸i dung dung, yªu ®êi cña t¸c gi¶. - Em hiÓu 3 c©u th¬ cuèi nh thÕ nµo? 5.4. Khæ xÕp. - Phêng Hµn Phó. … VÑn ®¹o S¬ chung: Tù hµo kh¼ng ®Þnh m×nh lµ mét danh thÇn thñy chung ®¹o vua t«i. §Ünh ®¹c tù xÕp m×nh vµo vÞ thÕ trong lÞch sö. - KÕt thóc lµ mét tiÕng «ng vang lªn ®Ünh ®¹c hµo hïng.  Ph¶i lµ con ngêi thùc tµi, thùc danh th× míi trë thµnh tay ngÊt ngëng, «ng ngÊt ngëng ®îc. C¸ch sèng ngÊt ngëng thÓ hiÖn chÊt tµi hoa, tµi tö. NgÊt ngëng sang träng. - Gi¸ trÞ nghÖ thuËt cña bµi th¬ lµ g×? 5.5. NghÖ thuËt. - Nhan ®Ò: §éc ®¸o, c¸ch béc lé b¶n ng· cña Hi V¨n còng ®éc ®¸o. - C¸ch ng¾t nhÞp: T¹o tÝnh nh¹c, thÓ hiÖn phong 18 th¸i nhµ th¬. - Sö dông nhiÒu tõ H¸n N«m, béc lé chÊt tµi hoa trÝ tuÖ cña t¸c gi¶. - Bµi h¸t nãi cã biÕn thÓ ( d«i khæ ), mang ®Ëm chÊt th¬ vµ béc lé phong phó tÝnh c¸ch, b¶n lÜnh cña mét danh sÜ ®êi NguyÔn. * Ho¹t ®éng 4. HS ®äc ghi nhí SGK . III. Ghi nhí. - SGK * Ho¹t ®éng 5. - Gäi HS diÔn xu«i bµi th¬. IV. Cñng cè, luyÖn tËp. - Gäi HS ®äc thuéc lßng bµi th¬ t¹i - §äc l¹i v¨n b¶n: DiÔn c¶m. DiÔn xu«i. líp. GV nhËn xÐt cho ®iÓm. - Thuéc lßng bµi th¬ t¹i líp. TiÕt 15: Bµi ca ng¾n ®i trªn b·i c¸t ( Sa hµnh ®o¶n ca) - Cao B¸ Qu¸t - A. Môc tiªu bµi häc. - Gióp häc sinh hiÓu ®îc t©m tr¹ng ch¸n ghÐt cña Cao B¸ Qu¸t ®èi víi con ®êng mu cÇu danh lîi tÇm thêng vµ niÒm khao kh¸t ®èi víi cuéc sèng trong hoµn c¶nh x· héi nhµ NguyÔn b¶o thñ, tr× trÖ. - HiÓu ®îc mèi quan hÖ gi÷a néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬ cæ thÓ. - RÌn luyÖn vµ cñng cè c¸ch ®äc hiÓu, ph©n tÝch mét v¨n b¶n v¨n häc trung ®¹i. B. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn. - SGK, SGV ng÷ v¨n 11. - Gi¸o ¸n. - B¶ng phô, phiÕu häc tËp. C. C¸ch thøc tiÕn hµnh. - Ph¬ng ph¸p ®äc hiÓu, ®äc diÔn c¶m, ph©n tÝch, b×nh gi¶ng. KÕt hîp nªu vÊn ®Ò b»ng h×nh thøc trao ®æi, th¶o luËn nhãm. - TÝch hîp ph©n m«n: Lµm v¨n. TiÕng viÖt. §äc v¨n. D. TiÕn tr×nh giê häc. 1. æn ®Þnh tæ chøc. 2. KiÓm tra bµi cò: §äc thuéc lßng bµi th¬ Bµi ca ngÊt ngëng. Ph©n tÝch phong c¸ch sèng cña nhµ th¬? 3. Bµi míi. Ho¹t ®éng cña GV vµ HS Yªu cÇu cÇn ®¹t. * Ho¹t ®éng 1. I. §äc hiÓu tiÔu dÉn. HS ®äc tiÓu dÉn vµ tãm t¾t ý 1. T¸c gi¶. chÝnh. - Cao B¸ Qu¸t ( 1809 - 1855 ) tù lµ Chu ThÇn, hiÖu GVchuÈn x¸c kiÕn thøc. lµ Cóc §êng, MÉn Hiªn, ngêi lµng Phó ThÞ, Gia L©m, tØnh B¾c Ninh ( nay thuéc quËn Long Biªn, Hµ Néi ). - Cao B¸ Qu¸t võa lµ nhµ th¬, võa lµ mét nh©n vËt lÞch sö thÕ kû 19. Cã b¶n lÜnh, khÝ ph¸ch hiªn ngang (Tõng cÇm ®Çu cuéc khëi nghÜa MÜ L¬ng - Sinh thêi Cao B¸ Qu¸t cã hai chèng l¹i triÒu ®×nh