Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo án - Bài giảng Trung học cơ sở Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)...

Tài liệu Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)

.DOC
171
7
116

Mô tả:

Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)Giáo án bài giảng ngữ văn 6 (tập 2)
häc tèt ng÷ v¨n 6 (tËp hai) bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn (T« Hoµi) I. vÒ t¸c gi¶ vµ t¸c phÈm 1. ThÓ lo¹i TruyÖn lµ mét "ph¬ng thøc t¸i hiÖn ®êi sèng trong toµn bé tÝnh kh¸ch quan cña nã. T¸c phÈm truyÖn (tù sù) ph¶n ¸nh hiÖn thùc qua bøc tranh më réng cña ®êi sèng trong kh«ng gian, thêi gian; qua c¸c sù kiÖn, biÕn cè x¶y ra trong cuéc ®êi cña con ngêi. Trong c¸c t¸c phÈm tù sù, nhµ v¨n còng thÓ hiÖn t tëng vµ t×nh c¶m cña m×nh; nhng ë ®©y, t tëng, t×nh c¶m cña nhµ v¨n th©m nhËp s©u s¾c vµo sù kiÖn vµ hµnh ®éng bªn ngoµi cña con ngêi tíi møc gi· chóng dêng nh kh«ng cã sù ph©n biÖt nµo c¶. Nhµ v¨n kÓ l¹i, t¶ l¹i nh÷ng g× x¶y ra bªn ngoµi m×nh, khiÕn cho ngêi ®äc cã c¶m gi¸c r»ng hiÖn thùc ®îc ph¶n ¸nh trong t¸c phÈm tù sù lµ mét thÕ giíi t¹o h×nh ®ang tù ph¸t triÓn, tån t¹i bªn ngoµi nhµ v¨n, kh«ng phô thuéc vµo t×nh c¶m, ý muèn cña nhµ v¨n" (Lª B¸ H¸n - TrÇn §×nh Sö - NguyÔn Kh¾c Phi: Tõ ®iÓn thuËt ng÷ v¨n häc, NXB Gi¸o dôc, 1992). C¸c bµi häc: Bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn (trÝch trong DÕ MÌn phiªu lu kÝ cña T« Hoµi), S«ng níc Cµ Mau (trÝch §Êt rõng ph¬ng Nam cña §oµn Giái), Bøc tranh cña em g¸i t«i (cña T¹ Duy Anh), Vît th¸c (trÝch Quª néi cña Vâ Qu¶ng), Buæi häc cuèi cïng (cña An-ph«ng-x¬ §«-®ª) thuéc thÓ lo¹i truyÖn hiÖn ®¹i. 2. T¸c gi¶ Nhµ v¨n T« Hoµi (tªn khai sinh lµ NguyÔn Sen), sinh ngµy 27 th¸ng 9 n¨m 1920 t¹i thÞ trÊn NghÜa §«, Tõ Liªm, Hµ Néi; quª qu¸n: thÞ trÊn Kim Bµi, huyÖn 1 Thanh Oai, tØnh Hµ T©y. T« Hoµi tham gia c¸ch m¹ng tõ tríc C¸ch m¹ng th¸ng T¸m (1945) trong Héi ¸i h÷u c«ng nh©n, Héi V¨n ho¸ Cøu quèc. Tõ 1945 - 1958 «ng lµm phãng viªn råi Chñ nhiÖm b¸o Cøu quèc ViÖt B¾c. Tõ 1957 - 1958: Tæng th kÝ Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. Tõ 1958 - 1980: Phã Tæng th kÝ Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam. Tõ 1986 - 1996: Chñ tÞch Héi V¨n nghÖ Hµ Néi. T¸c phÈm ®· xuÊt b¶n: 150 t¸c phÈm trong ®ã næi bËt lµ DÕ MÌn phiªu lu kÝ (truyÖn dµi, 1942, t¸i b¶n nhiÒu lÇn); Quª ngêi (tiÓu thuyÕt 1943, t¸i b¶n nhiÒu lÇn). TruyÖn T©y B¾c (tiÓu thuyÕt, 1954, t¸i b¶n nhiÒu lÇn); MiÒn T©y (tiÓu thuyÕt 1960, t¸i b¶n nhiÒu lÇn); Tù truyÖn (håi ký, 1965, t¸i b¶n nhiÒu lÇn); Quª nhµ (tiÓu thuyÕt, 1970); C¸t bôi ch©n ai (håi ký, 1965, t¸i b¶n nhiÒu lÇn); TuyÓn tËp T« Hoµi (3 tËp, 1993). TuyÓn tËp truyÖn ng¾n T« Hoµi (tríc vµ sau 1945, ba tËp, 1994); TuyÓn tËp truyÖn viÕt cho thiÕu nhi (hai tËp, 1994). Nhµ v¨n ®· ®îc nhËn: Gi¶i nhÊt tiÓu thuyÕt cña Héi V¨n nghÖ ViÖt Nam 1956 (tiÓu thuyÕt TruyÖn T©y B¾c). Gi¶i A Gi¶i thëng Héi V¨n nghÖ Hµ Néi 1970 (tiÓu thuyÕt Quª nhµ); Gi¶i thëng cña Héi Nhµ v¨n ¸ - Phi n¨m 1970 (tiÓu thuyÕt MiÒn T©y); Gi¶i thëng Hå ChÝ Minh vÒ V¨n häc - NghÖ thuËt (®ît I - 1996). II. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. §o¹n trÝch Bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn thÓ hiÖn tµi quan s¸t vµ miªu t¶ tinh tÕ cña nhµ v¨n T« Hoµi. TruyÖn ®îc kÓ ë ng«i thø nhÊt (lêi nh©n v©t DÕ MÌn) biÕn ho¸ sinh ®éng vµ hÊp dÉn ngêi ®äc. Bµi v¨n nµy cã thÓ chia lµm ba ®o¹n: + §o¹n 1: Tõ ®Çu ®Õn … “cã thÓ s¾p ®øng ®Çu trong thiªn h¹”. §o¹n nµy miªu t¶ vÎ ®Ñp cêng tr¸ng nhng tÝnh c¸ch cßn kiªu c¨ng cña DÕ MÌn. + §o¹n 2: TiÕp theo ®Õn … “mang v¹ vµo m×nh ®Êy”: MÌn trªu chÞ Cèc vµ g©y ra c¸i chÕt th¶m th¬ng cho DÕ Cho¾t. + §o¹n 3: cßn l¹i: sù ©n hËn cña DÕ MÌn. 2. DÕ MÌn cã mét ngo¹i h×nh cêng tr¸ng. Víi ®«i cµng mÉm bãng, nh÷ng c¸i vuèt ë ch©n, ë khoeo cø cøng dÇn vµ nhän ho¾t, ®«i c¸nh... b©y giê thµnh c¸i ¸o dµi kÝn xuèng tËn chÊm ®u«i, l¹i thªm ®Çu... to