Giáo án Ngữ văn 10
CA DAO HÀI HƯỚC
I. MỤC TIÊU.
1. Kiến thức: Giúp học sinh:
- Giúp học sinh cảm nhận được tiếng cười lạc quan trong ca dao qua nghệ thuật trào lộng,
thông minh hóm hỉnh của người bình dân cho dù cuộc sống của họ còn nhiều vất vả, lo toan.
- Hiểu được tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng
trai, cô gái Thái.
2. Kĩ năng:
- Tiếp tục rèn luyện kỹ năng tiếp cận và phân tích ca dao qua tiếng cười của ca dao hài
hước.
- Thấy được đặc điểm nghệ thuật của truyện thơ.
3. Thái độ:
- Trân trọng tâm hồn lạc quan yêu đời của người lao động và yêu quý tiếng cười của họ
trong ca dao.
II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS.
1. GV: SGK + SGV + TLTK + GA.
2. HS: Chuẩn bị bài theo câu hỏi hướng dẫn trong SGK.
3. Phương pháp: Đọc sáng tạo, gợi tìm, thảo luận, trả lời câu hỏi trong SGK.
III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC.
Hoạt động 1 (5 phút)
1.Kiểm tra bài cũ:
* Câu hỏi: Câu hỏi: Đọc thuộc hai bài ca dao than thân đã học? Nêu ý nghĩa biểu tượng của
các hình ảnh tấm lụa đào và củ ấu gai?
* Đáp án: SGK+ bài cũ.
* Tên HS trả lời:
2. Bài mới:
Giáo án Ngữ văn 10
* Giới thiệu bài mới: Tiếng cười giải trí, tiếng cười tự trào (tự cười mình), tiếng cười
châm biếm, phê phán xã hội của người bình dân việt nam xưa không chỉ thể hiện trong
văn xuôi tự sự với thể loại truyện cười mà còn được thể hiện khá độc đáo trong thơ trữ
tình dân gian. Đó là những bài ca dao hài hước, ca dao trào phúng. Tiếng cười lạc quan
của người lao động ở đây sẽ được biểu hiện rất giòn giã, khoẻ khoắn phong phú và độc
đáo.
HĐ CỦA GV
Hoạt
phút)
HĐ CỦA HS
động 2 (15
NỘI DUNG GHI BẢNG
I. Hướng dẫn đọc và tìm hiểu
loại:
Gv hướng dẫn hs đọc và
nhận xét kết quả.
1. Đọc.
Bài 1: Giọng vui tươi, dí
dỏm, mang hình thức đối
đáp.
Bài 2, 3, 4: Giọng vui,
dí dỏm, chế giễu, nhấn
mạnh các từ: làm trai,
chồng em, chồng yêu và
các động từ.
GV: - Cả 4 bài ca dao HS đọc và trả lời
đều thuộc loại ca dao hài Bµi 1: Ca dao hµi híc tù trµo
hước nhưng có thể phân (tù cêi m×nh).
loại cụ thể như thế nào?
Môc ®Ých: mua vui, biÓu hiÖn
tinh thÇn l¹c quan.
2. Tìm hiểu tiểu loại:
- Bài 1: Ca dao hài hước tự trào (tự
cười mình).
Mục đích: mua vui, biểu hiện
tinh thần lạc quan.
- Bµi 2, 3, 4: Ca dao hµi híc - Bài 2, 3, 4: Ca dao hài hước
châm biếm, phê phán.
ch©m biÕm, phª ph¸n.
Hoạt động 3 (18 phút)
Gv dẫn dắt: Cưới xin là
việc hệ trọng trong cuộc
đời mỗi người nên nó
Môc ®Ých: mua vui, ch©m Mục đích: mua vui, châm biếm,
phê phán cái xấu.
biÕm, phª ph¸n c¸i xÊu.
Giáo án Ngữ văn 10
thường được tổ chức rất
trịnh trọng. Do đó, nó
phô diễn rõ gia cảnh của
con người. Thách cưới
và dẫn cưới là những tục
lệ lâu đời của người Việt
Nam.
GV: - Bài ca dao số 1
9HS đọc và trả lời
II. Tìm hiểu văn bản:
được viết theo hình thức
Bµi 1:- ViÕt theo thÓ ®èi ®¸p 1. Bài 1:
nào?
gi÷a chµng trai vµ c« g¸i (2
- Viết theo thể đối đáp giữa chàng
nh©n vËt tr÷ t×nh).
trai và cô gái (2 nhân vật trữ tình).
