NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
Bài Số:1
Cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước
theo định hướng xã hội chủ nghĩa
(4 tiết)
I-
Mục đích, yêu cầu:
- Giúp cho học viên hiểu rõ khái niệm nền kinh tế thị trường, cơ chế thị
trường, thị trường. Tính tất yếu khách quan của cơ chế thị trường và kinh
tế thị trường trong thời kỳ quá độ và trong chủ nghĩa xã hội.
- Mặt tích cực và mặt hạn chế của cơ chế thị trường. Tính tất yếu của cơ chế
thị trường có sự quản lý của nhà nước.
- Cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN ở
nước ta.
- Những biện pháp cơ bản nhằm xây dựng đồng bộ cơ chế thị trường.
- Nhận thức và ứng dụng vào thực tiễn địa phương.
IIPhân bố thời gian bài học(trong thời gian 45 phút):
- ổn định tổ chức: 1 phút
- Tích cực hóa tri thức: 2 phút
- Giới thiệu đề mục, bài học, tài liệu tham khảo: 2 phút
- Giảng bài mới: 37 phút
- Củng cố tri thức: 1 phút
- Tổng kết bài: 1 phút
- Ra bài tập về nhà: 1 phút
III – Phương pháp: Thuyết trình, trao đổi và ôn tập.
IV – Kết cấu nội dung khái quát:
1- Vài nét về kinh tế thị trường và cơ chế thị trường. (1t).
2- Cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng XHCN ở nước
ta (1t).
3- Những biện pháp cơ bản nhằm xây dựng đồng bộ cơ chế thị trường. (1t).
4- Hướng ứng dụng vào thực tiễn, trao đổi và ôn tập. (1t).
V – Tài liệu:
+ Tài liệu bắt buộc: - Giáo trình KTCT chương trình trung cấp. -- + Tài
liệu tham khảo: - Nguyên lý quản lý kinh tế- Khoa quản lý
kinh tế.
- Văn kiện đại hội đảng toàn quốc lần thứ VI, VII, VIII,
IX
1
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
Nội dung
Phương pháp
Đặt vấn đề: Giờ trước
chúng ta đã nghiên cứu
xong bài 9 – mở rộng
và nâng cao hiệu quả
kinh tế quốc tế, là bài
cuối
cùng
trong
chuơng trình KTCT,
hôm nay chúng ta
nghiên cứu bài 1 trong
chương trình QLKT :
Cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước
theo định hướng XHCN.
Đề nghị các đồng chí
ghi đầu bài.
Thuyết trình + vẽ bảng
Diễn giảng +
Vẽ minh hoạ 3 mô
hình kinh tế
Nội dung
Trong quá trình phát triển của lịch sử loài người, ngoài
nền kinh tế truyền thống đã trải qua ba mô hình kinh tế cơ
bản.
Mô hình kinh tế kế hoặch hoá tập trung:
Trong một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung tất cả việc lựa
chọn ba vấn đề kinh tế cơ bản: sản xuất cái gì, sản xuất
như thế nào, sản xuất cho ai đều do nhà nước thực hiện.
Nhà nước giao chỉ tiêu cho các ngành, các địa phương và
cơ sở sản xuất kinh doanh. Sau khi hoàn thành nhiệm vụ
phải giao nộp sản phẩm và tích luỹ cho nhà nước theo chỉ
tiêu pháp lệnh. Nhà nước phân phối sản phẩm đó cho xã
hội và người tiêu dùng. Như vậy người tiêu dùng không
được quyền lựa chọn, phải tiêu dùng cái mà nhà nước có
chứ không phải cái mà người tiêu dùng cần.
ưu điểm: - Kiểm soát được nền kinh tế
- Hạn chế được khủng khoảng
Nhược điểm: Không kích thích đựơc sản xuất kinh doanh.
Mô hình kinh tế thị trường:
Nền kinh tế thị trường đòi hỏi phải giải quyết các vấn đề
kinh tế cơ bản: sản xuất cái gì, sản xuất cho ai, sản xuất
như thế nào đều phải thông qua hoạt động của quan hệ
cung cầu, quan hệ cạnh tranh, giá cả của thị trường. Nền
kinh tế thị trường tôn trọng các hoạt động của thị trưòng,
quy luật của sản xuất và lưu thông hàng hoá, các doanh
nghiệp được lợi nhuận dẫn dắt đề ra các quyết định tối ưu
các vấn đề kinh tế cơ bản.
