Tài liệu Giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT NGUYỄN VIẾT THỊNH GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP TÊN MIỀN INTERNET VIỆT NAM Chuyên ngành : Luật quốc tế Mã số Công trình được hoàn thành tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội Người hướng dẫn khoa học: TS. Hoàng Ngọc Giao Phản biện 1: Phản biện 2: : 60 38 60 Luận văn được bảo vệ tại Hội đồng chấm luận văn, họp tại Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội. TÓM TẮT LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2007 Vào hồi ..... giờ ....., ngày ..... tháng ..... năm 2007. Có thể tìm hiểu luận văn tại Trung tâm tư liệu - Thư viện Đại học Quốc gia Hà Nội MỤC LỤC Trang Trang bìa phụ Lời cam đoan Mục lục MỞ ĐẦU Chương 1: 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÊN MIỀN VÀ TRANH 4 CHẤP TÊN MIỀN INTERNET 1.1. Tên miền Internet 4 1.1.1. Khái niệm tên miền Internet 4 1.1.2. Đặc tính tên miền Internet 7 1.1.3. Quản lý tên miền Internet 10 1.2. Tranh chấp tên miền Internet 16 1.2.1. Khái niệm tranh chấp tên miền 16 1.2.2. Các dạng tranh chấp tên miền 21 1.2.3. Chủ thể tham gia tranh chấp 27 1.2.4. Nguồn pháp lý giải quyết tranh chấp 28 Chương 2: CHÍNH SÁCH VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ 30 2.1. Chính sách giải quyết tranh chấp tên miền cấp cao dùng chung GTLD - WIPO 30 2.1.1. Lịch sử hình thành chính sách giải quyết tranh chấp tên miền gTLD 30 2.1.2. Nội dung của chính sách giải quyết tranh chấp tên miền thống nhất (UDRP) 33 2.2. Chính sách giải quyết tranh chấp tên miền Internet của một số quốc gia trên thế giới 41 2.2.1. Các quốc gia không có chính sách giải quyết tranh chấp tên miền 41 2.2.2. Các quốc gia áp dụng quy chế giải quyết tranh chấp tên miền của ICANN 42 2.2.3. Các quốc gia có chính sách giải quyết tranh chấp tên miền riêng được xây dựng trên chính sách giải quyết tranh chấp tên miền thống nhất ICANN 43 2.3. Khuyến cáo của WIPO đối với tên miền ccTLD 51 Chương 3: CĂN CỨ ĐỊNH HƯỚNG GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP 63 TÊN MIỀN INTERNET VIỆT NAM 3.1. Đặc trưng của tranh chấp tên miền .vn 63 3.1.1. Tính kỹ thuật chuyên sâu 63 3.1.2. Yếu tố nước ngoài trong tranh chấp tên miền 63 3.1.3. Liên quan đến quyền sở hữu trí tuệ 64 3.2. Chính sách quản lý tên miền .vn 65 3.2.1. Vị trí của tên miền .vn 65 3.3. Thực trạng tranh chấp tên miền Việt Nam 67 3.3.1. Về cơ sở pháp lý 67 3.3.2. Về thẩm quyền giải quyết 71 3.3.3. Mong muốn của cộng đồng 75 3.4. Kiến nghị một số vấn đề pháp lý định hướng giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam 76 3.4.1. Chính sách giải quyết tranh chấp tên miền Việt Nam 76 3.4.1.1. Công nhân UDRP 76 3.4.1.2. Ban hành chính sách riêng giải quyết tranh chấp 78 3.4.2. Kiến nghị nội dung phán quyết của cơ quan có thẩm quyền 80 3.4.3. Đề xuất khắc phục một số bất cập 81 3.4.3.1. Về chính sách quản lý tên miền Internet 81 3.4.3.2. Về một số chế định pháp luật liên quan 83 3.4.3.3. Nâng cao năng lực chuyên môn cho đội ngũ tham gia giải quyết tranh chấp 83 KẾT LUẬN 85 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 86 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài Internet ngày càng trở nên phổ biến trong đời sống xã hội và đã được thừa nhận là công cụ hữu hiệu trong quản lý, phát triển kinh tế - xã hội. Khoảng trống của pháp luật về tên miền Internet Việt Nam đã trở thành vấn đề hóc búa đối với các cơ quan có thẩm quyền trong việc giải quyết những tranh chấp phát sinh từ tên miền Internet Việt Nam. Trước năm 2006, hầu hết các ngành luật không có những quy định trực tiếp điều chỉnh tên miền Internet Việt Nam, ngoại trừ một số văn bản pháp quy cấp Bộ. Đến nay đã có một số văn bản luật có đưa nội dung này vào, tuy nhiên, thực tế triển khai còn nhiều bất cập. Tranh chấp tên miền ngày càng tăng, tỷ lệ thuận với sự phát triển của Internet, nó trở thành vấn đề bức xúc trong giai đoạn cả nước đẩy mạnh ứng dụng Internet trong thương mại (thương mại điện tử) và quản lý nhà nước (Chính phủ điện tử). Việc giải quyết các tranh chấp tên miền hiện nay hầu như chỉ đi theo con đường hành chính, không đáp ứng được yêu cầu khách quan. Với mong muốn góp phần làm rõ khía cạnh pháp lý của tranh chấp tên miền, giúp định hình hướng giải quyết những tranh chấp tên miền Internet Việt Nam trong giai đoạn hiện nay, do vậy, tác giả lấy tên đề tài luận văn là: "Giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam" 2. Tình hình nghiên cứu Đã có một số nghiên cứu, bài viết về những vấn đề liên quan đến tranh chấp tên miền Internet. Tuy nhiên, mới chỉ dừng lại ở các bài viết mang tính tự phát và giới thiệu chung, do vậy, rất cần phải đi sâu nghiên cứu làm rõ những khía cạnh pháp lý của tranh chấp tên miền Internet Việt Nam. 1 3. Mục đích nghiên cứu của luận văn Đưa ra, đề xuất được những khía cạnh pháp lý về tranh chấp tên miền Internet Việt Nam. Giúp các nhà làm luật, cơ quan nghiên cứu pháp lý nhìn nhận rõ nét hơn những tranh chấp tên miền Internet Việt Nam để hoàn thiện pháp luật về giải quyết những tranh chấp này. 4. Phạm vi nghiên cứu Căn cứ vào thực tiến pháp luật Việt Nam, trên cơ sở tham khảo thông lệ quốc tế, luận văn tập trung nghiên cứu về vị trí pháp lý của tên miền Internet Việt Nam, các dạng tranh chấp, chủ thể tham gia tranh chấp, những yếu tố cơ bản dẫn đến tranh chấp, hướng giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam. 5. Cơ sở khoa học của đề tài Cơ sở lý luận: Luận văn dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử. Cơ sở thực tiễn: Thực tiễn tranh chấp và giải quyết tranh chấp tên miền.vn trong giai đoạn phát triển công nghệ thông tin hiện nay. 6. Phương pháp nghiên cứu Phương pháp được sử dụng trong luận văn là phép biện chứng khoa học kết hợp với các phương pháp phân tích, tổng hợp, đối chiếu so sánh, thống kê dựa trên các văn bản pháp luật trong nước và quốc tế cũng như các nguồn tư liệu sách báo, bài viết, các giáo trình của các học giả trong và ngoài nước liên quan đến tranh chấp tên miền. 7. Điểm mới của đề tài Nghiên cứu, phân tích, so sánh các chính sách pháp lý quốc tế về tên miền Internet và giải quyết tranh chấp tên miền Internet một cách có hệ thống 2 trên cơ sở lý luận và thực tiễn, để góp phần đưa ra hướng giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam. 8. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Những vấn đề chung về tên miền và tranh chấp tên miền Internet. Chương 2: Chính sách và kinh nghiệm quốc tế. Chương 2: Căn cứ định hướng giải quyết tranh chấp tên miền Internet Việt Nam. 3 Chương 1 NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TÊN MIỀN VÀ TRANH CHẤP TÊN MIỀN INTERNET 1.1. TÊN MIỀN INTERNET 1.1.1. Khái niệm tên miền Internet Mạng Internet được hình thành từ việc kết nối các máy tính với nhau trên phạm vi toàn cầu. Để kết nối được các máy tính, đòi hỏi mỗi một máy tính phải có một địa chỉ cụ thể, như vậy các máy tính có thể tìm và nhìn thấy nhau trên mạng, tương tự như việc, để tìm được một ngôi nhà trên phố thì ngôi nhà đó phải có địa chỉ rõ ràng. Và hệ thống địa chỉ Internet (Internet Protocol address - địa chỉ IP) ra đời nhằm thực hiện chức năng đó, trong ngôn ngữ kỹ thuật đó là chức năng định tuyến các thiết bị. Với hàng tỷ thiết bị trên mạng và mỗi thiết bị có một địa chỉ dưới dạng số thì các số này là rất lớn, phức tạp và khó nhớ, vì vậy, hệ thống tên miền được tạo ra nhằm giải quyết những yếu tố bất lợi đó. Mỗi một địa chỉ IP của thiết bị sẽ được gán với một tên dưới dạng chữ, đó là tên miền và tên miền được sử dụng để nhận dạng một máy tính từ hàng triệu máy tính khác kết nối vào Internet, cho phép sử dụng các dịch vụ trên mạng như email, web và truyền các tệp dữ liệu (files). Như vậy, về bản chất tên miền và địa chỉ Internet (IP) có mối quan hệ không thể tách rời và tên miền chính là hình thức thể hiện của địa chỉ IP trên Internet. Tên miền là địa chỉ của một máy tính dưới dạng chữ, còn địa chỉ Internet (IP) là dưới dạng số. Mối quan hệ giữa địa chỉ Internet và tên miền Internet được mô phỏng bằng hình ảnh dưới đây: 4 203. 