Mét ngêi Hµ Néi
- NguyÔn Kh¶i A. Môc tiªu cÇn ®¹t
Gióp HS:
- C¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp vµ chiÒu s©u v¨n ho¸ cña ngêi Hµ Néi qua h×nh tîng nh©n vËt bµ
HiÒn.
- N¾m ®îc mét sè nÐt c¬ b¶n trong nghÖ thuËt v¨n xu«i cña NguyÔn Kh¶i: c¸ch kÓ chuyÖn,
giäng v¨n, chÊt triÕt lÝ...
B. C¸ch thøc tiÕn hµnh.
1. DÆn dß HS chuÈn bÞ kü l ìng ë nhµ (®äc 2-3 lÇn t¸c phÈm, tr¶ lêi theo c©u hái SGK, lµm
miÖng phÇn luyÖn tËp, chuÈn bÞ t liÖu vÒ HN vµ ng êi HN, nh÷ng c¶m nhËn vÒ ngêi HN…).
2. Tæ chøc giê d¹y theo h íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc chñ ®éng cña HS: ®äc diÔn c¶m, ®äc
hiÓu, ph¸t vÊn, th¶o luËn, tr×nh bµy…).
C. Ph¬ng tiÖn thùc hiÖn.
1. SGK, SGK, SBT Ng÷ v¨n 12.
2. Mét sè tµi liÖu tham kh¶o: thiÕt kÕ bµi gi¶ng…
3. Mét sè tranh ¶nh minh ho¹ vÒ HN, ng êi HN, t¸c gi¶ NguyÔn Kh¶i.
D. TiÕn tr×nh giê d¹y.
I. æn ®Þnh tæ chøc líp.
II. KiÓm tra bµi cò.
1. Tr¾c nghiÖm ghÐp nèi:
STT
1
2
3
4
T¸c phÈm
§Êt (Anh §øc)
Rõng xµ nu (NguyÔn Trung Thµnh)
Nh÷ng ®øa con trong gia ®×nh (NguyÔn Thi)
Mét ngêi Hµ Néi (NguyÔn Kh¶i)
N¨m s¸ng t¸c
1966
1965
1964
1990
§¸p ¸n: 1 – 1964; 2 – 1965; 3 – 1966; 4 – 1990.
2. NhËn xÐt ng¾n: ba t¸c phÈm ®Çu cã ®iÓm g× chung vÒ thêi gian, néi dung s¸ng t¸c? Mét
ngêi Hµ Néi cã g× kh¸c biÖt vÒ thêi gian vµ néi dung ph¶n ¸nh so víi ba t¸c phÈm trªn?
Gîi ý tr¶ lêi:
* Ba t¸c phÈm: - S¸ng t¸c trong thêi ký kh¸ng chiÕn chèng MÜ
- Nội dung ph¶n ¸nh: vÒ cuéc ®Êu tranh chèng ®Õ quèc MÜ.
* Mét ngêi Hµ Néi: - S¸ng t¸c trong thêi kú ®Êt níc ®æi míi – v¨n häc ®æi míi.
- Nội dung ph¶n ¸nh: con ngêi vµ cuéc sèng ®êi thêng.
DÉn vµo bµi.
III. Bµi míi
Ho¹t ®éng cña
thÇy vµ trß
- Dùa vµo SGK,
h·y giíi thiÖu
nh÷ng nÐt chÝnh
vÒ cuéc ®êi vµ sù
nghiÖp s¸ng t¸c
v¨n ch¬ng cña
nhµ v¨n NguyÔn
Kh¶i?
GV nhÊn vµo sù
®æi míi sau 1978.
- GV giíi thiÖu cho
HS vÒ tËp truyÖn
Hµ Néi trong m¾t
t«i: Tiªu biÓu cho
ngßi bót cña NK
trong giai ®o¹n
s¸ng t¸c thø 2: t×nh
yªu, hiÓu biÕt vÒ
Hµ Néi, ph¸t hiÖn
vÒ “chÊt kinh k×”.
Mét ngêi Hµ Néi
lµ sù ph¸t hiÖn bÊt
ngê vÒ chÊt kinh k×
qua mét con ngêi
cô thÓ, sèng ®éng.
Néi dung cÇn ®¹t
I. T×m hiÓu chung
1. T¸c gi¶
- NguyÔn Kh¶i (1930 – 2008), tªn khai sinh lµ NguyÔn M¹nh Kh¶i, sinh
t¹i Hµ Néi, ®· tõng tham gia, rÌn luyÖn, trëng thµnh vµ b¾t ®Çu sù nghiÖp
v¨n ch¬ng trong qu©n ngò.