ra vµ næi tõng t¶ng rÊt bíng, hai c¸i r¨ng ®en nh¸nh lóc nµo còng nhai ngoµm ngo¹p nh hai lêi liÒm m¸y lµm viÖc..., 2 DÕ MÌn thËt ra d¸ng con nhµ vâ. Oai phong h¬n, DÕ MÌn cßn cã sîi r©u... dµi vµ uèn cong mét vÎ rÊt ®çi hïng dòng. D¬ng d¬ng tù ®¾c, chó ta ®i ®øng oai vÖ, lu«n tranh thñ mäi c¬ héi ®Ó thÓ hiÖn m×nh. ThØnh tho¶ng, muèn thö sù lîi h¹i cña nh÷ng chiÕc vuèt, chó ta "co c¼ng lªn ®¹p phanh ph¸ch vµo c¸c ngän cá" hay chèc chèc l¹i trÞnh träng vµ khoan thai ®a c¶ hai ch©n lªn vuèt r©u. Tù cho m×nh lµ nhÊt, chó kh«ng ngÇn ng¹i cµ khÞa víi tÊt c¶ mäi bµ con trong xãm (qu¸t c¸c chÞ Cµo Cµo, ®¸ anh Gäng Vã,...). T¸c gi¶ võa miªu t¶ ngo¹i h×nh võa miªu t¶ hµnh ®éng ®Ó béc lé tÝnh c¸ch cña DÕ MÌn: kiªu c¨ng, xèc næi, ®iÖu ®µng, hung h¨ng vµ ngé nhËn. Trong ®o¹n v¨n, c¸c tÝnh tõ miªu t¶ h×nh d¸ng (cêng tr¸ng, mÉm bãng, nhän ho¾t, hñn ho¼n, gißn gi·, bãng mì, ®en nh¸nh, ngoµm ngo¹p...); tÝnh tõ miªu t¶ tÝnh c¸ch (bíng, h·nh diÖn, trÞnh träng, khoan thai oai vÖ, tîn, giái, ghª gím...) ®îc thÓ hiÖn ®Æc s¾c. NÕu thay thÕ mét sè tõ cña t¸c gi¶ b»ng c¸c tõ ®ång nghÜa (hoÆc gÇn nghÜa) nh ®«i cµng mÉm bãng b»ng ®«i cµng mËp bãng, ®«i cµng to bãng..., ng¾n hñn ho¼n b»ng ng¾n cñn, ng¾n tñn, ng¾n còn cìn..., ®i ®øng oai vÖ b»ng ®i ®øng ch÷ng ch¹c, ®i ®øng ®µng hoµng, ®i ®øng oai l¾m... sù diÔn ®¹t sÏ thiÕu chÝnh x¸c vµ thiÕu tinh tÕ. 3. Th¸i ®é cña DÕ MÌn víi DÕ Cho¾t lµ kÎ c¶, trÞch thîng (qua c¸ch ®Æt tªn lµ DÕ Cho¾t, vÝ von so s¸nh nh g· nghiÖn thuèc phiÖn, xng h« chó mµy, tÝnh t×nh khinh khØnh, giäng ®iÖu bÒ trªn, d¹y dç). Kh«ng nh÷ng thÕ, DÕ MÌn cßn tá ra Ých kØ, kh«ng cho DÔ Cho¾t th«ng ng¸ch sang nhµ, l¹i cßn m¾ng "§µo tæ n«ng th× cho chÕt". 4. Khi trªu chÞ Cèc, DÕ MÌn thËt hung h¨ng, kiªu ng¹o: "Sî g× ? Mµy b¶o tao sî c¸i g× ? Mµy b¶o tao cßn biÕt sî ai h¬n tao n÷a !". ThËm chÝ, h¸t trªu xong, DÕ MÌn vÉn tù ®¾c, th¸ch thøc: "Mµy tøc th× mµy cø tøc, mµy ghÌ ®Çu mµy ra cho nhá ®i, nhá ®Õn ®©u th× mµy còng kh«ng chui næi vµo tæ tao ®©u !". Nhng khi chøng kiÕn chÞ Cèc ®¸nh Cho¾t, DÕ MÌn khiÕp h·i "n»m im thin thÝt". BiÕt ch¾c chÞ Cèc ®i råi, míi d¸m "mon men bß lªn". Tõ hung h¨ng, kiªu ng¹o, DÕ MÌn trë nªn sî h·i, hÌn nh¸t. Bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn DÕ MÌn rót ra chÝnh lµ sù tr¶ gi¸ cho nh÷ng hµnh ®éng ng«ng cuång thiÕu suy nghÜ. Bµi häc Êy thÓ hiÖn qua lêi khuyªn ch©n t×nh cña DÕ Cho¾t: "ë ®êi mµ cã thãi hung h¨ng bËy b¹, cã ãc mµ kh«ng biÕt nghÜ, sím muén råi còng mang v¹ vµo m×nh ®Êy". §ã còng lµ bµi häc cho chÝnh con ngêi. 5. C¸c con vËt ®îc miªu t¶ trong truyÖn ngoµi nh÷ng ®Æc ®iÓm vèn cã cña 3 chóng trong thùc tÕ, chóng cßn ®îc nhµ v¨n g¾n thªm cho nh÷ng phÈm chÊt cña con ngêi (®Æc biÖt lµ vÒ tÝnh c¸ch). Nh÷ng sù viÖc x¶y ra trong truyÖn gi÷a c¸c con vËt víi nhau thùc ra chÝnh lµ chuyÖn trong thÕ giíi con ngêi. C¸c truyÖn cæ tÝch vÒ loµi vËt, c¸c truyÖn ngô ng«n (cña £-Dèp, La-Ph«ng-Ten,…), truyÖn Cuéc phiªu lu cña Gulliver,…lµ nh÷ng truyÖn cã c¸ch viÕt gièng nh DÕ MÌn phiªu lu kÝ. IIi. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Tãm t¾t Chµng thanh niªn DÕ MÌn cêng tr¸ng, khoÎ m¹nh nhng kiªu c¨ng tù phô vÒ vÎ ®Ñp vµ søc m¹nh cña m×nh, hay xem thêng vµ b¾t n¹t mäi ngêi. Mét lÇn, MÌn bµy trß trªu chäc Cèc ®Ó khoe khoang tríc anh hµng xãm DÕ Cho¾t, dÉn ®Õn c¸i chÕt th¶m th¬ng cña ngêi b¹n xÊu sè Êy. C¸i chÕt cña Cho¾t lµm MÌn v« cïng hèi hËn, ¨n n¨n vÒ thãi hung h¨ng bËy b¹ cña m×nh. 2. C¸ch ®äc Kh¸c víi c¸c truyÖn d©n gian hoÆc truyÖn trung ®¹i, DÕ MÌn phiªu lu kÝ cã c¸ch viÕt hiÖn ®¹i víi c¸c t×nh tiÕt phong phó, phøc t¹p, c¸c nh©n vËt ®îc miªu t¶ kÜ lìng víi c¸c chi tiÕt vÒ ngo¹i h×nh, hµnh ®éng, ®Æc ®iÓm t©m lÝ... §äc diÔn c¶m ®o¹n v¨n nµy cÇn chó ý giäng ®iÖu, th¸i ®é cña t¸c gi¶ khi miªu t¶, diÔn biÕn t©m lÝ cña c¸c nh©n vËt: a) §äc ®o¹n thø nhÊt cÇn lªn giäng ®Ó võa thÓ hiÖn ®îc vÎ ®Ñp cêng tr¸ng ®ång thêi diÔn t¶ ®îc th¸i ®é tù phô, huªnh hoang cña DÕ MÌn. b) §äc ®o¹n thø hai chó ý giäng ®èi tho¹i phï hîp víi diÔn biÕn t©m lÝ cña tõng nh©n vËt:  DÕ MÌn: kÎ c¶, hung h¨ng, ho¶ng hèt, ©n hËn...  