Tài liệu Giáo án dạy thêm văn 6

ChỦ ®Ò 1 : Tõ tiÕng ViÖt . Ngµy so¹n : 01-07-2010 TiÕt 1 + 2 : Tõ vµ cÊu t¹o cña tõ tiÕng ViÖt . A / Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS : - HiÓu ®­îc thÕ nµo lµ tõ vµ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o cña tõ tiÕng ViÖt : + Kh¸i niÖm vÒ tõ. + §¬n vÞ cÊu t¹o tõ (tiÕng). + C¸c kiÓu cÊu t¹o tõ (tõ ®¬n /tõ phøc; tõ ghÐp/tõ l¸y ) - VËn dông vµo sö dông trong cuéc sèng h»ng ngµy vµ trong c¸c v¨n c¶nh cô thÓ. B / ChuÈn bÞ : - C¸c tµi liÖu liªn quan. - B¶ng phô . C / TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng : - GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS. - Giíi thiÖu bµi. Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh kh¸i niÖm : 1- Tõ lµ g× ? - TiÕng, chØ lµ ®¬n vÞ dïng ®Ó cÊu t¹o nªn tõ. - §ã lµ nh÷ng côm tõ ( kÕt hîp tõ ), lµm thµnh phÇn c©u - Gåm 12 tiÕng 9 tõ. - Cã c¸c tõ gåm 1 tiÕng, cã c¸c tõ gåm 2 tiÕng trë lªn. - TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn tõ. - Tõ ®¬n lµ tõ do 1 tiÕng t¹o thµnh. - Tõ phøc lµ tõ do 2 hoÆc nhiÒu tiÕng t¹o thµnh. ? Trong TV , ®¬n vÞ nµo kh«ng ph¶i lµ ®¬n vÞ dïng ®Ó ®Æt c©u ? ? §¬n vÞ nµo dïng ®Ó t¹o c©u lín h¬n tõ ? GV ®­a VD : N¨m häc nµy, t«i ®· trë thµnh cËu häc sinh líp S¸u. ? X¸c ®Þnh c¸c tiÕng vµ c¸c tõ cã mÆt trong ®o¹n trÝch trªn ? ? T¹i sao c¸c tiÕng vµ c¸c tõ l¹i kh«ng b»ng nhau trong vd trªn ? ? VËy ®¬n vÞ cÊu t¹o cña tõ lµ g× ? ? Tõ do 1 tiÕng t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g× ? ? Tõ do 2 hoÆc nhiÒu tiÕng t¹o thµnh gäi lµ g× ? Bµi tËp : X¸c ®Þnh c¸c tõ cã mÆt trong ®o¹n th¬ HS lµm viÖc theo nhãm, cö ®¹i diÖn tr×nh bµy. sau : “ Trêi sinh ra tr­íc nhÊt ChØ toµn lµ trÎ con Trªn tr¸i ®Êt trôi trÇn Kh«ng d¸ng c©y, ngän cá. MÆt trêi còng ch­a cã ChØ toµn lµ bãng ®ªm Kh«ng khÝ chØ mµu ®en Ch­a cã mµu s¾c kh¸c M¾t trÎ con s¸ng l¾m Nh­ng ch­a thÊy g× ®©u MÆt trêi míi nh« cao Cho trÎ con nh×n râ. Mµu xanh b¾t ®Çu cá Mµu xanh b¾t ®Çu c©y . 1 . C©y cao b»ng gang tay L¸ cá b»ng sîi tãc C¸i hoa b»ng c¸i cóc Mµu ®á lµm ra hoa him bÊy giê sinh ra Cho trÎ nghe tiÕng hãt…” ? Cã bao nhiªu tõ phøc ? ? Nh÷ng tõ phøc nµo cã quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa ? ? Tõ phøc do c¸c tiÕng cã quan hÖ vÒ mÆt nghÜa t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g× ? - HS lµm viÖc ®éc lËp, suy nghÜ tr¶ lêi. - Trôi trÇn, tr¸i ®Êt, trÎ con, mÆt trêi, bãng ®ªm, mµu s¾c, mµu xanh, mµu ®á, gang tay, sîi tãc, c¸i hoa, c¸i cóc. - Tõ ghÐp (ghÐp nghÜa) - Kh«ng khÝ. - Tõ l¸y (l¸y ©m) - X¸c ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c tiÕng trong tõ phøc ®ã. S¬ ®å cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt : ? Nh÷ng tõ phøc nµo cã quan hÖ víi nhau vÒ ©m ? ? Tõ phøc do c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt ©m t¹o thµnh ®­îc gäi lµ g×? ? §Ó ph©n biÖt tõ l¸y hay tõ ghÐp, ta ph¶i lµm g× ? Tõ tiÕng ViÖt Tõ ®¬n ( tõ 1 tiÕng) Tõ ghÐp (ghÐp nghÜa) Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : Bµi tËp 1 : T×m c¸c tõ ghÐp ®ång nghÜa víi: gièng nßi, ch¨n nu«i. - Do 1 tiÕng chÝnh cã nghÜa vµ 1 tiÕng phô ®­îc ghÐp víi tiÕng chÝnh; nghÜa cña tõ lµ nghÜa cña tiÕng chÝnh ®­îc ph©n lo¹i theo nghÜa tiÕng phô (nghÜa ph©n lo¹i) Bµi tËp 3 : Trong c¸c tõ d­íi ®©y, tõ nµo lµ tõ ghÐp, tõ nµo lµ tõ l¸y ? Bao bäc, c¨n c­íc, hái han, m­a mãc, mai mét, m¶i miÕt,s¾m söa, cña c¶i,tÝnh t×nh, thót thÝt . Tõ l¸y (l¸y ©m) - HS t×m nh÷ng tõ ghÐp 2 tiÕng, trong ®ã cã 1 trong 2 tiÕng ®· cho ®­îc gi÷ l¹i. VD : dßng gièng.. Bµi tËp 2 : T×m c¸c tõ ghÐp theo kiÓu cÊu t¹o : th¬m lõng (th¬m + x), tr¾ng tinh (tr¾ng + x ). ? NhËn xÐt cÊu t¹o cña c¸c tõ trªn ? . Tõ phøc (tõ nhiÒu tiÕng) Ho¹t ®éng 4 : H­íng dÉn häc ë nhµ : N¾m néi dung bµi häc. T×m 1 sè tõ ghÐp cã tiÕng ®i vµ 1 sè tõ ghÐp cã tiÕng häc. ChuÈn bÞ bµi míi. . 2 . Ngµy so¹n : 03-7-2010 TiÕt 3 + 4 : Tõ ghÐp. A / Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp häc sinh: -N¾m ®­îc ®Æc ®iÓm cña tõ ghÐp, c¸c lo¹i tõ ghÐp. - VËn dông vµo v¨n c¶nh cô thÓ, vµo cuéc sèng h»ng ngµy. B / ChuÈn bÞ : - Tµi liÖu cã liªn quan. - B¶ng phô . C / TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng: - KiÓm tra bµi cò: ? VÏ s¬ ®å cÊu t¹o tõ tiÕng ViÖt. LÊy VD minh ho¹ ? ? Lµm bµi tËp ®· cho vÒ nhµ ? - Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh kh¸i niÖm : GV treo b¶ng phô : cho VD sau : 1- §Æc ®iÓm cña tõ ghÐp: Bè ®Ó ý lµ s¸ng nay, lóc c« gi¸o ®Õn th¨m, khi - Tõ ®¬n : bè,lµ, s¸ng ,nay, lóc, ®Õn, th¨m, khi, nãi víi mÑ, t«i cã nhì thèt ra mét lêi thiÕu lÔ ®é. §Ó c¶nh c¸o t«i, bè ®· viÕt th­ nµy. §äc th­ nãi, víi, mÑ, t«i, cã, nhì, thèt, ra,mét , lêi ,thiÕu ,®·, ®Ó, viÕt , th­, nµy, ®äc, th­. t«i xóc ®éng v« cïng. - Tõ phøc : ®Ó ý, c« gi¸o, lÔ ®é, c¶nh c¸o, xóc ( Ðt-m«n-®« ®¬ A-mi-xi) ®éng, v« cïng. ? T×m nh÷ng tõ ®¬n vµ nh÷ng tõ phøc cã trong - Tõ ghÐp, tõ l¸y. VD ? ? Tõ phøc ®­îc chia thµnh nh÷ng lo¹i nµo? - Tõ ghÐp lµ tõ do 2 hay nhiÒu tiÕng t¹o thµnh. ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp ? - C¸c tiÕng trong tõ ghÐp th­êng cã nghÜa vµ cã ? NhËn xÐt vÒ c¸c tiÕng trong tõ ghÐp ? quan hÖ víi nhau vÒ nghÜa. ? LÊy vÝ dô ? 2- C¸c lo¹i tõ ghÐp : ? T×m trong v¨n b¶n “ Con Rång, ch¸u Tiªn - 2 lo¹i : Tõ ghÐp chÝnh phô vµ tõ ghÐp ®¼ng “ c¸c tõ ghÐp ? lËp . ? Dùa vµo mèi liªn hÖ vÒ nghÜa gi÷a c¸c tiÕng, tõ ghÐp ®­îc chia lµm mÊy lo¹i ? Lµ nh÷ng lo¹i nµo ? Lo¹i tõ ghÐp Tõ ghÐp chÝnh phô §Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o §Æc ®iÓm vÒ nghÜa -Cã tiÕng chÝnh vµ tiÕng phô. - Cã tÝnh chÊt ph©n nghÜa. - TiÕng phô bæ sung nghÜa cho tiÕng - NghÜa cña tõ ghÐp chÝnh phô hÑp h¬n chÝnh. nghÜa cña tiÕng chÝnh trong tõ ®ã. - TiÕng chÝnh ®Æt tr­íc tiÕng phô. Tõ ghÐp ®¼ng lËp - Kh«ng ph©n biÖt tiÕng chÝnh, tiÕng - Cã tÝnh chÊt hîp nghÜa. phô. - NghÜa cña tõ ghÐp ®¼ng lËp kh¸i qu¸t - C¸c tiÕng cã quan hÖ b×nh ®¼ng vÒ h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng trong tõ. mÆt ng÷ nghÜa. Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : 1- H·y lËp 1 danh môc c¸c tõ ghÐp trong v¨n b¶n B¸nh ch­ng b¸nh giÇy råi ph©n lo¹i thµnh tõ ghÐp ®¼ng lËp vµ tõ ghÐp chÝnh phô. 2- Miªu t¶ vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ vÒ nghÜa cña 5 tõ ghÐp ®¼ng lËp theo danh môc ë BT 1. 3- Miªu t¶ vÒ ®Æc ®iÓm cÊu t¹o vµ vÒ nghÜa cña 5 tõ ghÐp chÝnh phô theo danh môc ë BT 1. 4- Nªu nhËn xÐt vÒ nghÜa cu¶ tõ ghÐp chÝnh phô ®Ó ph©n biÖt víi c¸c tr­êng hîp kh«ng ph¶i lµ tõ ghÐp. . 3 . Ngµy so¹n : 11 -7-2010 TiÕt 5 : Tõ l¸y . A – Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS: - N¾m ®­îc thÕ nµo lµ tõ l¸y , ®Æc ®iÓm cña tõ l¸y, c¸c lo¹i tõ l¸y. - Ph©n biÖt ®­îc tõ l¸y víi tõ ghÐp. - VËn dông vµo sö dông trong giao tiÕp h»ng ngµy, trong lµm v¨n. B – ChuÈn bÞ : - GV : §äc tµi liÖu cã liªn quan , so¹n bµi. B¶ng phô. - HS: Tr¶ lêi c©u hái. C – TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng : - KiÓm tra bµi cò : ? ThÕ nµo lµ tõ ghÐp? Cã mÊy lo¹i tõ ghÐp ? LÊy VD minh ho¹ ? ? ®Æc ®iÓm cña c¸c lo¹i tõ ghÐp? - Giíi thiÖu bµi . Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh kh¸i niÖm : 1- §Æc ®iÓm cña tõ l¸y : - Tõ l¸y lµ tõ do 2 trë lªn t¹o thµnh. C¸c tiÕng trong tõ l¸y cã quan hÖ vÒ ©m thanh ( cã ®Æc ®iÓm gièng nhau vÒ ©m thanh vµ cã sù hoµ phèi c¸c ®Æc ®iÓm ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng ). - Mªnh m«ng, b¸t ng¸t , ®ßng ®ßng, phÊt ph¬ . ? Tõ l¸y lµ g× ? GV treo b¶ng phô cã VD sau : §øng bªn ni ®ång ngã bªn tª ®ång, thÊy mªnh m«ng b¸t ng¸t §øng bªn tª ®ång ngã bªn ni ®ång, còng b¸t ng¸t mªnh m«ng Th©n em nh­ chÏn lóa ®ßng ®ßng PhÊt ph¬ d­íi ngän n¾ng hång buæi mai. ? T×m c¸c tõ l¸y cã trong bµi ca dao trªn ? ? Quan hÖ vÒ ©m thanh thÓ hiÖn gi÷a chóng ntn ? ? Cã mÊy lo¹i tõ l¸y ? Lµ nh÷ng lo¹i nµo? Chóng cã ®Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o vµ vÒ nghÜa ntn ? 2 – C¸c lo¹i tõ l¸y : HS tr¶ lêi ®­îc nh­ sau : ( GV cho HS kÎ b¶ng ) Lo¹i tõ l¸y Tõ l¸y toµn bé §Æc ®iÓm vÒ cÊu t¹o - C¸c tiÕng lÆp nhau hoµn toµn. - C¸c tiÕng cã sù biÕn ®æi (thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi ) ®Ó t¹o nªn sù hµi hoµ ©m thanh. Tõ l¸y bé phËn - C¸c tiÕng cã sù gièng nhau ë phô ©m ®Çu hay vÇn. 3 – Ph©n biÖt tõ l¸y vµ tõ ghÐp : - Gièng nhau : §Òu lµ tõ phøc ( do 2 tiÕng trë lªn t¹o thµnh ) ? Tõ l¸y vµ tõ ghÐp gièng vµ kh¸c nhau nh­ thÕ nµo ? . §Æc ®iÓm vÒ nghÜa - Cã s¾c th¸i biÓu c¶m. - Cã s¾c th¸i t¨ng hay gi¶m nghÜa so víi tiÕng gèc (nÕu cã) do sù hoµ phèi ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng trong tõ. - Cã nghÜa miªu t¶, cã s¾c th¸i biÓu c¶m do sù hoµ phèi ©m thanh gi÷a c¸c tiÕng. 4 . - Kh¸c nhau : Tõ l¸y do quan hÖ vÒ ©m thanh t¹o thµnh. Tõ ghÐp do c¸c tiÕng cã quan hÖ vÒ nghÜa t¹o thµnh. ? LÊy VD minh ho¹ ®Ó lµm râ ? Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : LËp danh môc c¸c lo¹i tõ l¸y vµ ph©n lo¹i tõ l¸y trong v¨n b¶n “ Th¸nh Giãng “ vµ “ Th¹ch Sanh “ Theo mÉu sau : Tõ l¸y toµn bé : + c¸c tiÕng lÆp nhau hoµn toµn : + C¸c tiÕng cã biÕn ®æi thanh ®iÖu hoÆc phô ©m cuèi : Tõ l¸y bé phËn : + c¸c tiÕng lÆp l¹i phô ©m ®Çu : + C¸c tiÕng lÆp l¹i phÇn vÇn : Ho¹t ®éng 4 : H­íng dÉn häc ë nhµ : - N¾m néi dung bµi häc. - ChuÈn bÞ lµm bµi kiÓm tra 1 tiÕt. . . Ngµy so¹n : 12-7-2010 TiÕt 6 : KiÓm tra chñ ®Ò 1 . A – Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS : - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc toµn chuyªn ®Ò ®Ó lµm bµi viÕt. - RÌn kÜ n¨ng lµm viÖc ®äc lËp, cã hÖ thèng. B- ChuÈn bÞ : §äc tµi liÖu, nghiªn cøu néi dung, ra ®Ò. C – TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : GVæn ®Þnh tæ chøc líp. - Ghi ®Ò lªn b¶ng. Ho¹t ®éng 2 : Cho HS lµm bµi : §Ò Bµi : 1- S¾p xÕp c¸c tõ ghÐp sau ®©y vµo b¶ng ph©n lo¹i: häc hµnh, nhµ cöa, xoµi t­îng, nh·n lång, chim s©u, lµm ¨n, ®Êt c¸t, xe ®¹p, v«i ve, nhµ kh¸ch, nhµ nghØ. Tõ ghÐp chÝnh phô Tõ ghÐp ®¼ng lËp 2- Nèi cét A víi cét B ®Ó t¹o thµnh c¸c tõ ghÐp chÝnh phô hîp nghÜa : A B Bót T«i Xanh M¾t M­a Bi V«i GÆt thÝch ng¾t mïa ng©u . 