Phòng GD- ĐT
Trường THCS
CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do – Hạnh phúc
ĐĂNG KÝ CHƯƠNG TRÌNH DẠY THÊM TẠI TRƯỜNG HỌC KỲ I
NĂM HỌC 2013 – 2014
Họ và tên giáo viên:
Dạy môn: Ngữ Văn – Lớp 7C
NỘI DUNG GIẢNG DẠY
Buổi 1: Văn bản “Cổng trường mở ra” và “Mẹ tôi”.
Buổi 2: Ôn văn bản “ Cuộc chia tay của những con búp bê”.
Buổi 3: Luyện tập về mạch lạc, liên kết trong VB; quá trình tạo lập VB
Buổi 4: Tìm hiểu về ca dao dân ca
Buổi 5: Luyện tập: Từ láy, ghép, từ Hán Việt.
Buổi 6: Ôn luyện thơ trữ tình trung đại.
Buổi 7: Văn Biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm.
Buổi 8: Văn Biểu cảm và cách làm bài văn biểu cảm (tiếp).
Buổi 9: Luyện tập : Từ đồng nghĩa; Từ trái nghĩa; Từ đồng âm
Buổi 10: Ôn các tác phẩm thơ Đường.
Buổi 11: Thơ trữ tình hiện đại: Cảnh Khuya và Rằm tháng giêng
Tiếng gà trưa
Buổi 12: Làm bài văn Biểu cảm về tác phẩm văn học.
- Luyện viết văn biểu cảm về TPVH: Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học.
Buổi 13: Làm bài văn Biểu cảm về tác phẩm văn học (tiếp)
- Luyện viết văn biểu cảm về TPVH : Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học.
Buổi 14: Làm bài văn Biểu cảm về tác phẩm văn học (tiếp).
- Luyện viết văn biểu cảm về TPVH: Phát biểu cảm nghĩ về tác phẩm văn học.
Buổi 15: Ôn Văn BC : Một thứ quà của lúa non: cốm.
Mùa xuân của tôi
Buổi 16: -Ôn Tập tổng hợp – học kì I.
- Luyện làm đề kiểm tra tổng hợp.
Buổi 17: -Ôn Tập tổng hợp – học kì I (tiếp).
- Luyện làm đề kiểm tra tổng hợp.
1
Buổi 1:
ÔN TẬP VĂN BẢN: -CỔNG TRƯỜNG MỞ RA
-MẸ TÔI
A. Môc tiªu cÇn ®¹t
1. KiÕn thøc:
N¾m ® îc néi dung c¬ b¶n vµ nh÷ng nÐt nghÖ thuËt chñ yÕu cña ba v¨n b¶n ®· häc: Cæng
trưêng më ra, MÑ t«i, cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª.
2. KÜ n¨ng:
RÌn kÜ n¨ng ph¸t hiÖn néi dung vµ nghÖ thuËt truyÖn ng¾n.
3.Th¸i ®é:
T×nh yªu gia ®×nh, nhµ trưêng, b¹n bÌ.
B.TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc
PhÇn lý thuyÕt:
? Gv «n l¹i lý thuyÕt phÇn v¨n b¶n - Cæng trêng më ra cña t¸c gi¶ Lý Lan.
- V¨n b¶n MÑ t«i cña Et-m«n-®«-®¬ A-mi- xi.
PhÇn luyÖn tËp:
I.V¨n b¶n : “Cæng trêng më ra”
Bµi 1: H·y nhËn xÐt chç kh¸c nhau cña t©m tr¹ng ngêi mÑ & ®øa con trong ®ªm tríc ngµy
khai trêng, chØ ra nh÷ng biÓu hiÖn cô thÓ ë trong bµi.
Gîi ý:
MÑ----------------------------Con.
- Tr»n träc, kh«ng ngñ, b©ng
khu©ng, xao xuyÕn.
- MÑ thao thøc. MÑ kh«ng lo
nhng vÉn kh«ng ngñ ®îc.
- MÑ lªn giêng và tr»n träc, suy
nghÜ miªn man hÕt ®iÒu nµy ®Õn ®iÒu
kh¸c v× mai lµ ngµy khai trêng lÇn
®Çu tiªn cña con.
- H¸o høc.
- Ngêi con c¶m nhËn ®îc sù quan
träng cña ngµy khai trêng, nh thÊy m×nh
®· lín, hµnh ®éng nh mét ®øa trÎ “lín
råi”gióp mÑ dän dÑp phßng & thu xÕp ®å
ch¬i.
- GiÊc ngñ ®Õn víi con dÔ dµng nh uèng
1 ly s÷a, ¨n 1 c¸i kÑo.
Bµi 2: Theo em,t¹i sao ngêi mÑ trong bµi v¨n l¹i kh«ng ngñ ®îc? H·y ®¸nh dÊu vµo c¸c lÝ do
®óng.
A. V× ngêi mÑ qu¸ lo sî cho con.
B. V× ngêi mÑ b©ng khu©ng xao xuyÕn khi nhí vÒ ngµy khai trêng ®Çu tiªn cña m×nh
tríc ®©y.
C. V× ngêi mÑ bËn dän dÑp nhµ cöa cho ng¨n n¾p, gän gµng.
D. V× ngêi mÑ võa tr¨n trë suy nghÜ vÒ ngêi con, võa b©ng khu©ng nhí vÌ ngµy khai
trêng n¨m xa cña m×nh.
Bµi 3: “Cæng trêng më ra” cho em hiÓu ®iÒu g×? T¹i sao t¸c gi¶ l¹i lÊy tiªu ®Ò nµy. Cã thÓ
thay thÕ tiªu ®Ò kh¸c ®îc kh«ng?
2
*Gîi ý: Nhan ®Ò “Cæng trêng më ra” cho ta hiÓu cæng trêng më ra ®Ó ®ãn c¸c em häc
sinh vµo líp häc, ®ãn c¸c em vµo mét thÕ giíi k× diÖu, trµn ®Çy íc m¬ vµ h¹nh phóc. Tõ ®ã thÊy
râ tÇm quan träng cña nhµ trêng ®èi víi con ngêi.
Bµi 4: T¹i sao ngêi mÑ cø nh¾m m¾t l¹i lµ “dêng nh vang lªn bªn tai tiÕng ®äc bµi trÇm
bæng…®êng lµng dµi vµ hÑp”.
*Gîi ý: Ngµy ®Çu tiªn ®Õn trêng, còng vµo cuèi mïa thu l¸ vµng rông, ngêi mÑ ®îc bµ
d¾t tay ®Õn trêng, ®ù ngµy khai gi¶ng n¨m häc míi. Ngµy ®Çu tiªn Êy, ®· in ®Ëm trong t©m hån
ngêi mÑ, nh÷ng kho¶nh kh¾c, nh÷ng niÒm vui l¹i cã c¶ nçi choi v¬i, ho¶ng hèt. Nªn cø nh¾m
m¾t l¹i lµ ngêi mÑ nghÜ ®Õn tiÕng ®äc bµi trÇm bæng ®ã. Ngêi mÑ cßn muèn truyÒn c¸i r¹o rùc,
xao xuyÕn cña m×nh cho con, ®Ó råi ngµy khai trêng vµo líp mét cña con sÏ lµ Ên tîng s©u s¾c
theo con suèt cuéc ®êi.
Bµi 5: Ngêi mÑ nãi: “ …Bíc qua c¸nh cæng trêng lµ mét thÕ giíi k× diÖu sÏ më ra”. §· 7
n¨m bíc qua c¸nh cæng trêng b©y giê, em hiÓu thÕ giíi k× diÖu ®ã lµ g×?
A. §ã lµ thÕ giíi cña nh÷ng ®iÌu hay lÏ ph¶i, cña t×nh th¬ng vµ ®¹o lÝ lµm ngêi.
B. §ã lµ thÕ giíi cña ¸nh s¸ng tri thøc, cña nh÷ng hiÓu biÕt lÝ thó vµ k× diÖu mµ nh©n lo¹i
hµng ngµn n¨m ®· tÝch lòy ®îc.
C. §ã lµ thÕ giíi cña t×nh b¹n, cña t×nh nghÜa thÇy trß, cao ®Ñp thñy chung.
D. TÊt c¶ ®Òu ®óng.
Bµi 6: C©u v¨n nµo nãi lªn tÇm quan träng cña nhµ trêng ®èi víi thÕ hÖ trÎ?
A. Ai còng biÕt r»ng mçi sai lÇm trong gi¸o dôc sÏ ¶nh hëng ®Õn c¶ mét thÕ hÖ mai sau.
B. Kh«ng cã u tiªn nµo lín h¬n u tiªn gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ cho t¬ng lai.
C. Bíc qua c¸nh cæng trêng lµ mét thÕ giíi k× diÖu sÏ më ra.
D. TÊt c¶ ®Òu ®óng.
II- MÑ t«i
Bµi 1: V¨n b¶n lµ mét bøc th cña bè göi cho con, t¹i sao l¹i lÊy nhan ®Ò lµ “MÑ t«i”.
* Gîi ý: Nhan ®Ò “MÑ t«i” lµ t¸c gi¶ ®Æt. Bµ mÑ kh«ng xuÊt hiÖn trùc tiÕp trong v¨n b¶n
nhng lµ tiªu ®iÓm, lµ trung t©m ®Ó c¸c nh©n vËt híng tíi lµm s¸ng tá.
Bµi 2: Th¸i ®é cña ngêi bè khi viÕt th cho En ri c« lµ :
B.
A. C¨m ghÐt.
C. Ch¸n n¶n.
Lo ©u.
D. Buån bùc.
DÉn chøng:
- Sù hçn l¸o cña con nh nh¸t dao ®©m vµo tim bè.
- Con l¹i d¸m xóc ph¹m ®Õn mÑ con ?
- Con sÏ kh«ng thÓ sèng thanh th¶n, nÕu ®· lµm cho mÑ buån phiÒn…
Bµi 3: Em h·y h×nh dung vµ tëng tîng vÒ ngµy buån nhÊt cña En ri c« lµ ngµy em mÊt mÑ.
H·y tr×nh bµy b»ng mét ®o¹n v¨n.
*Gîi ý: En ri c« ®ang ngåi lÆng lÏ, níc m¾t tu«n r¬i. Vãc ngêi v¹m vì cña cËu nh thu
nhá l¹i trong bé quÇn ¸o tang mµu ®en. §Êt trêi ©m u nh cµng lµm cho câi lßng En ri c« thªm
sÇu ®au tan n¸t. Me kh«ng cßn n÷a. Ngêi ra ®i thanh th¶n trong h¬i thë cuèi cïng rÊt nhÑ nhµng.
3
En ri c« nhí l¹i lêi nãi thiÕu lÔ ®é cña m×nh víi mÑ, nhí l¹i nÐt buån cña mÑ khi Êy. CËu hèi hËn,
d»n vÆt, tù tr¸ch mãc m×nh vµ cµng thªm ®au ®ín. CËu sÏ kh«ng cßn ®îc nghe tiÕng nãi dÞu
dµng, ©u yÕm vµ nhÑ nhµng cña mÑ n÷a. SÏ ch¼ng bao giê cßn ®îc mÑ an ñi khi cã nçi buån,
mÑ chóc mõng khi cã niÒm vui vµ thµnh c«ng. En ri c« buån biÕt bao.
Bµi 4: Chi tiÕt “ChiÕc h«n cña mÑ sÏ xãa ®i dÊu vÕt vong ©n béi nghÜa trªn tr¸n con” cã ý nghÜa
nh thÕ nµo.
*Gîi ý: Chi tiÕt nµy mang ý nghÜa tîng trng. §ã lµ c¸i h«n tha thø, c¸i h«n cña lßng mÑ
bao dung. C¸i h«n xãa ®i sù ©n hËn cña ®øa con vµ nçi ®au cña ngêi mÑ.
Bµi 5: Theo em ngêi mÑ cña En ri c« lµ ngêi nh thÕ nµo? H·y viÕt 1 ®o¹n v¨n lµm næi bËt
h×nh ¶nh ngêi mÑ cña En ri c« (häc sinh viÕt ®o¹n - ®äc tríc líp).
Ngµy 08 /9/2013
Buæi 2:
CUỘC CHIA TAY CỦA NHỮNG CON BÚP BÊ
A. Môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp häc sinh: HiÓu vµ n¾m ®îc néi dung, ý nghÜa cña v¨n b¶n “ Cuéc
chia tay cña nh÷ng con bóp bª”.
- RÌn kÜ n¨ng c¶m thô vµ viÕt ®o¹n v¨n, bµi v¨n nªu c¶m nhËn sau khi häc xong văn bản.
B. C¸c bíc lªn líp:
- kiÓm tra sù chuÈn bÞ cña HS.
I. KiÕn thøc träng t©m:
1. VB Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª( Kh¸nh Hoµi).
- VB nhËt dông ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò quan träng trong cuéc sèng hiÖn ®¹i: bè mÑ li dÞ, con c¸i ph¶i
chÞu c¶nh chia l×a. qua ®ã c¶nh b¸o cho tÊt c¶ mäi ngêi vÒ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi con c¸i.
a. ND: Mîn chuyÖn cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª, t¸c gi¶ thÓ hiÖn t×nh th ¬ng xãt vÒ
nçi ®au buån cña nh÷ng trÎ th¬ tríc bi kÞch gia ®×nh. Đång thêi ca ngîi t×nh c¶m tèt ®Ñp, trong
s¸ng cña tuæi th¬.
b. Ý nghÜa: §äc truyÖn ng¾n nµy ta cµng thªm thÊm thÝa: h¹nh phóc gia ®×nh, t×nh c¶m gia ®×nh
lµ v« cïng quÝ gi¸, thiªng liªng; mçi ngêi ph¶i biÕt vun ®¾p, gi÷ g×n nh÷ng t×nh c¶m trong s¸ng,
th©n thiÕt Êy.
b. NT: lËp luËn chÆt chÏ, lêi lÏ ch©n thµnh, gi¶n dÞ, giµu c¶m xóc, cã søc thuyÕt phôc cao.
- PTB§ : tù sù + BiÓu c¶m
- Ng«i kÓ thø nhÊt, Ngêi kÓ chøng kiÕn c©u chuyÖn x¶y ra, trùc tiÕp tham gia cèt truyÖn. C¸ch
lùa chän ng«i kÓ nµy gióp t¸c gi¶ trùc tiÕp thÓ hiÖn suy nghÜ, t×nh c¶m vµ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña
nh©n vËt, t¨ng thªm tÝnh ch©n thùc cña truyÖn, lµm cho truyÖn hÊp dÉn vµ sinh ®éng h¬n.
II. luyÖn tËp :
1. Tãm t¾t : V× bè mÑ chia tay nhau, hai anh em Thµnh vµ Thuû còng ph¶i mçi ngêi mét ng¶:
Thuû vÒ quª víi mÑ cßn Thµnh ë l¹i víi bè. Hai anh em nhêng ®å ch¬i cho nhau, Thuû ®au ®ín
kh«ng ph¶i g¸nh chÞu.
2.T¹i sao t¸c gi¶ ®Æt tªn truyÖn lµ Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª ?
*Gîi ý: Nh÷ng con bóp bª vèn lµ ®å ch¬i thña nhá, gîi lªn sù ngé nghÜnh, trong s¸ng, ng©y th¬,
v« téi. Còng nh Thµnh vµ Thñy buéc ph¶i chia tay nhau nh ng t×nh c¶m cña anh vµ em kh«ng
bao giê xa.
4
Nh÷ng kØ niÖm, t×nh yªu th¬ng, lßng kh¸t väng h¹nh phóc cßn m·i m·i víi 2 anh em, m·i m·i
víi thêi gian.
3. T×m c¸c chi tiÕt trong truyÖn cho thÊy hai anh em Thµnh, Thuû rÊt mùc gÇn gòi, th ¬ng
yªu, chia sÎ vµ lu«n quan t©m ®Õn nhau:
- Thñy khãc, Thµnh còng ®au khæ. Thñy ngåi c¹nh anh,lÆng lÏ ®Æt tay lªn vai anh.
- Thñy lµ c« bÐ nh©n hËu, giµu t×nh th¬ng, quan t©m, s¨n sãc anh trai: Khi Thµnh ®i ®¸ bãng bÞ
r¸ch ¸o, Thuû ®· mang kim ra tËn s©n vËn ®éng ®Ó v¸ ¸o cho anh. Tríc khi chia tay dÆn anh
“ Khi nµo ¸o anh r¸ch, anh t×m vÒ chç em,em v¸ cho”; dÆn con vÖ sÜ “ VÖ sÜ ë l¹i g¸c cho anh tao
ngñ nhe”.
- Ngîc l¹i, Thµnh th êng gióp em m×nh häc. ChiÒu chiÒu l¹i ®ãn em ë trêng vÒ.
- C¶nh chia ®å ch¬i nãi lªn t×nh anh em th¾m thiÕt :nh êng nhau ®å ch¬i.
4. Trong truyÖn cã chi tiÕt nµo khiÕn em c¶m ®éng nhÊt. H·y tr×nh bµy b»ng 1 ®o¹n v¨n
(häc sinh viÕt, ®äc - GV nhËn xÐt - cho ®iÓm).
* Gîi ý: Cuèi c©u chuyÖn Thñy ®Ó l¹i 2 con bóp bª ë bªn nhau, quµng tay vµo nhau th©n thiÕt, ®Ó
chóng ë l¹i víi anh m×nh. C¶m ®éng biÕt bao khi chóng ta chøng kiÕn tÊm lßng nh©n hËu, tèt
bông, chan chøa t×nh yªu th ¬ng cña Thñy. Thµ m×nh chÞu thiÖt thßi cßn h¬n ®Ó anh m×nh ph¶i
thiÖt. Thµ m×nh ph¶i chia tay chø kh«ng ®Ó bóp bª ph¶i xa nhau. Qua ®ã ta còng thÊy ® îc
íc m¬ cña Thñy lµ lu«n ®îc ë bªn anh nh ngêi vÖ sÜ lu«n canh g¸c giÊc ngñ b¶o vÖ vµ v¸
¸o cho anh.
5. Trong truyÖn cã mÊy cuéc chia tay? T¹i sao tªn truyÖn lµ” Cuéc....”nh ng trong thùc tÕ
bóp bª kh«ng xa nhau? nÕu ®Æt tªn truyÖn lµ “ bóp bª kh«ng hÒ chia tay”, “ Cuäc chia tay gi÷a
Thµnh vµ Thuû” th× ý nghÜa cña truyÖn cã kh¸c ®i kh«ng?
*Gîi ý: TruyÖn ng¾n cã 4 cuéc chia tay.....
- Tªn truyÖn lµ “ Cuéc ....” trong khi thùc tÕ bóp bª kh«ng hÒ chia tay. ®©y lµ dông ý cña t¸c gi¶.
bóp bª lµ vËt v« tri v« gi¸c nh ng chóng còng cÇn sum häp, cÇn gÇn gòi bªn nhau, lÏ nµo nh÷ng
em nhá ng©y th¬ trong tr¾ng nh bóp bª l¹i ph¶i ®au khæ chia tay. §iÒu ®ã ®Æt ra cho nh÷ng
ngêi lµm cha, lµm mÑ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm gi÷ g×n tæ Êm cña gia ®×nh m×nh .
- NÕu ®Æt tªn truyÖn nh thÕ ý nghÜa truyÖn vÒ c¬ b¶n kh«ng kh¸c nh ng sÏ ®¸nh mÊt s¾c th¸i
biÓu c¶m. T¸c gi¶ lÊy cuéc chia tay cña hai con bóp bª ®Ó nãi cuéc chia tay cña con ng êi thÕ
nh ng cuèi cïng bóp bª vÉn ®oµn tô. VÊn ®Ò nµy ®Ó ngêi lín ph¶i suy nghÜ.
6. Thø tù kÓ trong truyÖn ng¾n Cuéc..... cã g× ®éc ®¸o. H·y ph©n tÝch ®Ó chØ râ t¸c dông
cña thø tù kÓ Êy trong viÖc biÓu ®¹t néi dung chñ ®Ò?
*Gîi ý: - Sù ®éc ®¸o trong thø tù kÓ: ®an xen gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i( Tõ hiÖn t¹i gîi nhí vÒ
qu¸ khø). Dïng thø tù kÓ nµy, t¸c gi¶ ®· t¹o ra sù hÊp dÉn cho c©u chuyÖn. ®Æc biÖt qua sù ®èi
chiÕu gi· qu¸ khø HP vµ hiÖn t¹i ®au buån t¸c gi¶ lµm næi bËt chñ ®Ò cña t¸c phÈm: Võa ca
ngîi t×nh anh em s©u s¾c, bÒn chÆt vµ c¶m ®éng, võa lµm næi bËt bi kÞch tinh thÇn to lín cña
nh÷ng ®øa trÎ v« téi khi bè mÑ li dÞ, tæ Êm gia ®×nh bÞ chia l×a.
7. §o¹n v¨n “§»ng ®«ng…thÕ nµy”.
a. NghÖ thuËt miªu t¶ trong ®/v ?
b. chØ râ vai trß cña v¨n miªu t¶ trong t¸c phÈm tù sù nµy?
* Gîi ý: a. NghÖ thuËt miªu t¶: nh©n hãa, tõ l¸y,h/a ®èi lËp.
b. Dông ý cña t¸c gi¶ : Thiªn nhiªn t¬I ®Ñp, rén rµng,cuéc sèng sinh ho¹t nhén nhÞp cß t©m
tr¹ng 2 anh em xãt xa, ®au buån. T¶ c¶nh ®Ó lµm næi bËt néi t©m nh©n vËt.
5
C. DÆn dß :
1. Bµi tËp vÒ nhµ: Tãm t¾t truyÖn ng¾n: “ Cuéc....” b»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n( 7-10 c©u)
Ngày 17 tháng 9 năm 2013
LUYỆN TẬP VỀ MẠCH LẠC, LIÊN KẾT TRONG VĂN BẢN,
QUÁ TRÌNH TẠO LẬP VĂN BẢN
A.môc tiªu cÇn ®¹t: Gióp HS:
- RÌn luyÖn kÜ n¨ng t¹o lËp v¨n b¶n th«ng qua c¸c tiÕt häc vÒ liªn kÕt, m¹ch l¹c vµ bè côc trong
v¨n b¶n.
B.TIẾN TRÌNH DẠY HỌC
Bµi tËp 1: Cho 1 tËp hîp c©u nh sau:
(1)ChiÕc xe lao mçi lóc mét nhanh.(2)”Kh«ng ®îc”! T«i ph¶i ®uæi theo nã v× t«i lµ tµi xÕ
mµ!.(3) Mét chiÕc xe « t« buýt chë ®Çy kh¸ch ®ang lao xuèng dèc.( 4)ThÊy vËy, mét bµ thß ®Çu
ra cöa kªu lín: (5)Mét ngêi ®µn «ng mËp m¹p, må h«i nhÔ nh¹i ®ang g¾ng søc ch¹y theo chiÕc
xe.(6)” «ng ¬i! kh«ng kÞp ®îc ®©u, ®õng ®uæi theo v« Ých.(7) ngêi ®µn «ng véi gµo lªn.
a) H·y s¾p xÕp l¹i tËp hîp c©u trªn theo mét thø tù hîp lÝ ®Ó cã mét VB hoµn chØnh mang tÝnh
LK chÆt chÏ?
b) Theo em, cã thÓ ®Æt ®Çu ®Ò cho VB trªn ®îc kh«ng?
c) Ph¬ng thøc biÓu ®¹t chÝnh cña VB trªn lµ g×?
Gîi ý:
a) 3-5-1-4-6-7-2.
b) “Kh«ng kÞp ®©u” hoÆc” Mét tµi xÕ mÊt xe”.
c) Tù sù.
Bµi tËp 2:Díi ®©y lµ mét ®o¹n v¨n têng thuËt buæi khai gi¶ng n¨m häc. Theo em, §V cã tÝnh
LK kh«ng? h·y bæ sung cac y ®Ó §V cã tÝnh LK.
“ Trong tiÕng vç tay vang déi, c« hiÖu trëng víi d¸ng ®iÖu vui vÎ, hiÒn hoµ tiÕn lªn lÔ
®µi.( 1)Lêi v¨n s«i næi truyÒn cho thµy trß niÒm tù hµo vµ tinh thÇn quyÕt t©m( 2) ¢m thanh rén
rµng phÊp phíi trªn ®Ønh cét cê thóc giôc chóng em bíc vµo n¨m häc míi.”
Gîi ý:
- §V thiÕu LK v× cßn thiÕu mét sè ý:
+ C« hiÖu trëng bíc lªn lÔ ®µi lµm g×?
+Lêi v¨n nãi trong c©u 2 liªn quan ®Õn ý g× ë c©u 1?
+¢m thanh vµ h×nh ¶nh phÊp phíi trªn ®Ønh cét cê ë c©u 3 lµ t¶ c¸i g×?
-GV HD HS viÕt l¹i §V
Bµi tËp 3: §Ó chuÈn bÞ viÕt bµi TLV theo ®Ò bµi: “ Sau khi thu ho¹ch lóa, c¸nh ®ång lµng em l¹i
tÊp nËp c¶nh trång mµu”, mét b¹n ®· ph¸c ra bè côc nh sau:
MB: Giíi thiÖu chung vÒ c¸nh ®ång lµng em.
TB: + C¶nh mäi ngêi tÊp nËp gieo ng«, ®Ëu.
+Nh÷ng thöa ruéng kh«, tr¬ gèc r¹.
+ ngêi ta l¹i khÈn tr¬ng cµy bõa, ®Ëp dÊt.
+ Quang c¶nh chung cña c¸nh ®ång sau khi gÆt lóa.
KB: C¶m nghÜ cña em khi ®øng tríc c¸nh ®ång.
C©u hái:
a,Bè côc trªn ®©y ®· hoµn toµn hîp lÝ cha?
b,Nªn söa nh thÕ nµo?
Gîi y:
a) PhÇn TB bè côc cha hîp lÝ, c¸c chi tiÕt cña c¶nh xÕp lén xén.
b) S¾p xÕp l¹i theo bè côc tr×nh tù kh«ng gian vµ thêi gian.
VD: Theo (t):
+Nh÷ng thöa ruéng....ra xÕp ®Çu tiªn.
+ Ngêi ta l¹i......
-( HS tù s¾p xÕp)
Buæi 3:
6
Bµi tËp 4: H·y kÓ l¹i: “Cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª” trong ®ã nh©n vËt chÝnh lµ VÖ SÜ &
Em Nhá.
* Gîi ý:
1. §Þnh híng.
- ViÕt cho ai?
- Môc ®Ých ®Ó lµm g×?
- Néi dung vÒ c¸i g×?
- C¸ch thøc nh thÕ nµo?
2. X©y dùng bè côc.
MB: Giíi thiÖu lai lÞch 2 con bóp bª: VÖ SÜ- Em Nhá.
TB:-Tríc ®©y 2 con bóp bª lu«n bªn nhau còng nh hai anh em c« chñ, cËu chñ
- Nhng råi bóp bª còng buéc ph¶i chia tay v× c« chñ & cËu chñ cña chóng ph¶i chia tay
nhau,do hoµn c¶nh gia ®×nh.
Tríc khi chia tay,hai anh em ®a nhau tíi trêng chµo thÇy c«, b¹n bÌ.
- Còng chÝnh nhê t×nh c¶m anh em s©u ®Ëm nªn 2 con bóp bª kh«ng ph¶i xa nhau.
KB:C¶m nghÜ cña em tríc t×nh c¶m cña 2 anh em & cuéc chia tay cña nh÷ng con bóp bª.
3. DiÔn ®¹t.
HS diÔn ®¹t c¸c ý ®· ghi trong bè côc thµnh v¨n b¶n.(GV kiÓm tra).
4. KiÓm traVB.
Sau khi hoµn thµnh v¨n b¶n, HS tù kiÓm tra l¹i ®iÒu chØnh ®Ó hoµn thiÖn.
(GV gäi HS ®äc tríc líp- söa & ®¸nh gi¸ cã thÓ cho ®iÓm).
Bµi tËp 5: C©u v¨n “ë mét nhµ kia cã hai con bóp bª ®îc ®Æt tªn l¹ con VÖ SÜ vµ con Em
Nhá ”phï hîp víi phÇn nµo cña bµi v¨n trªn?
A: më bµi
B: th©n bµi
C: kÕt bµi
D: Cã thÓ dïng c¶ ba phÇn.
Bµi tËp 6: Em cã ngêi b¹n th©n ë níc ngoµi.Em h·y miªu t¶ c¶nh ®Ñp ë quª h¬ng m×nh, ®Ó
b¹n hiÓu h¬n vÒ quª h¬ng yªu dÊu cña m×nh & mêi b¹n cã dÞp ®Õn th¨m.
* Gîi ý:
1. §Þnh híng.
- Néi dung:ViÕt vÒ c¶nh ®Ñp cña quª h¬ng ®Êt níc.
- §èi tîng:B¹n ®ång løa.
- Môc ®Ých: §Ó b¹n hiÓu & thªm yªu ®Êt níc cña m×nh.
2. X©y dùng bè côc.
MB: Giíi thiÖu chung vÒ c¶nh ®Ñp ë quª h¬ng ViÖt Nam.
TB: C¶nh ®Ñp ë 4 mïa (thêi tiÕt, khÝ hËu)
Phong c¶nh h÷u t×nh. Hoa th¬m tr¸i ngät. Con ngêi thËt thµ, trung hËu.
(Miªu t¶ theo tr×nh tù thêi gian - kh«ng gian)
KB. C¶m nghÜ vÒ ®Êt níc t¬i ®Ñp.niÒm tù hµo vÒ c¶nh ®Ñp cña quª h¬ng, ®Êt níc ViÖt
Nam- Liªn hÖ b¶n th©n.
3. DiÔn ®¹t.
HS diÔn ®¹t c¸c ý ®· ghi trong bè côc thµnh v¨n b¶n.
(H·y viÕt phÇn MB-PhÇn TB)
4. KiÓm tra.
KiÓm tra c¸c bíc 1- 2- 3 & söa ch÷a sai sãt,bæ sung nh÷ng ý cßn thiÕu.
7
Ngày 25 tháng 9 năm 2013
Buổi 4:
TÌM HIỂU VỀ CA DAO, DÂN CA
A. Môc tiªu cÇn ®¹t:
-Cñng cè kiÕn thøc vÒ ca dao, d©n ca.
-HiÓu biÕt s©u s¾c h¬n vÒ ca dao, d©n ca vÒ néi dung & nghÖ thuËt.
-BiÕt c¸ch c¶m thô 1 bµi ca dao.ThÊy ®îc c¸i hay, c¸i ®Ñp cña th¬ ca d©n gian. Häc tËp & ®a
h¬i thë cña ca dao vµo v¨n ch¬ng.
B.TiÕn tr×nh bµi gi¶ng:
I. Khái niệm về ca dao
1.Ca dao là thể loại trữ tình dân gian, thường kết hợp với âm nhạc khi diễn xướng, được sáng
tác nhằm diễn tả thế giới nội tâm của con người.
-Ca dao là nguồn sữa tinh thần nuôi dưỡng trẻ thơ qua lời hát ru, là hình thức trò chuyện tâm
tình của các chàng trai cô gái, là tiếng nói biết ơn, tự hào về công đức của tổ tiên và anh linh của
những người đã khuất, là phương tiện bộc lộ nỗi tức giận hay lòng hân hoan của người lao động,
trong gia đình, xã hội.
-VD:
Thân em như giếng giữa đàng
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
=>Ca dao có nội dung phong phú và đa dạng.
II. Phân loại ca dao
Dựa vào cung bậc tình cảm, ca dao được chia làm 3 loại:
-Ca dao trữ tình.
-Ca dao hài hước.
-Ca dao nghi lễ.
1. Ca dao trữ tình:Ca dao trữ tình được chia làm 3 loại chính: Ca dao than thân (người phụ
nữ trong XHPK), ca dao lao động & ca dao yêu thương – tình nghĩa.
a) Ca dao yêu thương – tình nghĩa
-Nội dung: Là tiếng hát yêu thương, tình nghĩa, ca dao bộc lộ tình sâu nghĩa nặng đối với xóm
làng, quê hương, đất nước, đối với cha mẹ, vợ chồng, con cái, bạn bè và dạt dào nhất là tình cảm
lứa đôi.
-VD:
Đối với cha mẹ:
Mẹ già như chuối ba hương,
Như xôi nếp một, như đường mía lau.
Con người có tổ có tông
hay
Như cây có cội như sông có nguồn.
Đối với tình yêu chung thủy, trong sáng, thiết tha:
Yêu nhau cởi áo cho nhau,
Về nhà dối mẹ qua cầu gió bay.
Thuyền về có nhớ bến chăng,
hay
Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền.
Anh đi đường ấy xa xa,
Để em ôm bóng trăng tà năm canh.
Đối với xóm làng, quê hương, đất nước:
Đường vô xứ Nghệ quanh quanh,
Non xanh nước biếc như tranh họa đồ.
b) Ca dao than thân: Người phụ nữ trong XHPK xưa trở thành đề tài, cảm hứng sáng tác bất
tận của CD:
-Nội dung ca dao than thân: là tiếng than thân trách phận, cuộc đời, cảnh ngộ khổ cực, đắng cay.
Đồng thời, ca dao than thân còn đề cao giá trị & phẩm chất của con người.=> Phản kháng xã hội,
phản kháng những điều ngang trái ẩn chứa rất sâu trong đó.
8
-Hoàn cảnh ra đời: Ca dao than thân ra đời từ cuộc sống làm ăn vất vả, cực nhọc và bị áp bức
nặng nề của người dân trong xã hội cũ. Ca dao than cho cảnh đè nén, áp bức:
Thương thay thân phận con rùa,
Lên đình đội hạc, xuống chùa đội bia.
+Đặc biệt là tiếng than của người phụ nữ chịu nhiều bất công do chế độ nam quyền và lễ giáo
phong kiến gây ra:
Thân em như tấm lụa đào,
Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai.
Thân em như củ ấu gai,
Ruột trong thì trắng, vỏ ngoài thì đen
Ai ơi nếm thử mà xem
Nếm xong mới biết rằng em ngọt bùi.
+Cảnh tảo hôn, đa thê, gả bán, ....
Vợ lẽ như giẻ chùi chân,
Chùi xong lại vứt ra sân
Gọi ông hàng xóm có chùi chân thì chùi.
hay
Bồng bồng cõng chồng đi chơi,
Đi qua chỗ lội đánh rơi mất chồng.
Chị em ơi, cho tôi mượn gàu sòng
Để tôi tát nước vớt chồng tôi lên.
+Than mà phản kháng, người dân lao động khi khổ thì cất tiếng than nhưng không bao giờ để
mất niềm tin:
Chớ than phận khó ai ơi
Còn da lông mọc, còn chồi nảy cây.
Bao giờ dân nổi can qua
Con vua thất thế lại ra quét chùa.
c) Ca dao lao động
Nội dung ca dao lao động: phản ánh quá trình lao động của nhân dân.
VD:
Trời mưa trời gió đùng đùng,
Bố con ông Nùng đi gánh phân trâu
Đem về trồng bí trồng bầu
Trồng ngô, trồng lúa, trồng rau, trồng cà.
*
Anh đi anh nhớ quê nhà,
Nhớ canh rau muống nhớ cà dầm tương
Nhớ ai dãi nắng dầm sương
Nhớ ai tát nước bên đường hôm nao.
*
Trâu ơi, ta bảo trâu này….
2. Ca dao hài hước
-Nội dung ca dao hài hước: thể hiện tập trung các nét đặc sắc của nghệ thuật trào lộng dân gian
Việt Nam nhằm tạo ra tiếng cười châm biếm, phê phán xã hội – thể hiện tâm hồn lạc quan, yêu
đời và triết lí nhân sinh lành mạnh trong cuộc sống lao động vất vả của người dân khi xưa.
Ca dao hài hước được chia làm 2 loại chính: Ca dao châm biếm, trào phúng & Ca dao tự trào,
hài hước.
a) Ca dao châm biếm, trào phúng
VD:
Số cô không giàu thì nghèo,
Ngày ba mươi Tết thịt treo trong nhà.
Số cô có mẹ có cha,
Mẹ cô đàn bà, cha cô đàn ông.
Số cô có vợ có chồng,
9
Sinh con đầu lòng không gái thì trai.
*
Chớ thấy hùm ngủ vuốt râu,
Đến khi hùm dậy, đầu lâu chẳng còn.
*
Thế gian chuộng của, chuộng công,
Nào ai có chuộng người không bao giờ.
b) Ca dao tự trào, hài hước:
VD:
Chồng người đánh Bắc dẹp Đông,
Chồng em ngồi bếp giương cung bắn gà.
*
Chồng người cưỡi ngựa bắn cung
Chồng em cưỡi chó, lấy thun bắn ruồi.
3. Ca dao nghi lễ:
Nội dung: thể hiện niềm tin tôn giáo.
VD:
Dù ai đi ngược về xuôi
Nhớ ngày giỗ Tổ mùng mười tháng ba.
III. Nghệ thuật của ca dao
-Ca dao phong phú trong cách cấu tứ và xây dựng hình tượng.
-Thể loại: được dùng nhiều trong ca dao là thể lục bát, song thất lục bát và các thể vãn (vãn 4,
Mỗi bài ca dao thường có hai dòng thơ lục bát nên kết cấu đơn giản, ngắn gọn.
-Ngôn ngữ: trong sáng, dễ hiểu, mộc mạc, gắn bó.
-Sức hấp dẫn ở ca dao là ở âm điệu, vừa phong phú, vừa thanh thoát và ở lời ca dao giàu hình
ảnh.
-Biện pháp nghệ thuật ẩn dụ, so sánh, nói quá,... tạo ra những hình ảnh gợi cảm, mở rộng
trường liên tưởng sâu xa:
Đôi ta thương mãi nhớ lâu
Như sông nhớ nước, như dâu nhớ tằm.
*
Đôi ta như lửa mới nhen
Như trăng mới mọc, như đèn mới khêu.
*
Đường xa thì mặc đường xa
Nhờ mình làm mối cho ta một người
Một người mười tám đôi mươi
Một người vừa đẹp, vừa tươi như mình
-Nghệ thuật so sánh ví von đã tạo nên những hình ảnh truyền thống độc đáo trong ca dao:
cây đa - bến nước - con đò; trúc - mai, con cò, chiếc cầu, ...
VD:
Cái cò đi đón cơn mưa
Tối tăm mù mịt ai đưa cò về.
Cây đa cũ, bến đò xưa
Bộ hành có nghĩa, nắng mưa cũng chờ.
Ước gì sông rộng một gang
Bắc cầu dải yếm cho chàng sang chơi.
-Không gian và thời gian trong ca dao thường xác định, cụ thể.
VD:
Chiều chiều ra đứng ngõ sau
Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều.
Có thể nói ca dao dùng lời ăn tiếng nói của nhân dân để chuyển tải tâm tư, tình cảm của
nhân dân.
IV. Ph¬ng ph¸p c¶m thô mét bµi ca dao
1. §äc kÜ nhiÒu lît ®Ó t×m hiÓu néi dung (ý).
2. C¸ch dïng tõ ®Æt c©u cã g× ®Æc biÖt.
10
3. T×m nh÷ng h×nh ¶nh, chi tiÕt cã gi¸ trÞ gîi t¶.
4. T×m hiÓu vµ vËn dông mét sè biÖn ph¸p tu tõ (§Æc biÖt lµ ý vµ tõ trong ca dao).
5. C¶m nhËn cña em vÒ c¶ bµi.
V.Luyện tập:
Bµi 1: H·y c¶m nhËn vÒ t×nh yªu quª h¬ng ®Êt níc & nh©n d©n qua bµi ca dao sau:
§øng bªn ni ®ång, ngã bªn tª ®ång mªnh m«ng b¸t ng¸t.
§øng bªn tª ®ång , ngã bªn ni ®ång còng b¸t ng¸t mªnh m«ng.
Th©n em nh chÏn lóa ®ßng ®ßng.
PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai.
a.T×m hiÓu:
- H×nh ¶nh c¸nh ®ång ®Ñp mªnh m«ng, b¸t ng¸t.
- H×nh ¶nh c« g¸i.
BiÖn ph¸p so s¸nh: Em nh chÏn lóa ®ßng ®ßng.
PhÊt ph¬ díi ngän n¾ng hång ban mai.
b. LuyÖn viÕt:
* Gîi ý:
C¸i hay cña bµi ca dao lµ miªu t¶ ®îc 2 c¸i ®Ñp: c¸i ®Ñp cña c¸nh ®ång lóa & c¸i ®Ñp cña
c« g¸i th¨m ®ång mµ kh«ng thÊy ë bÊt k× mét bµi ca dao nµo kh¸c.
Dï ®øng ë vÞ trÝ nµo, “®øng bªn ni” hay “®øng bªn tª”®Ó ngã c¸nh ®ång quª nhµ, vÉn c¶m
thÊy “mªnh m«ng b¸t ng¸t .... b¸t ng¸t mªnh m«ng”. H×nh ¶nh c« g¸i th¨m ®ång xuÊt hiÖn gi÷a
khung c¶nh mªnh m«ng b¸t ng¸t cña c¸nh ®ång lóa & h×nh ¶nh Êy hiÖn lªn víi tÊt c¶ d¸ng ®iÖu
trÎ trung, xinh t¬i, r¹o rùc, trµn ®Çy søc sèng. Mét con ngêi n¨ng næ, tÝch cùc muèn th©u tãm,
n¾m b¾t c¶m nhËn cho thËt râ tÊt c¶ c¸i mªnh m«ng b¸t ng¸t cña c¸nh ®ång lóa quª h¬ng. Hai
c©u ®Çu c« g¸i phãng tÇm m¾t nh×n bao qu¸t toµn bé c¸nh ®ång ®Ó chiªm ngìng c¸i mªnh
m«ng b¸t ng¸t cña nã th× 2 c©u cuèi c« g¸i l¹i tËp trung ng¾m nh×n quan s¸t & ®Æc t¶ riªng 1
chÏn lóa ®ßng ®ßng & liªn hÖ víi b¶n th©n mét c¸ch hån nhiªn. H×nh ¶nh chÏn lóa ®ßng ®ßng
®ang phÊt ph¬ trong giã nhÑ díi n¾ng hång buæi mai míi ®Ñp lµm sao. H×nh ¶nh Êy tîng trng
cho c« g¸i ®ang tuæi dËy th× c¨ng ®Çy søc sèng. H×nh ¶nh ngän n¾ng thËt ®éc ®¸o. Cã ngêi cho
r»ng ®· cã ngän n¾ng th× còng ph¶i cã gèc n¾ng & gèc n¾ng lµ mÆt trêi vËy.
Bµi ca dao qu¶ lµ 1 bøc tranh tuyÖt ®Ñp & giµu ý nghÜa.
Bài 2: a) X¸c ®Þnh biÖn ph¸p tu tõ trong bµi ca dao sau:
“ Th©n em nh tr¸i bÇn tr«i
Giã dËp sèng dåi biÕt tÊp vµo ®©u”
A,Èn dô
b,So s¸nh
c,§iÖp ng÷
d,Nh©n hãa.
b) “ Tr¸i bÇn tr«i ”lµ biÓu tîng cho nh÷ng con ngêi nµo trong x héi?
A. ngêi con g¸i téi nghiÖp.
B. Ngêi con g¸i lu l¹c.
C. Ngêi con g¸i lu l¹c nÕm tr¶i nhiÒu ®¾ng cay, vÊt v¶, ®au khæ.
D. Ngêi phô n÷ bÊt h¹nh.
c) Hình ảnh so sánh ở bài ca dao có gì đặc biệt? Qua đây, em thấy cuộc đời người phụ nữ trong
xã hội phong kiến như thế nào?
* Gîi ý: Bài ca dao nói về thân phận người phụ nữ trong xã hội phong kiến. "Thân em như trái
bần trôi". Trong ca dao Nam bộ, hình ảnh trái bần cũng như mù u, sầu riêng, thường gợi đến
cuộc đời nghèo khổ, buồn đau, đắng cay. Hình ảnh so sánh được miêu tả bổ sung bằng các chi
tiết "gió dập", "sóng dồi", "biết tấp vào đâu". Các chi tiết ấy gợi lên cuộc đời người phụ nữ quá
nhỏ bé, số phận họ thật là lênh đênh, chìm nổi trong sự mông mênh của xã hội ngày xưa. Họ ko
mảy may có 1 quyền tự quyết nào về chính bản thân mình cả. Người phụ nữ là hiện thân của nỗi
đau khổ ngày xưa.
Bµi 3: Bµi ca dao “Sè c« ch¼ng giµu th× nghÌo” ch©m biÕm bän ngêi nµo trong x· héi xa nay?
A,ThÇy phï thñy..
b,ThÇy ®Þa lÝ
c, ThÇy bãi
D. ThÇy kiÖn
Bµi 4: a) “ Chó t«i” ®îc giíi thiÖu ®¸ng yªu nh thÕ nµo trong bµi ca dao “ C¸i cß lÆn léi bê ao”?
* Gîi ý:
11
Bµi ca dao cã 6 c©u lôc b¸t ®· ®Æc t¶ ch©n dung “ chó t«i” cña c¸i cß nh mét lêi mèi l¸i.
“ C« yÕm ®µo” lµ h×nh ¶nh Èn dô cho c« th«n n÷ xinh ®Ñp, trÎ trung.” Chó t«i” ®ang sèng ®éc
th©n, cha cã ngêi n©ng kh¨n söa tói.
“ Hìi c« yÕm ®µo lÊy chó t«i ch¨ng?”
Chó t«i” lµ mét ngêi ®µn «ng rÊt ®Æc biÖt. Bèn ch÷ “ hay” giíi thiÖu c¸i nÕt chó t«i lµ say sa
rîu chÌ. “ Hay töu hay t¨m” lµ nghiÖn rîu, thÝch uèng rîu ngon. “ Hay níc chÌ ®Æc” lµ
nghiÖn chÌ, nghiÖn trµ ngon. Ngêi n«ng d©n vèn cÇn cï “ hai s¬ng mét n¾ng”, ch©n lÊm tay
bïn quanh n¨m, nhng chó c¸i cß l¹i “ hay n»m ngñ tra”, nghÜa lµ rÊt lêi biÕng.
“ Chó t«i hay töu hay t¨m
Hay níc chÌ ®Æc hay n»m ngñ tra”
Nh÷ng ®iÒu íc cña chó c¸i cß còng rÊt l¹, ta Ýt thÊy trong t©m lÝ, trong suy nghÜ cña ngêi
n«ng d©n xa nay. “ ¦íc nh÷ng ngµy ma” ®Ó khái ph¶i ra ®ång lµm lông. “ ¦íc nh÷ng ®ªm
thõa trèng canh” ®Ó ngñ ®îc ®Éy giÊc. §iÒu “ íc” cña chó t«i võa k× quÆc, võa phi lÝ. §ªm chØ
cã 5 canh, lµm sao cã thÓ “ §ªm thõa trèng canh”. ChØ thÝch ¨n no ngñ kÜ mµ l¹i rÊt lêi biÕng
kh«ng muèn ®éng ch©n mã tay vµo bÊt k× c«ng viÖc g× nªn míi “ íc” nh vËy:
“ Ngµy th× íc nh÷ng ngµy ma
§ªm th× íc nh÷ng ®ªm thõa trèng canh”
Giäng bµi ca dao nhÑ nhµng mµ bìn cît. Chó c¸i cß lµ h×nh ¶nh ngêi n«ng d©n nghiÖn rîu
chÌ, thÝch ¨n no ngñ kÜ mµ l¹i rÊt lêi biÕng. §ã lµ ®èi tîng chaam biÕm cña d©n gian ®îc thÓ
hiÖn mét c¸ch hãm hØnh trong bµi ca dao nµy.
b) TÝnh c¸ch cña “ chó t«i” ra sao?
A. CÇn cï lµm ¨n
C. Lêi nh¸c
B. Phong lu nhµn nh·
D. Lêi biÕng, say sa rîu chÌ
Bài 5: Cảm nhận bài ca dao “Con cò mà đi ăn đêm…”:
“Con cò mà đi ăn đêm,
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.
Ông ơi ông vớt tôi nao,
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”.
BÀI LÀM
Cánh cò trong ca dao sao đẹp thế! Màu xanh của lúa điểm trắng cánh cò sớm sớm chiều
chiều. “Con cò bay lả bay la – Bay từ cửa phủ bay ra cánh dồng…” Con cò là người bạn thân
thiết, hiền lành của nhà nông. Con cò trong ca dao là hiện thân của người dân cày quê ta: chất
páhc, siêng năng, cần mẫn, trải qua nhiều vất vả, gieo neo. Cánh cò từ hàng ngàn năm xa xưa đã
nhập vào tâm hồn tuổi thơ qua lời ru êm ái, ngọt ngào của mẹ:
“Con cò mà đi ăn đêm,
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.
Ông ơi ông vớt tôi nao,
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng.
Có xáo thì xáo nước trong
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”.
Bài ca dao mượn tiếng kêu thương của con cò lâm nạn đẻ nói lên thân phận vất vả, bất
hạnh của nhà nông, ca ngợi một tâm thế đẹp, thà chết trong còn hơn sống đục.
Câu đầu nói về một cuộc đời, về một thân phận. Câu da đọc lên nghe nhiều thương cảm,
ai oán”
“Con cò mà đi ăn đêm”
Vạc mới đi ăn đêm, chứ cò thì kiếm ăn ban ngày. Cò phải đia ăn đêm, đó là một nghịch lý
trong cuộc đời. Cuộc sống của cò nhiều lận đận, vất vả. Chữ “mà” trong câu ca làm nổi bật cấu
12
trúc tương phản, gợi lên nhiều xót xa cảm thương cho một đời cò! Tục ngữ, ca dao của Vũ Ngọc
Phan ghi là: “Con cò mày đi ăn đêm”.
Cần cù, chịu khó kiếm ăn tưởng sẽ được ấm no, hạnh phúc? Bầy cò con chắc sẽ được mẹ
cò tha mồi về tổ cho nhiều hơn? Cuộc đời vất vả gian truân thế, cò còn phải trải fqua nhiều bất
hạnh đắng cay, nhiều hoạn nạn đau đớn không thể nào kể xiết! Cò đã “đậu phải cành mềm lộn
cổ xuống ao”. Cò có cánh, cò bay giỏi, cò có rơi xuống ao thì vẫn bay lên được. Hai từ “lộn cổ”
nói lên tai họa cò gặp phải. Cò không thể nào thoát hiểm được khi bị “lộn cổ xuống ao”. Tiếng
cò cất lên trong đêm khuya sao mà thảm thương thế. Câu cảm thán diễn tả tiếng kêu cứu, lời
phân trần của cò:
“Ông ơi ông vớt tôi nao.
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng”.
Ba từ “ông”, hai từ “tôi” được điệp lại như nốt nhấn bi thảm của bài ca. Cò mong “ông”
cứu vớt, đoái thương. “Tôi có lòng nào…” là lời phân trần: cò đi ăn đêm… nhưng cò không phải
là kẻ bất lương, mà cò hiền lành, lương thiện.
Con cò trong bài ca dao là hình ảnh ẩn dụ, là biểu tượng về người nông dân “hai sương
một nắng”. Đó là những con người hiền lành, chất phác cần cù, lam lũ, chịu thương chịu khó
trong cuộc đời. Bất hạnh của con cò “lộn cổ xuống ao” cũng là những bất hạnh, hoạn nạn của
nhà nông đứng trước mọi thế lực thống trị và áp bưc trong xã hội. Sưu cao thuế nặng. Ách thống
trị nặng nề của bọn vua quan. Nạn áp bức, bòn rút của bọn địa chủ, cường hào. “Phần thuế quan
Tây, phần trả nợ” - Nửa công đưa ở, nửa thuê bò” (Nguyễn Khuyến). Trải qua hàng ngàn năm,
người nông dân Việt Nam đã đổ mồ hôi vất vả làm ra củ khoai, hạt gạo nuôi sống nhân dân,
nhưng cuộc đời của họ có khác gì thân phận con cò trong bài ca dao nay. Tiếng kêu thương của
con cò đã vọng vào cuộc đời theo thời gian năm tháng. Bài ca dao đã gieo vào lòng chúng ta sự
xót thương, đồng cảm với bao nạn nhân trong xã hội, nhất là đối với số phận người nông dân
Việt Nam đêm trước cách mạng Tháng Tám.
Bài ca dao càng trở nên sâu sắc và thấm thía khi chúng ta đọc đến hai câu cuối:
“Có xáo thì xáo nước trong,
Đừng xáo nước đục đau lòng cò con”.
Gặp tai họa chưa chắc đã thoát hiểm: tính mạng nghìn cân treo sợi tóc. Trước cái chết cầm
chắc trong tay, thế mà cò chỉ nghĩ đến bầy con thơ, thương bầy con nhỏ tội nghiệp. Cò giàu tình
thương yêu, giàu đức hy sinh và vị tha. Cò cam chịu số phận. Những phẩm chất ấy của cò cũng
là những đức tính của nhà nông quê ta.
Cái đặc sắc của bài ca dao là ngoài tình cảm nhân đạo còn hàm chứa tư tưởng rất đẹp. Đã
có câu tục ngữ nêu lên cách ứng xử “đói cho sạch, rách cho thơm”. Đã có bài ca dao ca ngợi một
tâm thế thanh cao “gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bun”. Đã có một thế đứng cao đẹp như dáng
trúc trước hoạn nạn: “Trúc dẫu cháy, đốt ngay vẫn thẳng”. Ở đây cũng vậy, qua thân phận con
cò, nhà thơ dân gian đã nêu lên một triết lý nhân sinh tuyệt đẹp, ca ngợi tâm hồn trong sáng, hồn
hậu: thà chết trong còn hơn sống đục! Hai chữ “trong” và “đục” tương phản nhau, lời nguyền
của kẻ tử nạn trở nên thống thiết, khẳng định một lẽ sống đẹp. Chữ “xáo” được điệp lại 4 lần, ý
thơ được nhấn mạnh diễn tả sự đinh của người bất hạnh trong cảnh ngộ đáng thương.
Cuộc đời của anh Pha, chị Dậu, lão Hạc… có khác gì cuộc đời và thân phận con cò “lộn
cổ xuống ao” trong bài ca dao này? Lão Hạc “thà chết trong còn hơn sống đục”; trước lúc kết
thúc cuộc đời bằng cái bả chó, lão đã gửi lại ông giáo mảnh vườn cho đứa con tra tha hương
chưa về, gời lại tiền cho ông giáo để lo việc tang ma… Người nhà quê tuy nghèo khổ nhưng tâm
thế của họ đẹp lắm, đáng tự hào lắm.
Bài ca dao này cũng như phần lớn các bài ca dao dân ca đều được viết bằng thẻ thơ lục bát.
Bốn câu đầu, cách gieo vần rất sáng tạo độc đáo. Chữ cuối câu lục không vần với chữ thứ 6 câu
8 như thường lệ mà lại vần với chữ thứ 4 câu bát. Người ta gọi đó là lục bát biến thể”
“Con cò mà đi ăn đêm,
Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao.
13
Ông ơi ông vớt tôi nao.
Tôi có lòng nào ông hãy xáo măng…”
Âm điệu bài ca như tiếng nấc, đọc lên nghe thật là ai oán, cay đắng nghẹn ngào. Các biện
pháp nghệ thuật như ẩn dụ, điệp từ và cảm thán đã góp phần làm tăng tính thẩm mĩ và biểu cảm
của bài thơ dân gian này.
Thương con cò lâm nạ “lộn cổ xuống ao…”, thương “con cò đi đón cơn mưa…”, thương
“con cò chết rũ trên cây…”, chúng ta nghìn lần thương yêu, kính phục người dân cày Việt Nam.
Hơn 80% dân số nước ta làm nghề nông. Nghề nông là nghề căn bản của dân tộc. Trải qua 4000
năm dựng nước và giữ nước, người dân cày Việt Nam đã từng dùng gộc tre đánh giặc, siêng
năng cày bừa cấy hái để làm nên những bát cơm đầy dẻo thơm:
“Đất nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc,
(…) Cái kèo cái cột thành tên,
Hạt gạo phải một nắng hai sương
Xay giã giần sàng,
Đât nước có từ ngày đó…”
(Nguyễn Khoa Điềm)
Trong hai cuộc kháng chiến thần thánh vừa qua, anh bộ đội cụ Hồ là người nông dân mặc
áo lính. Cần cù, dũng cảm, yêu nước, chất phác… là phẩm chất cao quý của nhà nông quê ta…
Học bài ca dao “Con cò mà đi ăn đêm” ta thêm thương yêu kính phục họ. Bài học thà chết trong
còn hơn sống đục mà nhà thơ dân gian gửi cho đến nay vẫn còn có nhiều ý nghĩa đối với thế hệ
trẻ chúng ta.
Ngày 30-9-2013
Buổi 5:
LUYỆN TẬP: TỪ LÁY, TỪ GHÉP, TỪ HÁN VIỆT
A.MỤC TIÊU CẦN ĐẠT:
- TiÕp tôc cñng cè cho häc sinh kiÕn thøc vÒ tõ ghÐp,tõ l¸y,®¹i tõ.
- BiÕt c¸ch nhËn biÕt vµ sö dông c¸c lo¹i tõ trªn.
B.NỘI DUNG ÔN TẬP:
I. Tõ ghÐp
1. ThÕ nµo lµ tõ ghÐp,cã mÊy lo¹i tõ ghÐp.
2. LÊy vÝ dô
Bµi tËp 1:
H·y g¹ch ch©n c¸c tõ ghÐp - ph©n lo¹i.
a. TrÎ em nh bóp trªn cµnh.
BiÕt ¨n ngñ biÕt häc hµnh lµ ngoan.
(HCM)
b. Ai ¬i bng b¸t c¬m ®Çy.
DÎo th¬m mét h¹t ®¾ng cay mu«n phÇn. (ca dao)
c. NÕu kh«ng cã ®iÖu Nam Ai.
S«ng H¬ng thøc suèt ®ªm dµi lµm chi.
NÕu thuyÒn ®éc méc mÊt ®i.
Th× Hå Ba BÓ cßn g× n÷a em.
(Hµ Thóc Qu¸)
Bµi tËp 2:Ph©n biÖt, so s¸nh nghÜa cña tõ nghÐp víi nghÜa cña c¸c tiÕng:
a. èc nhåi, c¸ trÝch, da hÊu .
b. ViÕt l¸ch, giÊy m¸, chî bóa, quµ c¸p.
c. Gang thÐp, m¸t tay, nãng lßng.
* Gîi ý:
Cã mét sè tiÕng trong cÊu t¹o tõ ghÐp ®· mÊt nghÜa, mê nghÜa. Tuy vËy ngêi ta vÉn x¸c ®Þnh
®îc ®ã lµ tõ ghÐp CP hay ®¼ng lËp.
Nhãm a: NghÜa cña c¸c tõ ghÐp nµy hÑp h¬n nghÜa cña tiÕng chÝnh tõ ghÐp CP.
Nhãm b: NghÜa cña c¸c tõ ghÐp nµy kh¸i qu¸t h¬n nghÜa cña c¸c tiÕng tõ ghÐp §l.
Bµi tËp 3: H·y t×m c¸c tõ ghÐp vµ tõ l¸y cã trong VD sau.
14
a. Con tr©u rÊt th©n thiÕt víi ngêi d©n lao ®éng. Nhưng tr©u ph¶i c¸i nÆng nÒ, chËm ch¹p,
sèng cuéc sèng vÊt v¶, ch¼ng mÊy lóc th¶nh th¬i. V× vËy, chØ khi nghÜ ®Õn ®êi sèng nhäc nh»n,
cùc khæ cña m×nh, ngêi n«ng d©n míi liªn hÖ ®Õn con tr©u.
b. Kh«ng g× vui b»ng m¾t B¸c Hå cêi.
Quªn tuæi giµ t¬i m·i tuæi hai m¬i.
Ngêi rùc rì mét mÆt trêi c¸ch m¹ng.
Mµ ®Õ quèc lµ loµi d¬i hèt ho¶ng.
§ªm tµn bay chËp cho¹ng díi ch©n Ngêi.
Gîi ý: a.- C¸c tõ ghÐp: con tr©u, ngêi d©n, lao ®éng, cuéc sèng, cùc khæ, n«ng d©n, liªn hÖ.
- C¸c tõ l¸y: th©n thiÕt, nÆng nÒ, chËm ch¹p, vÊt v¶, th¶nh th¬i, nhäc nh»n.
b- Tõ ghÐp: tuæi giµ, ®«i m¬i, mÆt trêi, c¸ch m¹ng, ®Õ quèc, loµi d¬i.
- Tõ l¸y: rùc rì, hèt ho¶ng, chËp cho¹ng.
Bµi tËp 4: H·y t×m tõ ghÐp trong ®o¹n v¨n sau & s¾p xÕp chóng vµo b¶ng ph©n lo¹i.
Ma phïn ®em mïa xu©n ®Õn, ma phïn khiÕn nh÷ng ch©n m¹ gieo muén n¶y xanh l¸ m¹.
D©y khoai, c©y cµ chua rêm rµ xanh rî c¸c tr¶ng ruéng cao. MÇm c©y sau sau, c©y nhéi, c©y
bµng hai bªn ®êng n¶y léc, mçi h«m tr«ng thÊy mçi kh¸c.
… Nh÷ng c©y b»ng l¨ng mïa h¹ èm yÕu l¹i nhó léc. VÇng léc non n¶y ra. Ma bôi Êm ¸p.
C¸i c©y ®îc cho uèng thuèc.
(T« Hoµi)
Bµi tËp 5: H·y chän côm tõ thÝch hîp ( tr¨ng ®· lªn råi, c¬n giã nhÑ, tõ tõ lªn ë ch©n trêi, v¾t
ngang qua, rÆng tre ®en, nh÷ng h¬ng th¬m ng¸t) ®iÒn vµo chç trèng ®Ó hoµn chØnh ®o¹n v¨n
díi ®©y:
Ngµy cha t¾t h¼n, tr¨ng ®· lªn råi. MÆt tr¨ng trßn, to vµ ®á tõ tõ lªn ë ch©n trêi, sau rÆng
tre ®en cña lµng xa. MÊy sîi m©y con v¾t ngang qua, mçi lóc m¶nh dÇn råi ®øt h¼n. Trªn qu·ng
®ång ruéng, c¬n giã nhÑ hiu hiu ®a l¹i, thoang tho¶ng nh÷ng h¬ng th¬m ng¸
(Th¹ch Lam)
II. Tõ l¸y
1. ThÕ nµo lµ tõ l¸y,cã mÊy lo¹i tõ l¸y.
2. LÊy vÝ dô.
Bµi tËp 1: Cho c¸c tõ l¸y: Long lanh, khã kh¨n,vi vu, nhá nh¾n, ngêi ngêi, bån chån, hiu hiu,
linh tinh, loang lo¸ng, th¨m th¼m, tim tÝm.