HS đọc và trả lời
GV - Cách nói của chàng
+ C¸ch nãi khoa tr¬ng, phãng
trai về lễ vật dẫn cưới có
*Lời chàng trai về lễ vật dẫn
®¹i: DÉn voi- dÉn tr©u- dÉn bß
gì đặc biệt?
cưới:
lÔ vËt sang träng.
+ Cách nói khoa trương, phóng
+ C¸ch nãi gi¶ ®Þnh: “toan
đại: Dẫn voi- dẫn trâu- dẫn bò lễ
dÉn” lµ c¸ch nãi thêng gÆp
vật sang trọng.
trong lêi nãi tëng tîng vÒ c¸c
lÔ vËt sang träng, linh ®×nh cña
c¸c chµng trai nghÌo ®ang yªu + Cách nói giả định: “toan dẫn”
ngµy xa.
là cách nói thường gặp của các
+ C¸ch nãi ®èi lËp:
chàng trai nghèo đang yêu ngày
DÉn voi Sî quèc xưa.
cÊm.
DÉn tr©u Sî hä m¸u
hµn.
DÉn bß
nµng co g©n.
Sî hä nhµ
HS đọc và trả lời
GV Qua đó, em thấy gì
Chµng trai lµ ngêi cÈn thËn,
về gia cảnh và con người
biÕt quan t©m vµ t«n träng gia
của chàng trai?
téc nhµ c« g¸i. §ång thêi,
+ Cách nói đối lập:
Dẫn voi Sợ quốc cấm.
Dẫn trâu Sợ họ máu hàn.
Dẫn bò Sợ họ nhà nàng
Giáo án Ngữ văn 10
chµng cßn lµ ngêi khÐo lÐo, cã co gân.
lÝ, cã t×nh, dÔ t¹o ®îc sù c¶m
th«ng cña mäi ngêi vµ nhÊt lµ
Chàng trai là người cẩn thận,
cña c« g¸i.
biết quan tâm và tôn trọng gia tộc
GV Liên hệ với một số
nhà cô gái. Đồng thời, chàng còn
bài ca dao có cùng chủ
là người khéo léo, có lí, có tình, dễ
đề?
tạo được sự cảm thông của mọi
HS đọc và trả lời
người và nhất là của cô gái.
+ C¸ch nãi gi¶m dÇn: voi
GV - Em hiểu gì về
tr©u bßchuét.
nghĩa của từ “sang”
trong lời đánh giá của cô TiÕng cêi bËt lªn, v×:
gái về lễ vật dẫn cưới + LÔ vËt cña anh “sang träng”,
của chàng trai?
kh¸c thêng qu¸, còng lµ loµi + Cách nói giảm dần: voi trâu
“thó bèn ch©n” ngang tÇm víi bòchuột.
voi, tr©u, bß.
Tiếng cười bật lên, vì:
+ Chµng trai khÐo nãi qu¸.
Gia c¶nh thùc cña chµng trai:
+ Lễ vật của anh “sang trọng”,
rÊt nghÌo.
TÝnh c¸ch cña chµng trai: cÈn
thËn, chu ®¸o, khÐo lÐo, dÝ dám,
a trµo léng.
HS đọc và trả lời
+ Chàng trai khéo nói quá.
Gia cảnh thực của chàng trai: rất
nghèo.
GV: Đó là lời đánh giá - Lêi ®¸nh gi¸ vÒ lÔ vËt dÉn cíi
cña chµng trai:
trang trong hay là lời
Tính cách của chàng trai: cẩn
biểu lộ tấm lòng bao
Sang cã gi¸ trÞ cao.
thận, chu đáo, khéo léo, dí dỏm, ưa
dung của cô gái cùng
trào lộng.
®µng hoµng, lÞch sù.
chung cảnh ngộ với
TÊm lßng bao dung cña c«
chàng trai?
g¸i cïng chung c¶nh ngé víi * Lời cô gái:
chµng trai.
- Lời đánh giá về lễ vật dẫn cưới
- C¸ch nãi vÒ lÔ vËt th¸ch cíi: của chàng trai:
Giáo án Ngữ văn 10
+ C¸ch nãi ®èi lËp:
Ngêi ta
Nhµ em
Sang có giá trị cao.