5 . 3- §iÒn thªm c¸c tiÕng ®Ó t¹o thµnh tõ l¸y : ….rµo ; …..bÈm ; ….. tïm ; …..nhÎ ; ……lïng ; …..chÝt. Trong……; ngoan ……; lång …….; mÞn ……; bùc …..; ®Ñp ….. 4- §Æt c©u víi mçi tõ sau : a) l¹nh lïng : b) l¹nh lÏo : c) nhanh nh¶u : d) nhanh nhÑn : 5- Chän c¸c tõ thÝch hîp sau ®©y ®Ó ®iÒn vµo chç trèng : ©m x©m, sÇm sËp, ngai ng¸i, å å, ®ép ®ép, man m¸c : M­a xuèng……,giät ng· ,giät bay, bôi n­íc tr¾ng xo¸. Trong nhµ …. h¼n ®i. Mïi n­íc míi Êm , ngßn ngät, …… . Mïi ….. . , xa l¹ cña nh÷ng trËn m­a ®Çu mïa ®em vÒ. M­a rÌo rÌo trªn s©n , gâ …….trªn phªn nøa , m¸i gi¹i , ®Ëp ….., liªn miªn vµo tµu l¸ chuèi . TiÕng giät gianh ®æ ….., xãi lªn nh÷ng r·nh n­íc s©u. §¸p ¸n : C©u 1 : 2 ®iÓm Tõ ghÐp chÝnh phô Xoµi t­îng, nh·n lång, chim s©u, xe ®¹p, nhµ kh¸ch, nhµ nghØ Tõ ghÐp ®¼ng lËp Häc hµnh, nhµ cöa, lµm ¨n, ®Êt c¸t, v«i ve, C©u 2 : 2 ®iÓm Nèi : Bót + bi Xanh + ng¾t M­a + ng©u V«i + t«i ThÝch + m¾t Mïa + gÆt C©u 3 : 2 ®iÓm Hs thªm ®Ó t¹o thµnh tõ l¸y: - rµo rµo, lÈm bÈm, um tïm, nhá nhÎ, l¹nh lïng , chi chÝt. - Trong trÎo, ngoan ngo·n, lång lén , mÞn mµng, bùc béi , ®Ñp ®Ï. C©u 4 : 2 ®iÓm HS ®Æt c©u ®­îc víi nh÷ng tõ l¸y C©u 5 : 2 ®iÓm LÇn l­ît ®iÒn: sÇm sËp , ©m x©m , man m¸c , ngai ng¸i , ®ép ®ép , lïng tïng, å å . . . . 6 . Ngµy so¹n : 17-7-2010. Chuyªn ®Ò 2 : hÖ thèng tõ tiÕng viÖt. TiÕt 1+2 : Tõ ®ång nghÜa. A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp häc sinh : - N¾m ®­îc kh¸i niÖm tõ ®ång nghÜa , c¸c lo¹i tõ ®ång nghÜa. - N¾m ®­îc c¸ch sö dông tõ ®ång nghÜa cho hîp lý. - VËn dông vµo sö dông trong cuéc sèng , trong hµnh v¨n. B/ ChuÈn bÞ : - Tµi liÖu cã liªn quan. - B¶ng phô. C/ TiÕn tr×nh giê d¹y: Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng : - KiÓm tra bµi cò : GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ ë nhµ cña HS. - Giíi thiÖu bµi míi: Ho¹t ®éng 2: H×nh thµnh kh¸i niÖm: GV treo b¶ng phô cã VD : §em qua , gµ g¸y, canh ba Vî t«i, con g¸i, ®µn bµ, n÷ nhi. ? NhËn xÐt vÒ ý nghÜa cña nhãm tõ trªn ? ? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ ®ång nghÜa ? 1- Tõ ®ång nghÜa lµ g× ? - Cã nghÜa gÇn gièng nhau. -> Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa gièng nhau hoÆc gÇn gièng nhau. BT : T×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi nhãm tõ sau: Phô mÉu Thuû chung N«ng nghiÖp S¬n thuû Giang s¬n Mai mét BÇn tiÖn Phó quý Kh«ng phËn GV cho VD : So s¸nh hai nhãm tõ ®ång nghÜa sau ®©y : a) - Rñ nhau xuèng bÓ mß cua §em vÒ nÊu qu¶ m¬ chua trªn rõng - Chim xanh ¨n tr¸i xoµi xanh ¡n no t¾m m¸t ®Ëu cµnh c©y ®a b) – Tr­íc søc tÊn c«ng nh­ vò b·o vµ tinh thÇn chiÕn ®Êu tuyÖt vêi cña nghÜa qu©n T©y S¬n, hµng v¹n qu©n Thanh ®· bá m¹ng. - C«ng chóa Ha-ba-na ®· hi sinh anh dòng , thanh kiÕm vÉn cÇm tay. ? Cã mÊy lo¹i tõ ®ång nghÜa ? 2- C¸c lo¹i tõ ®ång nghÜa : - Qu¶ , tr¸i : gièng nhau, kh«ng ph©n biÖt s¾c th¸i ý nghÜa. - Bá m¹ng : chÕt ( s¾c th¸i coi th­êng ) Hi sinh : chÕt ( S½c th¸i trang träng ) - Cã hai lo¹i tõ ®ång nghÜa : ®ång nghÜa hoµn toµn ( kh«ng ph©n biÖt s¾c th¸i ý nghÜa ) vµ ®ång nghÜa kh«ng hoµn toµn (cã s¾c th¸i ý nghÜa kh¸c nhau ). 3- C¸ch sö dông tõ ®ång nghi· ? LÊy VD vÒ tõ ®ång nghÜa hoµn toµn vµ tõ ®ång . 7 . nghÜa kh«ng hoµn toµn ? BT : T×m c¸c tõ ®ång nghÜa víi c¸c tõ ®Þa ph­¬ng sau : Võng L¹c Lîn MÑ §©u -> Kh«ng ph¶i bao giê c¸c tõ ®ång nghÜa còng cã thÓ thay thÕ ®­îc cho nhau. -> Khi nãi còng nh­ khi viÕt, cÇn c©n nh¾c ®Ó chän trong sè c¸c tõ ®ång nghÜa nh÷ng tõ thÓ hiÖn ®óng thùc tÕ kh¸ch quan vµ s¾c th¸i biÓu c¶m. ? Thö thay thÕ c¸c tõ ®ång nghÜa qu¶- tr¸i ; bá m¹ng- hi sinh trong c¸c VD ë môc 2 vµ rót ra nhËn xÐt ? ? Cã ph¶i c¸c tõ ®ång nghÜa bao giê còng thay thÕ ®­îc cho nhau kh«ng ? ? VËy khi nãi vµ viÕt ta cÇn sö dông tõ ®ång nghÜa ntn ? Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : T×m c¸c tõ ®ång nghÜa thay thÕ c¸c tõ in ®Ëm trong c¸c c©u sau : a) Trªn nh÷ng chiÕc m¸y bay chªnh chÕch däc ®­êng b¨ng , c¸c phi c«ng ®· ngåi yªn trong khoang l¸i , s½n sµng ®îi lÖnh. b) Ng­êi giµ, trÎ con, ®«ng nhÊt lµ g¸i trai trong b¶n xóm l¹i mçi ®ªm ®Ëp lóa ë tõng chßi canh cña tõng nhµ. c) Lµng míi ®Þnh c­ lªn trong n¾ng sím. Nh÷ng sinh ho¹t ®Çu tiªn cña mét ngµy b¾t ®Çu. Thanh niªn ra rõng gì bÉy gµ, bÉy chim. Phô n÷ qu©y quÇn giÆt giò bªn nh÷ng giÕng n­íc míi ®µo. Em nhá ®ïa vui tr­íc nhµ sµn. Ho¹t ®éng 4 : H­íng dÉn häc ë nhµ. - N¾m néi dung bµi häc. - §Æt c©u víi mçi tõ trong nhãm sau : a) xÊu, xÊu xa, xÊu hæ, xÊu xÝ. b) Thµnh ®¹t, thµnh c«ng, thµnh qu¶, thµnh tÝch. c) Träng ®¹i, lín lao, to lín, vÜ ®¹i d) Bao la, mªnh m«ng, b¸t ng¸t - ChuÈn bÞ bµi míi. Ngµy so¹n : 24-7-2010 TiÕt 3+4 : Tõ tr¸i nghÜa. A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp häc sinh : - HiÓu thÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa. - C¸c tr­êng hîp tr¸i nghÜa. - T¸c dông cña viÖc dïng tõ tr¸i nghÜa. - VËn dông vµo sö dông trong v¨n c¶nh cô thÓ, trong giao tiÕp h»ng ngµy ®Ó g©y Ên t­îng m¹nh, biÓu c¶m… B/ ChuÈn bÞ : - B¶ng phô. - Tµi liÖu cã liªn quan. . 