ưu điểm: - Người sản xuất được lợi nhuận dẫn dắt nên tích
cực sản xuất.
Nhược điểm: Phân hoá giàu nghèo, ô nhiễm môi trường…
.
Mô hình kinh tế hỗn hợp:
Là mô hình kinh tế thị trường có sự can thiệp của nhà
nước. Sự khác nhau giữa các nước là là mức độ can thiệp
của Chính phủ mà thôi.
Ví dụ: Liên bang Đức - Nền kinh tế thị trường – xã hội.
Liên bang Nga- Nền kinh tế thị trường có điều tiết.
Việt Nam: Nền KT TT có sự quản lý của nhà nước
2
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
Vậy mô hình KT TT
có sự quản lý của nhà
nước theo định hướng
XHCN ở nước ta như
thế nào, chúng ta đi
vào phần thứ nhất ….
theo định hướng XHCN.
I-
Vài nét về kinh tế thị trường và cơ chế thị trường
Trước hết chúng ta
N/C quan điểm của
Đảng ta về KT hàng + Quan điểm của Đảng ta về nền kinh tế thị trường trong
hóa, KT TT…
thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội:
- Trước đây, trong một thời gian dài chúng ta có những
nhận thức không đúng về kinh tế hàng hoá, coi việc sản
Viết bảng
giảng
và
diễn
xuất hàng hoá là thuộc tính của chủ nghĩa tư bản, dẫn đến
sự kỳ thị kinh tế hàng hoá, kinh tế thị trường, không chấp
nhận kinh tế hàng hoá trong chủ nghĩa xã hội.
- Quá độ lên chủ nghĩa xã hội, không có nghĩa là bỏ qua sản
xuất hàng hoá, mà trái lại phải phát triển sản xuất hàng hoá,
nhằm tăng trưởng kinh tế, thực hiện mục tiêu dân giàu, nước
mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh. Đảng ta đã nhận
định:
Đọc chậm
“ Sản xuất hàng hoá không đối lập với chủ nghĩa xã hội, mà
là thành tựu phát triển của văn minh nhân loại, tồn tại khách
quan, cần thiết cho công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và
cả khi chủ nghĩa xã hội đã được xây dựng ”
Với nhận thức như vậy, tại đại hộ đảng toàn quốc lần thứ IX,
Đảng ta đã xây dựng đường lối kinh tế cho 10 năm đầu của
thế kỷ 21 là: Thể chế kinh tế thị trường định hướng XHCN
được hình thành về cơ bản.
3
NguyÔn V¨n H¶i
Đọc chậm, ghi bảng,
Diễn giảng
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
1.Thị trường:
Có nhiều cách tiếp cận, song các học giả kinh tế đều thống
nhất thị trường ở một số điểm sau: Là tổng các mối quan hệ
kinh tế hình thành trong lĩnh vực mua bán.
Như vậy thị trường:
- Là lĩnh vực lưu thông, trao đổi, mua bán hàng
hoá. Người bản thông qua thị trường để thực
hiện giá trị của hàng hoá và mang lại lợi nhuận
cho doanh nghiệp, người mua thì thông qua
thỉtường để thực hiện giá trị sử dụng của hàng
hoá và thoả mãn lợi ích tiêu dùng.
- Nó là nhân tố, là mắt xích nối giữa sản xuất và
tiêu dùng. Quyết định quy mô sản xuất, quyết
định sự sống còn của doanh nghiệp.
Đọc chậm
- Thị trường (chợ lớn) có thể là cửa hàng, cửa
hiệu, chợ, siêu thị, ở đó có người mua và người
bán gặp nhau để trao đổi và mua bán hàng hoá.
- Ngày nay, người ta có thể mua bán mà không
cần trực tiếp gặp nhau mà thông qua các phương
tiện thông tin hiện đại.