DÕ Cho¾t: run rÈy, sî h·i, cè søc khuyªn can DÕ MÌn...  ChÞ Cèc: tøc giËn. 3. ViÕt ®o¹n v¨n diÔn t¶ l¹i t©m tr¹ng cña DÕ MÌn (theo lêi cña DÕ MÌn) sau khi ch«n cÊt xong DÕ Cho¾t. Gîi ý: Chó ý vµo ng«i kÓ vµ t©m tr¹ng hèi hËn ¨n n¨n cña DÕ MÌn. Cã thÓ tham kh¶o ®o¹n v¨n sau. T«i c¶m thÊy hèi hËn vµ ®au xãt l¾m. Trß ®ïa ngç ngîc cña t«i ®· khiÕn cho 4 anh Cho¾t ph¶i v¹ l©y. T«i giËn c¸i thãi huªnh hoang, hèng h¸ch cña m×nh. Cµng nghÜ ®Õn lêi anh Cho¾t, t«i cµng thÊy thÊm thÝa h¬n. H«m nay, còng may mµ tho¸t n¹n nhng nÕu kh«ng cè mµ söa c¸i thãi hung h¨ng bËy b¹ ®i th× khÐo sím muén råi t«i còng sÏ tù ríc ho¹ vµo m×nh. Sù viÖc h«m nay qu¶ thùc ®· d¹y cho t«i mét bµi häc ®êng ®êi qu¸ lín. Ch¾c cho ®Õn m·i sau nµy, t«i còng kh«ng thÓ nµo quªn. Phã tõ I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Phã tõ lµ g×? §äc c¸c c©u sau ®©y vµ thùc hiÖn yªu cÇu: (1) Viªn quan Êy ®· ®i nhiÒu n¬i, ®Õn ®©u quan còng ra nh÷ng c©u ®è o¸i o¨m ®Ó hái mäi ngêi, tuy mÊt nhiÒu c«ng mµ vÉn cha thÊy cã ngêi nµo thËt lçi l¹c. (Theo Em bÐ th«ng minh) (2) Lóc t«i ®i b¸ch bé th× c¶ ngêi t«i rung rinh mét mµu n©u bãng mì soi g¬ng ®îc vµ rÊt a nh×n. §Çu t«i to ra vµ næi tõng t¶ng, rÊt bíng. (T« Hoµi) - X¸c ®Þnh c¸c côm tõ cã chøa nh÷ng tõ in ®Ëm; - NhËn xÐt vÒ nghÜa cña c¸c tõ in ®Ëm trªn. Chóng bæ sung ý nghÜa cho nh÷ng tõ nµo, thuéc tõ lo¹i g×? - XÕp c¸c côm tõ cã c¸c tõ in ®Ëm vµo b¶ng sau vµ nhËn xÐt vÒ vÞ trÝ cña chóng trong côm tõ? ®éng tõ, tÝnh tõ phô tríc ... phô sau trung t©m ... ... Gîi ý: - C¸c côm tõ: ®· ®i nhiÒu n¬i , còng ra nh÷ng c©u ®è , vÉn cha thÊy cã ngêi nµo , thËt lçi l¹c; soi g¬ng ®îc, rÊt a nh×n, to ra, rÊt bíng; 5 - C¸c tõ in ®Ëm kh«ng chØ sù vËt, hµnh ®éng hay tÝnh chÊt cô thÓ nµo; chóng lµ c¸c phô ng÷ trong c¸c côm tõ, cã vai trß bæ sung ý nghÜa cho c¸c ®éng tõ vµ tÝnh tõ: ®i, ra(nh÷ng c©u ®è), thÊy, lçi l¹c, soi (g¬ng), a nh×n, to, bíng; - VÒ vÞ trÝ cña c¸c tõ: Nh÷ng tõ in ®Ëm trªn lµ phã tõ, ®øng tríc hoÆc ®øng sau ®éng tõ, tÝnh tõ. phô tríc ®éng tõ, tÝnh tõ trung t©m phô sau ®· ®i nhiÒu n¬i còng ra nh÷ng c©u ®è vÉn cha thÊy thËt lçi l¹c soi rÊt (g¬ng) ®îc a nh×n to rÊt ra bíng 2. Ph©n lo¹i phã tõ a) T×m c¸c phã tõ trong nh÷ng c©u díi ®©y: (1) Bëi t«i ¨n uèng ®iÒu ®é vµ lµm viÖc cã chõng mùc nªn t«i chãng lín l¾m. (T« Hoµi) (2) Em xin v¸i c¶ s¸u tay. Anh ®õng trªu vµo ... Anh ph¶i sî ... (T« Hoµi) (3) [...] kh«ng tr«ng thÊy t«i, nhng chÞ Cèc ®· tr«ng thÊy DÕ Cho¾t ®ang loay hoay trong cöa hang. (T« Hoµi) Gîi ý: C¸c phã tõ: l¾m (1); ®õng, vµo (2); kh«ng, ®·, ®ang (3). b) C¸c phã tõ võa t×m ®îc n»m trong côm tõ nµo, bæ sung ý nghÜa cho tõ nµo trong côm Êy? 6 Gîi ý: - C¸c côm tõ chøa phã tõ: chãng lín l¾m; ®õng trªu vµo; kh«ng tr«ng thÊy; ®· tr«ng thÊy; ®ang loay hoay; - X¸c ®Þnh c¸c tõ trung t©m cña côm: lín, trªu, tr«ng thÊy, loay hoay. c) NhËn xÐt vÒ ý nghÜa mµ c¸c phã tõ bæ sung cho ®éng tõ, tÝnh tõ trong côm råi xÕp chóng vµo b¶ng ph©n lo¹i sau: ý nghÜa bæ sung VÞ trÝ so víi ®éng tõ, tÝnh tõ §øng tríc §øng sau ChØ quan hÖ thêi gian ChØ møc ®é ChØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù ChØ sù phñ ®Þnh ChØ sù cÇu khiÕn ChØ kÕt qu¶ vµ híng ChØ kh¶ n¨ng d) §iÒn c¸c phã tõ trong b¶ng ë môc 1 vµo b¶ng ph©n lo¹i trªn. Gîi ý: ®·, ®ang - chØ quan hÖ thêi gian; thËt, rÊt, l¾m - chØ møc ®é; còng, vÉn - chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù; kh«ng, cha - chØ sù phñ ®Þnh; ®õng - chØ sù cÇu khiÕn; vµo, ra - chØ chØ kÕt qu¶ vµ híng; ®îc - chØ kh¶ n¨ng. ®) Dùa vµo b¶ng ph©n lo¹i trªn, h·y cho biÕt nh÷ng phã tõ ®øng tríc ®éng tõ, tÝnh tõ thêng lµ nh÷ng phã tõ mang nghÜa g×? Thùc hiÖn yªu cÇu nµy ®èi víi c¸c phã tõ ®øng sau ®éng tõ, tÝnh tõ. Gîi ý: C¨n cø vµo vÞ trÝ cña phã tõ so víi ®éng tõ, tÝnh tõ, ngêi ta chia phã tõ thµnh hai lo¹i: ®øng tríc vµ ®øng sau. C¸c phã tõ ®øng tríc ®éng tõ, tÝnh tõ thêng lµ c¸c phã tõ chØ quan hÖ thêi gian, møc ®é, sù tiÕp diÔn t¬ng tù, sù phñ ®Þnh, sù cÇu khiÕn. C¸c phã tõ ®øng sau ®éng tõ, tÝnh tõ thêng lµ c¸c phã tõ chØ møc ®é, kh¶ n¨ng, kÕt qu¶ vµ híng. II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 7 1. a) Trong c¸c c©u sau ®©y cã nh÷ng phã tõ nµo? Chóng n»m trong côm tõ nµo? (1) ThÕ lµ mïa xu©n mong íc ®· ®Õn. §Çu tiªn, tõ trong vên, mïi hoa hång, hoa huÖ sùc nøc. Trong kh«ng khÝ kh«ng cßn ngöi thÊy h¬i níc l¹nh lÏo mµ b©y giê ®Çy h¬ng th¬m vµ ¸nh s¸ng mÆt trêi. C©y hång b× ®· cëi bá hÕt nh÷ng c¸i ¸o l¸ giµ ®en thñi. C¸c cµnh c©y ®Òu lÊm tÊm mµu xanh. Nh÷ng cµnh xoan kh¼ng khiu ®¬ng træ l¸ l¹i s¾p bu«ng to¶ ra nh÷ng tµn hoa sang s¸ng, tim tÝm. Ngoµi kia, rÆng r©m bôt còng s¾p cã nô. Mïa xu©n xinh ®Ñp ®· vÒ! ThÕ lµ c¸c b¹n chim ®i tr¸nh rÐt còng s¾p vÒ! (T« Hoµi) (2) Qu¶ nhiªn con kiÕn cµng ®· x©u ®îc sîi chØ xuyªn qua ®êng ruét èc cho nhµ vua tríc con m¾t th¸n phôc cña sø gi¶ níc l¸ng giÒng. (Em bÐ th«ng minh) Gîi ý: C¸c côm tõ cã phã tõ: ®· ®Õn; kh«ng cßn ngöi thÊy; ®· cëi bá hÕt; ®Òu lÊm tÊm mµu xanh; ®¬ng træ l¸ l¹i s¾p bu«ng to¶ ra; còng s¾p cã nô; ®· vÒ; còng s¾p vÒ; ®· x©u ®îc sîi chØ. b) NhËn xÐt vÒ ý nghÜa mµ c¸c phã tõ trong nh÷ng c©u trªn bæ sung cho ®éng tõ vµ tÝnh tõ. Gîi ý: - Xem gîi ý trong môc (I.2.d); - Lu ý thªm c¸c phã tõ: + kh«ng cßn: phñ ®Þnh sù tiÕp diÔn t¬ng tù (kh«ng: chØ sù phñ ®Þnh; cßn: chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù); + ®Òu: chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù; + ®¬ng (®ang), s¾p: chØ quan hÖ thêi gian; + còng s¾p: chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù trong t¬ng lai gÇn (còng: chØ sù tiÕp diÔn t¬ng tù; s¾p: chØ quan hÖ thêi gian - t¬ng lai gÇn) 2. B»ng mét ®o¹n v¨n ng¾n (tõ 3 ®Õn 5 c©u), h·y thuËt l¹i sù viÖc DÕ MÌn trªu chÞ Cèc. ChØ ra Ýt nhÊt mét phã tõ ®· ®îc dïng trong ®o¹n v¨n Êy vµ cho biÕt em ®· dïng nã ®Ó lµm g×. 8 Gîi ý: Chó ý ®Õn diÔn ®¹t, kh«ng gß Ðp khi sö dông phã tõ; xem l¹i b¶ng ph©n lo¹i ®Ó n¾m ch¾c nghÜa cña tõng lo¹i phã tõ. Tham kh¶o ®o¹n v¨n vµ c¸ch ph©n tÝch sau: Vèn tÝnh nghÞch ranh, võa nh×n thÊy chÞ Cèc, DÕ MÌn ®· nghÜ ngay ra mu trªu chÞ. BÞ chäc giËn chÞ Cèc bÌn gi¸ng ngay tai ho¹ lªn ®Çu DÕ Cho¾t bëi lóc nµy, Cho¾t ta vÉn ®ang loay hoay ë phÝa cöa hang. Sù viÖc diÔn ra bÊt ngê vµ nhanh qu¸, Cho¾t trë tay kh«ng kÞp, thÕ lµ ®µnh thÕ m¹ng cho trß nghÞch tai qu¸i cña MÌn. - C¸c phã tõ trong ®o¹n v¨n lµ nh÷ng tõ in ®Ëm. - T¸c dông cña c¸c phã tõ: + C¸c tõ võa, ngay, ®·, vÉn ®ang: chØ quan hÖ thêi gian. + Côm tõ ë ngay phÝa cöa hang: chØ híng. + C¸c tõ bÊt ngê, qu¸: chØ møc ®é. + Tõ kh«ng kÞp: chØ kh¶ n¨ng. T×m hiÓu chung vÒ v¨n miªu t¶ I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Em ph¶i lµm g× trong c¸c t×nh huèng sau: (1) Trªn ®êng ®i häc, em gÆp mét ngêi kh¸ch hái th¨m ®êng vÒ nhµ em. §ang ph¶i ®Õn trêng nªn em kh«ng thÓ ®a ngêi kh¸ch ®ã vÒ nhµ ®îc, em lµm thÕ nµo ®Ó ngêi ®ã cã thÓ nhËn ra nhµ em ®Ó tù t×m ®Õn. (2) Em cïng mÑ ®i ®Õn cöa hµng mua ¸o; tríc rÊt nhiÒu chiÕc ¸o kh¸c nhau, nhiÒu mµu nhiÒu kiÓu d¸ng, l¹i treo tËn trªn cao, lµm thÕ nµo ®Ó ngêi b¸n hµng lÊy ®óng chiÕc ¸o mµ em ®Þnh mua? (3) Mét häc sinh líp 3 hái em: Ngêi lùc sÜ lµ ngêi thÕ nµo? Em ph¶i lµm g× ®Ó em häc sinh Êy h×nh dung ra ®îc mét c¸ch cô thÓ h×nh ¶nh cña ngêi lùc sÜ? Gîi ý: Trong c¶ ba t×nh huèng trªn, cÇn sö dông miªu t¶ ®Ó gióp ngêi giao tiÕp víi m×nh cã thÓ h×nh dung ®îc ®èi tîng ®îc nãi tíi. Chóng ta cã thÓ gÆp rÊt nhiÒu nh÷ng t×nh huèng t¬ng tù nh thÕ nµy trong thùc tÕ. 9 2. T×m trong v¨n b¶n Bµi häc ®êng ®êi ®Çu tiªn hai ®o¹n v¨n miªu t¶ DÕ MÌn vµ DÕ Cho¾t. Gîi ý: Hai ®o¹n v¨n miªu t¶ DÕ MÌn vµ DÕ Cho¾t: (1) Tõ ®Çu cho ®Õn "®a c¶ hai ch©n lªn vuèt r©u." (2) Tõ "C¸i chµng DÕ Cho¾t" cho ®Õn "nhiÒu ng¸ch nh hang t«i." 3. T¸c