8 . C/ TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng : - KiÓm tra bµi cò : ? ThÕ nµo lµ tõ ®ång nghÜa ? LÊy VD minh ho¹? ? Cã mÊy lo¹i tõ ®ång nghÜa ? Mçi lo¹i lÊy 1 VD minh ho¹ ? ? Sö dông tõ ®ång nghÜa nh­ thÕ nµo cho phï hîp? - Giíi thiÖu bµi míi. Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh kh¸i niÖm : GV treo b¶ng phô cã ghi VD : Tõ h«m vµo mïa míi, ®Êt trêi u ¸m m­a phïn. C¶nh buån mµ lßng vui. ( T« Hoµi ) ? trong VD trªn , tõ nµo vµ tõ nµo cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau ? ? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ? ? T×m tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ sau : Tuæi giµ Tre giµ C©n giµ vÞt giµ ? Tõ ®ã em rót ra kÕt luËn g× ? 1- ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ? - buån & vui - Lµ nh÷ng tõ cã nghÜa tr¸i ng­îc nhau - trÎ - non - non ( ®uèi ) - t¬ -Mét tõ cã thÓ thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau. - sau - thøc dËy - vui chung ? LÊy VD vÒ tõ thuéc nhiÒu cÆp tõ tr¸i nghÜa kh¸c nhau ? Bµi tËp 1 : §iÒn tõ tr¸i nghÜa thÝch hîp vµo chç trèng trong ®o¹n th¬ sau : Nhµ ai võa chÝn qu¶ ®Çu §· nghe xãm tr­ícv­ên ….th¬m lõng L¸ chiÒu côp ngñ ung dung §Ó c©y…… t­ng bõng sím mai Ngät th¬m sau líp vá gai Qu¶ ngon lín m·i cho ai ®Ñp lßng 2- Sö dông tõ tr¸i nghÜa: Mêi c«, mêi b¸c ¨n cïng Sçu riªng mµ ho¸ ……tr¨m nhµ ( Ph¹m Hæ ) - T¹o tÝnh t­¬ng ph¶n, g©y Ên t­îng m¹nh, Bµi tËp 2 : T×m tõ tr¸i nghÜa víi nh÷ng tõ in ®Ëm lµm cho lêi nãi thªm sinh ®éng . trong ®o¹n trÝch sau : Th«ng th­êng, ng­êi ®i xa trë l¹i quª nhµ hay kÓ víi bµ con l¸ng giÒng chuyÖn l¹ ph­¬ng xa. Riªng t«i vÒ lµng, vÒ xø, lóc nµo còng thÝch nãi ®Õn c¸i ®Ñp, c¸i lín quª m×nh. ( Mai V¨n T¹o ) ? T×m 1 sè thµnh ng÷, tôc ng÷ cã sö dông tõ tr¸i nghÜa ? Nªu t¸c dông cña viÖc sö dông tõ tr¸i nghÜa Êy ? ? Trong BT 1 em võa lµm , sö dông tõ tr¸i nghÜa cã t¸c dông g× ? . 9 . Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : Bµi tËp 1 : ChØ ra c¬ së chung, tiªu chuÈn ®Ó x¸c ®Þnh hiÖn t­îng tr¸i nghÜa ë c¸c cÆp tõ sau ®©y : - Sao ®ang vui vÎ ra buån b· Võa míi quen nhau ®· l¹ lïng ( TrÇn TÕ X­¬ng ) - ChÕt vinh cßn h¬n sèng nhôc ( Thµnh ng÷ ) - Hoa hÐo vµ hoa t­¬i M¾t quen vµ m¾t l¹ Thµnh phè lµ mét con tµu ®ãng dë §ªm ®ªm håi hép ®îi ra kh¬i ( L­u Quang Vò ) H­íng dÉn HS lµm theo b¶ng mÉu sau : CÆp tõ tr¸i nghÜa Vui vÎ- buån b· C¬ së, tiªu chÝ x¸c ®Þnh Tr¹ng th¸i, t©m tr¹ng cña con ng­êi Bµi tËp 2 : T×m c¸c cÆp tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u sau : a) N­íc non lËn ®Ën mét m×nh Th©n cß lªn th¸c , xuèng ghÒnh bÊy nay Ai lµm cho bÓ kia ®Çy Cho ao kia c¹n, cho gÇy cß con ? ( Ca dao ) b) Th©n em nh­ h¹t m­a sa H¹t vµo ®µi c¸c, h¹t ra ruéng cµy ( Ca dao ) c) Th©n em nh­ tr¸i bÇn tr«i Giã dËp, sãng dåi, biÕt tÊp vµo ®©u ? ( Ca dao ) Ho¹t ®éng 4 :H­íng dÉn häc ë nhµ : - N¾m néi dung bµi - Lµm bµi tËp. - ChuÈn bÞ bµi míi. . . Ngµy so¹n : 01-8-2010 TiÕt 5 : Tõ ®ång ©m. A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS : - HiÓu ®­îc thÕ nµo lµ tõ ®ång ©m. - NghÜa cña c¸c tõ ®ång ©m. - Ph©n biÖt tõ ®ång ©m, tõ nhiÒu nghi· , tõ ®ång nghÜa, tõ tr¸i nghÜa . - VËn dông vµo sö dông trong nh÷ng tr­êng hîp kh¸c nhau. B/ ChuÈn bÞ : - b¶ng phô . - Tµi liÖu cã liªn quan C/ TiÕn tr×nh giê d¹y : . 10 . Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng: - KiÓm tra bµi cò : ? ThÕ nµo lµ tõ tr¸i nghÜa ? LÊy VD minh ho¹ ? ? Sö dông tõ tr¸i nghÜa nh­ thÕ nµo ? - Giíi thiÖu bµi míi . Ho¹t ®éng 2 : H×nh thµnh kh¸i niÖm : GV treo b¶ng phô cã ghi VD : 1- ThÕ nµo lµ tõ ®ång ©m ? Bµ giµ ®i chî CÇu §«ng Bãi xem mét quÎ lÊy chång lîi ch¨ng ? - Lîi - Lîi léc. ThÇy bãi gieo quÎ nãi r»ng - Lîi r¨ng. Lîi th× cã lîi nh­ng r¨ng kh«ng cßn. ( ca dao ) - Tõ ®ång ©m lµ nh÷ng tõ cã ©m thanh ? T×m c¸c tõ cã ©m ®äc gièng nhau trong VD gièng nhau. trªn ? - Trong tiÕng ViÖt, phÇn lín c¸c tõ ®ång ? ý bµ giµ muèn hái ®iÒu g× ? ©m ®­îc viÕt gièng nhau (®ång tù) ? Cßn thÇy bãi l¹i muèn nãi ®iÒu g× ? - NghÜa cña c¸c tõ ®ång ©m kh¸c h¼n nhau. Hai tõ lîi trong bµi ca dao lµ tõ ®ång ©m. VËy - Kh«ng, nghÜa cña c¸c tõ ®ång ©m kh«ng em hiÓu tõ ®ång ©m lµ g× ? cã quan hÖ g× víi nhau. ? NhËn xÐt c¸ch viÕt c¸c tõ ®ång ©m ®ã ? - VD : Con ruåi ®Ëu m©m x«i ®Ëu. ? c¸c tõ ®ång ©m ®ã nghÜa cã gièng nhau Con kiÕn bß ®Üa thÞt bß. kh«ng ? ? Tõ ®ång ©m cã ph¶i lµ tõ nhiÒu nghÜa kh«ng ? Con ngùa ®¸ con ngùa ®¸. 2- Ph©n biÖt tõ ®ång ©m, tõ nhiÒu ? Lêy VD vÒ tõ ®ång ©m ? nghÜa . ? tõ ®ång ©m , tõ nhiÒu nghÜa cã ®iÓm g× gièng - Gièng nhau vÒ ©m thanh. nhau ?Kh¸c nhau ? - Kh¸c nhau : mét tõ cã nhiÒu nghÜa liªn hÖ víi nhau -> tõ nhiÒu nghÜa. NhiÒu tõ kh¸c nghÜa kh«ng cã liªn hÖ víi nhau -> tõ ®ång ©m. Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : T×m nh÷ng tõ ®ång ©m víi c¸c tõ in ®Ëm trong bµi th¬ sau : Khãc Tæng Cãc. Chµng Cãc ¬i ! Chµng Cãc ¬i ! ThiÕp bÐn duyªn chµng cã thÕ th«i Nßng näc ®øt ®u«i tõ ®©y nhÐ Ngh×n vµng kh«n chuéc dÊu b«i v«i ( Hå Xu©n H­¬ng ) Ho¹t ®éng 4 : h­íng dÉn häc ë nhµ : - T×m c¸c tõ ®ång ©m víi mçi tõ : mùc, phong , gian. - N¾m bµi cò. - ChuÈn bÞ kiÓm tra chuyªn ®Ò 2. . . . 11 . Ngµy so¹n : 02-8-2010 TiÕt 6 : KiÓm tra chuyªn ®Ò 2 . A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS : - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc toµn chuyªn ®Ò ®Ó lµm bµi viÕt. - RÌn kÜ n¨ng lµm viÖc ®äc lËp, cã hÖ thèng. B- ChuÈn bÞ : §äc tµi liÖu, nghiªn cøu néi dung, ra ®Ò. C – TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : GV æn ®Þnh tæ chøc líp. - Ghi ®Ò lªn b¶ng. Ho¹t ®éng 2 : Cho HS lµm bµi : §Ò Bµi : C©u 1 : Nèi tõ ë cét A víi nÐt nghÜa phï hîp ë cét B : A B a) l¹nh 1) rÐt buèt b) lµnh l¹nh 2) rÊt l¹nh c) rÐt 3) h¬i l¹nh d) gi¸ 4) tr¸i nghÜa víi nãng C©u 2 :§iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng: Nhanh nh¶u, nhanh nhÑn, nhanh chãng a) C«ng viÖc ®· hoµn thµnh ……. b) Con bÐ nãi n¨ng………….. c) §«i ch©n Nam ®i bãng rÊt…….. C©u 3 : G¹ch ch©n nh÷ng côm tõ tr¸i nghÜa trong c¸c c©u sau : a) Non cao non thÊp m©y thuéc C©y cøng c©y mÒm giã hay ( NguyÔn Tr·i ) b) Trong lao tï cò ®ãn tï míi Trªn trêi m©y t¹nh ®uæi m©y m­a. ( Hå ChÝ Minh) c) N¬i im lÆng s¾p bïng lªn b·o löa Chç ån µo ®ang ho¸ than r¬i. ( Ph¹m TiÕn DuËt ) C©u 4: T×m nh÷ng tõ cã chøa c¸c tõ sau : a) Lîi : ………………………………………………………………………… b) B×nh:……………………………………………………………………….. c) Ba :…………………………………………………………………………. d) Lµ :………………………………………………………………………… C©u 5 : Tõ ®ång trong nh÷ng tr­êng hîp sau muèn nãi ®iÒu g× ? a) trèng ®ång : ……………………………………………………………… b) lµm viÖc ngoµi ®ång :……………………………………………………. c) ®ång lßng :………………………………………………………………. d) ®ång tiÒn :……………………………………………………………….. §¸p ¸n : C©u 1 : 2 ®iÓm : Nèi ®óng : a + 4 b +3 c+2 d+1 C©u 2 :1 ®iÓm. ®iÒn ®óng : nhanh chãng, nhanh nh¶u, nhanh nhÑn . 12 . C©u 3 :2 ®iÓm. G¹ch ch©n ®óng : cao- thÊp ; cøng –mÒm Cò- míi; t¹nh -m­a. Im lÆng – ån µo ; s¾p bïng- ®ang ho¸ ; b·o löa-than r¬i C©u 4 : 2 ®iÓm C©u 5 : 3 ®iÓm : - kim lo¹i - n¬i chèn - cïng chung søc - ®¬n vÞ tiÒn tÖ Ngµy so¹n : 07-10-2007 Chuyªn ®Ò 3 : HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ. TiÕt 1+2 : NghÜa cña tõ A. Môc tiªu cÇn ®¹t 1. Häc sinh n¾m v÷ng : - ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ? - Mét sè c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõ. 2. LuyÖn kÜ n¨ng gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ®Ò dïng tõ mét c¸ch cã ý thøc trong nãi vµ viÕt. B. ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: B¶ng phô C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc. GV treo b¶ng phô cã ghi VD ë Sgk I. NghÜa cña tõ lµ g× ? HS ®äc vµ tr¶ lêi c©u hái: 1. VÝ dô 1 ? NÕu lÊy dÊu (:) lµm chuÈn th× c¸c vÝ dô trªn gåm mÊy phÇn ? Lµ nh÷ng phÇn nµo? - Gåm 2 phÇn : Mét häc sinh ®äc to phÇn gi¶i thÝch nghÜa + PhÇn bªn tr¸i lµ c¸c tõ in ®Ëm cÇn gi¶i nghÜa. + PhÇn bªn ph¶i lµ néi dung gi¶i thÝch nghÜa cña tõ : TËp qu¸n. tõ. ?Trong hai c©u sau tõ tËp qu¸n vµ thãi quen  C©u a cã thÓ dïng c¶ 2 tõ cã thÓ thay thÕ cho nhau ®­ îc hay kh«ng ?  C©u b chØ dïng ® ­îc tõ thãi quen. T¹i sao ? - Cã thÓ nãi : B¹n Nam cã thãi quen ¨n quµ. a. Ng­êi ViÖt cã tËp qu¸n ¨n trÇu. - Kh«ng thÓ nãi : B¹n Nam cã tËp qu¸n ¨n quµ. b. B¹n Nam cã thãi quen ¨n quµ vÆt. ? VËy tõ tËp qu¸n ®· ® ­îc gi¶i thÝch ý VËy lÝ do lµ : - Tõ tËp qu¸n cã ý nghÜa réng, th ­êng g¾n víi nghÜa nh­ thÕ nµo? chñ ®Ò lµ sè ®«ng. ? Mçi chó thÝch cho 3 tõ: tËp qu¸n, lÉm liÖt, - Tõ thãi quen cã ý nghÜa hÑp, th ­êng g¾n víi chñ ®Ò lµ mét c¸ nh©n. Tõ tËp qu¸n ®­ îc gi¶i nao nóng gåm mÊy bé phËn ? thÝch b»ng c¸ch diÔn t¶ kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. ? Bé phËn nµo trong chó thÝch nªu lªn nghÜa 2. KÕt luËn. cña tõ. * VÝ dô : ? NghÜa cña tõ øng víi phÇn nµo trong m« h×nh d­íi ®©y. - 2 bé phËn : tõ vµ nghÜa cña tõ. H×nh thøc - Bé phËn nªu lªn nghÜa cña tõ lµ bé phËn ®»ng Néi dung sau dÊu ‘:’ §ã chÝnh lµ nghÜa cña tõ ; Néi dung ? Tõ m« h×nh trªn em h·y cho biÕt em hiÓu lµ c¸i chøa ®ùng trong h×nh thøc cña tõ, lµ c¸i cã thÕ nµo lµ nghÜa cña tõ ? tõ l©u ®êi  ta ph¶i t×m hiÓu ®Ó dïng cho ®óng. b. Bµi häc 1: ? Em h·y t×m hiÓu tõ : C©y, b©ng khu©ng, NghÜa cña tõ lµ néi dung (sù vËt, tÝnh chÊt, ho¹t thuyÒn, ®¸nh theo m« h×nh trªn. ®éng, quan hÖ...) mµ tõ biÓu thÞ. Gi¸o viªn giao theo 4 nhãm. . 13 . VD: C©y: - H×nh thøc : Lµ tõ ®¬n, chØ cã mét tiÕng - Néi dung : chØ mét loµi thùc vËt VD: B©ng khu©ng - H×nh thøc : lµ tõ l¸y, gåm 2 tiÕng ? Trong 3 c©u sau, 3 tõ lÉm liÖt, hïng dòng, - Néi dung : chØ 1 tr¹ng th¸i t×nh c¶m kh«ng râ oai nghiªm cã thÓ thay thÕ cho nhau ® ­îc rÖt cña con ng­ êi. kh«ng ? T¹i sao ? * VD:ThuyÒn ? 