- Sù nghiÖp s¸ng t¸c cña NguyÔn Kh¶i chia 2 giai ®o¹n:
+ 1955 – 1978: Quan t©m ®Õn vÊn ®Ò chÝnh trÞ, giäng v¨n chÝnh luËn. Tiªu
chÝ ®¸nh gi¸ con ngêi lµ tiªu chÝ ®¹o ®øc vµ chÝnh trÞ.
+ 1978 – nay: Quan t©m nhiÒu h¬n ®Õn sè phËn c¸ nh©n trong cuéc sèng
®êi thêng, giäng triÕt luËn. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ con ngêi ®îc më réng ë
c¸c gãc ®é v¨n ho¸, lÞch sö vµ triÕt häc.
+ Nh÷ng t¸c phÈm tiªu biÓu: SGK tr 72.
- Cèng hiÕn cña «ng ®îc ghi nhËn b»ng nhiÒu gi¶i thëng vÒ v¨n häc nghÖ
thuËt, trong ®ã cã gi¶i thëng Hå ChÝ Minh n¨m 2000.
2. T¸c phÈm Mét ngêi Hµ Néi
- S¸ng t¸c 1990, g¾n víi c«ng cuéc ®æi míi cña ®Êt níc.
- Rót tõ tËp Hµ Néi trong m¾t t«i, XB 1995.
II. §äc hiÓu v¨n b¶n
- GV yªu cÇu HS 1. Tãm t¾t
tãm t¾t v¨n b¶n.
2. Ph©n tÝch
- §Þnh híng
2. 1. Nh©n vËt bµ HiÒn qua c©u chuyÖn cña nh©n vËt T«i:
ph©n tÝch:
+ Nh©n vËt trung
t©m? Nh×n vµo kÕt
cÊu v¨n b¶n, nhËn
thÊy nh©n vËt ®îc
x©y dùng theo
tr×nh tù nµo? (thêi
gian) Mèc chÝnh?
+ Song song lµ
nh©n vËt nµo?
Quan hÖ vµ vai trß?
(Cã thÓ cã híng
khai th¸c kh¸c)
- Chó ý g× vÒ lai
lÞch cña bµ HiÒn?
- Trong kh«ng khÝ
cña cuéc k/chiÕn
chèng P, bµ vÉn ë
l¹i HN. V× sao?
Cho thÊy ®iÒu g× vÒ
n/vËt bµ HiÒn?
- Th¸i ®é cña nh©n
vËt T«i?
- T×m nh÷ng chi
tiÕt vÒ bµ HiÒn
trong giai ®o¹n hoµ
b×nh lËp l¹i?
+ Th¸i ®é cña bµ
HiÒn tríc niÒm
vui chiÕn th¾ng?
+ NÕp sèng nÕp
sinh ho¹t cã thay
®æi?
Thêi
gian
Nh©n vËt bµ HiÒn – Mét ngêi Hµ Néi
Nh©n vËt t«i
- Ngêi kÓ chuyÖn
Tríc
n¨m
1955
- Lai lÞch: ngêi gèc Hµ Néi, cã nhan
s¾c, th«ng minh, gia ®×nh gia gi¸o, cã
nÒn nÕp, yªu v¨n ch¬ng.
- Trong kh¸ng chiÕn chèng Ph¸p: vÉn
sèng ë Hµ Néi. LÝ do ®¬n gi¶n v×
kh«ng thÓ rêi xa Hµ Néi, kh«ng thÓ
sinh c¬ lËp nghiÖp ë mét vïng ®Êt
kh¸c
T×nh yªu Hµ Néi, sù g¾n bã víi
Hµ Néi.
- Ch¸u hä xa nhng lµ
ngêi g¾n bã vµ chøng
kiÕn cuéc ®êi nh©n vËt
bµ HiÒn.
- Bµ HiÒn tØnh t¸o nhËn ra niÒm vui
h¬i qu¸ møc vµ cã phÇn tho¶ m·n cña
con ngêi sau chiÕn th¾ng “vui h¬i
nhiÒu vµ nãi còng h¬i nhiÒu”. Bµ
kh«ng b»ng lßng víi c¸ch b¾t chíc
ng«n ng÷ c¸ch m¹ng kh«ng ph¶i lèi.
