Tài liệu Giáo án lịch sử lớp 10

PhÇn mét LÞch sö thÕ giíi thêi nguyªn thuû, cæ ®¹i vµ trung ®¹i Ch­¬ng 1 X· héi nguyªn thuû Bµi 1 Sù xuÊt hiÖn loµi ng­êi vµ bÇy ng­êi nguyªn thuû Ngµy so¹n : TiÕt thø : 01(nhÊt) Lªn líp: Khèi 10 I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc HS cÇn hiÓu nh÷ng mèc vµ b­íc tiÕn trªn chÆng ®­êng dµi, phÊn ®Êu qua hµng triÖu n¨m cña loµi ng­êi nh»m c¶i thiÖn ®êi sèng vµ c¶i biÕn b¶n th©n con ng­êi. 2. T­ t­ëng Gi¸o dôc lßng yªu lao ®éng v× lao ®éng kh«ng nh÷ng n©ng cao ®êi sèng cña con ng­êi mµ cßn hoµn thiÖn b¶n th©n con ng­êi. 3. Kü n¨ng RÌn kü n¨ng sö dông SGK - kü n¨ng ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ vµ tæng hîp vÒ ®Æc ®iÓm tiÕn ho¸ cña loµi ng­êi trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn m×nh ®ång thêi thÊy sù s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng cña x· héi loµi ng­êi. II. tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y - häc 1. Giíi thiÖu kh¸i qu¸t vÒ ch­¬ng tr×nh lÞch sö líp 10 Yªu cÇu vµ h­íng dÉn ph­¬ng ph¸p häc bé m«n ë nhµ, ë líp. 2. DÉn d¾t vµo bµi häc GV nªu t×nh huèng qua c©u hái t¹o kh«ng khÝ häc tËp: Ch­¬ng tr×nh lÞch sö chóng ta ®· häc ë THCS ®­îc ph©n chia thµnh mÊy thêi kú? KÓ tªn c¸c thêi kú ®ã? H×nh th¸i chÕ ®é x· héi g¾n liÒn víi mçi thêi kú? X· héi loµi ng­êi vµ loµi ng­êi xuÊt hiÖn nh­ thÕ nµo? §Ó hiÓu ®iÒu ®ã, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc h«m nay. 3. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trªn líp Nh÷ng kiÕn thøc HS cÇn n¾m v÷ng Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc c¸ nh©n 1. Sù xuÊt hiÖn loµi Tr­íc hÕt GV kÓ c©u chuyÖn vÒ nguån gèc cña ng­êi vµ ®êi sèng bÇy d©n téc ViÖt Nam (Bµ ¢u C¬ víi c¸i bäc tr¨m ng­êi nguyªn thuû trøng vµ chuyÖn Th­îng ®Õ s¸ng t¹o ra loµi ng­êi) sau ®ã nªu c©u hái: Loµi ng­êi tõ ®©u mµ ra? C©u chuyÖn kÓ trªn cã ý nghÜa g×? - HS qua hiÓu biÕt, qua c©u chuyÖn GV kÓ vµ ®äc SGK tr¶ lêi c©u hái? C¸c ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß 1 GV dÉn d¾t, t¹o kh«ng khÝ tranh luËn. - GV nhËn xÐt bæ sung vµ chèt ý: + C©u chuyÖn truyÒn thuyÕt ®· ph¶n ¸nh xa x­a con ng­êi muèn lý gi¶i vÒ nguån gèc cña m×nh, song ch­a ®ñ c¬ së khoa häc nªn ®· göi g¾m ®iÒu ®ã vµo sù thÇn th¸nh. + Ngµy nay, khoa häc ph¸t triÓn, ®Æc biÖt lµ kh¶o cæ häc vµ cæ sinh häc ®· t×m ®­îc b»ng cø nãi lªn sù ph¸t triÓn l©u dµi cña sinh giíi, tõ ®éng vËt bËc thÊp lªn ®éng vËt bËc cao mµ ®Ønh cao cña qu¸ tr×nh nµy lµ sù biÕn chuyÓn tõ v­în thµnh ng­êi. - GV nªu c©u hái: VËy con ng­êi do ®©u mµ ra? C¨n cø vµo c¬ së nµo? Thêi gian? Nguyªn nh©n quan träng quyÕt ®Þnh ®Õn sù chuyÓn biÕn ®ã? Ngµy nay qu¸ tr×nh chuyÓn biÕn ®ã cã diÔn ra kh«ng? T¹i sao? Ho¹t ®éng 2: Lµm viÖc theo nhãm - GV: ChÆng ®­êng chuyÓn biÕn tõ v­în ®Õn ng­êi diÔn ra rÊt dµi. B­íc ph¸t triÓn trung gian lµ Ng­êi tèi cæ (Ng­êi th­îng cæ). NhiÖm vô cô thÓ cña tõng nhãm lµ: + Nhãm 1: Thêi gian t×m ®­îc dÊu tÝch Ng­êi tèi cæ? §Þa ®iÓm? TiÕn ho¸ trong c¬ cÊu t¹o c¬ thÓ? + Nhãm 2: §êi sèng vËt chÊt vµ quan hÖ x· héi cña Ng­êi tèi cæ. - HS: Tõng nhãm ®äc SGK, t×m ý tr¶ lêi vµ th¶o luËn thèng nhÊt ý kiÕn tr×nh bµy trªn giÊy 1/2 tê A0. §¹i diÖn cña nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶ cña m×nh. GV yªu cÇu HS nhãm kh¸c bæ sung. Cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt ý: Nhãm 1: + Thêi gian t×m ®­îc dÊu tÝch cña Ng­êi tèi cæ b¾t ®Çu kho¶ng 4 triÖu n¨m tr­íc ®©y. + Di cèt t×m thÊy ë §«ng Phi, Giava (In®«nªxia), B¾c Kinh (Trung Quèc)... Thanh Ho¸ (ViÖt Nam). + Ng­êi tèi cæ hoµn toµn ®i b»ng hai ch©n, ®«i tay ®­îc tù do cÇm n¾m, kiÕm thøc ¨n. C¬ thÓ cã nhiÒu biÕn ®æi: tr¸n, hép sä... Nhãm 2: §êi sèng vËt chÊt ®· cã nhiÒu thay ®æi + BiÕt chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng: Hä lÊy m¶nh ®¸ hay cuéi lín ®em ghÌ vì t¹o nªn mét mÆt cho s¾c vµ võa tay cÇm  r×u ®¸ (®å ®¸ cò - s¬ kú). + BiÕt lµm ra löa (ph¸t minh lín)  ®iÒu quan träng c¶i thiÖn c¨n b¶n cuéc sèng tõ ¨n sèng  ¨n chÝn. + Cïng nhau lao ®éng t×m kiÕm thøc ¨n. Chñ yÕu lµ h¸i l­îm vµ s¨n b¾t thó. + Quan hÖ hîp quÇn x· héi, cã ng­êi ®øng ®Çu, cã ph©n c«ng lao ®éng gi÷a nam - n÷, cïng ch¨m sãc con c¸i, sèng qu©y quÇn theo quan hÖ ruét thÞt gåm 5 - 7 gia ®×nh. Sèng trong hang 2 - Loµi ng­êi do mét loµi v­în chuyÓn biÕn thµnh? ChÆng ®Çu cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh nµy cã kho¶ng 6 triÖu n¨m tr­íc ®©y. - B¾t ®Çu kho¶ng 4 triÖu n¨m tr­íc ®©y t×m thÊy dÊu vÕt cña Ng­êi tèi cæ ë mét sè n¬i nh­ §«ng Phi, In®«nªxia, Trung Quèc, ViÖt Nam. - §êi sèng vËt chÊt cña ng­êi nguyªn thuû. + ChÕ t¹o c«ng cô ®¸ (®å ®¸ cò). + Lµm ra löa. + T×m kiÕm thøc ¨n, s¨n b¾t - h¸i l­îm. - Quan hÖ x· héi cña Ng­êi tèi cæ ®­îc gäi lµ bÇy ng­êi nguyªn thuû. ®éng hoÆc m¸i ®¸, lÒu dùng b»ng cµnh c©y... Hîp quÇn ®Çu tiªn  bÇy ng­êi nguyªn thuû. Ho¹t ®éng 3: C¶ líp GV dïng ¶nh vµ biÓu ®å ®Ó gi¶i thÝch gióp HS hiÓu vµ n¾m ch¾c h¬n: ¶nh vÒ Ng­êi tèi cæ, ¶nh vÒ c¸c c«ng cô ®¸, biÓu ®å thêi gian cña Ng­êi tèi cæ. - VÒ h×nh d¸ng: Tuy cßn nhiÒu dÊu tÝch v­în trªn ng­êi nh­ng Ng­êi tèi cæ kh«ng cßn lµ v­în. - Ng­êi tèi cæ lµ Ng­êi v× ®· chÕ t¸c vµ sö dông c«ng cô (MÆc dï chiÕc r×u ®¸ cßn th« kÖch ®¬n gi¶n). - Thêi gian: 4 tr.n¨m 1 tr.n¨m 4 v¹n n¨m 1 v¹n n¨m (Ng­êi tèi cæ) - ®i ®øng th¼ng. - Hßn ®¸ ghÌ ®Ïo s¬ qua - H¸i l­îm, s¨n b¾t thó - BÇy ng­êi. Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc theo nhãm GV tr×nh bµy: Qua qu¸ tr×nh lao ®éng, cuéc sèng cña con ng­êi ngµy cµng ph¸t triÓn h¬n. §ång thêi con ng­êi tù hoµn thµnh qu¸ tr×nh hoµn thiÖn m×nh  t¹o b­íc nh¶y vät tõ v­în thµnh Ng­êi tèi cæ. Ta t×m hiÓu b­íc nh¶y vät thø 2 cña qu¸ tr×nh nµy. - GV chia líp thµnh 3 nhãm, nªu c©u hái cho tõng nhãm: + Nhãm 1: Thêi ®¹i Ng­êi tinh kh«n b¾t ®Çu xuÊt hiÖn vµo thêi gian nµo? B­íc hoµn thiÖn vÒ h×nh d¸ng vµ cÊu t¹o c¬ thÓ ®­îc biÓu hiÖn nh­ thÕ nµo? + Nhãm 2: Sù s¸ng t¹o cña Ng­êi tinh kh«n trong viÖc chÕ t¹o c«ng cô lao ®éng b»ng ®¸. + Nhãm 3: Nh÷ng tiÕn bé kh¸c trong cuéc sèng lao ®éng vµ vËt chÊt. - HS ®äc s¸ch gi¸o khoa, th¶o luËn t×m ý tr¶ lêi. Sau khi ®¹i diÖn nhãm tr×nh bµy kÕt qu¶ thèng nhÊt cña nhãm. HS nhãm kh¸c bæ sung. Cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt ý: Nhãm 1: §Õn cuèi thêi ®å ®¸ cò, kho¶ng 4 v¹n n¨m tr­íc ®©y Ng­êi tinh kh«n (hay cßn gäi lµ ng­êi hiÖn ®¹i) xuÊt hiÖn. Ng­êi tinh kh«n cã cÊu t¹o c¬ thÓ nh­ ng­êi ngµy nay: x­¬ng cèt nhá nh¾n, bµn tay nhá khÐo lÐo, ngãn tay linh ho¹t. Hép sä vµ thÓ tÝch n·o ph¸t triÓn, tr¸n cao, mÆt ph¼ng, h×nh d¸ng gän vµ linh ho¹t, líp l«ng máng kh«ng cßn n÷a ®­a ®Õn sù xuÊt hiÖn nh÷ng mµu da kh¸c nhau (3 ®¹i chñng lín vµng - ®en - tr¾ng). Nhãm 2: Sù s¸ng t¹o cña Ng­êi tinh kh«n trong 3 2. Ng­êi tinh kh«n vµ ãc s¸ng t¹o - Kho¶ng 4 v¹n n¨m tr­íc ®©y Ng­êi tinh kh«n xuÊt hiÖn. H×nh d¸ng vµ cÊu t¹o c¬ thÓ hoµn thiÖn nh­ ng­êi ngµy nay. - ãc s¸ng t¹o lµ sù s¸ng t¹o kü thuËt chÕ t¹o c«ng cô ®¸: Ng­êi ta biÕt ghÌ 2 c¹nh s¾c h¬n cña m¶nh ®¸ lµm cho nã gän vµ s¾c h¬n víi nhiÒu kiÓu, lo¹i kh¸c nhau. Sau khi ®­îc mµi nh½n, ®­îc khoan lç hay nÊc ®Ó tra c¸n  Céng cô ®a d¹ng h¬n, phï hîp víi tõng c«ng viÖc lao ®éng, chau chuèt vµ cã hiÖu qu¶ h¬n  §å ®¸ míi. Nhãm 3: ãc s¸ng t¹o cña Ng­êi tinh kh«n cßn chÕ t¹o ra nhiÒu c«ng cô lao ®éng kh¸c: X­¬ng c¸, cµnh c©y lµm lao, chÕ cung tªn, ®an l­íi ®¸nh c¸, lµm ®å gèm. Còng tõ ®ã ®êi sèng vËt chÊt ®­îc n©ng lªn. Thøc ¨n t¨ng lªn ®¸ng kÓ. Con ng­êi rêi hang ®éng ra ®Þnh c­ ë ®Þa ®iÓm thuËn lîi h¬n. C­ tró nhµ cöa trë nªn phæ biÕn. Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc c¶ líp vµ c¸ nh©n GV tr×nh bµy: - Cuéc c¸ch m¹ng ®¸ míi - §©y lµ mét thuËt ng÷ kh¶o cæ häc nh­ng rÊt thÝch hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña con ng­êi. Tõ khi Ng­êi tinh kh«n xuÊt hiÖn thêi ®¸ cò hËu k×, con ng­êi ®· cã mét b­íc tiÕn dµi: §· cã c­ tró nhµ cöa, ®· sèng æn ®Þnh vµ l©u dµi (líp vá èc s©u 1m nãi lªn cã thÓ l©u tíi c¶ ngh×n n¨m). Nh­ thÕ còng ph¶i kÐo dµi tÝch luü kinh nghiÖm tíi 3 v¹n n¨m. Tõ 4 v¹n n¨m ®Õn 1 v¹n n¨m tr­íc ®©y míi b¾t ®Çu thêi ®¸ míi. GV nªu c©u hái: - §¸ míi lµ c«ng cô ®¸ cã ®iÓm kh¸c nh­ thÕ nµo so víi c«ng cô ®¸ cò? HS ®äc s¸ch gi¸o khoa tr¶ lêi. HS kh¸c bæ sung, cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt l¹i: §¸ míi lµ c«ng cô ®¸ ®­îc ghÌ s¾c, mµi nh½n, tra c¸n dïng tèt h¬n. Kh«ng nh÷ng vËy ng­êi ta cßn sö dông cung tªn thuÇn thôc. GV ®Æt c©u hái: Sang thêi ®¹i ®¸ míi cuéc sèng vËt chÊt cña con ng­êi cã biÕn ®æi nh­ thÕ nµo? HS ®äc s¸ch gi¸o khoa tr¶ lêi. HS kh¸c bæ sung, cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt ý: - Sang thêi ®¹i ®¸ míi cuéc sèng cña con ng­êi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín lao. + Tõ chç h¸i l­îm, s¨n b¾n  trång trät vµ ch¨n nu«i (ng­êi ta trång mét sè c©y l­¬ng thùc vµ thùc phÈm nh­ lóa, bÇu, bÝ... §i s¨n b¾n ®­îc thó nhá ng­êi ta gi÷ l¹i nu«i vµ thuÇn d­ìng thµnh gia sóc nhá nh­ chã, cõu, lîn, bß,...) + Ng­êi ta biÕt lµm s¹ch nh÷ng tÊm da thó ®Ó che th©n cho Êm vµ "cho cã v¨n ho¸" (T×m thÊy cóc, kim x­¬ng). + Ng­êi ta biÕt lµm ®å trang søc (vßng b»ng vá 4 cña Ng­êi tinh kh«n trong c«ng viÖc c¶i tiÕn c«ng cô ®å ®¸ vµ biÕt chÕ t¸c thªm nhiÒu c«ng cô míi. + C«ng cô ®¸: §¸ cò  ®¸ míi (ghÌ - mµi nh½n ®ôc lç tra c¸n). + C«ng cô míi: Lao, cung tªn. 3. Cuéc c¸ch m¹ng thêi ®¸ míi - 1 v¹n n¨m tr­íc ®©y thêi kú ®¸ míi b¾t ®Çu. - Cuéc sèng con ng­êi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín lao, ng­êi ta biÕt: + Trång trät, ch¨n nu«i. + Lµm s¹ch tÊm da thó che th©n. + Lµm nh¹c cô.  Cuéc sèng no ®ñ h¬n, èc vµ h¹t x­¬ng, vßng tay, vßng cæ ch©n, hoa tai ®Ñp h¬n vµ vui h¬n, bít b»ng ®¸ mµu). lÖ thuéc vµo thiªn nhiªn. + Con ng­êi biÕt ®Õn ©m nh¹c (c©y s¸o x­¬ng, ®µn ®¸,...). GV kÕt luËn: Nh­ thÕ, tõng b­íc, tõng b­íc con ng­êi kh«ng ngõng s¸ng t¹o, kiÕm ®­îc thøc ¨n nhiÒu h¬n, sèng tèt h¬n vµ vui h¬n. Cuéc sèng bít dÇn sù lÖ thuéc vµo thiªn nhiªn. Cuéc sèng con ng­êi tiÕn bé víi tèc ®é nhanh h¬n vµ æn ®Þnh h¬n tõ thêi ®¸ míi. 4. S¬ kÕt bµi häc - GV kiÓm tra ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS víi viÖc yªu cÇu HS tr¶ lêi c©u hái: - Nguån gèc cña loµi ng­êi, nguyªn nh©n quyÕt ®Þnh ®Õn qu¸ tr×nh tiÕn ho¸. - ThÕ nµo lµ Ng­êi tèi cæ? Cuéc sèng vËt chÊt vµ x· héi cña Ng­êi tèi cæ? - Nh÷ng tiÕn bé vÒ kÜ thuËt khi Ng­êi tinh kh«n xuÊt hiÖn? 5. DÆn dß - Ra bµi tËp vÒ nhµ - N¾m ®­îc bµi cò. §äc tr­íc bµi míi vµ tr¶ lêi c©u hái trong s¸ch gi¸o khoa. - Bµi tËp: LËp b¶ng so s¸nh Néi dung Thêi k× ®¸ cò Thêi gian Chñ nh©n KÜ thuËt chÕ t¹o c«ng cô ®¸ §êi sèng lao ®éng 5 Thêi k× ®¸ míi Bµi 2 