H·y s¾p xÕp vµo b¶ng ph©n lo¹i:
Bµi tËp 2: §Æt c©u víi mçi tõ sau: Lạnh lùng, lạnh lẽo, lành lạnh, nhanh nhảu, lúng túng
Bµi tËp 3:T×m, t¹o tõ l¸y khi ®· cho tríc vÇn
a.VÇn a:
VD: ªm ¶, ãng ¶, oi ¶, ra r¶, ha h¶, dµ d·, na n¸. . .
b. VÇn ang:
VD: lµng nhµng, ngang tµng, nhÞp nhµng, nhÑ nhµng . . .
c. Phô ©m nh:
VD: nho nhá, nhanh nh¶u, nhanh nhÑn, nhãng nh¸nh, nhá nhoi, nhí nhung . . .
d. Phô ©m kh:
VD: khóc khÝch, khÊp khÓnh, khËp khµ khËp khiÔng, khã kh¨n. . .
Bµi tËp 4: H·y thay tõ “cã” b»ng tõ l¸y thÝch hîp ®Ó ®o¹n v¨n sau giµu h×nh ¶nh h¬n.
§ång quª vang lªn ©m ®iÖu cña ngµy míi. BÕn s«ng cã nh÷ng chuyÕn phµ. Chî bóa cã
tiÕng ngêi.Trêng häc cã tiÕng trÎ häc bµi.
VD: (d¹t dµo- rén rµng- ng©n nga)
15
Bµi tËp 5: H·y t×m c¸c tõ l¸y trong ®o¹n th¬ sau:
a.VÇng tr¨ng v»ng vÆc gi÷a trêi.
§inh ninh hai miÖng, mét lêi song song. . .
(TkiÒu-NDu)
b.Gµ eo ãc g¸y s¬ng n¨m trèng.
Hße phÊt ph¬ rñ bãng bèn bªn.
Kh¾c giê ®»ng ®½ng nh niªn.
Mèi sÇu d»ng dÆc tùa miÒn biÓn xa. . .
(Chinh phô ng©m)
c.Lom khom díi nói, tiÒu vµi chó,
L¸c ®¸c bªn s«ng chî mÊy nhµ.
(Bµ huyÖn Thanh Quan)
d.N¨m gian nhµ cá thÊp le te.
Ngâ tèi ®ªm s©u ®ãm lËp lße.
Lng dËu phÊt ph¬ mµu khãi nh¹t.
Lµn ao lãng l¸nh bãng tr¨ng loe.
(Thu Èm-NKhuyÕn)
®.Chó bÐ lo¾t cho¾t.
C¸i s¾c xinh xinh.
C¸i ch©n tho¨n tho¾t.
C¸i ®Çu nghªnh nghªnh.
(Lîm- Tè H÷u)
Bµi tËp 6: H·y chän tõ thÝch hîp trong c¸c tõ: ©m x©m, sÇm sËp, ngai ng¸i, å å,
lïng tïng, ®ép ®ép, man m¸c ®Ó ®iÒn vµo chç trèng trong ®o¹n v¨n sau:
Ma xuèng sÇm sËp, giät ng·, giät bay, bôi níc táa tr¾ng xãa.Trong nhµ
©m x©m h¼n ®i.Mïi níc ma míi Êm, ngßn ngät, man m¸c. Mïi ngai ng¸i, xa
l¹ cña nh÷ng trËn ma ®Çu mïa ®em vÒ. Ma rÌo rÌo trªn s©n, gâ ®ép ®ép trªn
phªn nøa, m¸i gi¹i, ®Ëp lïng tïng, liªn miªn vµo tµu l¸ chuèi. TiÕng giät gianh
®æ å å, xèi lªn nh÷ng r·nh níc s©u.
III. Tõ H¸n ViÖt
1.Yếu tố Hán Việt..
2.Từ ghép Hán Việt (có 2 loại) :
a. Từ ghép đẳng lập(ví dụ: huynh đệ, sơn hà,…)
b. Từ ghép chính phụ (ví dụ:. đột biến, thạch mã…)
c. Trật tự giữa các yếu tố Hán Việt (ôn lại nội dung sgk)
TrËt tù cña c¸c yÕu tè trong tõ ghÐp chÝnh phô h¸n viÖt :
-Cã trêng hîp gièng trËt tù tõ ghÐp thuÇn viÖt : yÕu tè chÝnh ®øng tríc , yÕu
tè phô ®øng sau
-Cã trêng hîp kh¸c víi trËt tù tõ ghÐp thuÇn viÖt : yÕu tè phô ®øng tríc , yÕu tè
chÝnh ®øng sau
d.Sö dông tõ H¸n ViÖt :
- T¹o s¾c th¸i trang träng , thÓ hiÖn th¸i ®é t«n kÝnh
T¹o s¾c th¸i tao nh· tr¸nh g©y c¶m gi¸c th« tôc ghª sî
16
T¹o s¾c th¸i cæ phï hîp víi bÇu kh«ng khÝ XH xa .
Bài tập 1: Phân biệt nghĩa các yếu tố Hán - Việt đồng âm.
Công 1-> đông đúc.
Công 2-> Ngay thẳng, không thiêng lệch.
Đồng 1-> Cùng chung (cha mẹ, cùng chí hướng)
Đồng 2 -> Trẻ con .
Tự 1-> Tự cho mình là cao quý. Chỉ theo ý mình, không chịu bó buộc.
Tự 2-> Chữ viết, chữ cái làm thành các âm.
Tử 1-> chết. Tử 2-> con.
Bài tập 2:
Tứ cố vô thân: không có người thân thích.
Tràng giang đại hải: sông dài biển rộng; ý nói dài dòng không có giới hạn.
Tiến thoái lưỡng nan: Tiến hay lui đều khó.
Thượng lộ bình an: lên đường bình yên, may mắn.
Đồng tâm hiệp lực: Chung lòng chung sức để làm một việc gì đó.
Bài tập 3: Tìm những từ ghép Hán Việt có yếu tố " nhân ".
Nhân đạo, nhân dân, nhân loại, nhân chứng, nhân vật.
Bài tập 4: Tìm từ Hán – Việt có trong những câu thơ sau:
a. Cháu chiến đấu hôm nay
Vì lòng yêu tổ quốc
( Xuân Quỳnh)
b. Đá vẫn trơ gan cùng tuế nguyệt
Nước còn cau mặt với tan thương. ( Bà Huyện Thanh Quan)
c.Đem đại nghĩa để thắng hung tàn
Lấy chí nhân để thay cường bạo ( Nguyễn Du)
d.Bác thương đoàn dân công
Đêm nay ngủ ngoài rừng
( Minh Huệ)
A,Chiến đấu, tổ quốc. B,Tuế tuyệt, tan thương.C,Đại nghĩa, hung tàn, chí nhân,
cường bạo.
D,Dân công.
Bài tập 5: Đọc đoạn văn sau, tìm những từ Hán – Việt, cho biết chúng được dùng
với sắc thái gì? " Lát sau, ngài đến yết kiến, vương vở trách. Ngài bỏ mũ ra, tạ tội,
bày rõ lòng thành của mình. Vương mừng rỡ nói.
Ngài thật là bậc lương y chân chính, đã giỏi vầ nghề nghiệp lại có lòng nhân đức,
thương xót đám con đỏ của ta, thật xứng với lòng ta mong mỏi".
Các từ Hán- Việt: ngài, vương,…
> sắc thái trang trọng, tôn kính.
Yết kiến…-> sắc thái cổ xưa.
Bài tập 6: Tìm các từ Hán Việt tương ứng với các từ sau. Cho biết các từ Hán Việt
đó dùng để làm gì?
Vợ, chồng, con trai, con gái, trẻ can, nhà thư, chất trận
Các từ Hán- Việt và sắc thái ý nghĩa.
Vợ-> phu nhân, chồng-> phu quân, con trai-> nam tử, con gái-> nữ nhi:-> sắc thái
cổ xưa.
17
Bài tập 7: ViÕt ®o¹n v¨n ng¾n (5 – 7 c©u ) chñ ®Ò tù chän cã sö dông tõ h¸n viÖt
Học sinh thực hiện viết đoạn văn…
Ngày 04-9-2013
Buổi 6:
ÔN LUYỆN THƠ TRỮ TÌNH TRUNG ĐẠI
A. Môc tiªu cÇn ®¹t:
- HiÓu vµ c¶m nhËn ®îc nh÷ng ®Æc s¾c vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt cña mét sè bµi
th¬ trung ®¹i VN.
- NhËn biÕt mèi quan hÖ gi÷a t×nh vµ c¶nh : mét vµi ®Æc ®iÓm thÓ lo¹i cña c¸c bµi
th¬ tr÷ t×nh trung ®¹i
-HS thùc hµnh ,vËn dông lµm c¸c bµi tËp cñng cè, ` kiÕn thøc
B. TiÕn tr×nh lªn líp
I. §Æc ®iÓm cña th¬ tr÷ t×nh trung ®¹i ViÖt Nam
- V¨n häc trung ®¹i lµ giai ®o¹n ®Çu tiªn cña nÒn v¨n häc viÕt VN
- Th¬ tr÷ t×nh trung ®¹i chñ yÕu mang tinh thÇn yªu níc, nh©n ®¹o vµ chñ nghÜa
anh hïng cao c¶, g¾n bã m¸u thÞt víi mÖnh ®Êt níc vµ sè phËn con ngêi
- Th¬ trung ®¹i ®îc viÕt b»ng ch÷ h¸n vµ ch÷ N«m víi nhiÒu thÓ lo¹i: thÊt ng«n tø
tuyÖt, ngò ng«n tø tuyÖt, thÊt ng«n b¸t có, lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t…
II. B¶ng hÖ thèng kiÕn thøc vÒ th¬ trung ®¹i:
T¸c phÈm T¸c gi¶ ThÓ th¬
Néi dung
NghÖ thuËt
1. Nam
LÝ
ThÊt
- B¶n tuyªn ng«n §L ®Çu
quèc s¬n Thêng ng«n tø tiªn
hµ
KiÖt
tuyÖt
K§ chñ quyÒn l·nh thæ cña
®Êt níc vµ nªu cao ýchÝ q/
t©m b¶o vÖ chñ /q tríc kÎ
thï XL
2. Phß
TrÇn
Ngò
- ThÓ hiÖn hµo khÝ chiÕn
- DiÔn ®¹t c« ®äng
gi¸ vÒ
quang
ng«n
th¾ng vµ kh¸t väng th¸i
kinh
Kh¶i.
TT
b×nh thÞnh trÞ cña DT ta ë
thêi TrÇn.
3. Buæi
TrÇn
ThÊt
- C¶nh th«n quª B¨c bé
- Lùa chän kh¾c ho¹
chiÒu
Nh©n
ng«n tø trÇm lÆng kh«ng ®×u hu,
chi tiÕt tiªu biÓu cho
®øng ...tr T«ng
tuyÖt
hån th¬ th¾m thiÕt t×nh quª c¶nh quan.
«ng ra
- g¾n bã m¸u thÞt víi quª
h¬ng.
4.C«n
NguyÔn lôc b¸t - Nh©n c¸ch thanh cao vµ sù - §iÖp tõ “ ta”.
S¬n ca.
Tr·i
giao hoµ tuyÖt ®èi víi thiªn - Giäng ®iÖu nhÑ
nhiªn.
nhµng.
5. Sau
§Æng
Song
- Nçi sÇu li cña ngêi chinh - Ng«n tõ ®iªu
phót chia TrÇn
thÊt lôc phô sau lóc tiÔn ®a chång luyÖn. §iÖp ng÷
li
C«n
b¸t
ra trËn.
- T¶ c¶nh ngô t×nh.
- Tè c¸o chiÔn tranh phi
nghÜa- thÓ hiÖn niÒm kh¸t
khao h¹nh phóc ...
18
6 B¸nh
tr«i níc
Hå
Xu©n
H¬ng
ThÊt
- Ca ngîi vÎ ®Ñp phÇm chÊt
ng«n tø trong tr¾ng s¾t son cña
tuyÖt
ngêi phô n÷ Vn ngµy xa.
- C¶m th«ng s©u s¾c sè
phËn ch×m næi cña hä.
Bµ
ThÊt
- Nçi nhí th¬ng qu¸ khø
h.Thanh ng«n
®i ®«i víi nçi buån ®¬n lÎ
Quan
b¸t có gi÷a nói ®Ìo hoang s¬
NguyÔn ThÊt... - T×nh b¹n ®Ëm ®µ, th¾m
KhuyÕn b/có
thiÕt cña t¸c gi¶.
- Ng«n ng÷ b×nh dÞ,
®a nghÜa, thµnh ng÷.
7. Qua
- t¶ c¶nh ngô t×nh,
®Ìo
§¶o ng÷, lèi ch¬i
Ngang
ch÷, ®èi.
8. B¹n
- Ng«n ng÷ ®êi
®Õn ch¬i
thêng
nhµ.
III. Hoµn c¶nh ra ®êi, thÓ th¬, néi dung , nghÖ thuËt
Th¬ trung ®¹i ViÖt Nam ®îc viÕt b»ng ch÷ H¸n hoÆc ch÷ N«m gåm nhiÒu thÓ :
ngò ng«n tø tuyÖt,thÊt ng«n b¸t có , lôc b¸t , song thÊt lôc b¸t.
1. S«ng nói n íc Nam
- H/c ra ®êi: kh¸ng chiÕn chèng Tèng 1076
- ThÓ th¬: ThÊt ng«n tø tuyÖt. c©u 2,4 hiÖp vÇn víi nhau ë ch÷ cuèi
- Néi dung: Kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn l·nh thæ, quyÕt t©m b¶o vÖ l·nh thæ tr íc sù
x©m l îc cña kÎ thï
- NghÖ thuËt: Giäng th¬ ®anh thÐp hïng hån, ý t ëng hoµ vµo c¶m xóc, lêi th¬ c«
®óc s¸ng râ.
* Bµi th¬ ®îc coi lµ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp ®Çu tiªn cña níc ta ®îc viÕt b»ng
th¬.Nã kh¼ng ®Þnh mét ch©n lÝ : s«ng nói níc Nam lµ cña ngêi ViÖt Nam,kh«ng
ai ®îc x©m ph¹m
- Bµi th¬ võa biÓu ý võa biÓu c¶m c¶m xóc m·nh liÖt ®îc nÐn kÝn trong ý tëng.
- Giäng th¬ hµo hïng ®anh thÐp,ng«n ng÷ dâng d¹c,døt kho¸t,thÓ hiÖn b¶n lÜnh
khÝ ph¸ch d©n téc.
“s«ng nói níc Nam” lµ b¶n tuyªn ng«n ®éc lËp ®Çu tiªn kh¼ng ®Þnh chñ quyÒn
l·nh thæ cña ®Êt níc vµ nªu cao ý chÝ quyÕt t©m b¶o vÖ chñ quyÒn ®ã tríc mäi
kÎ thï x©m lîc .
2. Phß gi¸ vÒ kinh
- H/c ra ®êi: 1285. Sau chiÕn th¾ng Nguyªn M«ng. s¸ng t¸c lóc «ng ®i ®ãn Th¸i
Thîng Hoµng vÒ Th¨ng Long.
- ThÓ th¬: Ngò ng«n tø tuyÖt. Gieo vÇn ë cuèi c©u 1,2,4
- Néi dung: ThÓ hiÖn hµo khÝ chiÕn th¾ng vµ kh¸t väng th¸i b×nh thÞnh trÞ cña qu©n
d©n nhµ TrÇn
- NghÖ thuËt: Giäng th¬ hµo hïng, lêi th¬ c« ®óc s¸ng râ, ý t ëng hoµ vµo c¶m
xóc.
* Bµi th¬ thiªn vÒ biÓu ý:
+Hai c©u ®Çu : thÓ hiÖn hµo khÝ chiÕn th¾ng cña d©n téc ®èi víi giÆc
Nguyªn – M«ng.
+ Hai c©u cuèi : lêi ®éng viªn x©y dùng ph¸t triÓn ®Êt níc trong thêi b×nh vµ
niÒm tin s¾t ®¸ vµo sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng mu«n ®êi cña ®Êt níc.
19
- Bµi th¬ dïng c¸ch diÔn ®¹t sóc tÝch,c« ®äng,kh«ng h×nh ¶nh,hoa mü,c¶m xóc
®îc nÐn trong ý tëng.
bµi th¬ thÓ hiÖn hµo khÝ chiÕn th¾ng vµ kh¸t väng th¸i b×nh,thÞnh trÞ cña d©n téc ta
thêi ®¹i nhµ TrÇn
3. Buæi chiÒu ®øng ë phñ Thiªn Tr êng tr«ng ra.
- H/c ra ®êi: Khi t¸c gi¶ vÒ th¨m quª cò ë Phñ Thiªn Tr êng
- ThÓ th¬: ThÊt ng«n tø tuyÖt
- Néi dung: C¶nh lµng quª ®ång b¨ng B¾c Bé ®Ñp b×nh yªn, v¾ng lÆng nh ng ko
®×u hiu, vÉn ¸nh lªn sù sèng con ng êi
GV : T¸c gi¶ quan s¸t c¶nh Thiªn Trêng lµ lóc vÒ chiÒu s¾p tèi :
C¶nh chung ë phñ Thiªn Trêng lµ vµo dÞp thu ®«ng,cã bãng chiÒu,s¾c chiÒu man
m¸c ,chËp chên “n÷a nh cã n÷a nh kh«ng” vµo lóc giao thêi gi÷a ban ngµy vµ
ban ®ªm ë chèn th«n quª d©n d·.
Mét c¶nh chiÒu ë th«n quª ®îc ph¸c häa rÊt ®¬n s¬ nhng vÉn ®Ëm ®µ s¾c
quª ,hån quª.
C¶nh buæi chiÒu ë phñ Thiªn Trêng lµ c¶nh tîng vïng quª trÇm lÆng mµ kh«ng
®×u hiu.ë ®©y vÉn ¸nh lªn sù sèng cña con ngêi trong sù hßa hîp víi c¶nh vËt
thiªn nhiªn mét c¸ch nªn th¬,chøng tá t¸c gi¶ lµ ngêi tuy cã ®Þa vÞ tèi cao nhng
t©m hån vÉn g¾n bã m¸u thÞt víi quª h¬ng th«n d·.
4.C«n s¬n ca
- H/c ra ®êi: Khi NT vÒ ë Èn ë C«n S¬n
- ThÓ th¬: Lôc b¸t
- Néi dung: C¶nh C«n S¬n ®Ñp nªn th¬, t©m hån yªu thiªn nhiªn , hoµ hîp víi
thiªn nhiªn cña NT
- NghÖ thuËt: §iÖp tõ, so s¸nh, tõ l¸y, ®éng tõ, tÝnh tõ gîi c¶m. giäng ®iÖu nhÑ
nhµng,th¶nh th¬i,ªm tai
- Tõ “ta”®iÖp l¹i 5 lÇn. NguyÔn Tr·i ®ang sèng trong nh÷ng gi©y phót th·nh
th¬i,®ang th¶ hån vµo c¶nh trÝ C«n S¬n. C«n S¬n lµ mét c¶nh trÝ thiªn nhiªn
kho¸ng ®¹t,thanh tÜnh nªn th¬, t¹o khung c¶nh cho thi nh©n ngåi ng©m th¬ nhµn
mét c¸ch thó vÞ.
Víi h×nh ¶nh nh©n vËt “ta”gi÷a c¶nh tîng C«n S¬n nªn th¬ ,hÊp dÉn ,®o¹n th¬
cho thÊy sù giao hßa gi÷a con ngêi vµ thiªn nhiªn b¾t nguån tõ nh©n c¸ch thanh
cao,t©m hån thi sÜ cña chÝnh NguyÔn Tr·i .
5. Sau phót chia li
- XuÊt xø: TrÝch "Chinh phô ng©m khóc"
- ThÓ th¬: Song thÊt lôc b¸t
- Néi dung: nçi sÇu cña ng êi vî trÎ sau khi tiÔn chång ra trËn
-NghÖ thuËt: §iÖp ng÷, tõ l¸y, ©m ®iÖu th¬,…
GV: a)Khóc ng©m1: Nçi sÇu chia li cña ngêi vî.
- B»ng phÐp ®èi “chµng th× ®i – thiÕp th× vÒ”t¸c gi¶ cho thÊy thùc tr¹ng cña cuéc
chia li.Chµng ®i vµo câi vÊt v¶,thiÕp th× vß vâ c« ®¬n.
- H×nh ¶nh “m©y biÕc,nói ngµn” lµ c¸c h×nh ¶nh gãp phÇn gîi lªn c¸i mªnh m«ng
cña nçi sÇu chia li.
b)Khóc ng©m 2 : Gîi t¶ thªm nçi sÇu chia li.
20
- Xem thêm -