đàng hoàng, lịch sự)
Th¸ch lîn, gµ.
Th¸ch mét Tấm lòng bao dung của cô gái
nhµ khoai lang. “Mét nhµ khoai cùng chung cảnh ngộ với chàng
sè lîng b»ng mét trai.
lang”
nhµ.
c¶ nhµ, c¶ hä nhµ khoai
lang (cñ to, cñ nhá, cñ rÝm, cñ
- Cách nói về lễ vật thách cưới:
hµ,...)
LÔ vËt “mét nhµ khoai lang” + Cách nói đối lập:
võa kh¸ lín l¹i võa thËt b×nh dÞ
Nhà em
Người ta
mµ kh¸c thêng về lÒ vËt th¸ch
Thách một nhà
cíi cña gia ®×nh c« g¸i lµm bËt Thách lợn, gà.
khoai lang. “Một nhà khoai lang”
lªn tiÕng cêi.
Lêi gi¶i thÝch cña c« g¸i vÒ
viÖc sö dông lÔ vËt th¸ch cíi
rất hài hước:
Cñ to- mêi lµng.
Cñ nhá- hä hµng ¨n ch¬i.
Cñ mÎ- con trÎ ¨n ch¬i.
Cñ rÝm, cñ hµ- lîn, gµ ¨n.
Sù ®¶m ®ang, th¸o v¸t, t×nh
c¶m ®Ëm ®µ cña c« g¸i nghÌo Lời giải thích của cô gái về việc
víi hä hµng, gia ®×nh, lµng sử dụng lễ vật thách cưới: Củ to Củ nhỏ- Củ mẻ - Củ rím, củ hà
xãm.
Cuéc sèng sinh ho¹t hoµ Sự đảm đang, tháo vát của cô
thuËn, nghÜa t×nh trong nhµ gái
ngoµi xãm cña nh©n d©n lao
Cuộc sống hoà thuận, nghĩa tình
®éng.
của nhân dân lao động.
+ C¸ch nãi gi¶m dÇn: Cñ to cñ
+ Cách nói giảm dần:
nhá cñ mÎ cñ rÝm cñ hµ.
Tính hất trào lộng, đùa vui.
Giáo án Ngữ văn 10
TÝnh hÊt trµo léng, ®ïa vui.
Là lời thách cưới khác thường,
vô tư, thanh thản, tràn đầy lòng lạc
Lµ lêi th¸ch cíi kh¸c
quan yêu đời.
thêng, v« t, thanh th¶n, trµn
®Çy lßng l¹c quan yªu ®êi.
HS đọc và trả lời
GV - Nêu cảm nhận về
tiếng cười của người lao
động trong cảnh nghèo?
(họ cười điều gì? cười
ai? ý nghĩa của tiếng
cười?)
- Bµi ca dao trªn lµ tiÕng cêi tù
trµo vÒ c¶nh nghÌo cña ngêi
lao ®éng.
- ý nghÜa :
+ ThÓ hiÖn tinh thÇn l¹c quan,
yªu ®êi, vît lªn cuéc sèng Tiểu kết:
khèn khã.
- Bài ca dao trên là tiếng cười tự
+ TriÕt lÝ nh©n sinh ®Ñp: ®Æt t×nh trào về cảnh nghèo của người lao
động.
nghÜa cao h¬n cña c¶i.
HS đọc và trả lời
- Ý nghĩa :
+ C¸ch nãi khoa tr¬ng, phãng + Thể hiện tinh thần lạc quan, yêu
GV - Khái quát chung về ®¹i.
đời, vượt lên cuộc sống khốn khó.
những biện pháp nghệ
+ C¸ch nãi gi¶m dÇn.
+ Triết lí nhân sinh đẹp: đặt tình
thuật của bài ca dao
nghĩa cao hơn của cải.
+ C¸ch nãi ®èi lËp.
trên?
+ Sö dông chi tiÕt, h×nh ¶nh hµi - Nghệ thuật gây cười:
híc.
+ Cách nói khoa trương, phóng
đại.
HS đọc và trả lời
GV - Bài ca dao số 2, 3,
Lµ tiÕng cêi phª ph¸n trong
4 chế giễu đối tượng nào
néi bé nh©n d©n.
trong xã hội?