3 tõ cã thÓ thay thÕ cho nhau ®­ îc, gäi lµ - H×nh thøc : lµ tõ ®¬n, gåm 1 tiÕng 3 tõ g× ? - Néi dung : chØ ph ­¬ng tiÖn giao th«ng ®­ êng ? VËy tõ lÉm liÖt ®· ®­ îc gi¶i thÝch ý nghÜa thuû nh­ thÕ nµo ? *VD: §¸nh - H×nh thøc: tõ ®¬n, gåm 1 tiÕng ? C¸ch gi¶i nghÜa tõ nao nóng ? - Néi dung: Ho¹t ®éng cña chñ thÓ t¸c ®éng lªn mét ®èi t­îng nµo ®ã. Gi¸o viªn : Nh­ vËy ta ®· cã 2 c¸ch gi¶i  Gi¶i thÝch b»ng c¸ch ®Æc t¶ kh¸i niÖm mµ tõ nghÜa tõ :Gi¶i thÝch = kh¸i niÖmvµ gi¶i thÝch biÓu thÞ. = c¸ch dïng tõ ®ång nghÜa. VËy cßn c¸ch VÝ dô : nµo ? a. T­ thÕ lÉm liÖt cña ng­ êi anh hïng ? C¸c em h·y t×m nh÷ng tõ tr¸i nghÜa víi tõ : b. T­ thÕ hïng dòng cña ng­êi anh hïng. c. T­ thÕ oai nghiªm cña ng­êi anh hïng. Cao th ­îng, s¸ng sña, nh½n nhôi.  cã thÓ thay thÕ cho nhau ®­îc v× chóng kh«ng lµm cho néi dung th«ng b¸o vµ s¾c th¸i ý nghÜa ? C¸c tõ trªn ®· ®­îc gi¶i thÝch ý nghÜa nh­ cña c©u thay ®æi. thÕ nµo ?  3 tõ ®ång nghÜa. ? Cã mÊy c¸ch gi¶i nghÜa cña tõ ? Lµ nh÷ng  Gi¶i thÝch b»ng c¸ch dïng tõ ®ång nghÜa. c¸ch nµo ?  Gièng tõ lÉm liÖt. Häc sinh ®äc ghi nhí II. - §¹i diÖn 4 tæ lªn b¶ng t×m Lu ý : §Ó hiÓu s©u s¾c ý nghÜa cña tõ, cã thÓ ®­ a ra cïng lóc c¸c tõ ®ång nghÜa vµ tr¸i - Cao th ­îng : nhá nhen, ti tiÖn, hÌn h¹, lÌm nhÌm,... nghÜa. - S¸ng sña : tèi t¨m, h¾c ¸m, ©m u, u ¸m... - Nh½n nhôi : sï s×, nham nhë, mÊp m«, ...  Gi¶i thÝch b»ng tõ tr¸i nghÜa. II. C¸c c¸ch gi¶i nghÜa tõ: - Tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ - §­ a ra nh÷ng tõ ®ång nghÜa hoÆc tr¸i nghÜa víi tõ cÇn gi¶i thÝch VÝ dô : Tõ : Trung thùc : - §ång nghÜa : ThËt thµ, th¼ng th¾n,... - Tr¸i nghÜa : Dèi tr¸, l ­¬n lÑo, ... ? C¸c tõ trªn ®· ® îc gi¶i thÝch ý nghÜa nh thÕ nµo ? Häc sinh chó gi¶i tõ lÉm liÖt Ho¹t ®éng 4 : H­íng dÉn häc ë nhµ : - N¾m néi dung bµi häc. - ChuÈn bÞ bµi míi . TiÕt 3 : A. Môc tiªu cÇn ®¹t . . Ngµy so¹n : 09-10-2007 luyÖn tËp 14 . 1. Häc sinh n¾m v÷ng : - ThÕ nµo lµ nghÜa cña tõ ? - Mét sè c¸ch gi¶i thÝch nghÜa cña tõ. 2. LuyÖn kÜ n¨ng gi¶i thÝch nghÜa cña tõ ®Ò dïng tõ mét c¸ch cã ý thøc trong nãi vµ viÕt. B. ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: B¶ng phô C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc. Häc sinh lµm bµi tËp theo nhãm Bµi tËp 1 a. Chó thÝch 1 : Gi¶i thÝch b»ng dÞch tõ H¸n ViÖt sang tõ thuÇn viÖt. b. Chó thÝch 2 : Gi¶i thÝch b»ng c¸ch tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. c. Chó thÝch 3 : C¸ch gi¶i thÝch b»ng viÖc m« t¶ ®Æc ®iÓm cña sù viÖc. d. Chó thÝch 4 : C¸ch gi¶i thÝch tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. e. Chó thÝch 5 : Gi¶i thÝch b»ng tõ ®ång nghÜa. g. Chó thÝch 6 : Gi¶i thÝch b»ng c¸ch tr×nh bµy kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. h. Chó thÝch 7 : Gi¶i thÝch b»ng c¸ch dïng tõ ®ång nghÜa. i. Chó thÝch 8 : Gi¶i thÝch b»ng kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ. g. Chó thÝch 9 : Gi¶i thÝch b»ng tõ ®ång nghÜa. Bµi tËp 2 : a. Häc tËp b. Häc lám c. Häc hái d. Häc hµnh. Bµi tËp 3 : §iÒn tõ a. Trung b×nh b. Trung gian. c. Trung niªn. Bµi tËp 4 : Gi¶i thÝch tõ * GiÕng : Hè ®µo s©u vµo lßng ®Êt ®Ó lÊy n­ íc ¨n uèng.  Gi¶i thÝch b»ng kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ * Rung rinh : ChuyÓn ®éng nhÑ nhµng, liªn tôc.  Gi¶i thÝch b»ng kh¸i niÖm mµ tõ biÓu thÞ * HÌn nh¸t : Tr¸i víi dòng c¶m  Dïng tõ tr¸i nghÜa ®Ó gi¶i thÝch. Ho¹t ®éng IV H­ íng dÉn häc ë nhµ Bµi tËp 5 : Gi¶i nghÜa tõ mÊt ; ? H·y gi¶i nghÜa tõ ‘mÊt’ theo nghÜa ®en ? MÊt : tr¸i nghÜa víi cßn. ? Häc sinh th¶o luËn cuéc héi tho¹i, ®Ó ®i ®Õn kÕt luËn. Nh©n vËt Nô ®· gi¶i thÝch côm tõ kh«ng mÊt lµ biÕt nã ë ®©u §iÒu thó vÞ lµ c¸ch gi¶i thÝch nµy ®· ® ­îc c« chiªu hån nhiªn chÊp nhËn. Nh ­ vËy, mÊt cã nghÜa lµ kh«ng mÊt nghÜa lµ vÉn cßn. KÕt luËn : - So víi c¸ch gi¶i nghÜa ë b ­íc 1 lµ sai - So víi c¸ch gi¶i nghÜa ë trong v¨n c¶nh, trong truyÖn th× ®óng vµ rÊt th«ng minh . . . 15 . Ngµy so¹n : 10-10-2007 TiÕt 4+ 5 :Tõ nhiÒu nghÜa vµ hiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp häc sinh : - HiÓu ®­îc thÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa. - VËn dông sö dông trong nãi vµ viÕt. B/ ChuÈn bÞ : - B¶ng phô . - Tµi liÖu cã liªn quan. C/ TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : Khëi ®éng : - KiÓm tra bµi cò : GV kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña häc sinh. -Giíi thiÖu bµi míi Ho¹t ®éng 2 : h×nh thµnh kh¸i niÖm : 1- ThÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa ? ? Trong thùc tÕ , nh÷ng tõ nµo chØ cã duy nhÊt - Nh÷ng kh¸i niÖm . VD : To¸n häc, « xy mét nghÜa? - GËy, compa, kiÒng, bµn. HS ®äc l¹i bµi th¬ Nh÷ng c¸i ch©n- SGK Ng÷ - §Òu lµ n¬i tiÕp xóc víi ®Êt cña sù vËt. v¨n 6- T1 - Kh«ng, nã cã nhiÒu nghÜa. ? Trong bµi cã nh÷ng sù vËt nµo cã ch©n? -> Tõ cã thÓ cã 1 hoÆc nhiÒu nghÜa. ? T¸c gi¶ nãi vÒ ch©n cña nh÷ng vËt Êy nh­ thÕ - Tõ nhiÒu nghÜa lµ hiÖn t­îng thªm nghÜa míi nµo? cho tõ cã s½n mµ kh«ng cÇn ph¶i t¹o ra tõ míi , ? Nh÷ng c¸i ch©n Êy cã ®iÓm g× chung? nh»m ®¸p øng nhu cÇu biÓu thÞ nh÷ng kh¸i niÖm ? Cã ph¶i tõ ch©n chØ cã duy nhÊt 1 nghÜa míi, gäi tªn nh÷ng sù vËt míi mµ con ng­êi nhËn kh«ng ? thøc ®­îc vµo tiÕng nãi ? VËy nãi chung tõ cã thÓ cã mÊy nghÜa? ? Em hiÓu thÕ nµo lµ tõ nhiÒu nghÜa? 