162. 0. 75 PC Subnetworks Network khoaluat. nu. edu. vn Tên miền cấp 1 Tên miền cấp 2 Tên miền cấp 3 Tên miền cấp 4 Do vậy, một tên miền là một địa chỉ Internet xác định vị trí một máy tính kết nối với Internet giống như cách một số điện thoại nhận dạng duy nhất một điện thoại kết nối với mạng lưới điện thoại nào, ở vùng địa lý nào và của nhà cung cấp nào. Không thể có hai tổ chức cùng sử dụng một tên miền trên mạng vì không thể tồn tại hai địa chỉ trên mạng, tương tự như trường hợp không thể tồn tại hai số trên mạng điện thoại. Về mặt cấu trúc, tên miền được phân thành nhiều cấp và cách nhau bởi dấu chấm (.), sau mỗi dấu chấm từ trái sang phải thể hiện một cấp thấp hơn, đây chỉ là một quy ước đánh số mang tính kỹ thuật nhằm đảm bảo cho khoảng không gian của tài nguyên rộng hơn, tránh cạn kiệt. Hiện nay trên thế giới tồn tại 2 loại tên miền khác nhau về tính chủ quyền và tính chất khai thác, đó là: - Tên miền cấp cao dùng chung (gTLD):.com,.net,.edu,... Loại tên miền này được sử dụng tự do và do các công ty Hoa Kỳ sở hữu và bán cho đối tượng muốn sử dụng mà không chịu sự kiểm soát của bất kỳ quốc gia nào. VD: www.bbc.com; www.vietnam.info,.... 5 - Tên miền mã quốc gia (ccTLD): là tên miền có phần kết thúc bằng mã quốc gia được quốc tế công nhận theo chuẩn ISO 3166. Ví dụ: Việt Nam là .VN, Hàn Quốc là .KR, Trung Quốc là .CN,... Loại tên miền này thể hiện chủ quyền tên miền của các quốc gia và được coi là tài nguyên quốc gia. Muốn sử dụng cần phải đăng ký với cơ quan quản lý theo sự cho phép của Chính phủ quốc gia đó. Tại Việt Nam Bộ Bưu chính Viễn thông được giao nhiệm vụ này. Tên miền Internet của VN được phân thành nhiều nhóm khác nhau: .com.vn (kinh doanh), .gov.vn (chính phủ), .edu.vn (giáo dục, đào tạo), .health.vn (y tế)... Ví dụ: www.fpt.com.vn; www.quochoi.gov.vn. Ở Việt Nam, tên miền đã được thừa nhận từ năm 1997 khi Internet bắt đầu được triển khai. Số lượng người sử dụng Internet ngày một tăng cùng với số lượng đăng ký sử dụng tên miền tăng hàng năm cho thấy, tên miền ngày càng được sử dụng một cách rộng rãi, phổ thông trong giai đoạn phát triển kinh tế, xã hội của đất nước (bảng thống kê). Thời gian Tên miền đăng ký Người sử dụng Internet 6/2003 2.907 1.812.826 6/2004 7.376 4.708.909 6/2005 11.032 7.496.378 6/2006 20.020 13.157.156 6/2007 43.575 16.511.845 Nguồn: vnnic.vn 6 Khái niệm về tên miền Internet Việt Nam được quy định tương tự như tên miền quốc tế và hầu như theo một chuẩn chung vì yếu tố kỹ thuật đã xác định và đã được quy định ở nhiều văn bản khác nhau. Gần đây nhất, khái niệm tên miền.vn được quy định tại Luật Công nghệ thông tin và cụ thể hơn tại Quyết định số 27/2005/QĐ-BBCVT ngày 11/8/2005 của Bộ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông. Đây là văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chứa đựng các quy phạm thực định về tên miền Việt Nam.vn. Theo văn bản này, tên miền là tài nguyên Internet quốc gia, được sử dụng để định danh các địa chỉ Internet (theo giao thức Internet dạng số - Internet Protocol), bao gồm: - Tên miền cấp cao nhất.vn - đây là tên miền cấp cao nhất mã quốc gia (theo tiêu chuẩn ISO3166) được viết tắt là ccTLD (Country code Top Level Domain name); - Tên miền cấp 2, cấp 3, cấp 4, cấp 5 là các tên miền theo trật tự nằm dưới tên miền cấp cao nhất; - Tên miền tiếng Việt. 1.1.2. Đặc tính tên miền Internet Tên miền là duy nhất trên hệ thống Internet toàn cầu. Khi một tên miền đã được đăng ký và sử dụng trên Internet bởi một chủ thể nào đó thì 7 không ai có thể sử dụng tên miền đó trên mạng Internet nữa. Đây là một đặc tính vốn có mang tính kỹ thuật của tên miền, tương tự như số điện thoại, không thể có hai số điện thoại như nhau cùng tồn tại trên thế giới. Khả năng tìm thấy trên Internet. Đây là một đặc tính phổ thông trên mạng, khả năng này xuất phát từ tính năng và vai trò của Internet là tìm kiếm thông tin. Vì thông tin trên Internet được thể hiện bằng các trang web, nội dung trên trang web sẽ được lưu tại một máy tính nào đó. Và khi gõ tên của trang web (tên miền) thì một máy tính sẽ tìm đến máy tính lưu thông tin trang web thông qua địa chỉ dưới dạng số. Như vậy, người tìm sẽ lấy được nội dung thông tin của trang web chính là lấy thông tin từ máy tính lưu giữ nội dung trang web đó. Khoảng không gian rộng. Không chỉ có một loại tên miền mà có rất nhiều loại được thừa nhận, từ .com; .net; đến .vn; .kr;.. không những thế, sau mỗi tên miền cấp cao lại có các nhóm tên miền khác nhau và phân thành các cấp độ. Chính vì vậy, với một nhãn hiệu hay tên thương mại có thể đăng ký sử dụng với rất nhiều loại tên miền khác nhau. Phương tiện nhận biết chủ thể kinh doanh, hàng hóa, dịch vụ của các chủ thể đăng ký trên mạng Internet bởi tính dễ nhớ và dễ nhận biết. Do quan hệ gắn bó với đối tượng sở hữu trí tuệ. Tên miền, trong rất nhiều trường hợp, có thể chứa đựng nhãn hiệu, tên thương mại và các đối tượng sở hữu trí tuệ, song không phải tất cả các nhãn hiệu, tên thương mại đều được "Internet hóa". Tuy nhiên, bộ phận tên miền gắn liền với nhãn hiệu, tên thương mại lại chính là đối tượng đang rất được quan tâm trong lĩnh vực này, và ngày càng phát triển mạnh mẽ về số lượng. Mặc dù được xây dựng như một địa chỉ Internet, nhưng tên miền có vai trò rất quan trọng đối với các chuyên gia về nhãn hiệu từ giữa những năm 90 với sự ra đời của thương mại điện tử. Những người kinh doanh đã sớm nhận ra tầm quan trọng của tên miền đối với các khách hàng hiện có và khách hàng tiềm năng trên toàn thế giới. Chính họ là những người sẽ nhận ra tên công ty, thương hiệu và nhãn hiệu thông qua tên 8 miền. Trong nhiều trường hợp, tên miền phục vụ cho hoạt động thương mại điện tử giống như một chức năng của thương hiệu trong những phương thức kinh doanh truyền thống. Người kinh doanh trở nên phụ thuộc vào tên miền, vì nó trở nên hiệu quả trong việc thu hút tâm lý của người tiêu dùng trên mạng. Tên miền được xem như là những phương tiện mà nhờ đó, người tiêu dùng có thể xác định nguồn sản phẩm hay dịch vụ mà họ mong muốn khi tìm kiếm thông tin và ra quyết định mua hàng. Do vậy, tên miền không đơn thuần chỉ là một địa chỉ Internet. Nó cũng nhận dạng một trang Web đối với những người tìm đến, rất giống như tên một công ty để chỉ tới một công ty cụ thể. Nói tóm lại, người tiêu dùng thường xuyên mong đợi rằng một trang web hay địa chỉ email bao gồm hoặc chứa đựng một thương hiệu được sử dụng, được tài trợ hoặc có liên quan với người sở hữu thương hiệu đó. Tên miền có giá trị. Với chức năng như là một chỉ dẫn thương mại, tên miền đã trở thành tài sản có giá trị thương mại, tương tự như các đối tượng sở hữu trí tuệ. Các giao dịch gần đây cho thấy, có những tên miền lên tới hàng triệu đô như Business.com, university.com, loans.com,... Do vậy, đã hình thành một thị trường về tên miền trên mạng, các giao dịch này ngày một phát triển và mang lại những khoản lợi nhuận kếch sù, và đã hình thành lên một số "chợ" tên miền nổi tiếng như bestdomain.com, domains.com,.... Sự hấp dẫn của tên miền. Tên miền được cho là phù hợp với hoạt động kinh doanh vì có những đặc điểm sau: - Định vị được trang web mà tại đó hoạt động thương mại được tiến hành; - Hứa hẹn loại nội dung có thể tìm thấy trên trang web; - Khả năng định hướng, thu