gi¶ miªu t¶ DÕ MÌn vµ DÕ Cho¾t ®Ó lµm g×? Gîi ý: T¸c gi¶ miªu t¶ ®Ó gióp ngêi ®äc h×nh dung ra ®îc h×nh ¶nh cña hai chó dÕ mét c¸ch cô thÓ, ch©n thùc; kh¾c ho¹ ®Ëm nÐt ®Æc ®iÓm tÝnh c¸ch kh¸c biÖt cña hai nh©n vËt nµy. DÕ MÌn khoÎ m¹nh, cêng tr¸ng, m¹nh mÏ vµ cã vÎ kiªu ng¹o. DÕ Cho¾t th× èm yÕu, xÊu m·, tÝnh t×nh chËm ch¹p, nhót nh¸t. 4. KÓ ra nh÷ng chi tiÕt gióp em h×nh dung ra h×nh ¶nh DÕ MÌn vµ DÕ Cho¾t trong hai ®o¹n v¨n trªn. Gîi ý: - DÕ MÌn: mét chµng dÕ thanh niªn cêng tr¸ng; ®«i cµng mÉm bãng; nh÷ng c¸i vuèt ë ch©n, ë kheo nhän ho¾t, s¾c nh dao; ®«i c¸nh dµi kÝn tËn chÊm ®u«i; ngêi mµu n©u bãng; ®Çu to, næi tõng t¶ng; r¨ng ®en nh¸nh, lóc nµo còng nhai ngoµm ngo¹p; r©u dµi uèn cong... - DÕ Cho¾t: th©n h×nh gÇy gß, dµi lªu nghªu; c¸nh ng¾n cñn ®Õn sèng lng; ®«i cµng bÌ bÌ, nÆng nÒ; r©u côt mét mÈu; mÆt lóc nµo còng ngÈn ngÈn ng¬ ng¬; tÝnh nÕt ¨n xæi ë th× (qua ®¸nh gi¸ cña DÕ MÌn)... II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. §äc c¸c ®o¹n trÝch sau vµ tr¶ lêi c©u hái: (1) Ch¼ng bao l©u, t«i ®· trë thµnh mét chµng dÕ thanh niªn cêng tr¸ng. §«i cµng t«i mÉm bãng. Nh÷ng c¸i vuèt ë ch©n, ë kheo cø cøng dÉn vµ nhän ho¾t. ThØnh tho¶ng, muèn thö sù lîi h¹i cña nh÷ng chiÕc vuèt, t«i co c¼ng lªn, ®¹p phanh ph¸ch vµo c¸c ngän cá. Nh÷ng ngän cá gÉy r¹p, y nh cã nh¸t dao võa lia qua ... (T« Hoµi) (2) Chó bÐ lo¾t cho¾t C¸i x¾c xinh xinh 10 C¸i ch©n tho¨n tho¾t C¸i ®Çu nghªnh nghªnh Ca l« ®éi lÖch Måm huýt s¸o vang Nh con chim chÝch Nh¶y trªn ®êng vµng... (Tè H÷u) (3) MÊy h«m nä, trêi ma lín, trªn nh÷ng hå ao quanh b·i tríc mÆt, níc d©ng tr¾ng mªnh m«ng. Níc ®Çy vµ níc míi th× cua c¸ còng tÊp nËp xu«i ngîc, thÕ lµ bao nhiªu cß, sÕu, v¹c, cèc, le, s©m cÇm, vÞt trêi, bå n«ng, mßng, kÐt ë c¸c b·i s«ng x¬ x¸c tËn ®©u còng bay c¶ vÒ vïng níc míi ®Ó kiÕm måi. Suèt ngµy, hä c·i cä om bèn gãc ®Çm, cã khi chØ v× tranh mét måi tÐp, cã nh÷ng anh Cß gÇy vªu vao ngµy ngµy b× bâm léi bïn tÝm c¶ ch©n mµ vÉn hÕch má, ch¼ng ®îc miÕng nµo. (T« Hoµi) a) Mçi ®o¹n v¨n trªn t¸i hiÖn l¹i nh÷ng g×? Gîi ý: - §o¹n (1): t¸i hiÖn h×nh ¶nh DÕ MÌn víi vÎ ®Ñp khoÎ m¹nh, cêng tr¸ng, m¹nh mÏ... - §o¹n (2): t¸i hiÖn h×nh ¶nh chó bÐ liªn l¹c nhanh nhÑn, nhÝ nh¶nh, hån nhiªn... - §o¹n (3): t¸i hiÖn sinh ®éng khung c¶nh nhiÒu loµi sinh vËt trªn mét vïng b·i ven hå ao ngËp níc sau c¬n ma. b) C¸c ®Æc ®iÓm næi bËt cña sù vËt, con ngêi, quang c¶nh ®· ®îc miªu t¶ nh thÕ nµo, b»ng nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh g×? - §Ó lµm næi bËt h×nh ¶nh cêng tr¸ng, m¹nh mÏ cña DÕ MÌn, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c h×nh ¶nh ®Æc t¶ ngo¹i h×nh: (xem gîi ý ë phÇn I.4); - §Ó lµm næi bËt vÎ nhanh nhÑn, nhÝ nh¶nh, hån nhiªn cña chó bÐ liªn l¹c, t¸c gi¶ ®· sö dông c¸c h×nh ¶nh: lo¾t ch¾t, x¾c xinh xinh, ch©n tho¨n tho¾t, ®Çu nghªnh nghªnh, ca l« ®éi lÖch, måm huýt s¸o, nh con chim chÝch nh¶y trªn ®11 êng,... 2. Thùc hiÖn c¸c yªu cÇu sau: a) NÕu ph¶i viÕt mét ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh mïa ®«ng ®Õn th× em sÏ nªu nh÷ng ®Æc ®iÓm næi bËt nµo? b) Khu«n mÆt mÑ lu«n hiÖn lªn trong t©m trÝ em, nÕu t¶ khu«n mÆt cña mÑ th× em chó ý tíi nh÷ng ®iÓm næi bËt nµo? Gîi ý: a) Víi yªu cÇu nµy, khi viÕt cã thÓ nªu ra c¸c ®Æc ®iÓm: - Nh÷ng c¬n giã heo may ®Õn nh thÕ nµo? - L¸ rông, c¸nh ®ång (®êng phè) l¹nh lÏo ra sao? - Con ngêi ®ãn nh÷ng c¸i rÐt ®Çu tiªn trong mét t©m tr¹ng thÕ nµo? b) CÇn chó ý nh÷ng ®Æc ®iÓm sau cña khu«n mÆt mÑ: - H×nh dung vÒ c¶ khu«n mÆt. - §«i m¾t mÑ. - Nh÷ng chiÕc r¨ng (nhá, tr¾ng, xinh,…) g¾n víi nô cuêi duyªn d¸ng,… - Sèng mòi th¼ng, hµng mi cong tù nhiªn,… s«ng níc cµ mau (§oµn Giái) I. vÒ T¸c gi¶ §oµn Giái (1925-1989) lµ tªn khai sinh, ngoµi ra nhµ v¨n cßn cã c¸c bót danh: NguyÔn Hoµi, NguyÔn Phó LÔ, HuyÒn T; quª qu¸n: Ch©u Thµnh, TiÒn Giang. Trong nh÷ng n¨m chèng thùc d©n Ph¸p, §oµn Giái c«ng t¸c trong ngµnh an ninh råi lµm c«ng t¸c th«ng tin, v¨n