B»ng sù tõng tr¶i vµ trÇm tÜnh, bµ
HiÒn nãi ®Õn sù lµm ¨n chø kh«ng
m·i say sa trong chiÕn th¾ng.
- MÆc dï thêi thÕ ®· ®æi thay nhng
bµ HiÒn vÉn gi÷ v÷ng nÕp nhµ. VÉn
gi÷ ®îc nÕp sinh ho¹t truyÒn thèng
cña mét gia ®×nh cã v¨n ho¸, cã c¸ch
sèng ®Ñp, ®êng hoµng, sang träng.
Khi c¸c con cßn nhá, ngåi vµo bµn
¨n, c« thêng chó ý söa ch÷a c¸ch
ngåi, c¸ch cÇm b¸t, cÇm ®òa, c¸ch
móc canh vµ c¶ c¸ch nãi chuyÖn
trong b÷a ¨n. “Chóng mµy lµ ngêi
Hµ Néi th× c¸ch ®i ®øng, nãi n¨ng
ph¶i cã chuÈn, kh«ng ®îc sèng tuú
tiÖn, bu«ng tuång”.
- C¸ch qu¶n lÝ gia ®×nh, tÝnh to¸n lµm
¨n:
+ ChuyÖn h«n nh©n, sinh con, tÝnh
to¸n cho t¬ng lai cña con c¸i.
- Ph¸t hiÖn ra sù tõng
tr¶i, lÞch l·m,b¶n lÜnh
cña bµ HiÒn nhng vÉn
cßn nh÷ng b¨n kho¨n,
nghi ng¹i, kh«ng tin
cËy.
Hoµ
b×nh
lËp l¹i
KhiÕn cho nh©n vËt
t«i “nghi ng¹i”.
+ B¸n mét ng«i nhµ ë hµng Bón
+ Kh«ng ®ång ý cho chång mua m¸y
in, thuª ngêi lµm.
+ B¶n th©n më mét cöa hµng lu
niÖm, tù tay lµm ra s¶n phÈm “hoa
lµm rÊt ®Ñp, b¸n rÊt ®¾t”.
+ Phª ph¸n thãi gia trëng cña ngêi
ch¸u.
B¶n lÜnh, thøc thêi, kh«n ngoan vµ
s¾c s¶o.
+ C¸ch qu¶n lÝ gia
®×nh, tÝnh to¸n lµm
¨n?
- Tõ ®ã nhËn thÊy
bµ HiÒn lµ ngêi
nh thÕ nµo?
- Nh©n vËt T«i ®·
vì lÏ ra nÐt tÝnh
c¸ch nµo cña nh©n
vËt bµ HiÒn?
- Trong hoµn c¶nh
c¶ níc ra trËn, hai
con lÇn lît ra
chiÕn trêng, th¸i
®é cña bµ HiÒn nh
thÕ nµo?
- NhËn ra thªm nÐt
tÝnh c¸ch nµo n÷a ë
bµ HiÒn?
- Th¸i ®é cña
ngêi kÓ chuyÖn?
- Sau ngµy thèng
nhÊt, Hµ Néi cã
thay ®æi g×? Th¸i
®é cña nh©n vËt t«i
tríc sù thay ®æi
Êy?
- NÕp sinh ho¹t,
nÐt tÝnh c¸ch cña
bµ HiÒn cã thay
®æi?
BiÓu hiÖn?
- H×nh ¶nh c©y si
®æ, sèng l¹i trong
lêi kÓ cña bµ HiÒn
cho thÊy ®iÒu g×
trong suy nghÜ,
- Ph¸t hiÖn ra bµ HiÒn
cã “®Çu ãc thùc tÕ”,
“tÝnh to¸n tríc c¶” vµ
“lu«n lu«n tÝnh ®óng”,
“®· tÝnh lµ lµm, ®· lµm
lµ kh«ng ®Ó ý tíi nh÷ng
lêi ®µm tiÕu cña thiªn
h¹” Kh©m phôc
Trong - B»ng lßng cho hai ®øa con ®i chiÕn
thêi k× ®Êu.
kc
+V× kh«ng muèn con sèng b¸m vµo
chèng sù hy sinh cña b¹n bÌ.
MÜ
+ B¶o nã t×m ®êng sèng ®Ó c¸c b¹n
nã ph¶i chÕt còng lµ mét c¸ch giÕt
chÕt nã.