2- HiÖn t­îng chuyÓn nghÜa cña tõ : ? Tõ nhiÒu nghÜa ®­îc t¹o ra nh»m môc ®Ých g× ? - Ch­a ? Gi¶i nghÜa cña nh÷ng tõ ch©n cã trong bµi ? - Ch©n ng­êi ? Theo em, trong nh÷ng tõ trªn, cã tõ gi÷ vai trß - Lµ hiÖn t­îng thªm nghÜa míi cho tõ , thay ®æi nghÜa gèc ch­a ? nghÜa cho tõ, mµ kh«ng cÇn ph¶i t¹o thªm tõ míi ? VËy tõ nµo lµ nghÜa gèc ? ®­îc gäi lµ hiÑn t­îng chuyÓn nghÜa cu¶ tõ. ? Nh÷ng tõ ch©n trong bµi lµ hiÖn t­îng chuyÓn - NghÜa ban ®Çu cña tõ lµm c¬ së h×nh thµnh c¸c nghÜa cña tõ. Em hiÓu thÕ nµo lµ hiÖn t­îng nghÜa kh¸c gäi lµ nghÜa gèc. C¸c nghÜa h×nh chuyÓn nghÜa cña tõ ? thµnh trªn c¬ së nghÜa gèc gäi lµ nghÜa chuyÓn. ? LÊy VD ? ? ThÕ nµo lµ nghÜa gèc, nghÜa chuyÓn ? Ho¹t ®éng 3 : luyÖn tËp : Bµi tËp 1 : X¸c ®Þnh nghÜa gèc cña c¸c tõ : mÆt , mòi, ®Çu. Bµi tËp 2 : Gi¶i thÝch nghÜa cña c¸c tõ ®¸nh trong c¸c VD sau : a) Håi Êy, ë Thanh Ho¸ cã mét ng­êi ®¸nh c¸ tªn lµ Lª ThËn ( sù tÝch Hå G­¬m ) b) Ng­êi ¢u L¹c ®¸nh tan qu©n TÇn x©m l­îc ( LÞch sö 6 ) c) Cha ®¸nh tr©u cµy, con ®Ëp ®Êt. ( Em bÐ th«ng minh ) Ho¹t ®éng 4 : H­íng dÉn häc ë nhµ : - N¾m néi dung bµi häc. - ChuÈn bÞ kiÓm tra chuyªn ®Ò 3. . 16 . . . Ngµy so¹n : 21-10-2007 TiÕt 6 : KiÓm tra chuyªn ®Ò 3 A/ Môc tiªu cÇn ®¹t : Gióp HS : - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc toµn chuyªn ®Ò ®Ó lµm bµi viÕt. - RÌn kÜ n¨ng lµm viÖc ®äc lËp, cã hÖ thèng. B- ChuÈn bÞ : §äc tµi liÖu, nghiªn cøu néi dung, ra ®Ò. C – TiÕn tr×nh giê d¹y : Ho¹t ®éng 1 : GV æn ®Þnh tæ chøc líp. - Ghi ®Ò lªn b¶ng. Ho¹t ®éng 2 : Cho HS lµm bµi : §Ò Bµi : C©u 1 : Ghi ch÷ ®óng ( § ) hoÆc sai ( S ) vµo cuèi mçi c©u sau : A / TÊt c¶ tõ tiÕng ViÖt chØ cã mét nghÜa (….) B / TÊt c¶ tõ tiÕng ViÖt ®Òu cã nhiÒu nghÜa (….) C / Cã tõ chØ cã mét nghÜa nh­ng l¹i cã tõ chØ cã nhiÒu nghÜa (…) D / Tõ nhiÒu nghÜa cã nghÜa ®en, nghÜa xuÊt hiÖn tõ ®Çu, nghÜa bãng, nghÜa ®­îc h×nh thµnh tõ nghi· gèc (….) C©u 2 : Nªu 10 tõ chØ cã mét nghÜa ? C©u 3 : Nªu 10 tõ cã nhiÒu nghÜa ? C©u 4 : Nªu mét sè nghÜa cña c¸c tõ sau : - nhµ : …………………………………………………………………………….. - ¨n :………………………………………………………………………………. - ch¬i : ………………………………………………………………………… - ®i :……………………………………………………………………………….. - m¾t :…………………………………………………………………………….. §¸p ¸n : C©u 1 : ( 1 ®iÓm ) A/ S B/ S C/ § D/ § C©u 2 : HS nªu ®óng 10 tõ : 2 ®iÓm. C©u 3 : HS nªu ®óng 10 tõ : 2 ®iÓm. C©u 4 : ( 5 ®iÓm- mçi ý 1 ®iÓm ) D / Tæng kÕt- dÆn dß : DÆn HS chuÈn bÞ bµi míi. . . . 17 . Ngµy so¹n : 24-10-2007 Chuyªn ®Ò 4 : V¨n tù sù TiÕt 1+2 : T×m hiÓu chung vÒ v¨n tù sù A) Môc tiªu cÇn ®¹t 1. Gi¸o viªn gióp häc sinh n¾m v÷ng thÕ nµo lµ v¨n b¶n tù sù ? Vai trß cña ph­ ¬ng thøc biÓu ®¹t nµy trong cuéc sèng, trong giao tiÕp. 2. NhËn diÖn v¨n b¶n tù sù trong c¸c v¨n b¶n ®·, ®ang, s¾p häc, b­ íc ®Çu tËp viÕt, tËp nãi kiÓu v¨n b¶n tù sù. B) ChuÈn bÞ cña thÇy vµ trß: §äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan. C. TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng d¹y häc Giíi thiÖu bµi : - Ai cã thÓ gi¶i nghÜa ®­îc kh¸i niÖm v¨n tù sù lµ g×? - V¨n tù sù kh¸c g× víi v¨n miªu t¶ ? Trong nh÷ng t×nh huèng nµo ng­ êi ta ph¶i dïng ®Õn v¨n tù sù? Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung bµi häc I. ý nghÜa vµ ®Æc ®iÓm chung cña ph­¬ng ? Hµng ngµy em cã kÓ chuyÖn, nghe kÓ thøc tù sù chuyÖn kh«ng ? kÓ nh÷ng chuyÖn g× ? - KÓ chuyÖn v¨n häc, kÓ truyÖn ®êi th­êng, ? Theo em kÓ chuyÖn ®Ó lµm g× ? chuyÖn sinh ho¹t...  §Ó biÕt, nhËn thøc vÒ ng ­êi, sù vËt, sù viÖc, ®Ó gi¶i thÝch, ®Ó khen, chª Gi¸o viªn : §Ó ®¸p øng yªu cÇu t×m hiÓu sù  Ng ­êi kÓ : th«ng b¸o, gi¶i thÝch viÖc, con ng­êi, c©u chuyÖn cña ng­ êi  Ng­ êi nghe : t×m hiÓu, ®Ó biÕt nghe, ng ­êi ®äc  ®ã lµ ph­¬ng thøc tù * V¨n b¶n : Th¸nh Giãng sù a) TruyÖn lµ 1 v¨n b¶n tù sù, kÓ vÒ Th¸nh ? §äc vµ nghe truyÖn truyÒn thuyÕt Th¸nh Giãng, thêi vua Hïng thø 6 ®· ®øng lªn ®¸nh Giãng em hiÓu ® ­îc nh÷ng ®iÒu g× ? ®uæi giÆc ¢n.... TruyÖn ca ngîi c«ng ®øc cña vÞ anh hïng lµng Giãng v× cã c«ng ®¸nh ®uæi ? LiÖt kª c¸c sù viÖc trong truyÖn Th¸nh giÆc x©m l ­îc mµ kh«ng mµng ®Õn danh lîi. Giãng ? b) C¸c sù viÖc trong truyÖn ® ­îc diÔn ra theo HS liÖt kª chuçi chi tiÕt trong truyÖn tr×nh tù : Th¸nh Giãng,tõ chi tiÕt më ®Çu ®Õn chi tiÕt - Sù ra ®êi cña Giãng kÕt thóc.Qua ®ã cho biÕt truyÖn thÓ hiÖn - Th¸nh Giãng biÕt nãi vµ nhËn tr¸ch nhiÖm néi dung chñ yÕu g×? ®¸nh giÆc - Th¸nh Giãng lín nhanh nh­ thæi - Th¸nh Giãng v ¬n vai thµnh tr¸ng sü c­ìi ngùa s¾t, mÆc ¸o gi¸p s¾t, cÇm roi s¾t ®i ®¸nh giÆc. - Th¸nh Giãng ®¸nh tan giÆc - Th¸nh Giãng lªn nói, cëi bá ¸o gi¸p s¾t bay vÒ trêi. - Vua lËp ®Òn thê phong danh hiÖu - Nh÷ng dÊu tÝch cßn l¹i cña Th¸nh Giãng -> TruyÖn thÓ hiÖn chñ ®Ò ®¸nh giÆc gi÷ n­ íc cña ng­ êi ViÖt cæ ... . 