x· héi nguyªn thuû Ngµy so¹n : TiÕt thø : 02 Lªn líp: Khèi 10 I. Môc tiªu bµi häc 1. KiÕn thøc - HiÓu ®­îc ®Æc ®iÓm tæ chøc thÞ téc, bé l¹c, mèi quan hÖ trong tæ chøc x· héi ®Çu tiªn cña loµi ng­êi. - Mèc thêi gian quan träng cña qu¸ tr×nh xuÊt hiÖn kim lo¹i vµ hÖ qu¶ x· héi cña c«ng cô kim lo¹i. 2. T­ t­ëng - Nu«i d­ìng giÊc m¬ chÝnh ®¸ng - x©y dùng mét thêi ®¹i §¹i §ång trong v¨n minh. 3. Kü n¨ng RÌn cho HS kü n¨ng ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ tæ chøc x· héi thÞ téc, bé l¹c. KÜ n¨ng ph©n tÝch vµ tæng hîp vÒ qu¸ tr×nh ra ®êi cña kim lo¹i - nguyªn nh©n - hÖ qu¶ cña chÕ ®é t­ h÷u ra ®êi. II. ThiÕt bÞ, Tµi liÖu d¹y - häc - Tranh ¶nh. - MÈu truyÖn ng¾n vÒ sinh ho¹t cña thÞ téc, bé l¹c. III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y - häc 1. KiÓm tra bµi cò C©u hái 1: LËp niªn biÓu thêi gian vÒ qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ tõ v­în thµnh ng­êi? M« t¶ ®êi sèng vËt chÊt vµ x· héi cña Ng­êi tèi cæ? C©u hái 2: T¹i sao nãi thêi ®¹i Ng­êi tinh kh«n cuéc sèng cña con ng­êi tèt h¬n, ®ñ h¬n, ®Ñp h¬n vµ vui h¬n? 2. DÉn d¾t bµi míi Bµi mét cho chóng ta hiÓu qu¸ tr×nh tiÕn ho¸ vµ tù hoµn thiÖn cña con ng­êi. Sù hoµn thiÖn vÒ vãc d¸ng vµ cÊu t¹o c¬ thÓ. Sù tiÕn bé trong cuéc sèng vËt chÊt. §êi sèng cña con ng­êi tèt h¬n - ®ñ h¬n - ®Ñp h¬n - vui h¬n. Vµ trong sù ph¸t triÓn Êy ta thÊy sù hîp quÇn cña bÇy ng­êi nguyªn thuû - mét tæ chøc x· héi qu¸ ®é. Tæ chøc Êy cßn mang tÝnh gi¶n ®¬n, hoang s¬, cßn ®Çy dÊu Ên bÇy ®µn cïng sù tù hoµn thiÖn cña con ng­êi. BÇy ®µn ph¸t triÓn t¹o nªn sù g¾n kÕt vµ ®Þnh h×nh cña mét tæ chøc x· héi loµi ng­êi kh¸c h¼n víi tæ chøc bÇy, ®µn. §Ó hiÓu tæ chøc thùc chÊt, ®Þnh h×nh ®Çu tiªn cña loµi ng­êi ®ã, ta t×m hiÓu bµi h«m nay. 3. Tæ chøc c¸c ho¹t ®éng trªn líp Nh÷ng kiÕn thøc HS cÇn n¾m v÷ng Ho¹t ®éng 1: C¶ líp vµ c¸ nh©n 1. ThÞ téc - bé l¹c Tr­íc hÕt GV gîi HS nhí l¹i nh÷ng tiÕn bé, sù a. ThÞ téc hoµn thiÖn cña con ng­êi trong thêi ®¹i Ng­êi C¸c ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß 6 tinh kh«n. §iÒu ®ã ®­a ®Õn x· héi bÇy ng­êi nguyªn thuû, mét tæ chøc hîp quÇn vµ sinh ho¹t theo tõng gia ®×nh trong h×nh thøc bÇy ng­êi còng kh¸c ®i. Sè d©n ®· t¨ng lªn. Tõng nhãm ng­êi còng ®«ng ®óc, mçi nhãm cã h¬n 10 gia ®×nh (®«ng h¬n tr­íc gÊp 2 - 3 lÇn) gåm 2, 3 thÕ hÖ giµ trÎ cã chung dßng m¸u  Hä hîp thµnh mét tæ chøc x· héi chÆt chÏ h¬n, g¾n bã h¬n, cã tæ chøc h¬n. H×nh thøc tæ chøc Êy gäi lµ thÞ téc nh÷ng ng­êi "cïng hä". §©y lµ tæ chøc thùc chÊt vµ ®Þnh h×nh ®Çu tiªn cña loµi ng­êi. GV nªu c©u hái: ThÕ nµo lµ thÞ téc? Mèi quan hÖ trong thÞ téc? HS nghe vµ ®äc s¸ch gi¸o khoa tr¶ lêi. HS kh¸c bæ sung. Cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt ý. + ThÞ téc lµ nhãm ng­êi cã kho¶ng h¬n 10 gia ®×nh, - ThÞ téc lµ nhãm h¬n 10 gåm 2 - 3 thÕ hÖ giµ trÎ vµ cã chung dßng m¸u. gia ®×nh vµ cã chung dßng m¸u. + Trong thÞ téc, mäi thµnh viªn ®Òu hîp søc, - Quan hÖ trong thÞ téc: chung l­ng ®Êu cËt, phèi hîp ¨n ý víi nhau ®Ó c«ng b»ng, b×nh ®¼ng, t×m kiÕm thøc ¨n. Råi ®­îc h­ëng thô b»ng cïng lµm cïng h­ëng. Líp nhau, c«ng b»ng. Trong thÞ téc, con ch¸u t«n trÎ t«n kÝnh cha mÑ, «ng kÝnh «ng bµ cha mÑ vµ ng­îc l¹i, «ng bµ cha mÑ bµ vµ cha mÑ ®Òu yªu ®Òu yªu th­¬ng, ch¨m lo, b¶o ®¶m nu«i d¹y tÊt th­¬ng vµ ch¨m sãc tÊt c¶ c¶ con ch¸u cña thÞ téc. con ch¸u cña thÞ téc. GV ph©n tÝch bæ sung ®Ó nhÊn m¹nh kh¸i niÖm hîp t¸c lao ®éng  h­ëng thô b»ng nhau - céng ®ång. C«ng viÖc lao ®éng hµng ®Çu vµ th­êng xuyªn cña thÞ téc lµ kiÕm thøc ¨n ®Ó nu«i sèng thÞ téc. Lóc bÊy giê víi c«ng viÖc s¨n ®uæi vµ s¨n bÉy c¸c con thó lín, thó ch¹y nhanh, con ng­êi kh«ng thÓ lao ®éng riªng rÏ, buéc hä ph¶i cïng hîp søc t¹o thµnh mét vßng v©y, hß hÐt, nÐm ®¸, nÐm lao, b¾n cung tªn, dån thó chØ cßn mét con ®­êng ch¹y duy nhÊt, ®ã lµ hè bÉy. Yªu cÇu cña c«ng viÖc vµ tr×nh ®é thêi ®ã buéc ph¶i hîp t¸c nhiÒu ng­êi, thËm chÝ cña c¶ thÞ téc. ViÖc t×m kiÕm thøc ¨n kh«ng th­êng xuyªn, kh«ng nhiÒu. Khi ¨n, hä cïng nhau ¨n (kÓ chuyÖn... Qua bøc tranh vÏ trªn v¸ch ®¸ ë hang ®éng, ta thÊy: Sau khi ®i s¨n thó vÒ, hä cïng nhau n­íng thÞt råi ¨n thÞt n­íng víi rau cñ ®· ®­îc chia thµnh c¸c khÈu phÇn ®Òu nhau. HoÆc cã n¬i thøc ¨n ®­îc ®Ó trªn tµu l¸ réng, tõng ng­êi bèc ¨n tõ tèn v× kh«ng cã nhiÒu ®Ó ¨n tù do tho¶i m¸i). ViÖc chia khÈu phÇn ¨n, ta thÊy ngay trong thêi hiÖn ®¹i nµy khi ph¸t hiÖn thÞ téc Tasa®©y ë Philippines. TÝnh c«ng b»ng - còng h­ëng ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ. 7 GV cã thÓ kÓ thªm c©u chuyÖn m¶nh v¶i tÆng cña nhµ d©n téc häc víi thæ d©n Nam Mü. Qua c©u chuyÖn, GV chèt l¹i: Nguyªn t¾c vµng trong x· héi thÞ téc lµ cña chung, viÖc chung, lµm chung, thËm chÝ lµ ë chung mét nhµ. Tuy nhiªn ®©y lµ mét ®¹i ®ång trong thêi kú m«ng muéi, khã kh¨n nh­ng trong t­¬ng lai chóng ta vÉn cã thÓ x©y dùng ®¹i ®ång trong thêi v¨n minh - mét ®¹i ®ång mµ trong ®ã con ng­êi cã tr×nh ®é v¨n minh cao vµ quan hÖ céng ®ång lµm theo n¨ng lùc vµ h­ëng theo nhu cÇu. §iÒu ®ã chóng ta cã thÓ thùc hiÖn ®­îc - mét ­íc m¬ chÝnh ®¸ng mµ loµi ng­êi h­íng tíi. Ho¹t ®éng 2: Lµm viÖc c¸ nh©n GV nªu c©u hái: Ta biÕt ®Æc ®iÓm cña thÞ téc. Dùa trªn hiÓu biÕt ®ã, h·y: - §Þnh nghÜa thÕ nµo lµ bé l¹c? - Nªu ®iÓm gièng vµ ®iÓm kh¸c gi÷a bé l¹c vµ thÞ téc? HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi. HS kh¸c bæ sung. GV nhËn xÐt vµ chèt ý: + Bé l¹c lµ tËp hîp mét sè thÞ téc, sèng c¹nh nhau, cã hä hµng víi nhau vµ cã chung mét nguån gèc tæ tiªn. + §iÓm gièng: Cïng cã chung mét dßng m¸u. + §iÓm kh¸c: Tæ chøc lín h¬n (gåm nhiÒu thÞ téc). Mèi quan hÖ trong bé l¹c lµ sù g¾n bã, gióp ®ì nhau, chø kh«ng cã quan hÖ hîp søc lao ®éng kiÕm ¨n. Ho¹t ®éng 1: Theo nhãm GV nªu: Tõ chç con ng­êi biÕt chÕ t¹o c«ng cô ®¸ vµ ngµy cµng c¶i tiÕn ®Ó c«ng cô gän h¬n, s¾c h¬n, sö dông cã hiÖu qu¶ h¬n. Kh«ng dõng l¹i ë c¸c c«ng cô ®¸, x­¬ng, tre gç mµ ng­êi ta ph¸t hiÖn ra kim lo¹i, dïng kim lo¹i ®Ó chÕ t¹o ®å dïng vµ c«ng cô lao ®éng. Qu¸ tr×nh t×m thÊy kim lo¹i - sö dông nã nh­ thÕ nµo vµ hiÖu qu¶ cña nã ra sao, chia nhãm ®Ó t×m hiÓu. Nhãm 1: T×m mèc thêi gian con ng­êi t×m thÊy kim lo¹i? V× sao l¹i c¸ch xa nhau nh­ thÕ? Nhãm 2: Sù xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng kim lo¹i cã ý nghÜa nh­ thÕ nµo ®èi víi s¶n xuÊt? HS ®äc SGK, trao ®æi thèng nhÊt ý kiÕn. §¹i diÖn nhãm tr×nh bµy. C¸c nhãm kh¸c gãp ý. Cuèi cïng GV nhËn xÐt vµ chèt ý: + Qu¸ tr×nh con ng­êi t×m vµ sö dông kim lo¹i Kho¶ng 5500 n¨m tr­íc ®©y, ng­êi T©y ¸ vµ Ai CËp sö dông ®ång sím nhÊt (®ång ®á). Kho¶ng 4000 n¨m tr­íc ®©y, c­ d©n ë nhiÒu n¬i ®· biÕt dïng ®ång thau. 8 b. Bé l¹c - Bé l¹c lµ tËp hîp mét sè thÞ téc sèng c¹nh nhau vµ cã cïng mét nguån gèc tæ tiªn. - Quan hÖ gi÷a c¸c thÞ téc trong bé l¹c lµ g¾n bã, gióp ®ì nhau. 2. Buæi ®Çu cña thêi ®¹i kim khÝ a. Qu¸ tr×nh t×m vµ sö dông kim lo¹i - Con ng­êi t×m vµ sö dông kim lo¹i: + Kho¶ng 5500 n¨m tr­íc ®©y - ®ång ®á. + Kho¶ng 4000 n¨m Kho¶ng 3000 n¨m tr­íc ®©y, c­ d©n T©y ¸ vµ Nam ch©u ¢u ®· biÕt ®óc vµ dïng ®å s¾t. GV cã thÓ ph©n tÝch vµ nhÊn m¹nh: Con ng­êi t×m thÊy c¸c kim lo¹i kim khÝ c¸ch rÊt xa nhau bëi lóc ®ã ®iÒu kiÖn cßn rÊt khã kh¨n, viÖc ph¸t minh míi vÒ kÜ thuËt lµ ®iÒu kh«ng dÔ. MÆc dÇu con ng­êi ®· b­íc sang thêi ®¹i kim khÝ tõ 5500 n¨m tr­íc ®©y nh­ng trong suèt 1500 n¨m, kim lo¹i (®ång) cßn rÊt Ýt, quÝ nªn hä míi dïng chÕ t¹o thµnh trang søc, vò khÝ mµ c«ng cô lao ®éng chñ yÕu vÉn lµ ®å ®¸, ®å gç. Ph¶i ®Õn thêi kú ®å s¾t con ng­êi míi chÕ t¹o phæ biÕn thµnh c«ng cô lao ®éng. §©y lµ nguyªn nh©n c¬ b¶n t¹o nªn mét sù biÕn ®æi lín lao trong cuéc sèng con ng­êi: + Sù ph¸t minh ra c«ng cô kim khÝ ®· cã ý nghÜa lín lao trong cuéc sèng lao ®éng: N¨ng suÊt lao ®éng v­ît xa thêi ®¹i ®å ®¸, khai th¸c nh÷ng vïng ®Êt ®ai míi, cµy s©u cuèc bÉm, xÎ gç ®ãng thuyÒn, xÎ ®¸ lµm l©u ®µi; vµ ®Æc biÖt quan träng lµ tõ chç sèng bÊp bªnh, tíi chç ®ñ sèng tiÕn tíi con ng­êi lµm ra mét l­îng s¶n phÈm thõa th­êng xuyªn. Ho¹t ®éng 1: C¶ líp vµ c¸ nh©n Tr­íc tiªn GV gîi nhí l¹i quan hÖ trong x· héi nguyªn thuû. Trong x· héi nguyªn thuû, sù c«ng b»ng vµ b×nh ®¼ng lµ "nguyªn t¾c vµng" nh­ng lóc Êy, con ng­êi trong céng ®ång dùa vµo nhau v× t×nh tr¹ng ®êi sèng cßn qu¸ thÊp. Khi b¾t ®Çu cã s¶n phÈm thõa th× l¹i kh«ng cã ®Ó ®em chia ®Òu cho mäi ng­êi. ChÝnh l­îng s¶n phÈm thõa ®­îc c¸c thµnh viªn cã chøc phËn nhËn (ng­êi chØ huy d©n binh, ng­êi chuyªn tr¸ch lÔ nghi, hoÆc ®iÒu hµnh c¸c c«ng viÖc chung cña thÞ téc, bé l¹c) qu¶n lý vµ ®em ra dïng chung, sau lîi dông chøc phËn chiÕm mét phÇn s¶n phÈm thõa khi chi cho c¸c c«ng viÖc chung. GV nªu c©u hái: ViÖc chiÕm s¶n phÈm thõa cña mét sè ng­êi cã chøc phËn ®· t¸c ®éng ®Õn x· héi nguyªn thuû nh­ thÕ nµo? HS ®äc SGK tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c gãp ý råi GV nhËn xÐt vµ chèt ý: + Trong x· héi cã ng­êi nhiÒu, ng­êi Ýt cña c¶i. Cña thõa t¹o c¬ héi cho mét sè ng­êi dïng thñ ®éng chiÕm lµm cña riªng. T­ h÷u xuÊt hiÖn trong céng ®ång b×nh ®¼ng, kh«ng cã cña c¶i b¾t ®Çu bÞ ph¸ vì. + Trong gia ®×nh còng thay ®æi. §µn «ng lµm c«ng viÖc nÆng, cµy bõa t¹o ra nguån thøc ¨n chÝnh vµ th­êng xuyªn  Gia ®×nh phô hÖ xuÊt hiÖn. 9 tr­íc ®©y - ®ång thau. + Kho¶ng 3000 n¨m tr­íc ®©y - s¾t. b. HÖ qu¶ - N¨ng suÊt lao ®éng t¨ng - Khai th¸c thªm ®Êt ®ai trång trät. - Thªm nhiÒu ngµnh nghÒ míi. 3. Sù xuÊt hiÖn t­ h÷u vµ x· héi cã giai cÊp - Ng­êi lîi dông chøc quyÒn chiÕm cña chung  t­ h÷u xuÊt hiÖn. - Gia ®×nh phô hÖ thay gia ®×nh mÉu hÖ. - X· héi ph©n chia giai cÊp. + Kh¶ n¨ng lao ®éng cña mçi gia ®×nh còng kh¸c nhau.  Giµu nghÌo  giai cÊp ra ®êi  C«ng x· thÞ téc r¹n vì ®­a con ng­êi b­íc sang thêi ®¹i cã giai cÊp ®Çu tiªn - thêi cæ ®¹i. 4. S¬ kÕt 1. ThÕ nµo lµ thÞ téc - bé l¹c. 2. Nh÷ng biÕn ®æi lín lao cña ®êi sèng s¶n xuÊt - quan hÖ x· héi cña thêi ®¹i kim khÝ. 5. Bµi tËp - DÆn dß vÒ nhµ - Tr¶ lêi c©u hái: 1. So s¸nh ®iÓm gièng - kh¸c nhau gi÷a thÞ téc vµ bé l¹c 2. Do ®©u mµ t­ h÷u xuÊt hiÖn? §iÒu nµy ®· dÉn tíi sù thay ®æi trong x· héi nh­ thÕ nµo? - §äc bµi 3: 1. C¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng. 2. ý nghÜa cña bøc tranh h×nh 1 trang 11, h×nh 2 trang 12. 10 Ch­¬ng 2 x· héi cæ ®¹i Bµi 3 c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng Ngµy so¹n : TiÕt thø : 03 - Lªn líp: Khèi 10 I. Môc tiªu bµi häc Sau khi häc song bµi häc, yªu cÇu HS ph¶i n¾m ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò sau: 1. VÒ kiÕn thøc - Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña c¸c quèc gia ph­¬ng §«ng vµ sù ph¸t triÓn ban ®Çu cña c¸c ngµnh kinh tÕ; tõ ®ã thÊy ®­îc ¶nh h­ëng cña ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ nÒn t¶ng kinh tÕ ®Õn qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhµ n­íc, c¬ cÊu x· héi, thÓ chÕ chÝnh trÞ,... ë khu vùc nµy. - Nh÷ng ®Æc ®iÓm cña qu¸ tr×nh h×nh thµnh x· héi cã giai cÊp vµ nhµ n­íc, c¬ cÊu x· héi cña x· héi cæ ®¹i ph­¬ng §«ng. - Th«ng qua viÖc t×m hiÓu vÒ c¬ cÊu bé m¸y nhµ n­íc vµ quyÒn lùc cña nhµ vua, HS cßn hiÓu râ thÕ nµo lµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i. Nh÷ng thµnh tùu lín vÒ v¨n ho¸ cña c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng. 2. VÒ t­ t­ëng, t×nh c¶m - Th«ng qua bµi häc båi d­ìng lßng tù hµo vÒ truyÒn thèng lÞch sö cña c¸c d©n téc ph­¬ng §«ng, trong ®ã cã ViÖt Nam. 3. VÒ kü n¨ng - BiÕt sö dông b¶n ®å ®Ó ph©n tÝch nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n vµ vai trß cña c¸c ®iÒu kiÖn ®Þa lý ë c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng. II. ThiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y - häc - B¶n ®å c¸c quèc gia cæ ®¹i. - B¶n ®å thÕ giíi hiÖn nay. - Tranh ¶nh nãi vÒ nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ cña c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng ®Ó minh ho¹ (nÕu cã thÓ sö dông phÇn mÒm Encarta 2005, phÇn giíi thiÖu vÒ nh÷ng thµnh tùu cña Ai CËp cæ ®¹i). III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y - häc Bµi nµy d¹y trong 2 tiÕt: TiÕt 1 gi¶ng môc 1, 2, vµ môc 3; TiÕt 2 gi¶ng môc 4 vµ 5. KiÓm tra bµi cò C©u hái kiÓm tra ë tiÕt 1: Nguyªn nh©n tan r· cña x· héi nguyªn thuû? BiÓu hiÖn? 2. DÉn d¾t vµo bµi míi 11 - GV nhËn xÐt c©u tr¶ lêi cña HS, kh¸i qu¸t bµi cò vµ dÉn d¾t HS vµo bµi míi vµ nªu nhiÖm vô nhËn thøc cho HS nh­ sau: Trªn l­u vùc c¸c dßng s«ng lín ë ch©u ¸ vµ ch©u Phi tõ thiªn niªn kû IV TCN, c­ d©n ph­¬ng §«ng ®· biÕt tíi nghÒ luyÖn kim, lµm n«ng nghiÖp vµ ch¨n nu«i gia sóc. Hä ®· x©y dùng c¸c quèc gia ®Çu tiªn cña m×nh, ®ã lµ x· héi cã giai cÊp ®Çu tiªn mµ trong ®ã thiÓu sè quý téc thèng trÞ ®a sè n«ng d©n c«ng x· vµ n« lÖ. Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc ë c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng kh«ng gièng nhau, nh­ng thÓ chÕ chung lµ chÕ ®é qu©n chñ chuyªn chÕ, mµ trong ®ã vua lµ ng­êi n¾m mäi quyÒn hµnh vµ ®­îc cha truyÒn, con nèi. Qua bµi häc nµy chóng ta cßn biÕt ®­îc ph­¬ng §«ng lµ c¸i n«i cña v¨n minh nh©n lo¹i, n¬i mµ lÇn ®Çu tiªn con ng­êi ®· biÕt s¸ng t¹o ra ch÷ viÕt, v¨n häc, nghÖ thuËt vµ nhiÒu tri thøc khoa häc kh¸c. 3. Tæ chøc ho¹t ®éng trªn líp Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc c¸ nh©n - GV treo b¶n ®å “C¸c quèc gia cæ ®¹i” trªn b¶ng, yªu cÇu HS quan s¸t, kÕt hîp víi kiÕn thøc phÇn 1 trong SGK tr¶ lêi c©u hái: C¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng n»m ë ®©u, cã nh÷ng thuËn lîi g×? -GV gäi mét HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c cã thÓ bæ sung cho b¹n. - GV tiÕp tôc ®Æt c©u hái: Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi th× cã g× khã kh¨n? muèn kh¾c phôc khã kh¨n c­ d©n ph­¬ng §«ng ®· ph¶i lµm g×? - GV gäi mét HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c bæ sung cho b¹n. - GV nhËn xÐt vµ chèt ý: + ThuËn lîi: §Êt ®ai phï sa mµu mì vµ mÒm nªn c«ng cô b»ng gç, ®¸ còng cã thÓ canh t¸c vµ t¹o nªn mïa mµng béi thu. + Khã kh¨n: DÔ bÞ n­íc s«ng d©ng lªn g©y lò lôt, mÊt mïa vµ ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña ng­êi d©n. - Muèn b¶o vÖ mïa mµng vµ cuéc sèng cña m×nh, ngay tõ ®Çu c­ d©n ph­¬ng §«ng ®· ph¶i ®¾p ®ª, trÞ thuû, lµm thuû lîi. C«ng viÖc nµy ®ßi hái c«ng søc cña nhiÒu ng­êi, võa t¹o nªn nhu cÇu ®Ó mäi ng­êi sèng quÇn tô, g¾n bã víi nhau trong c¸c tæ chøc x· héi. - GV ®Æt c©u hái: NÒn kinh tÕ chÝnh cña c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng? - GV gäi HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c bæ sung. - GV chèt l¹i: N«ng nghiÖp t­íi n­íc, ch¨n nu«i vµ thñ c«ng nghiÖp, trao ®æi 12 Néi dung kiÕn thøc cÇn n¾m 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn vµ sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ a. §iÒu kiÖn tù nhiªn: - ThuËn lîi: §Êt ®ai phï sa mµu mì, gÇn nguån n­íc t­íi, thuËn lîi cho s¶n xuÊt vµ sinh sèng. - Khã kh¨n: DÔ bÞ lò lôt, g©y mÊt mïa, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña nh©n d©n. - Do thuû lîi,... ng­êi ta ®· sèng quÇn tô thµnh nh÷ng trung t©m quÇn c­ lín vµ g¾n bã víi nhau trong tæ chøc c«ng x·. Nhê ®ã nhµ n­íc sím h×nh thµnh nhu cÇu s¶n xuÊt vµ trÞ thuû, lµm thuû lîi. b. Sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kinh tÕ - NghÒ n«ng nghiÖp t­íi n­íc lµ hµng ho¸,... trong ®ã n«ng nghiÖp t­íi n­íc lµ ngµnh kinh tÕ chÝnh, chñ ®¹o ®· t¹o ra s¶n phÈm d­ thõa th­êng xuyªn. Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc tËp thÓ vµ c¸ nh©n - GV ®Æt c©u hái: T¹i sao chØ b»ng c«ng cô chñ yÕu b»ng gç vµ ®¸, c­ d©n trªn l­u vùc c¸c dßng s«ng lín ë ch©u ¸, ch©u Phi ®· sím x©y dùng nhµ n­íc cña m×nh? - Cho HS th¶o luËn sau ®ã gäi mét HS tr¶ lêi, c¸c em kh¸c bæ sung cho b¹n. - Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi, s¶n xuÊt ph¸t triÓn mµ kh«ng cÇn ®îi ®Õn khi xuÊt hiÖn c«ng cô b»ng s¾t, trong x· héi ®· xuÊt hiÖn cña c¶i d­ thõa dÉn ®Õn sù ph©n ho¸ x· héi kÎ giµu, ng­êi nghÌo, tÇng líp quÝ téc vµ b×nh d©n. Trªn c¬ së ®ã nhµ n­íc ®· ra ®êi. - GV ®Æt c©u hái: C¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng h×nh thµnh sím nhÊt ë ®©u? Trong kho¶ng thêi gian nµo? - GV cho HS ®äc SGK vµ th¶o luËn, sau ®ã gäi mét HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c bæ sung cho b¹n. - GV cã thÓ chØ trªn b¶n ®å quèc gia cæ ®¹i Ai CËp h×nh thµnh nh­ thÕ nµo, ®Þa bµn cña c¸c quèc gia cæ ngµy nay lµ nh÷ng n­íc nµo trªn B¶n ®å thÕ giíi, vµ liªn hÖ ë ViÖt Nam bªn l­u vùc s«ng Hång, s«ng C¶,... ®· sím xuÊt hiÖn nhµ n­íc cæ ®¹i (phÇn nµy sÏ häc ë phÇn lÞch sö ViÖt Nam). - GV cho HS xem s¬ ®å sau vµ nhËn xÐt trong x· héi cæ ®¹i ph­¬ng §«ng cã nh÷ng tÇng líp nµo: Vua QuÝ téc N«ng d©n c«ng x· N« lÖ Ho¹t ®éng theo nhãm: GV giao nhiÖm vô cho tõng nhãm: - Nhãm 1: Nguån gèc vµ vai trß cña n«ng d©n c«ng x· trong x· héi cæ ®¹i ph­¬ng §«ng? 13 gèc, ngoµi ra cßn ch¨n nu«i vµ lµm thñ c«ng nghiÖp. 2. Sù h×nh thµnh c¸c quèc gia cæ ®¹i - C¬ së h×nh thµnh: Sù ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt dÉn tíi sù ph©n ho¸ giai cÊp, tõ ®ã nhµ n­íc ra ®êi. - C¸c quèc gia cæ ®¹i ®Çu tiªn xuÊt hiÖn ë Ai CËp, L­ìng Hµ, Ên §é, Trung Quèc,…vµo kho¶ng thiªn niªn kû thø IV - III TCN 3. X· héi cã giai cÊp ®Çu tiªn - Nhãm 2: Nguån gèc cña quÝ téc? - Nhãm 3: Nguån gèc cña n« lÖ? N« lÖ cã vai trß g×? - GV nhËn xÐt vµ chèt ý: + Nhãm 1: Do nhu cÇu trÞ thuû vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi khiÕn n«ng d©n vïng nµy g¾n bã trong khu«n khæ cña c«ng x· n«ng th«n. ë hä tån t¹i c¶ “c¸i cò” (nh÷ng tµn d­ cña x· héi nguyªn thuû: cïng lµm ruéng chung cña c«ng x· vµ cïng trÞ thuû), võa tån t¹i “c¸i míi” (®· lµ thµnh viªn cña x· héi cã giai cÊp: sèng theo gia ®×nh phô hÖ, cã tµi s¶n t­ h÷u,...) hä ®­îc gäi lµ n«ng d©n c«ng x·. Víi nghÒ n«ng lµ chÝnh nªn n«ng d©n c«ng x· lµ lùc l­îng ®«ng ®¶o nhÊt, cã vai trß to lín trong s¶n xuÊt, hä tù nu«i sèng b¶n th©n cïng gia ®×nh vµ nép thuÕ cho quÝ téc, ngoµi ra hä cßn ph¶i lµm mét sè nghÜa vô kh¸c nh­ ®i lÝnh, x©y dùng c¸c c«ng tr×nh.… + Nhãm 2: Vèn xuÊt th©n tõ c¸c b« l·o ®øng ®Çu c¸c thÞ téc, hä gåm c¸c quan l¹i tõ TW xuèng ®Þa ph­¬ng. TÇng líp nµy sèng sung s­íng (ë nhµ réng vµ x©y l¨ng mé lín) dùa trªn sù bãc lét n«ng d©n: hä thu thuÕ cña n«ng d©n d­íi quyÒn trùc tiÕp hoÆc nhËn bæng léc cña nhµ n­íc còng do thu thuÕ cña n«ng d©n. + Nhãm 3: N« lÖ, chñ yÕu lµ tï binh vµ thµnh viªn c«ng x· bÞ m¾c nî hoÆc bÞ ph¹m téi. Vai trß cña hä lµ lµm c¸c c«ng viÖc nÆng nhäc, hÇu h¹ quÝ téc, hä còng lµ nguån bæ sung cho n«ng d©n c«ng x·. Ho¹t ®éng tËp thÓ vµ c¸ nh©n: - GV cho HS ®äc SGK th¶o luËn vµ tr¶ lêi c©u hái: Nhµ n­íc ph­¬ng §«ng h×nh thµnh nh­ thÕ nµo? ThÕ nµo lµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i? ThÕ nµo lµ vua chuyªn chÕ? Vua dùa vµo ®©u ®Ó trë thµnh chuyªn chÕ? - Gäi mét HS tr¶ lêi, c¸c HS kh¸c bæ sung cho b¹n. - GV nhËn xÐt vµ chèt ý: Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhµ n­íc lµ tõ c¸c liªn minh bé l¹c, do nhu cÇu trÞ thuû vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, c¸c liªn 14 - N«ng d©n c«ng x·: ChiÕm sè ®«ng trong x· héi, ë hä võa tån t¹i “c¸i cò”, võa lµ thµnh viªn cña x· héi cã giai cÊp. Hä tù nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh, nép thuÕ cho nhµ n­íc vµ lµm c¸c nghÜa vô kh¸c. - QuÝ téc: Gåm c¸c quan l¹i ë ®Þa ph­¬ng, c¸c thñ lÜnh qu©n sù vµ nh÷ng ng­êi phô tr¸ch lÔ nghi t«n gi¸o. Hä sèng sung s­íng dùa vµo sù bãc lét n«ng d©n. - N« lÖ: Chñ yÕu lµ tï binh vµ thµnh viªn c«ng x· bÞ m¾c nî hoÆc bÞ ph¹m téi. Hä ph¶i lµm c¸c viÖc nÆng nhäc vµ hÇu h¹ quÝ téc. Cïng víi n«ng d©n c«ng x· hä lµ tÇng líp bÞ bãc lét trong x· héi. 4. ChÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i - Qu¸ tr×nh h×nh thµnh nhµ n­íc lµ tõ c¸c liªn minh bé l¹c, do nhu cÇu trÞ thuû vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi nªn quyÒn hµnh tËp trung vµo tay nhµ vua t¹o nªn chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i. - ChÕ ®é nhµ n­íc do vua ®øng minh bé l¹c liªn kÕt víi nhau  Nhµ n­íc ra ®êi ®Ó ®iÒu hµnh, qu¶n lý x· héi. QuyÒn hµnh tËp trung vµo tay nhµ vua t¹o nªn chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i. - Vua dùa vµo bé m¸y quÝ téc vµ t«n gi¸o ®Ó b¾t mäi ng­êi ph¶i phôc tïng, vua trë thµnh vua chuyªn chÕ. - ChÕ ®é nhµ n­íc do vua ®øng ®Çu, cã quyÒn lùc tèi cao (tù coi m×nh lµ thÇn th¸nh d­íi trÇn gian, ng­êi chñ tèi cao cña ®Êt n­íc, tù quyÕt ®Þnh mäi chÝnh s¸ch vµ c«ng viÖc) vµ gióp viÖc cho vua lµ mét bé m¸y quan liªu th× ®­îc gäi lµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i. - GV cã thÓ khai th¸c thªm kªnh h×nh 2 SGK tr.12 ®Ó thÊy ®­îc cuéc sèng sung s­íng cña vua ngay c¶ khi chÕt (Qu¸ch vµng t¹c h×nh vua),... - PhÇn v¨n ho¸ nµy GV cã thÓ cho HS s­u tÇm tr­íc vµ lªn b¶ng tr×nh bµy theo nhãm. NÕu cã thêi gian cho HS xem phÇn mÒm Encarta n¨m 2005 - phÇn LÞch sö thÕ giíi cæ ®¹i. Ho¹t ®éng theo nhãm: - GV ®Æt c©u hái cho c¸c nhãm: - Nhãm 1: C¸ch tÝnh lÞch cña c­ d©n ph­¬ng §«ng? T¹i sao hai ngµnh lÞch vµ thiªn v¨n l¹i ra ®êi sím nhÊt ë ph­¬ng §«ng? - Nhãm 2: V× sao ch÷ viÕt ra ®êi? t¸c dông cña ch÷ viÕt? - Nhãm 3: Nguyªn nh©n ra ®êi cña to¸n häc? Nh÷ng thµnh tùu cña to¸n häc ph­¬ng §«ng vµ t¸c dông cña nã? - Nhãm 4: H·y giíi thiÖu nh÷ng c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ ®¹i ph­¬ng §«ng? Nh÷ng c«ng tr×nh nµo cßn tån t¹i ®Õn ngµy nay? - GV gäi ®¹i diÖn c¸c nhãm lªn tr×nh bµy vµ thµnh viªn cña c¸c nhãm kh¸c cã thÓ bæ sung cho b¹n, sau ®ã GV nhËn xÐt vµ chèt ý : - Nhãm 1: - Thiªn v¨n häc vµ lÞch lµ 2 ngµnh khoa häc ra ®êi sím nhÊt, g¾n liÒn víi nhu cÇu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. §Ó cµy cÊy ®óng thêi vô, ng­êi n«ng d©n ®Òu ph¶i “tr«ng Trêi, tr«ng §Êt”. Hä quan s¸t sù chuyÓn ®éng cña mÆt 15 ®Çu, cã quyÒn lùc tèi cao vµ mét bé m¸y quan liªu gióp viÖc thõa hµnh, th× ®­îc gäi lµ chÕ ®é chuyªn chÕ cæ ®¹i. 5. V¨n ho¸ cæ ®¹i ph­¬ng §«ng a. Sù ra ®êi cña lÞch vµ thiªn v¨n häc - Thiªn v¨n häc vµ lÞch lµ 2 ngµnh khoa häc ra ®êi sím nhÊt, g¾n liÒn víi nhu cÇu s¶n xuÊt n«ng nghiÖp Tr¨ng, mÆt Trêi vµ tõ ®ã s¸ng t¹o ra lÞch - n«ng lÞch (lÞch n«ng nghiÖp), lÊy 365 ngµy lµ mét n¨m vµ chia lµm 12 th¸ng (c­ d©n s«ng Nin cßn dùa vµo mùc n­íc s«ng lªn xuèng mµ chia lµm 2 mïa: mïa m­a lµ mïa n­íc s«ng Nin lªn; mïa kh« lµ mïa n­íc s«ng Nin xuèng, tõ ®ã cã kÕ ho¹ch gieo trång vµ thu ho¹ch cho phï hîp). - ViÖc tÝnh lÞch chØ ®óng t­¬ng ®èi, nh­ng n«ng lÞch th× cã ngay t¸c dông ®èi víi viÖc gieo trång. - Më réng hiÓu biÕt: Con ng­êi ®· v­¬n tÇm m¾t tíi trêi, ®Êt, tr¨ng, sao v× môc ®Ých lµm ruéng cña m×nh vµ nhê ®ã ®· s¸ng t¹o ra hai ngµnh thiªn v¨n häc vµ phÐp tÝnh lÞch (trong tay ch­a cã næi c«ng cô b»ng s¾t nh­ng ®· t×m hiÓu vò trô,..) - Nhãm 2: Ch÷ viÕt ra ®êi lµ do x· héi ngµy cµng ph¸t triÓn, c¸c mèi quan hÖ phong phó, ®a d¹ng. H¬n n÷a do nhu cÇu ghi chÐp, cai trÞ, l­u gi÷ nh÷ng kinh nghiÖm mµ ch÷ viÕt ®· ra ®êi. Ch÷ viÕt xuÊt hiÖn vµo thiªn niªn kû thø IV TCN mµ sím nhÊt lµ ë Ai CËp vµ L­ìng Hµ. Ban ®Çu lµ ch÷ t­îng h×nh (vÏ h×nh gièng vËt ®Ó biÓu thÞ), sau nµy ng­êi ta c¸ch ®iÖu ho¸ ch÷ t­îng h×nh thµnh nÐt vµ ghÐp c¸c nÐt theo quy ­íc ®Ó ph¶n ¸nh ý nghÜ con ng­êi mét c¸ch phong phó h¬n gäi lµ ch÷ t­îng ý. Ch÷ t­îng ý ®­îc ghÐp víi mét ©m thanh ®Ó ph¶n ¸nh tiÕng nãi, tiÕng gäi cã ©m s¾c, thanh ®iÖu cña con ng­êi. Ng­êi Ai CËp viÕt trªn giÊy pa- pi- rót (vá c©y sËy c¸n máng), ng­êi L­ìng Hµ viÕt trªn ®Êt sÐt råi ®em nung kh«, ng­êi Trung Quèc viÕt trªn mai rïa, thÎ tre, tróc hoÆc trªn lôa b¹ch,... - GV cho häc xem tranh ¶nh nãi vÒ c¸ch viÕt ch÷ t­îng h×nh cña c­ d©n ph­¬ng §«ng x­a vµ hiÖn nay trªn thÕ giíi vÉn cßn mét sè quèc gia viÕt ch÷ t­îng h×nh nh­: Trung Quèc, NhËt B¶n, Hµn Quèc,… - GV nhËn xÐt: Ch÷ viÕt lµ ph¸t minh quan träng nhÊt cña loµi ng­êi, nhê ®ã mµ c¸c nhµ nghiªn cøu ngµy nay hiÓu ®­îc phÇn nµo cuéc sèng cña c­ d©n cæ 16 - ViÖc tÝnh lÞch chØ ®óng t­¬ng ®èi, nh­ng n«ng lÞch th× cã ngay t¸c dông ®èi víi viÖc gieo trång. b. Ch÷ viÕt - Nguyªn nh©n ra ®êi cña ch÷ viÕt: do nhu cÇu trao ®æi, l­u gi÷ kinh nghiÖm mµ ch÷ viÕt sím h×nh thµnh tõ thiªn niªn kû IV TCN. - Ban ®Çu lµ ch÷ t­îng h×nh, sau ®ã lµ t­îng ý, t­îng thanh. - T¸c dông cña ch÷ viÕt: §©y lµ ph¸t minh quan träng nhÊt, nhê nã mµ chóng ta hiÓu ®­îc phÇn nµo lÞch sö thÕ giíi cæ ®¹i. ®¹i x­a. - Nhãm 3: Do nhu cÇu tÝnh l¹i diÖn tÝch ruéng ®Êt sau khi bÞ ngËp n­íc, tÝnh to¸n vËt liÖu vµ kÝch th­íc khi x©y dùng c¸c c«ng tr×nh x©y dùng, tÝnh c¸c kho¶n nî nÇn nªn to¸n häc sím xuÊt hiÖn ë ph­¬ng §«ng. Ng­êi Ai CËp giái vÒ tÝnh h×nh häc, hä ®· biÕt c¸ch tÝnh diÖn tÝch h×nh tam gi¸c, h×nh thang,... hä cßn tÝnh ®­îc sè Pi b»ng 3,16 (t­¬ng ®èi),... Ng­êi L­ìng Hµ hay ®i bu«n xa giái vÒ sè häc, hä cã thÓ lµm c¸c phÐp tÝnh nh©n, chia cho tíi hµng triÖu. Ng­êi Ên §é ph¸t minh ra sè 0,... - GV nhËn xÐt: MÆc dï to¸n häc cßn s¬ l­îc nh­ng ®· cã t¸c dông ngay trong cuéc sèng lóc bÊy giê vµ nã còng ®Ó l¹i nhiÒu kinh nghiÖm quÝ chuÈn bÞ cho b­íc ph¸t triÓn cao h¬n ë giai ®o¹n sau. - Nhãm 4: C¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc cæ ®¹i: Do uy quyÒn cña c¸c hoµng ®Õ, do chiÕn tranh gi÷a c¸c n­íc, do muèn t«n vinh c¸c v­¬ng triÒu cña m×nh mµ ë c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng ®· x©y dùng nhiÒu c«ng tr×nh ®å sé nh­ Kim tù th¸p Ai CËp, V¹n lý tr­êng thµnh ë Trung Quèc, khu ®Òn th¸p ë Ên §é, thµnh Babilon ë L­ìng Hµ,... (GV cho HS giíi thiÖu vÒ c¸c kú quan nµy qua tranh ¶nh, ®Üa VCD,...) - Nh÷ng c«ng tr×nh nµy lµ nh÷ng k× tÝch vÒ søc lao ®éng vµ tµi n¨ng s¸ng t¹o cña con ng­êi (trong tay ch­a cã khoa häc, c«ng cô cao nhÊt chØ b»ng ®ång mµ ®· t¹o ra nh÷ng c«ng tr×nh khæng lå cßn l¹i m·i víi thêi gian). HiÖn nay cßn tån t¹i mét sè c«ng tr×nh nh­: Kim tù th¸p Ai CËp, V¹n lý tr­êng thµnh, cæng thµnh I-s¬-ta thµnh Ba-bi-lon (SGK- H×nh 3) - NÕu cßn thêi gian GV cã thÓ ®i s©u vµo giíi thiÖu cho HS vÒ kiÕn tróc x©y dùng Kim tù th¸p, hoÆc sù hïng vÜ cña V¹n lý tr­êng thµnh,... c. To¸n häc - Nguyªn nh©n ra ®êi: Do nhu cÇu tÝnh l¹i ruéng ®Êt, nhu cÇu x©y dùng, tÝnh to¸n,... mµ to¸n häc ra ®êi. - Thµnh tùu: C¸c c«ng thøc s¬ ®¼ng vÒ h×nh häc, c¸c bµi to¸n ®¬n gi¶n vÒ sè häc,.. ph¸t minh ra sè 0 cña c­ d©n Ên §é.… - T¸c dông: Phôc vô cuéc sèng lóc bÊy giê vµ ®Ó l¹i kinh nghiÖm quÝ cho giai ®o¹n sau. d. KiÕn tróc - Do uy quyÒn cña c¸c vua mµ hµng lo¹t c¸c c«ng tr×nh kiÕn tróc ®· ra ®êi: Kim tù th¸p Ai CËp, v­ên treo Ba-bi-lon, V¹n lý tr­êng thµnh,... - C¸c c«ng tr×nh nµy th­êng ®å sé thÓ hiÖn cho uy quyÒn cña vua chuyªn chÕ. - Ngµy nay cßn tån t¹i mét sè c«ng tr×nh nh­ Kim tù th¸p Ai CËp, V¹n lý tr­êng thµnh, cæng I-s¬-ta thµnh Ba-bi-lon,... Nh÷ng c«ng tr×nh nµy lµ nh÷ng k× tÝch vÒ søc lao ®éng vµ tµi n¨ng s¸ng t¹o cña con ng­êi. 4. S¬ kÕt bµi häc - KiÓm tra ho¹t ®éng nhËn thøc cña HS, yªu cÇu HS n¾m ®­îc nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n cña bµi häc: §iÒu kiÖn tù nhiªn, nÒn kinh tÕ cña c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng? ThÓ chÕ chÝnh trÞ vµ c¸c tÇng líp chÝnh trong x· héi, vai trß cña n«ng 17 d©n c«ng x·? Nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ mµ c­ d©n ph­¬ng §«ng ®Ó l¹i cho loµi ng­êi (phÇn nµy cã thÓ cho HS lµm nhanh bµi tËp tr¾c nghiÖm t¹i líp, hoÆc giao vÒ nhµ). 5. DÆn dß, ra bµi tËp vÒ nhµ - Giao bµi tËp vÒ nhµ cho HS vµ yªu cÇu HS ®äc tr­íc SGK bµi 4. 18 Bµi 4 C¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng T©y - Hy L¹p Vµ R«-ma Ngµy so¹n : TiÕt thø : 05 +06 - Lªn líp: Khèi 10 I. Môc tiªu bµi häc Sau khi häc xong bµi häc yªu cÇu HS cÇn n¾m ®­îc nh÷ng vÊn ®Ò sau: 1. VÒ kiÕn thøc - §iÒu kiÖn tù nhiªn cña vïng §Þa Trung H¶i víi sù ph¸t triÓn cña thñ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp ®­êng biÓn vµ víi chÕ ®é chiÕm n«. - Tõ c¬ së kinh tÕ - x· héi ®· dÉn ®Õn viÖc h×nh thµnh thÓ chÕ Nhµ n­íc d©n chñ - céng hoµ. 2. VÒ t­ t­ëng Gi¸o dôc cho HS thÊy ®­îc m©u thuÉn giai cÊp vµ ®Êu tranh giai cÊp mµ tiªu biÓu lµ nh÷ng cuéc ®Êu tranh cña n« lÖ vµ d©n nghÌo trong x· héi chiÕm n«. Tõ ®ã gióp c¸c em thÊy ®­îc vai trß cña quÇn chóng nh©n d©n trong lÞch sö. 3. VÒ kü n¨ng - RÌn luyÖn cho HS kü n¨ng sö dông b¶n ®å ®Ó ph©n tÝch ®­îc nh÷ng thuËn lîi, khã kh¨n vµ vai trß cña ®iÒu kiÖn ®Þa lý ®èi víi sù ph¸t triÓn mäi mÆt cña c¸c quèc gia cæ ®¹i §Þa Trung H¶i. - BiÕt khai th¸c néi dung tranh ¶nh II. ThiÕt bÞ, tµi liÖu d¹y - häc - B¶n ®å c¸c quèc gia cæ ®¹i. - Tranh ¶nh vÒ mét sè c«ng tr×nh nghÖ thuËt thÕ giíi cæ ®¹i. - PhÇn mÒm Encarta n¨m 2005 - phÇn LÞch sö thÕ giíi cæ ®¹i. III. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y - häc Bµi nµy d¹y trong 2 tiÕt: TiÕt 1 gi¶ng môc 1 vµ môc 2; TiÕt 2 gi¶ng môc 3. 1. KiÓm tra bµi cò C©u hái kiÓm tra ë tiÕt 1 C©u hái 1: Cho HS lµm nhanh c©u hái tr¾c nghiÖm: H·y ®iÒn vµo chç chÊm: - C¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng h×nh thµnh ë.......................................... - Thêi gian h×nh thµnh Nhµ n­íc ë c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng........... - §Æc ®iÓm kinh tÕ cña c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng................................. - Giai cÊp chÝnh trong x· héi.................................................................................... - ThÓ chÕ chÝnh trÞ...................................................................................................... (C©u hái nµy cã thÓ chuÈn bÞ ra khæ giÊy Ao treo lªn b¶ng cho HS ®iÒn vµo hoÆc in ra giÊy A4 kiÓm tra cïng mét lóc ®­îc nhiÒu HS). C©u hái 2: C­ d©n ph­¬ng §«ng thêi cæ ®¹i ®· cã nh÷ng ®ãng gãp g× vÒ mÆt v¨n ho¸ cho 19 nh©n lo¹i? C©u hái kiÓm tra ë tiÕt 2 T¹i sao Hy L¹p, R«-ma cã mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn? B¶n chÊt cña nÒn d©n chñ cæ ®¹i ë Hy L¹p, R«-ma lµ g×? 2. DÉn d¾t vµo bµi míi GV kh¸i qu¸t néi dung phÇn kiÓm tra bµi cò (phÇn kiÓm tra ë tiÕt 1) dÉn d¾t HS vµo bµi míi vµ nªu nhiÖm vô nhËn thøc vÒ bµi míi cho HS nh­ sau: Hy L¹p vµ R«-ma bao gåm nhiÒu ®¶o vµ b¸n ®¶o nhá, n»m trªn bê b¾c §Þa Trung H¶i. §Þa Trung H¶i gièng nh­ mét c¸i hå lín, t¹o nªn sù giao th«ng thuËn lîi gi÷a c¸c n­íc víi nhau, do ®ã tõ rÊt sím ®· cã nh÷ng ho¹t ®éng hµng h¶i, ng­ nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp biÓn. Trªn c¬ së ®ã, Hy L¹p vµ R«-ma ®· ph¸t triÓn rÊt cao vÒ kinh tÕ vµ x· héi lµm c¬ së cho mét nÒn v¨n ho¸ rÊt rùc rì. §Ó hiÓu ®­îc ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®· chi phèi sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi cña c¸c quèc gia cæ ®¹i Hy L¹p, R«-ma nh­ thÕ nµo? ThÕ nµo lµ thÞ quèc? Sù h×nh thµnh thÓ chÕ Nhµ n­íc d©n chñ céng hoµ ra sao? Nh÷ng thµnh tùu v¨n ho¸ tiªu biÓu cña c­ d©n cæ ®¹i Hy L¹p, R«-ma ®Ó l¹i cho loµi ng­êi? So s¸nh nã víi c¸c quèc gia cæ ®¹i ph­¬ng §«ng? Chóng ta cïng t×m hiÓu bµi häc ngµy h«m nay ®Ó tr¶ lêi cho nh÷ng vÊn ®Ò trªn. 3. Tæ chøc ho¹t ®éng trªn líp Néi dung kiÕn thøc HS cÇn n¾m v÷ng Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Ho¹t ®éng 1: Lµm viÖc c¸ nh©n 1.Thiªn nhiªn vµ ®êi sèng GV gîi l¹i bµi häc ë c¸c quèc gia cæ ®¹i cña con ng­êi ph­¬ng §«ng h×nh thµnh sím nhê ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi. Cßn ®iÒu kiÖn tù nhiªn ë c¸c quèc gia cæ ®¹i §Þa Trung H¶i cã nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n g×? - HS ®äc SGK tr¶ lêi c©u hái, HS kh¸c cã thÓ bæ sung cho b¹n. GV nhËn xÐt, bæ sung vµ chèt ý: - Hy L¹p, R«-ma n»m ë ven biÓn §Þa Trung H¶i, nhiÒu ®¶o, ®Êt canh t¸c Ýt vµ kh« cøng, ®· t¹o ra nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n: + ThuËn lîi: Cã biÓn, nhiÒu h¶i c¶ng, giao th«ng trªn biÓn dÔ dµng, nghÒ hµng h¶i sím ph¸t triÓn. + Khã kh¨n: §Êt Ýt vµ xÊu, nªn chØ thÝch hîp lo¹i c©y l©u n¨m, do ®ã l­¬ng thùc thiÕu lu«n ph¶i nhËp. GV ph©n tÝch cho HS thÊy ®­îc: Víi c«ng cô b»ng ®ång trong ®iÒu kiÖn tù nhiªn nh­ vËy th× ch­a thÓ h×nh thµnh x· héi cã giai cÊp vµ nhµ n­íc. - GV nªu c©u hái: ý nghÜa cña c«ng cô 20