nghÖ. TËp kÕt ra B¾c, tõ n¨m 1955 «ng chuyÓn sang lµm c«ng t¸c s¸ng t¸c vµ biªn tËp s¸ch b¸o. §oµn Giái lµ Uû viªn Ban chÊp hµnh Héi Nhµ v¨n ViÖt Nam c¸c kho¸ I, II, III. T¸c phÈm ®· xuÊt b¶n: Ngêi Nam thµ chÕt kh«ng hµng (kÞch th¬, 1947), KhÝ hïng 12 ®Êt níc (kÝ, 1948), Nh÷ng dßng ch÷ m¸u Nam K× 1940 (kÝ, 1948), §êng vÒ gia h¬ng (truyÖn, 1948), ChiÕn sÜ Th¸p Mêi (kÞch th¬, 1949), Gi÷ v÷ng niÒm tin (th¬, 1954), TrÇn V¨n ¥n (truyÖn kÝ, 1955), C¸ bèng mó (truyÖn, 1956), Ngän tÇm v«ng (truyÖn kÝ, 1956), §Êt rõng ph¬ng Nam (truyÖn, 1957), Hoa híng d¬ng (truyÖn ng¾n, 1960), Cuéc truy t×m kho vò khÝ (truyÖn, 1962), Nh÷ng chuyÖn l¹ vÒ c¸ (biªn kh¶o, 1981), Tª gi¸c gi÷a ngµn xanh (biªn kh¶o, 1982). II. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. Bµi v¨n miªu t¶ s«ng níc vïng Cµ Mau ë cùc nam cña Tæ quèc. Tr×nh tù miªu t¶ thÓ hiÖn trong bµi v¨n lµ: b¾t ®Çu tõ c¶m tëng chung, th«ng qua sù quan s¸t thiªn nhiªn Cµ Mau - t¸c gi¶ ®i ®Õn nh÷ng nÐt ®Æc t¶ kªnh r¹ch, s«ng ngßi vµ nÐt ®éc ®¸o cña c¶nh chî N¨m C¨n häp trªn mÆt níc. Theo tr×nh tù miªu t¶ nh trªn, cã thÓ thÊy bè côc cña bµi v¨n gåm ba ®o¹n: - §o¹n 1 (Tõ ®Çu ®Õn "lÆng lÏ mét mµu xanh ®¬n ®iÖu"): C¶m tëng chung vÒ thiªn nhiªn Cµ Mau. - §o¹n 2 (TiÕp theo ®Õn "khãi sãng ban mai"): §Æc t¶ kªnh, r¹ch Cµ Mau vµ con s«ng N¨m C¨n réng lín. - §o¹n 3 (Cßn l¹i): §Æc t¶ c¶nh chî N¨m C¨n. §äc bµi v¨n, cã thÓ h×nh dung vÞ trÝ cña ngêi miªu t¶ lµ ng«i thø nhÊt "t«i" (ngåi trªn thuyÒn) - tøc ngêi chøng kiÕn vµ c¶m nhËn quang c¶nh s«ng níc Cµ Mau. VÞ trÝ Êy rÊt thuËn lîi cho viÖc quan s¸t vµ miªu t¶ v× nh÷ng h×nh ¶nh vµ suy nghÜ ®îc thÓ hiÖn trùc tiÕp b»ng con m¾t cña "ngêi trong cuéc". Víi vÞ trÝ quan s¸t cña ngêi trªn thuyÒn, c¸c h×nh ¶nh miªu t¶ ®îc hiÖn ra trong bµi v¨n nh mét cuèn phim thËt sinh ®éng: nhiÒu mµu s¾c, c¶nh trÝ ®an cµi vµ giµu c¶m xóc. 2. Trong ®o¹n v¨n (tõ ®Çu ®Õn "lÆng lÏ mét mµu xanh ®¬n ®iÖu") t¸c gi¶ ®· diÔn t¶ Ên tîng ban ®Çu bao trïm vÒ vïng s«ng níc Cµ Mau. Ên tîng Êy lµ Ên tîng cho¸ng ngîp (thÓ hiÖn qua c¸c tõ ng÷ cã tÝnh cêng ®iÖu: kªnh r¹ch cµng bña gi¨ng chi chÝt, trªn th×... díi th×... chung quanh... còng chØ...). Ên tîng Êy ®îc c¶m nhËn qua thÞ gi¸c, thÝnh gi¸c vµ vÞ gi¸c - ®Æc biÖt lµ c¶m gi¸c ®¬n ®iÖu vÒ mµu xanh vµ ...tiÕng r× rµo bÊt tËn... cña rõng, cña sãng. Ên tîng Êy ®îc thÓ hiÖn qua c¸c c©u v¨n dµi ng¾n xen kÏ, biÕn ho¸ linh ho¹t: võa t¶ võa kÓ, t¹o ra mét m¹ch v¨n tr÷ t×nh l«i cuèn. 13 3. Qua ®o¹n v¨n t¸c gi¶ nãi vÒ c¸ch ®Æt tªn cho c¸c vïng ®Êt, con kªnh ë vïng Cµ Mau cho thÊy: c¸c ®Þa danh ë ®©y ®îc ®Æt tªn rÊt gi¶n dÞ, gÇn gòi víi thiªn nhiªn. C¸ch ®Æt tªn nh thÕ còng thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña thiªn nhiªn vïng Cµ Mau. 4. Trong ®o¹n v¨n tõ "ThuyÒn chóng t«i chÌo tho¸t qua ®Õn s¬ng mï vµ khãi sãng ban mai": + Nh÷ng chi tiÕt thÓ hiÖn sù réng lín, hïng vÜ cña dßng s«ng vµ rõng ®íc: - Níc Çm Çm ®æ ra biÓn nagú ®ªm nh th¸c - Con s«ng réng h¬n ngµn thíc - C¸ níc b¬i hµng ®µn ®en tròi nh« lªn hôp xuèng nh ngêi b¬i Õch gi÷a nh÷ng ®Çu sãng tr¾ng. + Trong c©u "ThuyÒn chóng t«i chÌo tho¸t qua kªnh Bä M¾t, ®æ ra con s«ng Cöa Lín, xu«i vÒ N¨m C¨n" cã c¸c ®éng tõ: tho¸t qua, ®æ ra, xu«i vÒ chØ cïng mét ho¹t ®éng cña con thuyÒn. NÕu thay ®æi tr×nh tù nh÷ng ®éng tõ Êy trong c©u th× sÏ kh«ng thÓ hiÖn ®îc c¸c tr¹ng th¸i ho¹t ®éng rÊt phong phó cña con thuyÒn trong c¸c hoµn c¶nh kh¸c nhau. Trong c©u nµy, t¸c gi¶ sö dông tõ ng÷ rÊt chÝnh x¸c vµ tinh tÕ, bëi v×: - tho¸t qua: diÔn ®¹t sù khã kh¨n mµ con thuyÒn võa ph¶i vît. - ®æ ra: chØ tr¹ng th¸i con thuyÒn tõ s«ng nhá ®Õn víi dßng s«ng lín, - xu«i vÒ: diÔn t¶ tr¹ng th¸i nhÑ nhµng cña con thuyÒn xu«i theo dßng níc. + Nh÷ng tõ miªu t¶ mµu s¾c cña rõng ®íc: mµu xanh l¸ m¹, mµu xanh rªu, mµu xanh chai lä. Qua nh÷ng tõ ®ã, võa thÊy ®îc kh¶ n¨ng quan s¸t vµ ph©n biÖt c¸c s¾c ®é cña t¸c gi¶ rÊt tinh tÕ, ®ång thêi còng thÊy ®îc sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ kh«ng ngõng cña loµi ®íc. 5. Trong bµi v¨n, sù tÊp nËp, ®«ng vui, trï phó vµ ®éc ®¸o cña chî vïng Cµ Mau ®îc thÓ hiÖn qua nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh ®Æc s¾c cña c¶nh chî N¨m C¨n: - Sù tÊp nËp, ®«ng vui, trï phó: tóp lÒu l¸ th« s¬, nh÷ng ng«i nhµ g¹ch hai tÇng, nh÷ng ®èng gç cao nh nói, nh÷ng cét ®¸y, thuyÒn chµi, thuyÒn líi, nh÷ng bÕn vËn hµ nhén nhÞp, nh÷ng lß than hÇm gç, nh÷ng ng«i nhµ bÌ ban ®ªm ¸nh ®Ìn m¨ng-s«ng chiÕu rùc,... 