hút thị trường nhờ tính dễ nhớ và chứa đựng nhiều thông tin; - Tên miền là tiền đề cho các dịch vụ trên Internet như web, email... phục vụ cho thương mại điện tử đang rất phát triển; 9 - Tên miền thường được đặt theo tên các đối tượng sở hữu trí tuệ (tổ chức, nhãn hiệu hàng hóa và dịch vụ; tên sản phẩm của doanh nghiệp), góp phần cho quảng bá trong công việc. Vậy tên miền được sử dụng làm gì? Đây là một câu hỏi rất phổ thông đã được đặt ra cho các nhà quyết định chính sách ứng dụng công nghệ thông tin trong một tổ chức hay cho các cá nhân có nhu cầu. Đơn giản là, sử dụng tên miền cho các dịch vụ trên mạng như email, truyền file và web. Về mặt thương mại, sử dụng tên miền để chỉ dẫn đến trang web, tức là, hướng cộng đồng sử dụng Internet tới những thông tin đã được định sẵn trên trang web của tổ chức hay cá nhân. Suy cho cùng, sử dụng tên miền cho mục đích quảng bá thương hiệu, sản phẩm, dịch vụ của mình. Đây là công việc phổ thông mà người sử dụng Internet thực hiện cho mục đích cung cấp thông tin phục vụ công việc của mình. 1.1.3. Quản lý tên miền Internet Internet là môi trường nhiều địa chỉ và các tên miền tương ứng. Vì thế, để quản lý và định tuyến một cách chính xác cần phải có một hệ thống lưu giữ và xử lý những địa chỉ và tên miền này. Hệ thống này được gọi là hệ thống quản lý tên miền (Domain Name System - DNS). Cụ thể, hệ thống tên miền bao gồm một hệ thống các cơ sở dữ liệu chứa địa chỉ IP và các tên miền tương ứng với chúng. Mỗi tên miền ứng với một địa chỉ ipv4 hoặc ipv6 (Internet protocol version 6). Hệ thống này có nhiệm vụ chuyển đổi tên miền sang địa chỉ IP và ngược lại. Trong những thời kỳ đầu, tất cả các tên máy và địa chỉ IP tương ứng được lưu trong một file host.txt, file này được trung tâm thông tin mạng NIC (Network Information Centre) lưu giữ. Tuy nhiên, khi hệ thống Internet phát triển, việc lưu giữ thông tin trong một file không thể đáp ứng được nhu cầu phân phối, cập nhật và dễ rủi ro. Do đó, hệ thống tên miền DNS đã phát triển dưới dạng các cơ sở dữ liệu phân tán, mỗi cơ sở dữ liệu này sẽ quản lý một phần trong hệ thống tên miền. Thông tin về miền và các máy tính 10 lưu giữ thông tin được trải rộng qua nhiều máy chủ gốc (root) và nhiều máy tính quản lý tên miền hoặc thiết bị kết nối với Internet. Hệ thống máy chủ gốc này đều chứa các thông tin giống nhau là địa chỉ IP của các tên miền do các nhà đăng ký tên miền cấp cao nhất cung cấp, trong đó có.vn. Một máy chủ quản lý tên miền theo cách thức đơn giản là cung cấp các địa chỉ IP của một máy tính cụ thể trên Internet để trả lời cho câu hỏi do người nào đó đưa ra sử dụng chuỗi chữ số (địa chỉ IP). Máy tính của người sử dụng đó sẽ kết nối với máy tính đích (lưu trữ thông tin). Các hệ thống máy chủ quản lý tên miền của các quốc gia cùng với hệ thống máy chủ quản lý tên miền quốc tế tạo nên hệ thống máy chủ quản lý tên miền Internet toàn cầu ở khía cạnh kỹ thuật, nhưng được phân định rõ ràng về thẩm quyền. Với hai hệ thống tên miền khác nhau đang tồn tại là tên miền cấp cao chung (general Top level Domain name - gTLD) và tên miền cấp cao mã quốc gia (ccTLD) nên hệ thống quản lý cũng do hai chủ thể thực hiện. Đối với tên miền cấp cao chung (.com; .net; …) do Tổ chức quản lý hệ thống tên miền thế giới (The Internet Corporation for Assigned Names and Numbers - ICANN) thực hiện dưới sự giám sát của Ủy ban Thương mại Hoa Kỳ. Tổ chức này đã ủy quyền cho một số các chủ thể có đủ điều kiện thực hiện một số công đoạn của công việc quản lý như đăng ký sử dụng, cấp phép, giải quyết tranh chấp, ... Đối với tên miền cấp cao mã quốc gia lại do quốc gia quản lý, phổ biến là các Trung tâm thông tin Internet (NIC) thực hiện. Ở Việt Nam Bộ Bưu chính Viễn thông là cơ quan quản lý nhà nước về tên miền và trực tiếp là Trung tâm Internet Việt Nam (VNNIC). Tùy từng điều kiện của từng quốc gia mà cách thức quản lý có những điểm khác biệt, một số nước giao việc quản lý tên miền quốc gia của mình cho một công ty như Nhật Bản, Ba Lan,… một số nước thì do cơ quan nhà nước trực tiếp quản lý như Hàn Quốc, Việt Nam, Trung Quốc, … 11 Đa số cơ quan quản lý tên miền của mỗi quốc gia đều phát triển một hệ thống các nhà đăng ký (Registrar) phân bổ theo điều kiện địa lý trên cả nước và ở nước ngoài, các nhà đang ký này được ủy quyền nhất định trong việc cấp phát, quản lý kỹ thuật, phát triển thị trường tên miền. Quyền và nghĩa vụ của các nhà đăng ký này được quy định trong một hợp đồng hay một thỏa thuận giữa họ với cơ quan quản lý tên miền quốc gia. Tên miền gTLD được các tổ chức quản lý xem như là một thứ "hàng hóa", nghĩa là, được chuyển nhượng, có giá cả theo thỏa thuận và có khả năng sinh lời. Có nghĩa rằng, tên miền là một loại hàng hóa kinh doanh đem lại lợi nhuận cho bất cứ ai nếu việc đăng ký đó không vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể khác, đương nhiên những quyền và lợi ích này phải được thừa nhận. Và việc thừa nhận này được quy định trong các văn bản mang tính quy phạm hoặc do phán quyết của cơ quan giải quyết tranh chấp. Tổ chức quản lý tên miền gTLD không đứng ra giải quyết tranh chấp nhưng ủy quyền mang tính cho một số tổ chức làm việc này. Tên miền Việt Nam.vn, về mặt pháp lý, đã được quy định tại Quyết định số 697/1997/QĐ-TCBĐ ngày 14/11/1997 của Tổng cục trưởng Tổng cục Bưu điện ban hành thể lệ dịch vụ Internet quy định: "Máy chủ quản lý tên miền (DNS) là máy tính làm nhiệm vụ dịch tên của các máy tính chủ sang địa chỉ IP và ngược lại". "Trung tâm thông tin về mạng của Việt Nam (VNNIC) là cơ quan quản lý địa chỉ tên miền. vn, tên miền mức dưới (Sub-Domain names); tổ chức và khai thác hệ thống máy chủ tên miền; làm đầu mối quốc tế, đăng ký các miền địa chỉ IP, quản lý và phân phối các địa chỉ này tại Việt Nam". "Nhà cung cấp dịch vụ Internet phải tuân thủ các quy định của Trung tâm thông tin về mạng của Việt Nam trong vấn đề thiết lập địa chỉ tên miền trong phạm vi mạng của mình (Sub-Domain names) và phân phối địa chỉ IP trong mạng của mình". 12 Ngày 23/08/2001, Chính phủ ban hành Nghị định số 55/2001/NĐ-CP về quản lý, cung cấp và sử dụng Internet. Tên miền không được đề cập trực tiếp trong văn bản này. Như vậy, trong một thời gian dài từ ngày ban hành Quyết định 697 nói trên cho đến cuối 2001, Nhà nước không ban hành thêm văn bản nào điều chỉnh lĩnh vực liên quan tới tên miền. Điều đó có nghĩa là tên miền, đứng trên phương diện pháp lý, là ít được quan tâm. Trong khi đó, trên thế giới, sự phát triển của Internet và thương mại điện tử vẫn đang ngày một mạnh mẽ, và vai trò của tên miền ngày càng trở nên có ý nghĩa đối với đời sống xã hội. Ngày 11/11/2002, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 90/2002/NĐ-CP quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và cơ cấu tổ chức của Bộ Bưu chính Viễn thông, trong đó quy định một trong những chức năng của Bộ Bưu chính Viễn thông là "Quy định và quản lý kho số, mã số, tên miền, địa chỉ dùng trong bưu chính, viễn thông và công nghệ thông tin". Quyết định số 77/2003/QĐ-BBCVT ngày 23/04/2003 của Bộ trưởng Bộ Bưu chính Viễn thông về việc quản lý máy chủ tên miền quốc gia.vn và tham gia các tổ chức quốc tế về tài nguyên Internet quy định, Trung tâm Internet Việt Nam có nhiệm vụ thiết lập, khai thác và duy trì hoạt động hệ thống máy chủ quản lý tên miền (DNS) quốc gia .VN và tham gia các tổ chức quốc tế về tài nguyên Internet để đăng ký và duy trì địa chỉ IP, số hiệu mạng cho Internet Việt Nam. Đến ngày 26/5/2003, Bộ trưởng Bộ Bưu chính, Viễn thông ban hành Quyết định số 92/2003/QĐ-BBCVT ban hành quy định về quản lý và, sử dụng tài nguyên Internet, đây được xem như là văn bản đầu tiên quy định cụ thể về tên miền.vn. Cho đến nay, văn bản trực tiếp điều chỉnh lĩnh vực tên miền tại Việt Nam là Quyết định số 27/2005/QĐ-BBCVT ngày 26/05/2003 ban hành quy định về quản lý và sử dụng tài nguyên Internet, trong đó có một chương riêng 13 quy định về tên miền (nội dung kế thừa Quyết định 92/2003/QĐ-BBCVT). Quy định này đã có sự thay đổi một số nội dung về tên miền so với Quyết định 92/2003 như cho phép sử dụng tên miền cấp 2; tên miền tiếng Việt; đưa một số nội dung quản lý tên miền gTLD vào; quy định về nhà đăng ký tên miền.vn; bao gồm các nội dung cơ bản sau: - Tên miền cấp 3 mã quốc gia của Việt Nam.vn được sử dụng rộng rãi; tên miền cấp 2 chỉ các tổ chức tham gia hoạt động Internet được sử dụng; - Nguyên tắc đăng ký tên miền: tổ chức, cá nhân nào đăng ký trước được xét cấp trước. Nhà nước khuyến khích sử dụng rộng rãi tên miền dưới tên quốc gia.vn. Cá nhân, tổ chức Việt Nam và nước ngoài đều có quyền đăng ký tên miền.vn bất kể họ có cư trú trên lãnh thổ Việt Nam hay không. Tuy nhiên, những tên miền trực tiếp tham gia hoạt động kinh doanh tại Việt Nam được ưu tiên và tổ chức, cá nhân xin đăng ký tên miền phải giải thích rõ mối liên quan của tên miền xin đăng ký với hoạt động của mình, hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính chính xác của các thông tin cung cấp cho Trung tâm Internet Việt Nam. Tổ chức cá nhân đăng ký, sử dụng tên miền phải hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật về mục đích sử dụng và tính chính xác về thông tin trong quá trình đăng ký - Thủ tục đăng ký và sử dụng tên miền: Trung tâm Internet Việt Nam (Bộ Bưu chính viễn thông) là cơ quan đầu quản lý và quyết định cuối cùng việc cấp phát tên miền. Hồ sơ đăng ký tên miền bao gồm:  Đơn xin đăng ký tên miền theo mẫu do Trung tâm Internet Việt Nam phát hành, được ký, đóng dấu;  Chứng minh thư nhân dân đối với cá nhân; hoặc hộ chiếu đối với cá nhân là người nước ngoài đang sinh sống và làm việc tại Việt Nam. - Các hình thức đăng ký tên miền: Trực tiếp; qua mạng; nhà đăng ký; 14 - Nguyên tắc đặt tên miền: Do các tổ chức, cá nhân lựa chọn không được xâm phạm đến lợi ích quốc gia, phù hợp với thuần phong, mỹ tục dân tộc; - Hệ thống nhà đăng ký tên miền.vn: đã được thừa nhận và thực tế đã phát triển khá nhanh kể từ khi Quyết định 27 của Bộ trưởng Bộ Bưu chính, Viễn thông ban hành. Đây là tổ chức cung cấp dịch vụ đăng ký tên miền được chỉ định. Hiện nay việc đăng ký tên miền được thực hiện thông qua các nhà đăng ký này và ngày càng hướng đến việc đăng ký qua mạng, có nghĩa rằng, người đăng ký chỉ việc ngồi trên mạng và thực hiện các thao tác cung cấp thông tin đến nhà đăng ký và thanh toán qua mạng các loại chi phí là có thể sử dụng một tên miền mong muốn. Đây là một xu hướng phát triển tất yếu của thị trường Internet, nhưng nó cũng tạo ra nhiều tiềm ẩn tranh chấp đằng sau những tiện ích của công nghệ. Qua những thông tin nêu trên, có thể thấy một số nét đặc điểm cơ bản của tên miền.vn và hệ thống quản lý tên miền tại Việt Nam hiện nay như sau: - Số lượng tên miền ở Việt Nam đang phát triển rất mạnh mẽ, đặc biệt, tên miền.vn đang được cộng đồng quan tâm thể hiện bằng con số đăng ký gia tăng rất nhanh qua mỗi năm. Nếu như năm 1997 mới chỉ có 15 tên miền được đăng ký thì đến tháng 6/2007, con số đó đã lên tới 43.575 tên miền. - Ở Việt Nam chỉ có một cơ quan duy nhất chịu trách nhiệm thiết lập, khai thác và duy trì hoạt động hệ thống máy chủ quản lý tên miền (DNS) quốc gia.vn và tham gia các tổ chức quốc tế về tài nguyên Internet để đăng ký và duy trì địa chỉ IP, số hiệu mạng cho Internet Việt Nam, đó là Bộ Bưu chính Viễn thông. Đây cũng là cơ quan duy nhất hiện nay chịu trách nhiệm giải quyết các tranh chấp tên miền theo con đường hành chính. - Việc quản lý tên miền ở Việt Nam có thể được coi là tương đối chặt chẽ. Chủ thể đăng ký tên miền phải chỉ ra được mối liên hệ giữa tên miền đăng ký với hoạt động của mình và phải phù hợp với quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ. Tên miền được quản lý bằng công cụ hành chính nhà nước. 15 - Hệ thống tên miền ở Việt Nam do các chủ thể đăng ký lựa chọn tuân theo quy định bắt buộc của Nhà nước. Tính từ tên miền cấp 3, người đăng ký sẽ được tự do lựa chọn phù hợp với quy định của pháp luật. Hệ thống phân cấp như vậy là phù hợp với thông lệ thế giới, nhằm đảm bảo chức năng định danh của tên miền và tăng khoảng không gian sử dụng tài nguyên. 1.2. TRANH CHẤP TÊN MIỀN INTERNET 1.2.1. Khái niệm tranh chấp tên miền Tranh chấp tên miền xảy ra trong trường hợp một chủ thể tiến hành đăng ký tên miền và phát hiện thấy tên miền này đã được sử dụng bởi một chủ thể khác. Thực tế cho thấy, tranh chấp tên miền thường phát sinh từ các nguyên nhân sau: - Xung đột giữa các tên miền với nhau; - Xung đột giữa tên miền và nhãn hiệu, tên công ty (tên thương mại) hoặc chỉ dẫn địa lý; - Xung đột giữa tên miền và tên cá nhân. Nhìn chung, cơ sở chủ yếu làm phát sinh tranh chấp tên miền là bởi người sử dụng Internet luôn mong đợi rằng một tên miền được sử dụng trên mạng sẽ có mối liên hệ có ý nghĩa với chủ sở hữu của một thương hiệu nào đó. Ví dụ như, tên miền có chứa đựng thương hiệu đang sử dụng có mối liên hệ với chủ sở hữu thương hiệu chứ không phải với bất kỳ bên nào khác, tên miền mang tên của một cá nhân nổi tiếng sẽ chỉ dẫn đến trang web của chính cá nhân đó hoặc trang web có mối liên hệ hợp lý với cá nhân đó v.v.... Việc mong muốn một cách tự nhiên như vậy dẫn đến rất nhiều tranh cãi xung quanh vấn đề tên miền, bởi vì: - Tên miền được cấp trên nguyên tắc cấp cho người đăng ký đầu tiên; - Không thể có hai công ty có cùng một tên miền trong cùng một nhóm tên miền cấp cao mặc dù chúng có thể có cùng tên miền được đăng ký 16 bởi thực thể pháp lý khác nhau trong các nhóm tên miền cấp cao khác nhau. Do vậy, bạn có thể sở hữu tên miền khoaluat.com trong khi, về mặt lý thuyết, có rất nhiều người khác có thể đăng ký khoaluat theo tên miền .biz, .info … và hàng chục mã quốc gia - khoaluat.us; …. - Có rất ít hệ thống niêm yết (hệ thống đăng các tên miền xin đăng ký trên mạng để xem xét có tranh chấp, phản đối gì không trong một thời hạn nhất định, nếu không mới được cấp chính thức), mặc dù các khảo sát cho thấy, rất nhiều vùng địa lý trên thế giới, tại đó, để bạn có thể đăng ký một tên miền thì bạn phải chỉ ra rằng bạn có quyền đối với tên miền đó. - Và quan trọng nhất là có ý đồ không chính đáng trong việc đăng ký tên miền. Đó là những căn nguyên cơ bản dẫn đến việc phát sinh các tranh chấp về tên miền. Hiện nay, số lượng tranh chấp tên miền trên toàn thế giới và tại từng quốc gia vẫn không ngừng gia tăng. Trong số đó, xung đột phức tạp và đáng quan tâm nhất, đó là các tranh chấp phát sinh giữa tên miền và các đối tượng sở hữu trí tuệ như nhãn hiệu, tên miền và tên công ty (tên thương mại), chỉ dẫn địa lý v.v... Thật vậy, hệ thống nhãn hiệu, tên thương mại được xây dựng dựa trên việc đăng ký cấp khu vực và quốc gia. Khi một nhãn hiệu, tên thương mại được đăng ký, nó được chỉ định bao trùm lên một hàng hóa hoặc dịch vụ hoặc một thực thể pháp lý. Một nhãn hiệu/ tên thương mại được đăng ký trao cho người sở hữu quyền độc nhất được sử dụng nhãn hiệu, tên thương mại đó trên hàng hóa hoặc dịch vụ hoặc thực thể pháp lý tại các nước mà nhãn hiệu, tên thương mại được đăng ký cho các hàng hóa, dịch vụ hoặc thực thể pháp lý đó. Bất kỳ ai khác sau đó sử dụng nhãn hiệu, tên thương mại mà không được sự cho phép hoặc chuyển giao của chủ sở hữu tại bất kỳ nước nào trong phạm vi địa lý mà nhãn hiệu, tên thương mại này đã được đăng ký trên hàng hóa hoặc dịch vụ hoặc thực thể pháp lý có liên quan sẽ là bị coi hành vi vi phạm nhãn hiệu, 17