+ Muèn b×nh ®¼ng víi c¸c bµ mÑ
kh¸c “hoÆc sèng c¶ hoÆc chÕt c¶, vui
lÎ th× cã hay hím g×” -> lµ mét con
ngêi giµu lßng tù träng, cã ý thøc
tr¸ch nhiÖm víi céng ®ång -> gi¶i
quyÕt viÖc nhµ viÖc níc rÊt hîp lÝ.
T×nh yªu níc biÓu lé ch©n thùc,
tù nhiªn, kh«ng gi¶ t¹o.
- “C« t«i tÝnh to¸n viÖc
nhµ, viÖc níc ®¹i kh¸i
lµ nh thÕ”.
-> Vì lÏ ra vÎ ®Ñp cña
bµ HiÒn (thèng nhÊt
gi÷a t×nh yªu gia ®×nh
vµ t×nh yªu Tæ quèc).
§Êt
níc
bíc
vµo
thêi k×
kinh tÕ
thÞ
trêng.
Hoµi nghi, lo ©u,
kh«ng tin hä cßn gi÷
®îc nÐt hµo hoa, thanh
lÞch cña ®Êt kinh k×.
- Hµ Néi giµu h¬n, vui h¬n, h¨m hë
bu«n b¸n, lèi sèng x« bå.
- Bµ HiÒn vÉn lµ “mét ngêi Hµ Néi
cña h«m nay, thuÇn tuý kh«ng pha
trén”.
- N¬i tiÕp kh¸ch cña bµ sau tÊm b×nh
phong cao h¬n ®Çu ngêi b»ng gç
ch¹m suèt mÊy chôc n¨m kh«ng hÒ
thay ®æi.
- VÉn duy tr× nh÷ng cuéc gÆp mÆt
b¹n bÌ hµng th¸ng -> cuéc sèng x«
bå nhng vÉn gi÷ mét lèi sèng sang
träng vµ thanh lÞch.
- VÉn gi÷ thãi quen ch¬i hoa thuû
tiªn ngµy TÕt.
- KÓ vÒ chuyÖn c©y si bÞ ®æ “l¹i sèng”
-> niÒm tin vÒ quy luËt bÊt diÖt cña
sù sèng vµ sù trêng tån cña nh÷ng
gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng.
- Ph¸t hiÖn ra bµ HiÒn:
“giái qu¸”, “khiªm tèn
vµ réng lîng qu¸”.
Ngì ngµng, th¸n
phôc.
nhËn thøc cña bµ?
- Bµ HiÒn lµ “mét h¹t bôi vµng cña
Hµ Néi”.
-> Mét so s¸nh ®éc ®¸o nh»m ca ngîi
b¶n lÜnh, cèt c¸ch cña bµ HiÒn.
- Nãi ®Õn h¹t bôi, ngêi ta nghÜ ®Õn
mét vËt nhá bÐ, b×nh thêng. Nhng
“h¹t bôi vµng” th× dï nhá bÐ nhng
l¹i cã gi¸ trÞ quý b¸u.
- Bµ HiÒn lµ mét ngêi Hµ Néi b×nh
thêng nhng trong bµ chøa ®ùng
nh÷ng c¸i tinh hoa cña ngêi Hµ Néi.
-> B¶n s¾c Hµ Néi, v¨n ho¸ Hµ Néi,
lµ chÊt vµng mêi cña Hµ Néi. Má
vµng trÇm tÝch ®ã ®îc båi ®¾p tÝch
tô tõ nh÷ng h¹t bôi vµng nh bµ
HiÒn. Bao nhiªu ngêi nh bµ HiÒn
sÏ hîp l¹i thµnh nh÷ng ¸nh vµng chãi
s¸ng. ¸nh vµng Êy lµ phÈm gi¸ cña
ngêi Hµ Néi, lµ c¸i truyÒn thèng,
cèt c¸ch cña ngêi Hµ Néi.
- Ph¸t hiÖn cña
nh©n vËt t«i vÒ bµ
HiÒn so víi c¸c
giai ®o¹n tríc?
Th¸i ®é?
- NÐt ®Ñp nhÊt
trong nh©n c¸ch bµ
HiÒn lµ g×?
- Th¶o luËn nhãm:
+ C¶m nhËn vÒ
h×nh ¶nh “h¹t bôi
vµng”?
+ NhËn xÐt, suy
nghÜ vÒ tÝnh c¶m,
th¸i ®é cña ngêi
kÓ chuyÖn: “Mét
ngêi nh c«... ¸nh
vµng.”
KÕt
luËn
- “Mét ngêi nh c«
ph¶i chÕt ®i thËt tiÕc,
l¹i mét h¹t bôi vµng
cña Hµ Néi r¬i xuèng,
ch×m s©u vµo líp ®Êt
cæ. Nh÷ng h¹t bôi vµng
lÊp l¸nh ®©u ®ã ë mét
gãc phè Hµ Néi, h·y
mîn giã mµ bay lªn
cho ®Êt kinh k× chãi
s¸ng nh÷ng ¸nh vµng”.
TiÕc nuèi, lo ©u, tin
tëng, tù hµo.
Tha thiÕt n©ng niu
vµ mong muèn nh©n
lªn nh÷ng nh©n c¸ch
v¨n ho¸
Qua thêi gian, sù biÕn thiªn cña
Qua thêi gian,
thêi thÕ nhng bµ HiÒn vÉn gi÷ nh©n vËt t«i cµng ngµy
®îc cèt c¸ch cña ngêi Hµ Néi, cµng hiÓu dÇn ra ngµy
b¶n lÜnh, tù tin, trung thùc vµ giµu mét râ h¬n ®Çy ®ñ h¬n
lßng tù träng.
vÎ ®Ñp cña lèi sãng Hµ
Néi, v¨n ho¸ Hµ Néi.
(Tõ hoµi nghi, e ng¹i
®Õn nÓ phôc; tõ tß mß
®Õn c¶m ®éng, tr©n
träng).
- Qua ph©n tÝch, 2. Nh÷ng ®Æc s¾c nghÖ thuËt
h·y kh¸i qu¸t vÎ
- NghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt: §Æt nh©n vËt trong nhiÒu quan hÖ (gia
®Ñp c¬ b¶n cña
nh©n vËt bµ HiÒn? ®×nh, x· héi), nh©n vËt ®îc soi chiÕu trªn nhiÒu b×nh diÖn (h«n nh©n, nu«i
d¹y con c¸i, qu¶n lÝ gia ®×nh, c¸ch nh×n nhËn ®èi víi con ngêi vµ hiÖn
tîng xung quanh, quan niÖm vµ c¸ch xö thÕ...).
- Ngêi kÓ chuyÖn xng t«i t¨ng c¶m gi¸c tin cËy cho c©u chuyÖn vµ t¨ng
tÝnh ®èi tho¹i d©n chñ víi ngêi ®äc.
- Ng«n ng÷ s¾c s¶o, giµu tÝnh trÝ tuÖ, uyªn b¸c, giäng v¨n linh ho¹t, ®a
thanh (lóc lo l¾ng, chiªm nghiÖm, lóc hãm hØnh, lóc s«i næi, nhiÖt t×nh...).
- Sö dông nh÷ng h×nh ¶nh cã tÝnh biÓu tîng: h×nh ¶nh c©y si, h×nh ¶nh h¹t
bôi vµng.
III. Tæng kÕt:
1. NghÖ thuËt: NghÖ thuËt trÇn thuËt vµ nghÖ thuËt x©y dùng nh©n vËt tiªu
biÓu cho v¨n phong cña NguyÔn Kh¶i.
2. Néi dung:
- Tr©n träng vµ khao kh¸t lu gi÷ vÎ ®Ñp vµ chiÒu s©u v¨n ho¸ cña ngêi
HN, còng lµ cña con ngêi thêi nay tríc nh÷ng biÕn ®éng d÷ déi cña thêi
kinh tÕ thÞ trêng vµ héi nhËp v¨n ho¸ thÕ giíi.
- Cho thÊy sù ®æi míi trong quan niÖm vµ gãc nh×n, chuÈn ®¸nh gi¸ con
ngêi.
Sù vËn ®éng cña nhµ v¨n Ng Kh¶i vµ cña nÒn v¨n häc míi.
IV. Cñng cè.
1. Híng dÉn HS gi¶i quyÕt BTNC: Qua ch©n dung “mét ngêi Hµ Néi”, Nguyễn Kh¶i ®· tr×nh
bµy quan niÖm nghÖ thuËt cña c¸ nh©n «ng vÒ con ngêi. H·y lµm râ quan niÖm ®ã?
2. HiÓu nh thÕ nµo vÒ nhan ®Ò “Mét ngêi Hµ Néi”?
V. Híng dÉn häc bµi vµ chuÈn bÞ bµi.
E. Rót kinh nghiÖm giê d¹y.
- Xem thêm -