- Môc ®Ých: nh¾c nhë nhau
tr¸nh nh÷ng thãi h tËt xÊu mµ
Mức độ chế giễu ra sao con ngêi thêng m¾c ph¶i.
và thái độ của tác giả
- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian:
dân gian đối với những
nhÑ nhµng, th©n t×nh, mang tÝnh
người đó ntn?
gi¸o dôc s©u s¾c.
+ Cách nói giảm dần.
+ Cách nói đối lập.
+ Sử dụng chi tiết, hình ảnh hài
hước.
2. Bài ca dao số 2, 3, 4:
- Là tiếng cười phê phán trong nội
Giáo án Ngữ văn 10
bộ nhân dân.
GV - Tìm một vài bài ca HS đọc và trả lời
dao có cùng môtíp mở §èi lËp:
đầu như bài ca dao số 2?
- H×nh ¶nh phãng ®¹i, ®èi lËp:
GV - Các biện pháp
LÏ thêng: Lµm trai ph¶i cã
nghệ thuật được sử dụng
søc trai khoÎ m¹nh, gi÷ vai trß
trong bài này là gì?
trô cét trong gia ®×nh, lµ chç
dùa v÷ng ch¾c cho vî con, ph¶i
lµ “Xuèng ®«ng ®«ng tÜnh, lªn
- Mục đích: nhắc nhở nhau tránh
những thói hư tật xấu mà con
người thường mắc phải.
- Thái độ của tác giả dân gian: nhẹ
nhàng, thân tình, mang tính giáo
dục sâu sắc.
a. Bài 2:
- Mở đầu bằng môtíp quen thuộc:
Làm trai cho đáng nên trai.
®oµi ®oµi yªn”, “Phó Xu©n ®· - Đối lập:
tr¶i, §ång Nai ®· tõng”,...
Câu 1
GV - Tiếng cười bật ra
từ đâu?
Câu 2
Lẽ thường
Sự thật về anh
HS đọc và trả lời TiÕng cêi chàng
bËt lªn gißn gi· từ những hình
trong bài ca dao này.
ảnh đối lập đó.
- Hình ảnh phóng đại, đối lập:
Khom lưng chống gối Gánh
đôi hạt vừng (Tư thế rất cố gắng,
ra sức), Công việc quá bé cố
GV - Ý nghĩa của bài ca HS đọc và trả lời
hết sức nhỏ.
dao này?
- Nh÷ng h×nh ¶nh ®èi lËp,
phãng ®¹i, cêng ®iÖu:
Tiếng cười bật lên giòn giã.
GV - Tìm những hình Chång ngêi
Chång
ảnh đối lập, phóng đại, em
cường điệu ở bài ca dao
§i ngîc vÒ xu«i Ngåi bÕp
số 3?
sê ®u«i con mÌo.
- Đèi lËp, phãng ®¹i, cêng Tiểu kết: Bài ca dao châm biếm,
phê phán những anh chàng yếu
®iÖu:
đuối, ko đáng sức trai, vô tích sự.
§©y lµ lêi than thë cña ngêi
Giáo án Ngữ văn 10
vî vÒ ®øc «ng chång cña m×nh.
b. Bài 3:
- H×nh ¶nh ngêi ®µn «ng hiÖn - Những hình ảnh đối lập, phóng
lªn võa hµi híc võa th¶m h¹i.
đại, cường điệu:
Ý nghĩa của nó?
- T¸c gi¶ d©n gian ®· tãm ®óng
thÇn th¸i nh©n vËt trong mét chi
tiÕt thËt ®¾t, võa cã gi¸ trÞ kh¸i
qu¸t cao cho mét lo¹i ®µn «ng
Ìo uét, lêi nh¸c, ¨n b¸m vî, ru
ró xã bÕp ch¼ng kh¸c g× con
mÌo luêi biÕng, quanh quÈn n¬i
xã bÕp sëi Êm, ¨n vông...
Chồng người
Chồng em
Đi ngược về xuôi Ngồi bếp sờ
đuôi con mèo.
Đây là lời than thở của người vợ
về đức ông chồng của mình.