18 . ? Em hiÓu thÕ nµo lµ chuçi sù viÖc trong v¨n tù sù ? Em h·y kÓ l¹i sù viÖc Giãng ra ®êi ntn ? Theo em cã thÓ bá bít chi tiÕt nµo cã ®­ îc kh«ng? ? VËy em hiÓu thÕ nµo lµ tù sù ? ? §Æc ®iÓm cña ph ­¬ng thøc tù sù lµ g× ? ? ý nghÜa cña tù sù ? * Lµ kÓ l¹i sù viÖc mét c¸ch cã ®Çu cã ®u«i. ViÖc g× x¶y ra tr­ íc, th ­êng lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn viÖc x¶y ra sau nªn cã vai trß gi¶i thÝch cho viÖc sau. * Khi kÓ l¹i 1 sù viÖc ph¶i kÓ c¸c chi tiÕt nhá h¬n t¹o ra sù viÖc ®ã * Kh«ng thÓ bá ®­ îc v× nÕu bá c©u chuyÖn sÏ rêi r¹c, khã hiÓu - Tù sù lµ c¸ch kÓ chuyÖn, kÓ viÖc, kÓ vÒ con ng­ êi (nh©n vËt). C©u chuyÖn bao gåm nh÷ng chuçi sù viÖc nèi tiÕp nhau ®Ó ®i ®Õn kÕt thóc. - Tù sù gióp ng­ êi ®äc, ng­ êi nghe hiÓu râ sù viÖc, con ng ­êi, hiÓu râ vÊn ®Ò, tõ ®ã bµy tá th¸i ®é khen, chª - Tù sù rÊt cÇn thiÕt trong cuéc sèng, trong giao tiÕp, trong v¨n ch ­¬ng. Ho¹t ®éng 3 : LuyÖn tËp : 1- KÓ l¹i ng¾n gän d­íi h×nh thøc v¨n xu«i bµi th¬ Sa bÉy. ( SGK trang 29 ) 2- Em hoÆc b¹n em ®· bao giê nãi chuyÖn riªng hay lµm mÊt trËt tù trong giê häc, hoÆc quay cãp khi kiÓm tra , hoÆc m¾c nh÷ng lçi lÇm t­¬ng tù ch­a ? H·y kÓ l¹i chuyÖn ®¸ng tr¸ch Êy ? 3- Mét b¹n ®Þnh s¾p xÕp chuçi sù viÖc cho truyÖn Con Rång ch¸u Tiªn nh­ sau : - ¢u C¬ thuéc dßng tiªn, LLQ thuéc nßi Rång -> thµnh vî thµnh chång, ®Î ra c¸i bäc tr¨m trøng në tr¨m con -> gÆp nhau -> mét thêi gian sau chia tay nhau, chia c¸c con ®i cai qu¶n ®Êt n­íc > më ra thêi ®¹i Hïng V­¬ng -> lËp ra n­íc V¨n Lang -> nguån gèc d©n téc ta lµ con Rång ch¸u Tiªn. a) Em h·y s¾p xÕp l¹i cho m¹ch truyÖn hîp lý h¬n ? b) Còng víi c¸ch lµm nh­ vËy, h·y chän vµ s¾p xÕp c¸c sù viÖc trong truyÖn B¸nh ch­ng, b¸nh giÇy råi ph¸t biÓu ý nghÜa cña truyÖn ? Ho¹t ®éng 4; Hu íng dÉn lµm bµi tËp ë nhµ - N¾m néi dung bµi häc. - ChuÈn bÞ bµi tiÕp theo. . . Ngµy so¹n : 30-10-2007 TiÕt 3+ 4 : Sù viÖc vµ nh©n vËt trong v¨n tù sù. A. Môc tiªu cÇn ®¹t. 1. Häc sinh n¾m v÷ng. - ThÕ nµo lµ sù viÖc ? ThÕ nµo lµ nh©n vËt trong v¨n tù sù ? §Æc ®iÓm vµ c¸ch thÓ hiÖn sù viÖc vµ nh©n vËt trong t¸c phÈm tù sù. Hai lo¹i nh©n vËt chñ yÕu : nh©n vËt chÝnh vµ nh©n vËt phô. - Quan hÖ gi÷a sù vËt vµ nh©n vËt. 2. TÝch hîp víi phÇn v¨n ë v¨n b¶n ‘S¬n Tinh, Thuû Tinh’ víi phÇn tiÕng viÖt ë kh¸i niÖm : NghÜa cña tõ . 3. KÜ n¨ng nhËn diÖn, ph©n lo¹i nh©n vËt, t×m hiÓu x©u chuçi c¸c sù viÖc, chi tiÕt trong truyÖn. B.ChuÈn bÞ : B¶ng phô ,®äc c¸c tµi liÖu cã liªn quan C.ThiÕt kÕ bµi d¹y häc. * KiÓm tra bµi cò: . 19 . * Giíi thiÖu bµi : ë bµi tr­ íc, ta ®· thÊy râ, trong t¸c phÈm tù sù bao giê còng ph¶i cã viÖc, cã ng­ êi. §ã lµ sù viÖc (chi tiÕt) vµ nh©n vËt- hai ®Æc ®iÓm cèt lâi cña t¸c phÈm tù sù. Nh­ng vai trß, tÝnh chÊt, ®Æc ®iÓm cña nh©n vËt vµ sù viÖc trong t¸c phÈm tù sù nhu thÕ nµo ? Lµm thÕ nµo ®Ó nhËn ra ? Lµm thÕ nµo ®Ó x©y dùng nã cho hay, cho sèng ®éng trong bµi viÕt cña m×nh ? * TiÕn tr×nh tæ chøc c¸c ho¹t ®éng. Ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß Néi dung bµi häc Ho¹t ®éng 1. H­íng dÉn häc sinh n¾m ®Æc ®iÓm cña sù viÖc vµ nh©n vËt. GV treo b¶ng phô ? Xem xÐt 7 sù viÖc trong truyÒn thuyÕt "S¬n Tinh, Thuû Tinh" em h·y chØ ra : - Sù viÖc khëi ®Çu ? - Sù viÖc ph¸t triÓn ? - Sù viÖc cao trµo ? - Sù viÖc kÕt thóc ? ? H·y ph©n tÝch mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a c¸c sù viÖc ®ã ? I. §Æc ®iÓm cña sù viÖc vµ nh©n vËt trong v¨n tù sù. 1. Sù viÖc trong v¨n tù sù a. Sù viÖc trong v¨n tù sù - Sù viÖc khëi ®Çu (1) : Vua Hïng kÐn rÓ. - Sù viÖc ph¸t triÓn (2, 3, 4) + Hai thÇn ®Õn cÇu h«n. + Vua Hïng ra ®iÒu kiÖn kÐn rÓ + S¬n Tinh ®Õn tr ­íc, ® îc vî. - Sù viÖc cao trµo (5. 6) + Thuû Tinh thua cuéc, ®¸nh ghen d©ng n ­íc ®¸nh S¬n Tinh. + Hai lÇn ®¸nh nhau hµng th¸ng trêi cuèi cïng Thuû Tinh thua, rót vÒ. - Sù viÖc kÕt thóc (7) + Hµng n¨m Thuû Tinh l¹i d©ng n ­íc ®¸nh S¬n Tinh, nh ­ng ®Òu thua.  Gi÷a c¸c sù viÖc trªn cã quan hÖ nh©n qu¶ víi nhau. C¸i tr ­íc lµ nguyªn nh©n cña c¸i sau, c¸i sau lµ nguyªn nh©n cña c¸i sau n÷a  Tãm l¹i, c¸c sù viÖc mãc nèi víi nhau trong mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ kh«ng thÓ ®¶o lén, bá bít mét sù viÖc nµo. NÕu cø bá mét sù viÖc trong hÖ thèng  dÉn ®Õn cèt truyÖn bÞ ¶nh h­ ëng  ph¸ vì. b. 6 yÕu tè ë trong truyÖn Cã 6 yÕu tè cô thÓ cÇn thiÕt cña sù viÖc - Hïng V ­¬ng, S¬n Tinh, Thuû Tinh. trong t¸c phÈm tù sù lµ : - ë Phong Ch©u, ®Êt cña Vua Hïng. - Ai lµm ? (nh©n vËt) - Thêi vua Hïng. - X¶y ra ë ®©u ? (kh«ng gian, ®Þa ®iÓm) - Do sù ghen tu«ng cña Thuû Tinh. - X¶y ra lóc nµo ? (thêi gian) - Nh÷ng trËn ®¸nh nhau dai d¼ng cña 2 thÇn - V× sao l¹i x¶y ra ? (nguyªn nh©n) hµng n¨m. - X¶y ra nh­ thÕ nµo ? (diÔn biÕn, qu¸ - Thuû Tinh thua. Hµng n¨m cuéc chiÕn gi÷a hai tr×nh) thÇn vÉn x¶y ra. ? Em h·y chØ ra 6 yÕu tè ®ã ë truyÖn ‘S¬n Tinh, Thuû Tinh’ ? Theo em cã thÓ xãa yÕu tè thêi gian, ®Æc ®iÓm trong truyÖn nµy ®­ îc kh«ng ? V×  Kh«ng ®­ îc v× : Cèt truyÖn sÏ thiÕu søc sao ? thuyÕt phôc, kh«ng cßn mang ý nghia truyÒn ? ViÖc giíi thiÖu S¬n Tinh cã tµi cã cÇn thuyÕt. thiÕt kh«ng ?  Cã cÇn thiÕt v× nh­ thÕ míi cã thÓ chèng . 20 .