Từ các yếu tố trên, đặc trưng của thị trường là: Giá cả,
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng.
cạnh tranh, không chia cắt, tuân theo các quy luật kinh tế.
4
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
2.Cơ chế thị trường:
Cơ chế thị trường bao gồm các yếu tố, bộ phận hợp thành.
Viết bảng, đọc chậm Những yếu tố, bộ phận đó tác động qua lại, phụ thuộc lẫn
và diễn giảng.
nhau trong một guồng máy thống nhất tạo thành một cơ
chế hoạt động và tuân thủ theo các quy luật kinh tế thị
trường.
Như vậy, cơ chế thị trường là một cơ chế trong đó các chủ
thể kinh tế tương tác lẫn nhau thông qua thị trường để xác
định những vấn đề cơ bản của hoạt động kinh tế.
3.Nền kinh tế thị trường:
Nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường được gọi là
Viết bảng, đọc chậm
nền kinh tế thị trường.
và diễn giảng.
Như vậy:
- Nền kinh tế thị trường trước hết là một nền
kinh tế hàng hoá phát triển ở trình độ cao.
Thể hiện:
+ Tất cả các quan hệ kinh tế đều được giải quyết
thông qua đồng tiền và các yếu tố sản xuất.
+ Mọi sản phẩm do quá trình sản xuất tạo ra đều
được coi là hàng hoá.
- Các quan hệ kinh tế : Giá cả, cung – cầu, cạnh
tranh, quy lụât kinh tế được tôn trọng, và nó là
yếu tố quyết định các vấn đề cơ bản của nền
kinh tế.
Như phần đầu chúng ta
đã đề cập, nền KT TT
cũng có nhưng ưu
điểm và những khuyết
tật của nó….
5
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
4.ưu điểm và khuyết tật của nền kinh tế thị trường.
a.ưu điểm.
- Kích thích cải tiến kỹ thuật, phát triển LLSX. Bứơc vào
nền kinh tế thị trường, các doanh nghiệp phải đối mặt với
cạnh tranh, do đó cải tiến kỹ thuật là khâu quyết định để có
Viết bảng, đọc chậm
thể có nhiều lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
và diễn giảng.
- Điều tiết năng động, nhanh nhạy việc sản xuất, lưu thông
hàng hoá. Do quan hệ cung cầu, giá cả mà thị trường tự điều
tiết các yếu tố sản xuất và hàng hoá đáp ứng nhu cầu sản xuất
và nhu cầu tiêu dùng một cách nhanh nhất.
- Khai thác và sử dụng tiết kiệm, có hiệu quảmọi nguồn
lực: Nhân lực, tài nguyên, kỹ thuật, vốn… để phát triển
kinh tế. Đây cũng là yếu tố nhằm giảm chi phí sản xuất, nâng
cao hiệu quả kinh tế, mang lại nhiếu lợi nhuận cho doanh
nghiệp.
- Góp phần chuyên môn hoá, hợp tác hoá sản xuất, nâng
cao trình độ phân công lao động xã hội trong nước và quốc
tế.
Trong xu hướng toàn cầu hoá hiện nay thì việc chuyên môn
hoá, hợp tác hoá nhằm phát huy tối đa lợi thế so sánh, giảm
chi phí và nâng cao chất lượng hàng hoá. Nhìn vào một hàng
hoá ta đều nhận thấy nó mang tính quốc tế ở trong nó.
Ví dụ: 650 công ty ở 30 nước để sản xuất 1 máy bay BOING,
160 công ty ở 20 nước để sản xuất 1 ô tô.
b. Khuyết tật:
- Các doanh nghiệp chỉ chú ý đến lợi nhuận làm suy giảm
đạo lý tình người. Lợi nhuận là yếu tố sống còn của doanh
nghiệp. Do đó, DN phải thực hiện được lợi nhuận bằng mọi
6
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
giá và phải đành đẩy các vấn đề khác làm thứ yếu.
- ít quan tâm đến việc sản xuất hàng hoá công cộng. Hàng
hoá công cộng rất cần cho xã hội nhưng nó mang lại lợi
nhuận thấp, do đó các doanh nghiệp ít tham gia kinh doanh
lĩnh vực này.
- Phân hoá giàu nghèo sâu sắc. Trong thời kì quá độ lên chủ
nghĩa xã hội có ba hình thức phân phối cơ bản đó là: Phân
phối theo lao động, phân phối theo tài sản đóng góp và phân
phối theo phúc lợi xã hội. Còn tồn tại bất bình đẳng do đó
còn chịu sự tác động sâu sắc của phân hoá giầu nghèo.
Ví dụ:
+20% số người giàu nhất VN gấp 13 lần 20% số người nghèo
nhất. ở các nước khác là 18-20 lần.
+ Mỹ 1% người giàu nhất chiếm 40% giá trị tài sản, 99%
người nghèo chiếm 60% giá trị tài sản xã hội.
- Tệ nạn xã hội gia tăng. Buôn lậu, ma tuý, mại dâm, khủng
Thuyết trình
bố quốc tế…
- Khủng hoảng, thất nghiệp xảy ra theo chu kỳ làm cho
tình hình kinh tế xã hội mất ổn định. Chu kỳ là sự giao
động về tổng sản lượng quôc sdândiễn ra trong một thời kỳ
nhất định, từ đó làm thu hẹp hay mở rộng sản xuất ở hầu hết
các ngành trong xã hội. Nếu sản xuất bị thu hẹp thì thất
nghiệp gia tăng.
- Độc quyền lấn át cạnh tranh làm mất tính năng động,
hiệu quả của nền kinh tế.
- Ô nhiễm môi trường sống và môi trường xã hội. Môi
trường nươc, không khí, thực phẩm, văn hoá, đạo đức….
- Các doanh nghiệp chỉ quan tâm lợi ích trước mắt mà
7
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
không quan tâm đến lợi ích lâu dài.
Kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà
Kết luận:
nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa
chưa có tiền lệ trong lịch sử, song bằng trí
tuệ, Đảng ta đã sáng tạo và tiếp thu những
thành tựu văn minh nhân loại, xác định
được khuôn khổ mới cho sự vận hành có
tổ chức, có hướng dẫn, đáp ứng mục tiêu
XHCN trong quá trình phát triển. Nó vừa
rút ngắn được con đường phát triển, hạn
chế được những khiếm khuyết của cơ chế
thị trường, khắc phục tính quan liêu, hình
thức của nền kinh tế hành chính trước
đây. Chúng ta tin tưởng rằng nền kinh tế
thị trường định hướng XHCN sẽ được
thực hiện thành công ở nước ta.
8
NguyÔn V¨n H¶i
Đặt vấn đề:
Thuyết trình
Diễn giảng
Vẽ minh hoạ 3 mô
hình kinh tế
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
Trong quá trình phát triển của lịch sử loài người,
ngoài nền kinh tế truyền thống đã trải qua ba mô
hình kinh tế cơ bản.
Mô hình kinh tế kế hoặch hoá tập trung:
Trong một nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung tất cả
việc lựa chọn ba vấn đề kinh tế cơ bản: sản xuất
cái gì, sản xuất như thế nào, sản xuất cho ai đều
do nhà nước thực hiện. Nhà nước giao chỉ tiêu
cho các ngành, các địa phương và cơ sở sản xuất
kinh doanh. Nhà nước tiến hành quốc hữu hoá và
tập thể hoá, xoá bỏ tư nhân, nhà nước cấp vốn và
vật tư cho các ngành, các địa phương và cơ quan
để thực hiện nhiệm vụ. Sau khi hoàn thành nhiệm
vụ phải giao nộp sản phẩm và tích luỹ cho nhà
nước theo chỉ tiêu pháp lệnh. Nhà nước sử dụng
chế độ phân phối bằng hiện vật cho các cơ quan
nhà nước, dùng chế độ tem phiếu để phân phối cho
người tiêu dùng. Như vậy người tiêu dùng không
được quền lựa chọn, phải tiêu dùng cái mà nhà
nước có chứ không phải cái mà người tiêu dùng
cần.
Mô hình kinh tế thị trường:
Nền kinh tế thị trường đòi hỏi phải giải quyết các
vấn đề kinh tế cơ bản: sản xuất cái gì, sản xuất
cho ai, sản xuất như thế nào đều phải thông qua
hoạt động của quan hệ cung cầu, quan hệ cạnh
tranh, giá cả của thị trường. Dó đó, giá cả thị
trường có vai trò quyết định trong quá trình lựa
chọn và ra quyết định , giá cả thị trường do quan
hệ cung cầu quyết định và phản ảnh quan hệ cung
cầu và cạnh tranh trên thị trường. Nền kinh tế thị
trường tôn trọng các hoạt động của thị trưòng, quy
luật của sản xuất và lưu thông hàng hoá, các doanh
nghiệp được lợi nhuận dẫn dắt đề ra các quyết định
tối ưu các vấn đề kinh tế cơ bản.
Mô hình kinh tế hỗn hợp:
Là mô hình kinh tế thị trường có sự can thiệp
của nhà nước. Sự khác nhau giữa các nước là là
mức độ can thiệp của Chính phủ mà thôi.
Kinh tế thị trường có sự quản lý của nhà nước
9
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
hưa có tiền lệ trong lịch sử, song bằng trí tuệ,
Đảng ta đã sáng tạo và tiếp thu những thành tựu
và văn minh nhân lợi, xác định được khuôn khổ
mới cho sự vận hành có tổ chức, có hướng dẫn,
đáp ứng mục tiêu XHCN trong quá trình phát
triển. Nó vừa rút ngắn được con đường phát
triển, hạn chế được những khiếm khuyết của cơ
chế thị trường, khắc phục tính quan liêu, hình
thức của nền kinh tế hành chính trước đây.
II-
Vài nét về kinh tế thị trường và cơ chế thị trường
+ Quan điểm của Đảng ta về nền kinh tế thị
trường trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội:
Sản xuất hàng hoá ra đời khi chế độ công xã
nguyên thuỷ tan rã, tồn tại và phát triển trong chế
độ chiếm hữu nô lệ, phong kiến và đạt tới đỉnh cao
trong chế độ tư bản chủ nghĩa. Trong chế độ xã hội
chủ nghĩa nó vẫn tiếp tục tồn tại và phát triển.
Trước đây, trong một thời gian dài chúng ta có
những nhận thức không đúng về kinh tế hàng hoá,
Viết bảng
giảng
và
diễn
coi việc sản xuất hàng hoá là thuộc tính của chủ
nghĩa tư bản, dẫn đến sự kỳ thị kinh tế hàng hoá,
kinh tế thị trường, không chấp nhận kinh tế hàng
hoá trong chủ nghĩa xã hội.
Quá độ lên chủ nghĩa xã hội bỏ qua kiến trúc thượng
tầng tư bản chủ nghĩa, bỏ qua giai đoạn quan hệ sản
xuất tư bản chủ nghĩa giữ vai trò thống trị, không có
nghĩa là bỏ qua sản xuất hàng hoá, mà trái lại phải
Diễn giảng
phát triển nhằm tăng trưởng kinh tế, thực hiện mục
tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh.
“ Sản xuất hàng hoá không đối lập với chủ nghĩa xã
10
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
hội, mà là thành tựu phát triển của văn minh nhân
loại, tồn tại khách quan, cần thiết cho công cuộc xây
dựng chủ nghĩa xã hội và cả khi chủ nghĩa xã hội đã
được xây dựng ”
1.Thị trường:
Là tổng các mối quan hệ kinh tế hình thành trong
lĩnh vực mua bán.
Thị trường là lĩnh vực lưu thông, trao đổi, mua bán
hàng hoá. Nó là nhân tố, là mắt xích nối giữa sản
Đọc chậm
xuất và tiêu dùng. Thị trường có thể là cửa hàng,
cửa hiệu, chợ, siêu thị, ở đó có người mua và người
bán gặp nhau để trao đổi và mua bán hàng hoá.
Ngày nay, người ta có thể mua bán mà không cần
trực tiếp gặp nhau mà thông qua các phương tiện
Viết bảng, đọc chậm thông tin hiện đại.
và diễn giảng.
Đặc trưng của thị trường là: Giá cả, cạnh tranh,
không chia cắt, tuân theo các quy luật kinh tế.
2.Nền kinh tế thị trường:
Nền kinh tế vận hành theo cơ chế thị trường được
gọi là nền kinh tế thị trường.
Như vậy, nền kinh tế thị trường trước hết là một nền
kinh tế hàng hoá phát triển ở trình độ cao, tất cả các
quan hệ kinh tế đều được giải quyết thông qua đồng
tiền và các yếu tố sản xuất, mọi sản phẩm do quá
trình sản xuất tạo ra đều được coi là hàng hoá.
11
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
3.Cơ chế thị trường:
Viết bảng, đọc chậm
Cơ chế thị trường bao gồm các yếu tố, bộ phận hợp
và diễn giảng.
thành. Những yếu tố, bộ phận đó tác động qua lại,
phụ thuộc lẫn nhau trong một guồng máy thống
nhất tạo thành một cơ chế hoạt động và tuân thủ
theo các quy luật kinh tế thị trường.
Cơ chế thị trường là một cơ chế trong đó các chủ thể
kinh tế tương tác lẫn nhau thông qua thị trường để
xác định những vấn đề cơ bản của hoạt động kinh tế.
4.ưu điểm và khuyết tật của nền kinh tế thị
trường.
4.1.ưu điểm.
Viết bảng, đọc chậm - Kích thích cải tiến kỹ thuật, phát triển LLSX.
và diễn giảng.
- Điều tiết năng động, nhanh nhạy việc sản xuất, lưu
thông hàng hoá.
- Khai thác và sử dụng tiết kiệm, có hiệu quảmọi
nguồn lực: Nhân lực, tài nguyên, kỹ thuật, vốn… để
phát triển kinh tế.
- Góp phần chuyên môn hoá, hợp tác hoá sản xuất,
nâng cao trình độ phân công lao động xã hội trong
nước và quốc tế.
Viết bảng, đọc chậm 4.2. Khuyết tật:
và diễn giảng.
- Các doanh nghiệp chỉ chú ý đến lợi nhuận làm suy
giảm đạo lý tình người.
- ít quan tâm đến việc sản xuất hàng hoá công cộng.
- Phân hoá giàu nghèo sâu sắc.
- Tệ nạn xã hội gia tăng.
- Khủng hoảng, thất nghiệp xảy ra theo chu kỳ làm
12
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
cho tình hình kinh tế xã hội mất ổn định.
- Độc quyền lấn át cạnh tranh làm mất tính năng
động, hiệu quả của nền kinh tế.
- Ô nhiễm môi trường sống và môi trường xã hội.
- Các doanh nghiệp chỉ quan tâm lợi ích trước mắt
mà không quan tâm đến lợi ích lâu dài.
II- Cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định hướng xã
hội chủ nghĩa ở nước ta.
Ngày nay, bất kỳ nhà nước nào cũng can thiệp
vào nền kinh tế thị trường đều thực hiện các chức
năng quản lý nhà nước về kinh tế nhằm phát huy tối
đa mặt tích cực của cơ chế thị trường và ngăn chặn,
hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế đó để thúc đẩy phát
triển kinh tế.Nhà nước quản lý nền kinh tế bằng cơ
chế, cơ chế quản lý kinh tế là khái niệm dùng để chỉ
phương thức mà qua đó nhà nước tác động vào nền
kinh tế thị trường để định hướng nền kinh tế vận
động theo mục tiêu đã định.
Đối với nước ta, sự quản lý của nhà nước về
Viết bảng, đọc chậm
kinh tế không chỉ nhằm thúc đẩy nền kinh tế tăng
và diễn giảng.
trưởng mà còn đảm bảo định hướng XHCN, tức là
kết hợp cả tăng trưởng kinh tế với công bằng và tiến
bộ xã hội, xây dựng một xã hội văn minh.
1. Vai trò của nhà nước trong nền kinh tế thị
trường:
Với tư cách là nhà nước của dân, do dân , vì dân, nhà
Diễn giảng
nước ta thay mặt nhân dân quản lý mọi mặt hoạt
động chính trị, kinh tế, xã hội. Trong lĩnh vực kinh
13
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
tế, nhà nước ta có vai trò sau:
- Là người đại diện sở hữu toàn dân bao gồm: đất
đai, rừng, biển, vùng trời, tài nguyên trong lòng
đất…Là chủ sở hữu nhà nước đối vơí mọi tài sản
của nhà nước bao gồm: dự trũ quốc gia, các công
trình công cộng, các doanh nghiệp nhà nước…
- Là chủ thể quản lý cao nhất của nền kinh tế và là
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng
người điều hành nền kinh tế đối nội và đối ngoại,
đối xử bình đẳng với mọi thành phần kinh tế ,
phát huy ưu điểm, kiểm soát, hạn chế những
khuyết tật của nền kinh tế thị trường. Nhà nước
đảm bảo định hướng chính trị của nền kinh tế với
công bằng và tiến bộ xã hội.
2-Chức năng quản lý của nhà nước về kinh tế:
Khi chuyển sang nền kinh tế thị trường,
mội hoạt động của chủ thể thuộc mọi thành phần
kinh tế đều thực hiện chế độ tự chủ kinh doanh
theo cơ chế thị trường, còn nhà nước giảm bớt sự
can thiệp vào hoạt động kinh doanh mà tập trung
chủ yếu vào chức năng quản lý vĩ mô.
- Chức năng bao trùm là tạo môi trường
cho hoạt động kinh doanh. Đó là môi trường
chính trị, ngoại giao, luật pháp, kinh tế- xã hội và
kết cấu hạ tầng…Tạo được môi trường kinh
doanh thuận lợi là điều kiện quan trọng hàng đầu
để mọi người an tâm bỏ vốn, tổ chức sản xuất
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng.
kinh doanh. Tạo điều kiện cho nền kinh tế sôi
động nhưng có kỷ cương, giải quyết đúng đắn các
14
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
mối quan hệ và lợi ích.
- Chức năng hướng dẫn. Nhà nước điều
tiết, chi phối thị trường tạo môi trường và hành
lang pháp lý cho các chủ thể, đảm bảo mục tiêu
có hiệu quả, ổn định và công bằng của nền kinh
tế.
Nền kinh tế quốc dân được phát triển
theo những định hướng nhất định, phù hợp với
chiến lược phát triển kinh tế xã hội trong từng
giai đoạn do đảng và nhà nước đề ra.
- Chức năng điều tiết: Đây là chức năng
quan trọng và phức tạp trong việc điều hành nền
kinh tế thị trường. Do tính chất phức tạp của thị
trường đòi hỏi nhà nước phải có tác động điều
tiết, chi phối được thị trường nhằm tạo môi
trường và hành lang kinh doanh cho các chủ thể ,
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng.
đảm bảo mục tiêu có hiệu quả, ổn định và công
bằng của nền kinh tế. Nhà nước sử dụng chính
sách và công cụ để điều tiết nền kinh tế.
- Chức năng kiểm soát: nhằm thiết lập trật
tự, kỷ cương trong hoạt động kinh tế, bảo vệ tài
sản quốc gia và lợi ích của mọi thành viên trong
xã hội. Từng bước thực hiện công bằng xã hội.
3.Các công cụ quản lý vĩ mô:
- Pháp luật: Trong nền kinh tế thị trường,
các quan hệ kinh tế phải được thể chế hoá bằng
pháp luật phù hợp với cơ chế thị trường, từng
bước hoàn chỉnh hệ thống pháp luật để quản lý
15
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
nền kinh tế. Pháp luật kinh tế phải chứa đựng nội
dung kinh tế, các quan hệ lợi ích kinh tế, phản
ánh đúng các quy luật khách quan, thể hiện đúng
đường lối chính sách của đảng và quyền làm chủ
của nhân dân.
- Kế hoạch: vẫn là công cụ quan trọng
nhưng phải đổi mới và nâng cao chất lượng.
- Các chính sách kinh tế – xã hội: chính
sách tiền tệ, thị trường, thuế, kết hợp chính sách
kinh tế với chính sách xã hội.
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng.
- Các công cụ khác:Thông tin, thống kê,
kế toán, kiểm tra , kiểm soát…
4.Định hướng XHCN trong đổi mới cơ chế quản
lý kinh tế:
Đảng ta đã khẳng định, kinh tế thị trường
không đối lập với CNXH mà là cần thiết cho
CNXH, do đó chuyển sang cơ chế thị trường là
đòi hỏi khách quan và là điều kiện cần thiết để
chúng ta xây dựng thành công CNXH, thực hiện
dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ,
văn minh.
Để dảm bảo cho cơ chế thị trường có sự
quản lý của nhà nước theo định hướng xã hôi chủ
nghĩa thì vấn đề có tính quyết định là phát huy vai
trò của nhà nước trên các mặt:
- Quán triệt mục tiêu xây dựng chủ nghĩa
Viết bảng
giảng.
và
diễn
xã họi ở nước ta là: dân giàu, nước mạnh, xã hội
công bằng , dân chủ, văn minh.Tăng trưởng kinh
16
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
tế gắn với tiến bộ xã hội.
- Phát triển lực lượng sản xuất và xây
dựng qua hệ sản xuất phù hợp theo hướng CNH-
Diễn giảng
HĐH, đảm bảo cho đất nước thoát khỏi nghèo
nàn, lạc hậu, nhân dân có cuộc sống ấm no, hạnh
phúc.
- Nhà nước nắm vững và thực hiện các
chức năng quản lý kinh tế, sử dụng mộtb hệ thống
công cụ quản lý có hiệu lực; doanh nghiệp nhà
nước là chủ đạo đẻ chi phối và điều tiết nền kinh
tế thị trường, đảm bảo các yêu cầu về mặt xã hội.
- Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước về
kinh tế, thực hiện cải cách nền hành chính quốc
gia, xây dựng mộtt nhà nước trong sạch, vững
mạnh, thực sự của dân, do dân, vì dân.
III- Những biện pháp cơ bản nhằm xây dựng đồng
Viết bảng, đọc chậm
và diễn giảng.
bộ cơ chế thị trường có sự quản lý của nhà nước theo định
hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta.
Quá trình đổi mới nền kinh tế ở nước ta
trong những năm qua đã đạt được những thành
tựu qua trọng trên các lĩnh vực, tuy nhiên trong
Viết bảng, diễn giảng.
quản lý kinh tế còn bộc lộ một số yếu kém nhất
định như; thất thoát trong xây dựng cơ bản, chất
lượng và hiệu quả của nền kinh tế còn thấp, văn
hoá - xã hội còn nhiều vấn đề cần giải quyết.
Để hình thành tương đối đồng bộ cơ chế
thị truờng định hướng xã hội chủ nghĩa, cần thực
hiện một số biện pháp chủ yếu sau đây:
Diễn giảng
- Phát triển một nền kinh tế thị trường
17
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
đồng bộ và lành mạnh, tạo điều kiện cho cơ chế
thị trường hoạt động có hiệu quả.
- Tăng cường quản lý nhà nước về kinh tế
trong bước chuyển sang cơ chế thị trường.
- Đổi mơi, hoàn thiện các công cụ quản lý
vĩ mô trọng yếu.
- Kiện toàn và làm trong sạch bộ máy
Đọc chậm và diễn
giảng.
quản lý nhà nứơc về kinh tế.
- Tuyển chọn, đào tạo, đào tạo lại đội ngũ
viên chức nhà nước làm công tác quản lý kinh tế
và đội ngũ các nhà quản lý doanh nghiệp.
Thảo luận:
Câu hỏi1: Thế nào là kinh tế thị trường, cơ chế thị
trường, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN ở
nước ta?
Câu hỏi 2: Những ưu điểm và khuyết tật của nền kinh
tế thị trường, vai trò của nhà nước trong việc hạn chế
những khguyết tật đó?
Nêu câu hỏi, gọi học Câu hỏi 3: Những thuận lợi và khó khăn của địa
viên trả lời.
phương khi tham gia vào nền kinh tế thị trường?
18
NguyÔn V¨n H¶i
Gi¸o ¸n bµi: Kinh tÕ thÞ trêng…
19
- Xem thêm -