HS đọc và trả lời
- NghÖ thuËt: cêng ®iÖu, ®èi
lËp, liÖt kª:
+ Lç mòi mêi t¸m g¸nh l«ng
R©u rång trêi cho h×nh
d¸ng xÊu xÝ, th« kÖch.
+ Ng¸y o o Ng¸y cho vui
nhµ.
GV - Các biện pháp tu từ
Tiểu kết: Bài ca dao phê phán
nào được sử dụng trong + Hay ¨n quµ VÒ nhµ ®ì
loại đàn ông lười nhác, ko có chí
c¬m thãi quen xÊu.
bài ca dao này?
lớn.
+ Trªn ®Çu nh÷ng r¸c cïng r¬m
Hoa th¬m r¾c ®Çu luém
c. Bài 4:
thuém, bÈn thØu.
- §èi tîng phª ph¸n: nh÷ng - Nghệ thuật: cường điệu, đối lập,
ngêi ®µn bµ ®o¶ng vÞ, v« liệt kê:
duyªn (xÊu, vông, tham ¨n)
+ Lỗ mũi mười tám gánh lông.
+ Ngáy o o
- Th¸i ®é cña t¸c gi¶ d©n gian:
+ Hay ăn quà
+ Ch©m biÕm nhÑ nhµng c¸i
+ Trên đầu những rác cùng rơm
nh×n nh©n hËu nh¾c nhë khÐo.
+ T¹o tiÕng cêi s¶ng kho¸i
Giáo án Ngữ văn 10
GV - Bài này nhằm chế mua vui, gi¶i trÝ.
giễu loại người trong gia - C¸ch nãi “chång yªu chång
đình và xã hội?
b¶o” ®iÖp l¹i nhiÒu lÇn yªu
nhau cñ Êu nªn trßn phª ph¸n
GV - Thái độ của nhân anh chång khÐo biÖn b¸c, nÞnh
hãt.
dân đối với người đó
ntn?
- Đối tượng phê phán: những
người đàn bà đoảng vị, vô duyên
(xấu, vụng, tham ăn)
- Thái độ của tác giả dân gian:
GV - Cách nói “chồng
yêu chồng bảo” có dụng
ý gì?
+ Châm biếm nhẹ nhàng, nhắc nhở
khéo.
HS đọc
+ Tạo tiếng cười sảng khoái mua
vui, giải trí.
- Cách nói “chồng yêu chồng bảo”
điệp lại nhiều lần .phê phán anh
chồng khéo biện bác, nịnh hót.
Tiểu kết: Bài ca dao phê phán :
Hoạt động 4 (5 phút)
Hs đọc và học phần ghi
nhớ(sgk).
GV - Những biện pháp
nghệ thuật mà ca dao hài
hước thường sử dụng là
gì?
những người đàn bà đoảng vị, vô
duyên và cả những anh chồng
khéo biện bác, nịnh hót.
III. Tổng kết bài học: Ghi nhớ:
Sgk.
NghÖ thuËt cña ca dao hµi híc:
- BiÖn ph¸p tu tõ: phãng ®¹i, t¬ng
ph¶n, ®èi lËp.
- H cÊu tµi t×nh, kh¾c häa nh©n
vËt b»ng nh÷ng chi tiÕt nghÖ thuËt
®Æc s¾c, cã gi¸ trÞ kh¸i qu¸t cao.
- Ng«n ng÷ gi¶n dÞ mµ hµm chøa ý
nghÜa s©u s¾c.
Giáo án Ngữ văn 10
Hoạt động 5 (5 phút)
3. Cñng cè:
- N¾m ®îc nghÖ thuËt
trµo léng hãm hØnh,
th«ng minh t¹o ra tiÕng
cêi gi¶i trÝ, tù trµo,
ch©m biÕm, thÓ hiÖn t©m
hån l¹c quan, triÕt lÝ
nh©n sinh lµnh m¹nh.
* LuyÖn tËp :
- Hoµn thµnh bµi tËp theo yªu
cÇu cña GV.
4. Híng dÉn HS häc bµi vµ
chuÈn bÞ bµi míi:
* Bµi cò:
- Häc bµi theo híng dÉn trong
SGK.
* Bµi míi:
- N¾m ®îc néi dung vµ
nghÖ thuËt cña lêi tiÔn - ChuÈn bÞ bµi ( T31 ) theo c©u
dÆn.
hái híng dÉn cña GV.
- Xem thêm -