Tù §øc vµ hi sinh oanh liÖt ). c©u th¬ tá chÝ khÝ cña m×nh, ®îc - Con ngêi ®Çy tµi n¨ng, næi tiÕng hay ch÷, viÕt xem lµ ®Çy khÝ ph¸ch: chøc ®Ñp, ®îc ngêi ®êi suy t«n lµ ThÇn Siªu, ThËp t¶i lu©n giao cÇu cæ kiÕm Th¸nh Qu¸t. NhÊt sinh ®ª thñ b¸i hoa mai. - Th¬ v¨n cña «ng thÓ hiÖn th¸i ®é phª ph¸n m¹nh (Mêi n¨m giao thiÖp t×m g¬m b¸u mÏ chÕ ®é nhµ NguyÔn b¶o thñ, ph¶n ¸nh nhu cÇu Mét ®êi chØ biÕt cói ®Çu l¹y hoa mai) ®æi míi cña x· héi. 19 2. Bµi th¬. - Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: Cao B¸ Qu¸t ®i thi Héi. Trªn VHT§ cã: C«n s¬n ca( NguyÔn ®êng vµo kinh ®« HuÕ, qua c¸c tØnh miÒn Trung Tr·i ) Long thµnh cÇm gi¶ ca ®Çy c¸t tr¾ng( Qu¶ng B×nh, Qu¶ng TrÞ ), h×nh ¶nh ( NguyÔn Du ) cã cïng thÓ lo¹i. b·i c¸t dµi, sãng biÓn, nói lµ nh÷ng h×nh ¶nh cã thùc gîi c¶m høngcho nhµ th¬ s¸ng t¸c bµi th¬ nµy. * Ho¹t ®éng 2. - ThÓ th¬: Lo¹i cæ thÓ, thÓ ca hµnh( th¬ cæ Trung Híng dÉn HS t×m v¨n b¶n th«ng Quèc ®îc tiÕp thu vµo ViÖt Nam ). qua trao ®æi, th¶o luËn nhãm. II. §äc hiÓu v¨n b¶n. - Gäi 03 HS ®äc v¨n b¶n, GV nhËn xÐt vµ híng dÉn ®äc l¹i. 1. §äc. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt cña bµi th¬. Nhãm 1. 2.1. H×nh ¶nh "b·i c¸t dµi" vµ "con ®êng cïng". T×m nh÷ng yÕu tè t¶ thùc b·i c¸t vµ con ®êng cïng trong bµi th¬ vµ - B·i c¸t:  dµi. Con ®êng dµi bÊt tËn, ph©n tÝch ý nghÜa biÓu tîng ®ã?  mê mÞt. mï mÞt, v« ®Þnh.  ®i - lïi.  Con ®êng c«ng danh nhiÒu lËn ®Ën, tr¾c trë. - Con ®êng cïng:  B¾c: nói mu«n trïng.  Nam: Sãng dµo d¹t.  Con ®êng ®êi kh«ng lèi tho¸t, sù bÕ t¾c vÒ lèi ®i, híng ®i. Nhãm 2. T×m nh÷ng yÕu tè miªu t¶ h×nh 2.2. H×nh ¶nh "ngêi ®i ®êng" vµ t©m sù cña t¸c gi¶. ¶nh ngêi ®i ®êng vµ ph© tÝch ý - Ngêi ®i ®êng: nghÜa cña nh÷ng h×nh ¶nh ®ã? + §i mét bíc, lïi mét bíc: TrÇy trËt, khã kh¨n + MÆt trêi lÆn vÉn ®i: TÊt t¶, ®i kh«ng kÓ thêi gian + Níc m¾t tu«n r¬i, ngao ng¸n lßng: MÖt mái, ch¸n ng¸n. + M×nh anh tr¬ trôi trªn b·i c¸t: C« ®¬n, c« ®éc, nhá bÐ…  H×nh ¶nh ngêi ®i trªn c¸t c« ®¬n, ®au ®ín, bÕ t¾c, b¨n kho¨n tríc ®êng ®êi nhiÒu tr¾c trë, gian Nhãm 3. T©m tr¹ng cña l÷ kh¸ch khi ®i tru©n - sù bÕ t¾c nhng kh«ng cã sù lùa chän kh¸c. trªn b·i c¸t lµ g×? TÇm t tëng cña - Sù ph©n th©n: cao B¸ Qu¸t nh thÐ nµo? +Kh¸ch: Sù quan s¸t m×nh tõ phÝa ngoµi: t thÕ, h×nh ¶nh.. + Anh: Sù ph©n th©n ®Ó ®èi tho¹i víi chÝnh m×nh. + Ta: Béc lé t©m tr¹ng.  Mçi ®¹i tõ gióp t¸c gi¶ biÓu hiÖn mét khÝa c¹nh trong t©m sù cña m×nh: Sù quan s¸t vµ chÊt vÊn chÝnh m×nh khi thÊy m×nh ®i chung ®êng víi "phêng danh lîi", víi "ngêi say" mµ kh«ng biÕt, kh«ng thÓ thay ®æi. 20