14 - Sù ®éc ®¸o cña chî N¨m C¨n: chî häp ngay trªn s«ng, chØ cÇn cËp thuyÒn l¹i víi nhau lµ cã thÓ mua b¸n ®ñ thø tiªu dïng vµ Èm thùc. §©y cßn lµ n¬i héi tô ®«ng vui cña nh÷ng ngêi b¸n v¶i, b¸n rîu ®Õn tõ nhiÒu vïng, cã nhiÒu giäng nãi, trang phôc kh¸c nhau... 6. Qua c¸ch miªu t¶ tõ xa ®Õn gÇn, tõ kh¸i qu¸t ®Õn cô thÓ, t¶ xen kÓ... cïng víi viÖc sö dông c¸c tõ ng÷ gîi c¶m tinh tÕ cña t¸c gi¶, cã thÓ c¶m nhËn ®îc vÎ ®Ñp trï phó cña vïng s«ng níc Cµ Mau. §ã lµ mét n¬i cã khung c¶nh thiªn nhiªn hoang d· vµ hïng vÜ - n¬i cã nh÷ng dßng s«ng réng lín vµ rõng ®íc b¹t ngµn; ®ång thêi ®ã còng lµ n¬i cã c¶nh chî N¨m C¨n ®Æc s¾c, tÊp nËp ®«ng vui. iii. rÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Tãm t¾t Bµi v¨n miªu t¶ c¶nh quan thiªn nhiªn, s«ng níc vïng Cµ Mau, m¶nh ®Êt tËn cïng phÝa nam cña Tæ quèc. C¶nh thiªn nhiªn ë ®©y thËt réng lín, hoang d· vµ hïng vÜ, ®Æt biÖt lµ nh÷ng dßng s«ng vµ rõng ®íc. C¶nh chî N¨m C¨n lµ h×nh ¶nh trï phó, ®éc ®¸o, tÊp nËp vÒ sinh ho¹t cña con ngêi ë vïng ®Êt Êy. 2. C¸ch ®äc §o¹n v¨n ®îc viÕt chñ yÕu theo lèi miªu t¶ (t¶ c¶nh, t¶ ngêi, t¶ c¶nh sinh ho¹t). Nh÷ng ®o¹n t¶ c¶nh vËt cÇn ®äc chËm r·i. H·y h×nh dung m×nh ®ang ngåi trªn con thuyÒn cña t¸c gi¶, chÇm chËm lít qua c¸c kªnh, r¹ch, nh÷ng c¶nh vËt ë hai bªn bê s«ng. §o¹n t¶ c¶nh chî N¨m C¨n tÊp nËp, ®«ng vui cã thÓ ®äc nhanh h¬n, diÔn t¶ kh«ng khÝ s«i ®éng víi nh÷ng ©m thanh n¸o nøc, nh÷ng mµu s¾c sÆc sì ë n¬i nµy. 3. ViÕt mét ®o¹n v¨n tr×nh bµy c¶m nhËn cña em vÒ vïng Cµ Mau qua bµi S«ng níc Cµ Mau ®· häc. Gîi ý: Tham kh¶o ®o¹n v¨n sau. Díi ngßi bót tµi t×nh cña nhµ v¨n §oµn Giái, c¶ vïng Cµ Mau hiÖn lªn thËt lµ sinh ®éng. C¶nh vËt biÕn ho¸, mµu s¾c biÕn ho¸. Nh÷ng dßng s«ng, kªnh, r¹ch, rõng ®íc vµ c¶ khu chî N¨m C¨n n÷a hiÖn lªn võa hïng vÜ, hoang s¬, võa d¹t dµo søc sèng, c¶nh xa l¹ mµ vÉn gîi bao yªu mÕn, nhí th¬ng. Thiªn nhiªn Cµ Mau bao la, hµo phãng; con ngêi Cµ Mau méc m¹c, hån hËu, dÔ th¬ng. §äc nh÷ng trang v¨n cña §oµn Giái, ta cã c¶m gi¸c nh ®ang ®i gi÷a s«ng níc Cµ Mau, tËn hëng h¬ng rõng Cµ Mau, ®Õn ch¬i chî N¨m C¨n, dõng l¹i, bíc lªn nh÷ng ng«i nhµ 15 bÌ xem vµ mua mét vµi mãn quµ lu niÖm. ¤i! C¸i c¶m gi¸c ®îc chu du gi÷a c¶ mét miÒn s«ng níc nh thÕ míi thó vÞ biÕt bao. 4. KÓ tªn mét vµi con s«ng ë quª h¬ng em hoÆc ®Þa ph¬ng mµ em ®ang ë, giíi thiÖu v¾n t¾t vÒ mét trong nh÷ng con s«ng Êy. Gîi ý: - Tuú tõng miÒn ®Þa lÝ, häc sinh tù kÓ nh÷ng con s«ng cña quª m×nh. - Khi viÕt ®o¹n giíi thiÖu vÒ mét con s«ng, cÇn chó ý chØ ra nh÷ng nÐt ®Æc tr ng riªng cña con s«ng quª m×nh (c¶nh vËt, nh÷ng sinh ho¹t thêng nhËt trªn s«ng, …). So s¸nh I. KiÕn thøc c¬ b¶n 1. So s¸nh lµ g×? a) H×nh ¶nh so s¸nh ®îc thÓ hiÖn b»ng nh÷ng tõ ng÷ nµo trong c¸c c©u sau: (1) TrÎ em nh bóp trªn cµnh BiÕt ¨n ngñ, biÕt häc hµnh lµ ngoan. (Hå ChÝ Minh) (2) [...] tr«ng hai bªn bê, rõng ®íc dùng lªn cao ngÊt nh hai d·y trêng thµnh v« tËn. (§oµn Giái) Gîi ý: - TrÎ em nh bóp trªn cµnh - rõng ®íc dùng lªn cao ngÊt nh hai d·y trêng thµnh v« tËn. b) Trong c¸c h×nh ¶nh so s¸nh võa x¸c ®Þnh ®îc, nh÷ng sù vËt, sù viÖc nµo ®îc so s¸nh víi nhau? Gîi ý: - trÎ em ®îc so s¸nh víi bóp trªn cµnh; 16 - rõng ®íc ®îc so s¸nh víi hai d·y têng thµnh v« tËn. c) V× sao c¸c sù vËt, sù viÖc trªn l¹i cã thÓ so s¸nh ®îc víi nhau? Gîi ý: Gi÷a c¸c sù vËt, sù viÖc so s¸nh víi nhau ph¶i cã nÐt nµo ®ã gièng nhau. - trÎ em vµ bóp trªn cµnh, gièng nhau: non t¬, ®îc n©ng niu,... - rõng ®íc vµ d·y trêng thµnh, gièng nhau: dùng lªn cao, th¼ng ®øng, dµi dÆc,... d) ViÖc so s¸nh c¸c sù vËt, sù viÖc víi nhau nh trªn cã t¸c dông g×? Gîi ý: So s¸nh cã t¸c dông lµm næi bËt c¸i ®îc nãi ®Õn, béc lé sù c¶m nhËn cña ngêi nãi (viÕt), gîi ra h×nh ¶nh cô thÓ, truyÒn c¶m. H·y so s¸nh: - TrÎ em biÕt ngoan ngo·n, biÕt häc hµnh lµ ngoan víi TrÎ em nh bóp trªn cµnh - BiÕt ngoan ngo·n, biÕt häc hµnh lµ ngoan. - rõng ®íc dùng lªn cao ngÊt víi rõng ®íc dùng lªn cao ngÊt nh hai d·y trêng thµnh v« tËn ®) C©u sau ®©y còng sö dông so s¸nh nhng kh«ng gièng víi sù so s¸nh ë c¸c c©u trªn. Em h·y nhËn xÐt vÒ ®iÒu nµy. Con mÌo v»n vµo tranh, to h¬n c¶ con hæ nhng nÐt mÆt l¹i v« cïng dÔ mÕn. (T¹ Duy Anh) Gîi ý: So s¸nh lµ thao t¸c phæ biÕn, ®îc dïng trong suy nghÜ, nãi n¨ng,... Cã sù so s¸nh ®Ó lµm næi bËt c¸i ®îc nãi ®Õn th«ng qua liªn hÖ gièng nhau gi÷a c¸c sù vËt, sù viÖc (nh trong vÝ dô (1) vµ (2) ë trªn); so s¸nh kiÓu nµy lµ phÐp so s¸nh mét biÖn ph¸p tu tõ. Nhng còng cã sù so s¸nh ®Ó ph©n biÖt ®Æc ®iÓm kh¸c nhau gi÷a c¸c sù vËt, sù viÖc (nh trong c©u v¨n cña T¹ Duy Anh); so s¸nh kiÓu nµy kh«ng ph¶i lµ phÐp so s¸nh - biÖn ph¸p tu tõ. 2. CÊu t¹o cña phÐp so s¸nh Xem xÐt m« h×nh cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh qua b¶ng vµ vÝ dô díi ®©y: VÕ A (c¸i ®îc so s¸nh) VÕ B Ph¬ng diÖn so s¸nh Tõ so s¸nh (c¸i dïng ®Ó so s¸nh - c¸i so s¸nh) 17 mÆt ®Ñp nh hoa a) KÎ b¶ng t¬ng tù vµ xÕp c¸c h×nh ¶nh so s¸nh ë vÝ dô (1), (2) vµo nh÷ng vÞ trÝ thÝch hîp. Gîi ý: VÕ A Ph¬ng diÖn (c¸i ®îc so s¸nh) so s¸nh (1) TrÎ em (2) rõng ®íc dùng lªn cao ngÊt VÕ B Tõ so s¸nh (c¸i dïng ®Ó so s¸nh - c¸i so s¸nh) nh bóp trªn cµnh nh hai d·y trêng thµnh v« tËn Trêng hîp (1) kh«ng ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè; trêng hîp (2) ®Çy ®ñ c¸c yÕu tè. b) §Æt nh÷ng tõ ng÷ chøa h×nh ¶nh so s¸nh trong c¸c c©u sau ®©y vµo b¶ng m« h×nh cÊu t¹o cña phÐp so s¸nh vµ nªu nhËn xÐt. Trêng s¬n: chÝ lín «ng cha (1) Cöu Long: lßng mÑ bao la sãng trµo. (Lª Anh Xu©n) (2) Nh tre mäc th¼ng, con ngêi kh«ng chÞu khuÊt. (ThÐp Míi) Gîi ý: VÕ A (c¸i ®îc so s¸nh) VÕ B Ph¬ng diÖn so s¸nh Tõ so s¸nh chÝ lín «ng cha 18 (c¸i dïng ®Ó so s¸nh - c¸i so s¸nh) Trêng S¬n lßng mÑ bao la sãng trµo con ngêi kh«ng chÞu khuÊt Cöu Long nh tre mäc th¼ng c) T×m thªm c¸c tõ ng÷ cã thÓ thay thÕ vµo vÞ trÝ tõ nh trong c¸c b¶ng trªn. Gîi ý: C¸c tõ so s¸nh thêng gÆp: lµ, nh lµ, tùa nh lµ, y nh, hÖt nh, gièng nh, tùa nh, bao nhiªu... bÊy nhiªu... ) II. RÌn luyÖn kÜ n¨ng 1. Víi mçi mÉu so s¸nh gîi ý díi ®©y, h·y t×m thªm mét vÝ dô: a) So s¸nh ®ång lo¹i - So s¸nh ngêi víi ngêi: Lóc ë nhµ mÑ còng lµ c« gi¸o Khi ®Õn trêng, c« gi¸o nh mÑ hiÒn. (Lêi bµi h¸t) - So s¸nh vËt víi vËt: Tõ xa nh×n l¹i, c©y g¹o sõng s÷ng nh mét th¸p ®Ìn khæng lå […]. (Vò Tó Nam) b) So s¸nh kh¸c lo¹i - So s¸nh vËt víi ngêi: Ng«i nhµ nh trÎ nhá Lín lªn víi trêi xanh. (§ång Xu©n Lan) Bµ nh qu¶ ®· chÝn råi Cµng thªm tuæi t¸c, cµng t¬i lßng vµng. (Vâ Thanh An) - So s¸nh c¸i cô thÓ víi c¸i trõu tîng: Trêng S¬n: chÝ lín «ng cha Cöu Long: lßng mÑ bao la sãng trµo. (Lª Anh Xu©n) C«ng cha nh nói Th¸i S¬n 19 NghÜa mÑ nh níc trong nguån ch¶y ra. (Ca dao) Gîi ý: Cã thÓ lÊy thªm c¸c vÝ dô sau. a) So s¸nh ®ång lo¹i - Ngêi víi ngêi: Ngêi lµ Cha, lµ B¸c, lµ Anh Qu¶ tim lín läc tr¨m dßng m¸u ®á. (Tè H÷u) - VËt víi vËt: Nh÷ng ®èng gç cao nh nói chÊt dùa bê. (§oµn Giái) b) So s¸nh kh¸c lo¹i - VËt víi ngêi: Tre tr«ng thanh cao, gi¶n dÞ, chÝ khÝ nh ngêi. (ThÐp Míi) TrÎ em nh bóp trªn cµnh, BiÕt ¨n ngñ, biÕt häc hµnh lµ ngoan. (B¸c Hå) - So s¸nh c¸i cô thÓ víi c¸i trõu tîng: Con ®i tr¨m nói ngµn khe Cha b»ng mu«n nçi t¸i tª lßng bÇm. (Tè H÷u) T×nh yªu Tæ quèc lµ ®Ønh nói, bê s«ng, Nh÷ng lóc tét cïng lµ dßng huyÕt ch¶y. (Xu©n DiÖu) 2. T×m tõ ®iÒn vµo chç trèng trong b¶ng sau ®Ó ®îc nh÷ng c©u thµnh ng÷: 20
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan