Tài liệu Giải pháp và kiến nghị nhằm hạn chế rrtd tại sở giao dịch i- ngân hàng công thương việt nam trong thời gian tới.

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Lêi më ®Çu Trong nh÷ng n¨m qua, cïng víi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung vµ trong lÜnh vùc tÝn dông ng©n hµng nãi riªng ®· cã nh÷ng ®ãng gãp tÝch cùc, gãp phÇn lµm thay ®æi ®êi sèng kinh tÕ x· héi (KT-XH) cña n-íc ta. Bªn c¹nh ®ã, trong bèi c¶nh nÒn KT-XH ®Êt n-íc ®ang tõng b-íc cã nh÷ng chuyÓn biÕn vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cho phï hîp víi nÒn KTTT th× ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng trong suèt thêi gian qua còng béc lé nhiÒu khã kh¨n, h¹n chÕ cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu ®Ó th¸o gì, kh¾c phôc. Mét trong nh÷ng ®Æc tr-ng tiªu biÓu nhÊt, dÔ x¶y ra nhÊt trong mäi ho¹t ®éng ng©n hµng lµ rñi ro tÝn dông (RRTD). §©y lµ mét vÊn ®Ò nan gi¶i, nã cã thÓ x¶y ra bÊt cø lóc nµo, nã kh«ng nh÷ng lµm tæn h¹i ®Õn tµi s¶n, uy tÝn cña mét ng©n hµng mµ cßn cã thÓ g©y ph¸ s¶n c¶ mét hÖ thèng ng©n hµng, ¶nh h-ëng ®Õn toµn bé nÒn kinh tÕ. LÞch sö ®· chøng minh t¹i c¸c n-íc t- b¶n ph¸t triÓn nh- Mü, Anh, NhËt... mÆc dï hÖ thèng ph¸p luËt ®· hoµn chØnh, ho¹t ®éng NHTM ®· tr¶i qua thêi kú dµi cã kinh nghiÖm trong viÖc x©y dùng quy chÕ, thanh tra gi¸m s¸t, kiÓm tra, thiÕt lËp c¸c quü dù phßng khæng lå, quü b¶o hiÓm tÝn dông, b¶o hiÓm tiÒn göi... vËy mµ gÇn nh- n¨m nµo c¸c n-íc nµy còng cã ng©n hµng bÞ ph¸ s¶n. T¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m 89-90 ®· x¶y ra sù ®æ vì cña gÇn 500 quü tÝn dông ë c¸c thµnh phè, gÇn ®©y trong c¸c n¨m 95-99 lµ sù chao ®¶o cña c¸c NHTM cæ phÇn. Do vËy RRTD lu«n lµ nçi lo cña c¸c NHTM vµ viÖc h¹n chÕ RRTD lµ vÊn ®Ò cÊp thiÕt trong ho¹t ®éng cña NHTM. Sù nghiªn cøu vÒ RRTD võa mang tÝnh kÕ ho¹ch võa mang tÝnh thùc tiÔn thÓ hiÖn ë chç nã gãp phÇn hÖ thèng ho¸ lý luËn vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu vµ ®ãng gãp nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mµ thùc tiÔn ®Æt ra. Do thÊy ®-îc tÇm quan träng cña viÖc h¹n chÕ RRTD trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng vµ qua thêi gian thùc tËp t¹i Së Giao DÞch I- Ng©n hµng C«ng Th-¬ng ViÖt Nam, ®-îc xem xÐt sè liÖu tõ n¨m2001 -2003 em ®· m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi “ Gi¶i ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i Së Giao 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 DÞch I- Ng©n hµng C«ng Th-¬ng ViÖt Nam”. RRTD lµ mét vÊn ®Ò rÊt réng lín, lµ vÊn ®Ò mäi ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt, do ®ã khã cã thÓ nghiªn cøu ®Çy ®ñ trong giíi h¹n mét bµi viÕt. Do vËy, bµi viÕt nµy chØ nghiªn cøu vÊn ®Ò trong ph¹m vi ho¹t ®éng tÝn dông t¹i Së Giao DÞch I- Ng©n hµng C«ng Th-¬ng ViÖt Nam . KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò, ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn bao gåm 3 phÇn: Ch-¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò vÒ RRTD cña NHTM Ch-¬ng2: Thùc tr¹ng ho¹t ®éng tÝn dông vµ RRTD ë Së Giao DÞch INg©n hµng C«ng Th-¬ng ViÖt Nam Ch-¬ng3: gi¶i ph¸p vµ kiÕn nghÞ nh»m h¹n chÕ RRTD t¹i Së Giao DÞch I- Ng©n hµng C«ng Th-¬ng ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Do thêi gian thùc tËp ch-a cßn Ýt, do nh÷ng hiÓu biÕt thùc tiÔn ch-a nhiÒu, do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn chuyªn ®Ò tèt nghiÖp kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Em rÊt mong ®-îc sù ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé ng©n hµng vµ nh÷ng ai quan t©m tíi vÊn ®Ò nµy ®Ó chuyªn ®Ò ®-îc hoµn chØnh h¬n, cã gi¸ trÞ thùc tiÔn cao h¬n. Sinh viªn thùc hiÖn: Hoµng Thanh HuyÒn Líp 3011 2 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Ch-¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò vÒ RRTD cña NHTM 1.1. Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ tÝn dông ng©n hµng 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ tÝn dông ng©n hµng Sù ra ®êi cña ho¹t ®éng cña ng©n hµng ®¸nh dÊu mét b-íc ngoÆt trong lÞch sö ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña con ng-êi. Lª Nin ®· coi sù ra ®êi Ng©n hµng nh­ “sù ph²t minh ra löa” hay “b²nh xe”. Vai trß to lín cða ng©n h¯ng ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi ®-îc xuÊt ph¸t tõ chÝnh c¸c mÆt ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Mét trong nh÷ng ho¹t ®éng ®Æc tr-ng cña ng©n hµng lµ ho¹t ®éng TD. TÝn dông ®-îc ®Þnh nghÜa nh- lµ: “ mét giao dÞch vÒ tµi s¶n (tiÒn ho¨c hµng ho¸ ) gi÷a bªn cho vay (NH vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c) va bªn ®i vay (c¸ nh©n,doanh nghiÖp vµ c¸c chñ thÓ kh¸c), trong ®ã bªn cho vay chuyÓn giao tµi s¶n cho bªn ®i vay sö dông trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh theo tho¶ thuËn, bªn ®i vay cã tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ v« ®iÒu kiÖn vèn gèc vµ l·i cho bªn cho vay khi ®Õn h¹n thanh to¸n“. §èi víi mét NHTM, TDNH cã ý nghÜa lµ sù cho vay hay øng tr-íc tiÒn do ng©n hµng thùc hiÖn. B¶n th©n ng©n hµng lµ ng-êi cho vay cßn ng-êi ®i vay lµ kh¸ch hµng cña ng©n hµng. Gi¸ ng©n hµng Ên ®Þnh cho kh¸ch hµng khi ®i vay lµ lîi tøc vµ l·i suÊt hoÆc tiÒn hoa hång mµ hä ph¶i tr¶ trong suèt thêi gian tån t¹i cña kho¶n øng tr-íc. Ho¹t ®éng TD lµ ho¹t ®éng ®a d¹ng, lµ mét lo¹i kinh doanh tiÒn tÖ phøc t¹p. TÝnh phøc t¹p cña nã chÝnh lµ ®èi t-îng kinh doanh, ®ã lµ tiÒn tÖ, vµ ë ®©y tiÒn tÖ ®· bÞ t¸ch rêi gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông khi cho vay. Trong kh¸i niÖm TD hoÆc TDNH ta thÊy yÕu tè thêi gian ®· xen lÉn vµo vµ còng v× cã sù xen lÉn ®ã cho nªn cã thÓ cã sù bÊt tr¾c, rñi ro x¶y ra. Vµ cÇn cã mét sù tÝn nhiÖm hay nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh khi cho vay. TDNH ®-îc thùc hiÖn theo 3 nguyªn t¾c: 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Vèn vay ph¶i ®-îc hoµn tr¶ ®Çy ®ñ c¶ gèc lÉn l·i ®óng thêi h¹n ®· ®¨ng ký trong H§TD + Vèn vay ph¶i ®-îc sö dông ®óng môc ®Ých, cã hiÖu qu¶ + Vèn vay ph¶i ®-îc ®¶m b¶o b»ng hµng ho¸ cã gi¸ trÞ t-¬ng ®-¬ng. 1.1.2. Ph©n lo¹i TDNH Trong nÒn KTTT, ho¹t ®éng TD rÊt ®a d¹ng vµ phong phó víi nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau. §Ó sö dông vµ qu¶n lý TD cã hiÖu qu¶ th× ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i TD. Cã nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i TD kh¸c nhau: + C¨n cø vµo thêi h¹n tÝn dông: cã cho vay ng¾n h¹n (d-íi 12 th¸ng); cho vay trung h¹n (1-5 n¨m); cho vay dµi h¹n trªn 5 n¨m +C¨n cø vµo møc ®é tÝn nhiÖm ®èi víi kh¸ch hµng: cã cho vay kh«ng ®¶m b¶o, cho vay cã ®¶m b¶o + C¨n cø vµo môc ®Ých: cã cho vay bÊt ®éng s¶n, cho vay c«ng nghiÖp va th-¬ng m¹i, cho vay n«ng nghiÖp, cho vay c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh, cho vay c¸ nh©n, cho thuª. +C¨n cø vµo ph-¬ng ph¸p hoµn tr¶: cã cho vay cã thêi h¹n, cho vay kh«ng cã thêi h¹n cô thÓ. +C¨n cø vµo xuÊt xø tÝn dông: cã cho vay trùc tiÕp, cho vay gi¸n tiÕp. 1.1.3. Chøc n¨ng cña TDNH Nh- chóng ta ®· biÕt, TDNH cã mét vÞ trÝ quan träng trong viÖc ph¸t triÓn KT-XH ®Êt n-íc vµ vÞ trÝ ®ã tr-íc hÕt ®-îc biÓu hiÖn qua c¸c chøc n¨ng cña TDNH. TÝn dông ng©n hµng cã 2 chøc n¨ng c¬ b¶n ®ã lµ chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi theo nguyªn t¾c hoµn tr¶; chøc n¨ng ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. 1.1.3.1. Chøc n¨ng tËp trung vµ ph©n phèi vèn theo nguyªn t¾c hoµn tr¶, hay chøc n¨ng ph©n phèi l¹i. Sù tån t¹i kh¸ch quan cña ph¹m trï tÝn dông lµ mét tiÒn ®Ò quan träng cho sù vËn ®éng liªn tôc cña vèn trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, nh÷ng vèn t¹m thêi ch-a sö dông ph¸t sinh ra trong nÒn kinh tÕ sÏ ®-îc ng©n hµng huy ®éng vµ tËp trung l¹i. Trªn c¬ së nguån vèn ®ã, ng©n hµng tiÕn hµnh ph©n phèi b»ng 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 h×nh thøc cho vay theo nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ. Gi÷a tËp trung vµ ph©n phèi lu«n cã mèi quan hÖ rµng buéc lÉn nhau. Thùc hiÖn tèt tËp trung vèn t¹o c¬ së ®Ó tiÕn hµnh cho vay ®ång thêi chØ khi viÖc ph©n phèi vèn cã hiÖu qu¶ sÏ thóc ®Èy nhu cÇu tËp trung vèn. Sù ph©n phèi cña tÝn dông tu©n theo mét vßng tuÇn hoµn tõ khi cho vay ®Õn vèn tÝn dông ®-îc sö dông theo nhu cÇu vµ sau khi hoµn thµnh viÖc tham gia vµo qu¸ tr×nh phôc vô nhu cÇu, trë l¹i h×nh th¸i tiÒn tÖ th× nã ®-îc hoµn tr¶ ng-êi cho vay. §©y lµ b¶n chÊt vËn ®éng cña tÝn dông. §ã lµ sù vËn ®éng víi t- c¸ch l-îng gi¸ trÞ vËn ®éng, do ®ã l-îng gi¸ trÞ nµy lu«n ®-îc b¶o tån theo thêi gian khi hoµn tr¶. 1.1.3.2. Chøc n¨ng ph¶n ¸nh vµ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ cña TDNH lµ réng lín h¬n so víi c¸c h×nh thøc TD kh¸c. Bªn c¹nh quan hÖ tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n, ng©n hµng cßn cã quan hÖ vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n víi hä. C¸c mèi quan hÖ nµy bæ sung cho nhau, t¹o ®iÒu kiÖn cho ng©n hµng kiÓm so¸t c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n. Kh«ng nh÷ng thÕ, tÝn dông còng ph¶n ¸nh mét c¸ch tæng hîp vµ nh¹y bÐn ®èi víi mäi biÕn ®æi cña nÒn kinh tÕ. Th«ng qua ho¹t ®éng thu vèn nhµn rçi cã thÓ ®¸nh gi¸ ®-îc t×nh h×nh tiªu dïng, tiÕt kiÖm vµ c¸c tiÒm n¨ng kh¸c cña nÒn kinh tÕ. MÆt kh¸c, th«ng qua ho¹t ®éng cÊp vèn cã thÓ ®¸nh gi¸ ®-îc kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c¸c lÜnh vùc, sù hîp lý cña c¬ cÊu nÒn kinh tÕ qua ®ã cã sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t- cho phï hîp. Do ®ã tÝn dông ®-îc coi lµ c«ng cô quan träng ®Ó nhµ n-íc kiÓm so¸t vµ thùc hiÖn c¸c chiÕn l-îc ph¸t triÓn kinh tÕ. 1.1.4.Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng 1.1.4.1. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña b¶n th©n ng©n hµng. Tr-íc hÕt ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng lµ 1 trong 3 ho¹t ®éng tiÒn ®Ò cho sù ra ®êi cña NHTM, ®©y còng lµ ho¹t ®éng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng. Bëi lÏ, kho¶n môc tÝn dông chiÕm kho¶ng 70% tæng tµi s¶n vµ c¸c kho¶n môc tÝn dông nµy mang l¹i thu nhËp lín nhÊt cho ng©n hµng. V× vËy viÖc duy tr× vµ më réng tÝn dông mang mét ý nghÜa sèng cßn víi 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¸c NHTM. Khi c¸c ng©n hµng kh«ng thùc hiÖn ®-îc duy tr× vµ më réng th× vèn ng©n hµng huy ®éng ®-îc sÏ bÞ ø ®äng, ng©n hµng vÉn ph¶i tr¶ l·i cho phÇn vèn ø ®äng trong khi kh«ng cã thu nhËp tõ l·i cho vay khiÕn ng©n hµng bÞ thua lç vµ cã kh¶ n¨ng r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n. H¬n n÷a, viÖc n©ng cao chÊt l-îng vµ më réng ho¹t ®éng tÝn dông sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng©n hµng ph¸t triÓn thªm c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh- më tµi kho¶n t¹i ng©n hµng, dÞch vô t- vÊn, dÞch vô thanh to¸n, chuyÓn tiÒn...kÕt qu¶ lµ ng©n hµng võa t¨ng ®-îc nguån vèn, võa ph¸t triÓn ®-îc c¸c ho¹t ®éng dÞch vô t¨ng thu nhËp vµ ph©n t¸n rñi ro. 1.1.4.2. Vai trß cña tÝn dông ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. TÝn dông ng©n hµng cã vai trß ®Æc biÖt trong viÖc tæ chøc ®iÒu hoµ l-u th«ng tiÒn tÖ, phôc vô qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KT-XH ®Êt n-íc vµ lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Ta thÊy trong x· héi lu«n cã mét sè ng-êi thõa vèn cÇn ®Çu t- vµ mét sè ng-êi thiÕu vèn muèn ®i vay. Song nh÷ng ng-êi nµy khã cã thÓ trùc tiÕp gÆp nhau ®Ó cho nhau vay. HoÆc cã thÓ gÆp nhau th× chi phÝ rÊt cao vµ kh«ng kÞp thêi, nªn TDNH lµ cÇu nèi gi÷a ng-êi cã vèn vµ ng-êi cÇn vèn vµ ®Ó gi¶i quyÕt nhu cÇu tho¶ ®¸ng trong mèi quan hÖ nµy. NghÜa lµ tÝn dông ng©n hµng thu hót tËp trung mäi nguån vèn tiÒn tÖ t¹m thêi nhµn rçi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, d©n c- ®Ó ®Çu t- cho qu¸ tr×nh më réng s¶n xuÊt, t¨ng tr-ëng kinh tÕ, ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ vèn, thóc ®Èy l-u th«ng hµng ho¸, t¨ng tèc ®é chu chuyÓn vèn cho x· héi, gãp phÇn thóc ®Èy t¸i s¶n xuÊt më réng, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. Th«ng qua tÝn dông ng©n hµng, cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc l-îng tiÒn cung øng trong l-u th«ng, thùc hiÖn yªu cÇu cña quy luËt l-u th«ng tiÒn tÖ. MÆt kh¸c, tÝn dông ng©n hµng cßn thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t¨ng c-êng chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh, gióp c¸c doanh nghiÖp khai th¸c cã hiÖu qu¶ tiÒm n¨ng kinh tÕ trong ho¹t ®éng kinh doanh. §ång thêi tÝn dông ng©n hµng cßn t¹o ®iÒu kiÖn më réng quan hÖ kinh tÕ víi n-íc ngoµi, lµ cÇu nèi cho viÖc giao l-u 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh tÕ vµ lµ ph-¬ng tiÖn ®Ó th¾t chÆt mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n-íc trªn thÕ giíi. Nh- vËy tÝn dông ng©n hµng cã mét vai trß hÕt søc quan träng ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ còng nh- ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM. §Ó ph¸t huy vai trß ®ã, c¸c n-íc trªn thÕ giíi ®· sö dông tÝn dông ng©n hµng nh- mét c«ng cô ®¾c lùc ®Ó thóc ®Èy ph¸t triÓn KT-XH. Tuy nhiªn, ®©y l¹i lµ mét ho¹t ®éng tiÒm Èn rÊt nhiÒu rñi ro khã l-êng tr-íc. §Ó tÝn dông ng©n hµng thùc sù ph¸t huy vai trß cña m×nh, nghiªn cøu rñi ro tÝn dông lµ mét yªu cÇu cÇn thiÕt. 1.2. Rñi ro tÝn dông cña NHTM. 1.2.1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ rñi ro trong kinh doanh cña NHTM. 1.2.1.1. Kh¸i niÖm vÒ rñi ro ng©n hµng. Còng nh- víi bÊt kú ngµnh kinh doanh nµo kh¸c, ng©n hµng cã thÓ gÆp rñi ro vµ cã thÓ bÞ mÊt vèn. H¬n n÷a, ng©n hµng lµ mét ngµnh kinh tÕ nh¹y c¶m, ho¹t ®éng ng©n hµng víi b¶n chÊt cña nã, chÞu ¶nh h-ëng cña rÊt nhiÒu lo¹i rñi ro. Rñi ro cña ng©n hµng cã thÓ ®-îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c nhau nh-ng ®Òu cã b¶n chÊt chung ®ã lµ kh¶ n¨ng xÈy ra nh÷ng tæn thÊt cho ng©n hµng. Mét sè quan ®iÓm cho r»ng, rñi ro lµ toµn bé tæn thÊt cã thÓ x¶y ra ®èi víi ng©n hµng. Mét sè kh¸c l¹i cho r»ng rñi ro chØ lµ nh÷ng tæn thÊt x¶y ra ngoµi dù kiÕn. Dï cã nhiÒu c¸ch quan niÖm kh¸c nhau vÒ rñi ro, nh-ng tùu chung l¹i cã thÓ rót ra c¸c kÕt luËn sau: + Rñi ro ng©n hµng lµ kh¶ n¨ng xÈy ra nh÷ng tæn thÊt trong ho¹t ®éng ng©n hµng, n»m ngoµi ý muèn cña ng©n hµng. + Rñi ro ®-îc xem lµ mét biÕn cè ngÉu nhiªn, tuy nhiªn ta cã thÓ x¸c ®Þnh ®-îc kh¶ n¨ng xuÊt hiÖn cña rñi ro ®Ó l-êng tr-íc hËu qu¶ cã thÓ x¶y ra. + Møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña ®¬n vÞ, kh«ng thÓ coi rñi ro lµ hoµn toµn kh«ng thÓ tr¸nh khái vµ ®Ó nã tù vËn ®éng. Rñi ro cã thÓ ®-îc h¹n chÕ khi t¨ng c-êng kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ mµ ®iÒu nµy l¹i phô thuéc chñ yÕu vµo tr×nh ®é qu¶n lý cña ®¬n vÞ kinh doanh. 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Rñi ro do nguyªn nh©n kh¸ch quan, nguyªn nh©n chñ quan, nh-ng dï rñi ro do nguyªn nh©n nµo g©y ra th× còng ®Òu cã kh¶ n¨ng phßng ngõa víi c¸c ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau. 1.2.1.2. C¸c lo¹i rñi ro trong kinh doanh cña NHTM. Cã thÓ chia rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng thµnh c¸c lo¹i sau: +Rñi ro tÝn dông (sÏ nghiªn cøu ë phÇn sau) + Rñi ro hèi ®o¸i: lµ kh¶ n¨ng xÈy ra nh÷ng tæn thÊt mµ ng©n hµng ph¶i chÞu khi tû gi¸ hèi ®o¸i thay ®æi v-ît qu¸ thay ®æi dù tÝnh. + Rñi ro l·i suÊt: lµ kh¶ n¨ng xÈy ra nh÷ng tæn thÊt khi l·i suÊt thay ®æi ngoµi dù tÝnh. + Rñi ro thanh kho¶n: lµ rñi ro khi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng kh«ng ®¸p øng ®-îc cho kh¸ch hµng khi hä ®Õn rót vèn v-ît qu¸ møc dù tr÷ thanh to¸n cña ng©n hµng. + Rñi ro tån ®äng vèn: xÈy ra khi vèn bÞ tån ®äng lín kh«ng cho vay, ®Çu t- ®-îc vµ c¸c lo¹i rñi ro kh¸c. 1.2.1.3. ¶nh h-ëng cña rñi ro ®èi víi ho¹t ®éng ng©n hµng Rñi ro g¾n liÒn víi ho¹t ®éng NHTM, ph¶n ¸nh c¸c t×nh huèng bÊt th-êng x¶y ra g©y tæn thÊt cho ng©n hµng. Khi tæn thÊt x¶y ra, tr-íc hÕt thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m sót, dÉn ®Õn tû suÊt lîi tøc vµ thÞ gi¸ cæ phiÕu cña ng©n hµng gi¶m. Tõ ®ã cã thÓ kÐo theo viÖc b¸n hµng lo¹t cæ phiÕu trªn thÞ tr-êng, lµ ®iÓm më ®Çu cña qu¸ tr×nh mua l¹i, s¸t nhËp hoÆc thay thÕ ban qu¶n lý ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông vµ l·i suÊt cã thÓ dÉn ®Õn rñi ro thanh kho¶n víi viÖc hµng lo¹t ng-êi göi tiÒn rót tiÒn ra khái ng©n hµng, buéc ng©n hµng ph¶i ®ãng cöa vµ tuyªn bè ph¸ s¶n. Tæn thÊt lµm gi¶m quü dù phßng, gi¶m vèn vµ quü cña ng©n hµng. §Ó ®èi phã víi t×nh tr¹ng trªn, ng©n hµng cã thÓ ph¶i gi¶m tiÒn l-¬ng (hoÆc chi phÝ kh¸c), gi¶m lao ®éng... dÉn ®Õn c¸c ¶nh h-ëng kh«ng tèt vÒ nh©n sù, vÒ tr¹ng th¸i nguån vµ c«ng nghÖ. 1.2.1.4. Mèi quan hÖ rñi ro-lîi nhuËn trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Theo quy luËt nµy th× c¸c chñ thÓ kinh tÕ ph¶i chÊp nhËn mét møc ®é rñi ro, hoÆc ®iÒu chØnh gi¶m thiÓu rñi ro tíi mét møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã sao cho 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 hîp lý ®Ó hy väng ®¹t ®-îc phÇn lín lîi nhuËn bï ®¾p møc ®é rñi ro ®ã. Mèi quan hÖ ë ®©y mang tÝnh tû lÖ thuËn nhiÒu h¬n, tuy nhiªn nãi nh- vËy kh«ng cã nghÜa lµ cø rñi ro cµng cao th× kiÕm ®-îc lîi nhuËn cµng nhiÒu, mµ muèn ®-îc nhiÒu lîi nhuËn th× ngoµi viÖc chÊp nhËn rñi ro hîp lý cßn ph¶i cã nhiÒu yÕu tè kh¸c kÕt hîp. Trong ®ã quan träng nhÊt lµ ph¶i cã ®Çu ãc kinh doanh, n¾m b¾t ®-îc thêi c¬ vµ biÕn thêi c¬ thµnh hiÖn thùc. Ng©n hµng còng vËy, kh«ng ph¶i lµ cµng gÆp nhiÒu rñi ro th× cµng thu ®-îc nhiÒu lîi nhuËn mµ vÊn ®Ò lµ ph¶i qu¶n lý ®-îc danh môc ®Çu t- mét c¸ch hîp lý. §ã chÝnh lµ viÖc ng©n hµng chÊp nhËn c¬ cÊu rñi ro hîp lý ®Ó hy väng kiÕm ®-îc lîi nhuËn ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn. 1.2.2. Rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông cña NHTM. 1.2.2.1. Kh¸i niÖm vÒ rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Ho¹t ®éng tÝn dông lµ ho¹t ®éng th-êng xuyªn vµ chñ yÕu cña ng©n hµng. Do ®ã rñi ro tÝn dông còng lµ rñi ro th-êng gÆp nhÊt trong ho¹t ®éng ng©n hµng. Cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ kh¸i niÖm rñi ro tÝn dông: + Rñi ro tÝn dông lµ qu¸ tr×nh hµm chøa nguy c¬ vèn vµ l·i kh«ng ®-îc hoµn tr¶ ®óng h¹n. + Rñi ro tÝn dông lµ kho¶n lç tiÒm tµng vèn cã khi cÊp tÝn dông cho mét kh¸ch hµng. Nh- vËy, ngay tõ khi cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng, kho¶n tÝn dông ®ã ®· cã rñi ro. ChØ cã ®iÒu, ®ã míi chØ lµ rñi ro tiÒm n¨ng. Cßn khi ph¸t sinh viÖc vèn vµ l·i kh«ng ®-îc tr¶ ®óng h¹n th× khi ®ã rñi ro ®· x¶y ra, ®· trë thµnh hiÖn thùc. Tõ ®ã ta cã thÓ ®i ®Õn kh¸i niÖm rñi ro tÝn dông: “Rñi ro tÝn dông lµ rñi ro vÒ sù tæn thÊt tµi chÝnh (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp) xuÊt ph¸t tõ ng-êi ®i vay kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî ®óng h¹n theo cam kÕt hoÆc mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n“. Kh¸i niÖm trªn chØ ®óng khi xÐt mét dù ¸n riªng lÎ. Nh-ng nÕu xÐt trong mèi quan hÖ víi c¸c dù ¸n kh¸c th× rñi ro tÝn dông kh«ng chØ lµ thiÖt h¹i vÒ vèn vµ l·i cña kho¶n vay mµ cßn lµ thiÖt h¹i mang tÝnh chi phÝ c¬ héi. ThËm chÝ ngay c¶ khi kh¸ch hµng hoµn toµn cã kh¶ n¨ng tr¶ nî cho ng©n hµng th× 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 rñi ro tÝn dông vÉn cã thÓ x¶y ra. §ã lµ rñi ro vÒ viÖc ng©n hµng mÊt c¬ héi sö dông vèn vµo nh÷ng dù ¸n cã kh¶ n¨ng sinh lêi lín h¬n. Tøc lµ ho¹t ®éng tÝn dông ®· hµm chøa mét thiÖt h¹i mang tÝnh so s¸nh. Bªn c¹nh chi phÝ c¬ héi, rñi ro tÝn dông cßn lµ rñi ro vÒ thêi gian cña tiÒn. Ngay c¶ khi vèn vµ l·i ®-îc tr¶ ®óng h¹n th× rñi ro vÉn xÈy ra v× d-íi t¸c ®éng cña l¹m ph¸t vµ sù biÕn ®éng cña l·i suÊt trªn thÞ tr-êng khiÕn ®ång vèn mµ ng©n hµng thu vÒ kÐm vÒ gi¸ trÞ h¬n so víi ban ®Çu. 1.2.2.2. B¶n chÊt cña rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Trªn quan ®iÓm qu¶n lý toµn bé ng©n hµng, rñi ro tÝn dông lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, lµ kh¸ch quan vµ ng©n hµng kh«ng thÓ lo¹i bá hoµn toµn ®-îc rñi ro mµ chØ cã thÓ h¹n chÕ ®-îc nã. Thùc vËy, ta thÊy r»ng tÝn dông lµ quan hÖ vay m-în d-íi d¹ng tiÒn tÖ cã hoµn tr¶ gèc vµ l·i, gi÷a ng-êi cã vèn vµ ng-êi thiÕu vèn. Quan hÖ nµy lµ quan hÖ kinh tÕ b×nh ®¼ng gi÷a ng-êi cho vay vµ ng-êi ®i vay, lµ sù cam kÕt tho¶ thuËn b»ng c¸c ®iÒu kho¶n cña H§TD, nh-ng t×nh tr¹ng vi ph¹m cam kÕt ®ã xÈy ra kh¸ phæ biÕn, kÓ c¶ trong tr-êng hîp ng-êi vay cã n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó thùc hiÖn c¸c ®iÒu kho¶n cam kÕt ®ã. ThËm chÝ ngay c¶ tr-êng hîp cã ®¶m b¶o nî vay nh- thÕ chÊp, cÇm cè...t×nh tr¹ng rñi ro tÝn dông vÉn xÈy ra, do tµi s¶n dïng lµm ®¶m b¶o nî vay rñi ro vÒ gi¸ trÞ v× nh÷ng biÕn ®éng vÒ thêi gian vµ thÞ tr-êng. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ, mét khi cßn cã ho¹t ®éng ng©n hµng th× cßn cã rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông. Hay rñi ro tÝn dông lµ hÖ qu¶, lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái. NhiÒu quan ®iÓm nhÊt trÝ cho r»ng, rñi ro tÝn dông lµ b¹n ®-êng cña trong kinh doanh, cã thÓ ®Ò phßng, h¹n chÕ chø kh«ng thÓ lo¹i trõ. Do vËy, rñi ro dù kiÕn lu«n ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc trong chiÕn l-îc ho¹t ®éng chung cña ng©n hµng. 1.2.2.3.Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Trªn thùc tÕ, rñi ro tÝn dông còng rÊt phøc t¹p vµ ®a d¹ng nh- chÝnh ho¹t ®éng tÝn dông vèn ®· ®a d¹ng, phøc t¹p. Còng cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i nh-ng ë ®©y ta chØ nghiªn cøu hai c¸ch ph©n lo¹i c¬ b¶n. 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Trªn ph-¬ng diÖn qu¶n lý, rñi ro ®-îc chia lµm 2 lo¹i: rñi ro tÝn dông cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc vµ rñi ro tÝn dông kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®-îc. + Rñi ro tÝn dông cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc (hay cßn gäi lµ rñi ro kh¶ kh¸ng) lµ lo¹i rñi ro tÝn dông mµ ng©n hµng cã thÓ phÇn nµo dù ®o¸n ®-îc chñ thÓ g©y ra rñi ro ®ã, -íc tÝnh ®-îc møc ®é ¶nh h-ëng, dù kiÕn ®-îc thêi gian chóng ph¸t sinh...mµ tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p hîp lý ®Ó phßng ngõa, h¹n chÕ ë møc thÊp nhÊt cã thÓ. Nh÷ng rñi ro tÝn dông thuéc lo¹i nµy th-êng do chñ quan con ng-êi g©y ra, cô thÓ cã thÓ lµ do kh¸ch hµng hoÆc chÝnh b¶n th©n ng©n hµng g©y cho m×nh. Tuy nhiªn, kh¸ch hµng th-êng chñ yÕu g©y ra lo¹i rñi ro nµy. + Rñi ro kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®-îc (rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng) lµ lo¹i rñi ro tÝn dông mµ c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ dù ®o¸n, kh«ng thÓ biÕt chóng sÏ xÈy ra vµo thêi ®iÓm nµo, còng kh«ng thÓ tÝnh to¸n ®-îc mét c¸ch chÝnh x¸c nhÊt nh÷ng ¶nh h-ëng mµ chóng g©y ra. Nh÷ng rñi ro tÝn dông nµy th-êng kh«ng do con ng-êi g©y ra mµ chñ yÕu la do nh÷ng bÊt lîi vÒ yÕu tè tù nhiªn g©y ra nh- h¹n h¸n, lò lôt, mÊt mïa, ho¶ ho¹n...C¸c NHTM th-êng ph¶i tËp trung vµo ng¨n chÆn nh÷ng nh÷ng rñi ro cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc, cßn nh÷ng rñi ro kh«ng thÓ kiÓm so¸t ®-îc th× chØ cã c¸ch lµ chèng ®ì. Ngoµi c¸ch ph©n lo¹i trªn th× dùa vµo tÝnh chÊt cña rñi ro tÝn dông mµ ta cã thÓ chia ra lµm 2 lo¹i: rñi ro sai hÑn vµ rñi ro mÊt vèn. + Rñi ro sai hÑn lµ rñi ro tÝn dông xÈy ra khi ng-êi cho vay vèn ng©n hµng kh«ng hoµn tr¶ ®ñ gèc, l·i hoÆc c¶ gèc vµ l·i tiÒn vay ®óng hÑn ®· cam kÕt trong H§TD. + Rñi ro mÊt vèn lµ rñi ro tÝn dông xÈy ra khi ng-êi vay vèn ng©n hµng kh«ng hoµn tr¶ gèc tiÒn vay mét c¸ch ®Çy ®ñ. Dï víi c¸ch ph©n lo¹i nµo ®i n÷a th× rñi ro tÝn dông lu«n mang l¹i cho ng©n hµng nhiÒu hËu qu¶ xÊu. §Ó h¹n chÕ rñi ro tÝn dông cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p ®Ó qu¶n lý ®-îc rñi ro tÝn dông, khèng chÕ nã ë mét tû lÖ hîp lý. §ã kh«ng ph¶i lµ mét vÊn ®Ò ®¬n gi¶n dÔ thùc hiÖn. §Ó thùc hiÖn ®-îc vÊn ®Ò nµy, chóng ta cÇn xem xÐt, t×m hiÓu rñi ro tÝn dông trªn c¸c khÝa c¹nh tr×nh bÇy d-íi ®©y. 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 1.2.2.4. C¸c h×nh thøc biÓu hiÖn cña rñi ro tÝn dông ng©n hµng. Nî cã vÊn ®Ò: ph¶n ¸nh rñi ro tiÒm n¨ng. Khi ng©n hµng cho kh¸ch hµng vay, qu¸ tr×nh sö dông vèn cña doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n, cã thÓ do nhiÒu nguyªn nh©n (thiªn tai hoÆc ®Þch ho¹, hµng ho¸ kh«ng tiªu thô ®-îc) ®· ¶nh h-ëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña doanh nghiÖp nh-ng kho¶n nî ®ã ch-a ®Õn h¹n. C¸c kho¶n nî nµy sÏ ®-îc xÕp vµo nî cã vÊn ®Ò. NÕu muèn tr¸nh khái nh÷ng thiÖt h¹i bÊt hîp lý nµy th× c¸n bé tÝn dông ph¶i x¸c ®Þnh c¸c kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò ngay lËp tøc, nÕu kh«ng th× cã thÓ kh«ng gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò tr-íc khi t×nh h×nh trë lªn xÊu h¬n. H¬n n÷a, nÕu cã thÓ thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p söa ch÷a thÝch hîp, th× nguyªn nh©n vµ môc ®Ých cña vÊn ®Ò còng ph¶i ®-îc x¸c ®Þnh vµ gi¶i quyÕt. Cã rÊt nhiÒu dÊu hiÖu ®Ó nhËn biÕt mét kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò, d-íi ®©y lµ mét sè dÊu hiÖu dÔ nhËn thÊy: + Ho¹t ®éng kinh doanh cña ng-êi ®i vay cã chiÒu h-íng kh«ng lµnh m¹nh, cã thÓ do ngµnh nghÒ kinh doanh cña hä ®ang gÆp rñi ro do sù thay ®æi cña thÞ tr-êng, do sù thay ®æi chÝnh s¸ch KT-XH cña nhµ n-íc, hoÆc cã thÓ lµ quan hÖ giao dÞch víi c¸c ®èi t¸c cña doanh nghiÖp kh«ng thuËn lîi, c¸c ®èi t¸c tù ý bá hîp ®ång kinh doanh víi doanh nghiÖp...khiÕn cho doanh nghiÖp gÆp nhiÒu khã kh¨n vÒ tµi chÝnh. Hay trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cã sù t¨ng lªn bÊt th-êng cña hµng tån kho, c¸c kho¶n ph¶i thu. HoÆc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh bÞ ¶nh h-ëng bëi c¸c yÕu tè kh¸ch quan nh- b·o, lò lôt, ho¶ ho¹n, h¹n h¸n hay do mÊt trém. +Sù thay ®æi trong c¬ cÊu qu¶n lý kinh doanh ®-îc thÓ hiÖn d-íi c¸c h×nh thøc nh- thu hÑp quy m« s¶n xuÊt vµ chñng lo¹i s¶n phÈm, c«ng nh©n nghØ viÖc...ViÖc thùc hiÖn c«ng t¸c ®iÒu hµnh chuyªn m«n ho¸ kÐm chÊt l-îng. Sù thay ®æi nµy t¹o t©m lý hoang mang ®èi víi c¸c ®èi t¸c, b¹n hµng. + Ng-êi vay cè t×nh tr× ho·n viÖc nép b¸o c¸o tµi chÝnh cho ng©n hµng. Ng-êi vay cã th¸i ®é l-ìng lù cè t×nh g©y chËm trÔ khi x¾p xÕp cho c¸n bé tÝn dông ®i th¨m c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh. 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 + Kh¸ch hµng sö dông vèn vay sai môc ®Ých. C¸c biÓu hiÖn cña mét mãn vay cã vÊn ®Ò rÊt ®a d¹ng. Trªn c¬ së c¸c dÊu hiÖu ®ã, th«ng qua viÖc ph©n tÝch vµ ph¸n ®o¸n t×nh h×nh, xu h-íng cña ho¹t ®éng tÝn dông, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña kh¸ch hµng vµ cña nÒn kinh tÕ c¸n bé tÝn dông cÇn t×m ra biÖn ph¸p hîp lý hoÆc lµ thu håi kho¶n cho vay hoÆc lµ t- vÊn hç trî kh¸ch hµng v-ît qua giai ®o¹n khã kh¨n, hoµn tr¶ gèc vµ l·i vay ®óng h¹n. Ngoµi ra, nh÷ng kho¶n vay nh- sau còng ®-îc xÕp vµo lo¹i nî cã vÊn ®Ò: + Sè d- nî ®ã ®· ®-îc gia h¹n nhiÒu lÇn, thËm chÝ thêi gian gia h¹n dµi h¬n kú h¹n cho vay lÇn ®Çu. + Sè d- nî ®ã ®· ®-îc ®¶o nî nhiÒu lÇn (cho vay míi ®Ó thu håi nî cò), cã tr-êng hîp kÕ to¸n ®· chuyÓn sang nî qu¸ h¹n, l¹i chuyÓn vµo h¹ch to¸n trong h¹n. + Kh¸ch hµng dïng vèn vay cña ng©n hµng ®Ó tr¶ nî ng©n hµng kh¸c. + NhiÒu ng©n hµng cïng cho vay mét kh¸ch hµng víi cïng mét tµi s¶n thÕ chÊp mµ hoµn toµn kh«ng hay biÕt. Nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, nî khoanh chê xö lý Nî qu¸ h¹n lµ biÓu hiÖn ®Æc tr-ng nhÊt cña rñi ro tÝn dông. Nî qu¸ h¹n ®-îc hiÓu lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông ng©n hµng mµ v× nguyªn nh©n nµo ®ã kh«ng ®-îc thanh lý ®ñ vµ ®óng h¹n nh- H§TD Nh- vËy, nî qu¸ h¹n lµ kÕt qu¶ cña mèi quan hÖ tÝn dông kh«ng hoµn h¶o, khi ng-êi ®i vay vi ph¹m nguyªn t¾c cña tÝn dông lµ ph¶i hoµn tr¶ ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i ®óng h¹n, g©y ®æ vì lßng tin cña ng-êi cÊp tÝn dông ®èi víi ng-êi ®-îc cÊp tÝn dông. Ng-êi ta th-êng sö dông chØ tiªu tû lÖ nî qu¸ h¹n (tû lÖ nî qu¸ h¹n = NQH/D- nî) ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é rñi ro cña tÝn dông ng©n hµng. Tû lÖ NQH cµng cao th× RRTD cña ng©n hµng sÏ cµng lín. NQH lµ vÊn ®Ò cña tÊt c¶ c¸c NHTM ë mäi quèc gia. CÇn nh×n nhËn NQH nh- mét hiÖn t-îng b×nh th-êng cña ho¹t ®éng tÝn dông, do vËy cÇn x¸c ®Þnh mét tû lÖ NQH hîp lý lµ cÇn 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thiÕt. HiÖn nay nhiÒu nhµ kinh tÕ cho r»ng tû lÖ NQH trªn tæng d- nî ë møc 35% lµ cã thÓ chÊp nhËn ®-îc trong ho¹t ®éng tÝn dông. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i NQH, mçi lo¹i ph¶n ¸nh møc ®é rñi ro tÝn dông ë mét gãc ®é kh¸c nhau. ViÖc ph©n lo¹i chóng cã mét ý nghÜa rÊt quan träng, ®Æc biÖt trong viÖc ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p xö lý, thu håi nî.  XÐt theo thêi h¹n cã thÓ chia NQH thµnh c¸c lo¹i chÝnh sau ®©y: + NQH d-íi 6 th¸ng: nh÷ng kho¶n NQH nµy th-êng ®-îc coi lµ cã møc ®é rñi ro thÊp. + NQH tõ 6 th¸ng ®Õn 12 th¸ng: hay lµ nî khª ®äng, lµ nh÷ng kho¶n nî cã møc ®é rñi ro b×nh th-êng. + NQH trªn 12 th¸ng: ®©y lµ nh÷ng kho¶n nî cã møc ®é rñi ro cao nhÊt vµ cã nguy c¬ mÊt vèn cho ng©n hµng. Mét sè ng©n hµng ë ViÖt Nam coi NQH trªn 12 th¸ng lµ NK§. Tû lÖ NK§ = NK§/NQH. §©y lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông mµ ng©n hµng khã cã thÓ ®ßi ®-îc trong t-¬ng lai. Víi nh÷ng kho¶n nî nµy, ng©n hµng ®· n¾m ch¾c kh¶ n¨ng bÞ mÊt vèn.  XÐt theo nguyªn nh©n, ng-êi ta cã thÓ chia NQH theo mét sè nguyªn nh©n chÝnh sau: + Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch cña nhµ n-íc + Do kh¸ch hµng yÕu kÐm, ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶. + Do kh¸ch hµng cè t×nh lõa ®¶o + Do c¸n bé tÝn dông yÕu kÐm, tiÕp tay cho kh¸ch hµng lõa ®¶o. Trong tr-êng hîp do kh¸ch hµng ho¹t ®éng kinh doanh yÕu kÐm, song thÊy cã kh¶ n¨ng phôc håi, ng©n hµng cã thÓ cho phÐp gia h¹n nî, ch-a chuyÓn sang NQH. Tr-êng hîp kh¸ch hµng cè t×nh lõa ®¶o hay do c¸n bé tÝn dông phÈm chÊt yÕu kÐm, nh÷ng kho¶n nî ®ã th-êng ®-îc chuyÓn sang NK§, v× kh¶ n¨ng thu håi lµ hÇu nh- kh«ng cã. Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch qu¶n lý cña nhµ n-íc g©y khã kh¨n ®èi víi viÖc hoµn tr¶ nî vay cu¶ kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng, h×nh thµnh nªn 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kho¶n NQH. NÕu kh«ng thu håi ®-îc ng©n hµng cã thÓ chuyÓn lªn chÝnh phñ ®Ó chê xö lý gi¶i quyÕt, h×nh thµnh kho¶n nî khoanh, nî chê xö lý.  XÐt theo kh¶ n¨ng thu håi, cã thÓ chia NQH thµnh 3 lo¹i sau: + NQH cã thÓ thu håi 100% + NQH cã thÓ thu håi mét phÇn + NQH kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi. ViÖc ph©n lo¹i c¸c kho¶n NQH theo kh¶ n¨ng thu håi ph¶n ¸nh râ nhÊt møc ®é rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng. NQH kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi cµng cao th× rñi ro vÒ nguy c¬ mÊt vèn cña ng©n hµng cµng lín. Tuy nhiªn viÖc ph©n lo¹i nµy th-êng khã chÝnh x¸c v× kh¶ n¨ng thu håi cña kho¶n nî th× ®-îc x¸c ®Þnh theo nh÷ng nghiªn cøu vµ dù ®o¸n. Nãi c¸ch kh¸c, tµi s¶n cã sinh lêi ®· chuyÓn sang tµi s¶n cã kh«ng sinh lêi mµ cßn n¾m ch¾c nguy c¬ tr¾ng tay. Víi nh÷ng kho¶n nî nµy, NHTM ph¶i cã quü dù phßng bï ®¾p rñi ro ®ñ lín ®Ó cã thÓ lo¹i bá chóng ra khái tµi s¶n cã cña ng©n hµng. Tæn thÊt tÝn dông Lµ nh÷ng kho¶n tÝn dông cña ng©n hµng thùc sù ®· biÕn mÊt khái sù qu¶n lý, kiÓm so¸t cña ng©n hµng. Nã lµ hËu qu¶, kÕt qu¶ cuèi cïng cña rñi ro tÝn dông, lµ nh÷ng kho¶n NK§ kh«ng thu håi ®-îc 1.2.2.5. Nguyªn nh©n g©y ra rñi ro tÝn dông. Nguyªn nh©n g©y ra RRTD còng chÝnh lµ nguyªn nh©n g©y ra nî cã vÊn ®Ò vµ NQH. C¸c nguyªn nh©n nµy cã thÓ xuÊt ph¸t tõ phÝa ng©n hµng hoÆc kh¸ch hµng, cã thÓ do yÕu tè chñ quan hoÆc kh¸ch quan. Do b¶n th©n ng©n hµng. NHTM còng lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong nÒn KTTT. Môc ®Ých ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng còng lµ lîi nhuËn. Lîi nhuËn cµng cao th× ng©n hµng cµng cã ®iÒu kiÖn tån t¹i vµ ph¸t triÓn, tuy nhiªn còng ®ång nghÜa víi viÖc ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ rñi ro cµng lín. §iÒu nµy cµng trë lªn nghiªm träng h¬n nÕu nh÷ng rñi ro ®ã l¹i do chÝnh yÕu tè b¶n th©n néi bé ng©n hµng g©y ra.  Nguyªn nh©n chñ quan tõ phÝa ng©n hµng. 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Tr-íc tiªn ®ã lµ do h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é cña c¸n bé tÝn dông: yÕu kÐm trong ph©n tÝch tÝn dông nhÊt lµ ph©n tÝch tr-íc khi cho vay. ViÖc thu thËp th«ng tin kh«ng ®Çy ®ñ, kh«ng c©n xøng sÏ dÉn tíi rñi ro ®¹o ®øc vµ sù lùa chän ®èi nghÞch, kh©u sö lý th«ng tin kÐm dÉn tíi nh÷ng nhËn ®Þnh sai lÇm vÒ kh¸ch hµng (nh- vÒ tÝnh kh¶ thi cña dù ¸n kinh doanh, kh¶ n¨ng qu¶n lý cña ng-êi vay, ®¹o ®øc cña ng-êi vay, kh¶ n¨ng t¹o ra lîi nhuËn vµ tr¶ nî cho ng©n hµng) vµ kÕt qu¶ lµ nh÷ng H§TD kÐm chÊt l-îng (rñi ro cao hay kh¶ n¨ng thu håi thÊp) Bu«ng láng trong kh©u gi¸m s¸t kh¸ch hµng, kh«ng duy tr× mèi quan hÖ th-êng xuyªn víi kh¸ch hµng nªn ®Ó kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých, kh«ng kÞp thêi ph¸t hiÖn nî cã vÊn ®Ò ®Ó t×m c¸ch th¸o gì. ThËm chÝ ®Õn khi hÕt h¹n còng kh«ng ®èc thóc th-êng xuyªn dÉn ®Õn t×nh tr¹ng kh¸ch hµng d©y d-a kh«ng tr¶ nî. Qu¸ coi träng tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè nªn bu«ng láng qu¶n lý. §Õn khii kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®-îc nî, kh¶ n¨ng thu nî b»ng tiÒn thùc sù tõ ph¸t m¹i nh÷ng tµi s¶n nµy kh«ng ph¶i dÔ, kÕt qu¶ lµ ng©n hµng kh«ng thu ®-îc ®ñ c¶ gèc vµ l·i. Qu¸ nhÊn m¹nh vµo lîi tøc, ®Æt mong -íc vÒ lîi tøc cao h¬n c¸c kho¶n cho vay lµnh m¹nh. Mong muèn chiÕn th¾ng trong c¹nh tranh b»ng c¸ch t¨ng tû träng cho vay nhiÒu h¬n c¸c ng©n hµng kh¸c mµ Ýt quan t©m tíi møc ®é rñi ro cña c¸c kho¶n cho vay. Sù bÊt hîp lý trong chÝnh s¸ch tÝn dông cña chÝnh ng©n hµng vÒ quy m«, kú h¹n nî. Kú h¹n nî kh«ng hîp lý nh- ng¾n h¬n chu kú sinh tr-ëg cña c©y, ng¾n h¬n chu kú kinh doanh khiÕn kh¸ch hµng ch-a kÞp thu håi vèn ®Ó tr¶ nî cho ng©n hµng lµm ph¸t sinh NQH.  Nguyªn nh©n kh¸ch quan: Còng cã rÊt nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan tõ phÝa ng©n hµng nh-: NhiÒu khi sö lý thu håi NQH gÆp ph¶i rñi ro, rÊt nhiÒu khã kh¨n v× ph¶i tr¶i qua nhiÒu thñ tôc r-êm rµ, cã tr-êng hîp ng©n hµng ph¶i mÊt vèn do c¸c 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 quy ®Þnh cña ph¸p luËt ch-a b¶o vÖ ®-îc lîi Ých b×nh ®¼ng gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Do chÝnh s¸ch, thÓ lÖ tÝn dông cña NHTM cßn ch-a ®Çy ®ñ hoµn thiÖn, lu«n cã sù biÕn ®æi, v× vËy mµ cã thÓ bÞ bá qua mét sè kho¶n cho vay nµo ®ã. Tµi s¶n ®¶m b¶o tÝn dông bÞ gi¶m gi¸ do biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ tr-êng, chÊt l-îng tµi s¶n thÕ chÊp bÞ suy gi¶m do hao mßn tù nhiªn vµ hao mßn h÷u h×nh hoÆc ph¸t sinh mét sè tr-êng hîp hÕt thêi h¹n b¶o qu¶n. C¸c ®iÒu kho¶n ph¸p luËt liªn quan vÒ thuÕ, quyÒn sö dông ®Êt, b¸n ®Êu gi¸ tµi s¶n cßn cã nhiÒu ®iÓm bÊt lîi cho ng©n hµng. §¬n cö nh- viÖc khi thanh lý, ph¸t m¹i tµi s¶n ®Ó thu håi nî mµ vÉn ph¶i chÞu møc thuÕ chung dÉn tíi gi¶m gi¸ trÞ. Khã ph¸t m¹i tµi s¶n lµm cho ng©n hµng kh«ng thu ®-îc ®ñ nî gèc vµ chi phÝ cho vay Cã thÓ nãi r»ng, cã tèi ®a 80-90% vèn tÝn dông ng©n hµng tham gia vµo c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c kh¸ch hµng. Bëi vËy kh¶ n¨ng rñi ro tÝn dông cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø kh©u nµo tõ s¶n xuÊt tíi tiªu thô s¶n phÈm cña kh¸ch hµng. Nhãm nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng Trong quan hÖ tÝn dông ng©n hµng lu«n cã 2 chñ thÓ lµ kh¸ch hµng vµ NHTM. Theo thèng kª cho thÊy kh¶ n¨ng xÈy ra rñi ro tÝn dông xuÊt ph¸t tõ phÝa kh¸ch hµng lµ phæ biÕn nhÊt bëi kh¸ch hµng lµ ng-êi trùc tiÕp sö dông vèn vay. Cã thÓ chia lµm 2 tr-êng hîp sau:  Nguyªn nh©n chñ quan: Doanh nghiÖp tiÕn hµnh ph-¬ng ¸n kinh doanh nh- trong hå s¬ xin vay nh-ng do n¨ng lùc yÕu kÐm, kh¶ n¨ng thÝch øng thÞ tr-êng, s¶n xuÊt kinh doanh cßn thiÕu linh ho¹t, s¶n phÈm lµm ra kh«ng ®¸p øng ®-îc nhu cÇu thÞ tr-êng dÉn ®Õn tôt hËu trong c¹nh tranh, s¶n phÈm lµm ra kh«ng cã doanh thu lµm gi¶m kh¶ n¨ng tr¶ nî hay ph¸t sinh nî cã vÊn ®Ò. NÕu kh«ng kÞp thêi t×m c¸ch th¸o gì, nî cã vÊn ®Ò sÏ trë thµnh NQH khi hÕt h¹n mµ doanh nghiÖp kh«ng cã tiÒn tr¶ ng©n hµng. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Doanh nghiÖp cã nhiÒu hµnh vi gian dèi, lõa ®¶o trong qu¸ tr×nh ®i vay vµ sö dông vèn vay: cung cÊp th«ng tin kh«ng ®óng sù thËt. Sö dông mét tµi s¶n lµm vËt thÕ chÊp ®Ó vay nhiÒu n¬i mµ tæng sè tiÒn vay > gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp, sö dông vèn vay sai môc ®Ých kh¸c víi hå s¬, rñi ro cao, dÔ thua lç, kh«ng tr¶ ®-îc nî cho ng©n hµng.  Nguyªn nh©n kh¸ch quan Khi nhµ n-íc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« thu hÑp chi tiªu cña nÒn kinh tÕ nh- t¨ng c¸c lo¹i thuÕ ®Çu vµo, ®Çu ra trong thêi kú c¸c doanh nghiÖp ®ang më réng s¶n xuÊt ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i tÝnh to¸n l¹i gi¸ c¶, chi phÝ...g©y thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp, tõ ®ã gi¸n tiÕp ¶nh h-ëng tíi ng©n hµng. Do cã sù thay ®æi trong m«i tr-êng chÝnh trÞ ë nh÷ng n-íc lµ thÞ tr-êng tiªu thô hµng ho¸ xuÊt khÈu, cã thÓ dÉn tíi mÊt thÞ tr-êng tiªu thô, tõ ®ã hµng hãa s¶n xuÊt ra sÏ kh«ng b¸n ®-îc do ®ã thua lç lµ nguyªn nh©n g©y ra rñi ro cho ng©n hµng. Trªn thÞ tr-êng cã hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh nh- hµnh vi lµm hµng gi¶, bu«n lËu...lµm cho hµng ho¸ b¸n ra cña doanh nghiÖp suy gi¶m dÉn ®Õn gi¶m doanh thu, lîi nhuËn tõ ®ã ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî. Do trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh c¸c doanh nghiÖp gÆp ph¶i c¸c rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng nh- thiªn tai, ®Þch ho¹...lµm gi¸n ®o¹n hoÆc thiÖt h¹i cho c¸c doanh nghiÖp. Do c¸c nguyªn nh©n kh¸c Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn th× cßn cã mét sè nguyªn nh©n kh¸c còng g©y ra rñi ro tÝn dông cho ng©n hµng: Do cã nh÷ng th«ng tin kh«ng minh b¹ch vÒ ng©n hµng dÉn ®Õn kh¸ch hµng cña ng©n hµng å ¹t kÐo nhau ®Õn rót vèn g©y rñi ro thanh kho¶n cho ng©n hµng tõ ®ã g©y ra sù mÊt lßng tin cña kh¸ch hµng gi¸n tiÕp g©y rñi ro tÝn dông. Do biÕn ®éng tû gi¸, l·i suÊt cung cÇu lµm cho chi phÝ c¬ héi cña ng©n hµng t¨ng lªn 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 Thay ®æi cña c¸c quy ®Þnh cña tÝn dông ®iÒu chØnh mèi quan hÖ gi÷a ng-êi ®i vay vµ ng-êi cho vay theo h-íng bÊt lîi cho ng©n hµng hoÆc kh¸ch hµng. Do c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM víi nhau vÒ c¸c lo¹i kú h¹n vµ l·i suÊt cho vay. Tãm l¹i, trong nhiÒu nguyªn nh©n kÓ trªn th× nguyªn nh©n nµo còng ¶nh h-ëng xÊu ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng nãi chung vµ ho¹t ®éng tÝn dông nãi riªng. Trong sè ®ã c¸c nguyªn nh©n do phÝa kh¸ch hµng g©y ra lµ chñ yÕu, ®ßi hái ng©n hµng ph¶i lu«n dù ®o¸n g¾t gao, ph©n tÝch ®¸nh gi¸ t×m biÖn ph¸p phßng ngõa h¹n chÕ. Cßn víi c¸c nguyªn nh©n do ng©n hµng th× ng©n hµng hoµn toµn cã thÓ chñ ®éng kh¾c phôc dÇn ®i tíi lo¹i bá. Cßn c¸c nguyªn nh©n kh¸c th× ng©n hµng ph¶i lu«n cã dù phßng bï ®¾p rñi ro ®Ó cã thÓ h¹n chÕ, gi¶m thiÓu tõ ®ã b×nh æn ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Nguyªn nh©n g©y rñi ro tÝn dông ë ViÖt Nam Ngoµi c¸c nguyªn nh©n kÓ trªn, RRTD vµ NQH ë ViÖt Nam cßn xuÊt ph¸t tõ c¸c nguyªn nh©n sau: Ng©n hµng bao cÊp cho vay víi c¸ doanh nghiÖp quèc doanh, 80% vèn cña doanh nghiÖp lµ vèn ®i vay. Khi c¸c doanh nghiÖp nµy lµm ¨n thua lç, kh«ng tr¶ ®-îc nî sÏ t¹o nªn c¸c kho¶n NQH vµ c¸c kho¶n NQH cña doanh nghiÖp quèc doanh chiÕm tû träng lín trong tæng NQH cña c¸c NHTM. Vèn tÝn dông cÊp cho c¸c doanh nghiÖp tr¶i dµi tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Õn ph©n phèi lªn rñi ro cã thÓ xÈy ra ë bÊt cø c«ng ®o¹n nµo cu¶ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay x¸c xuÊt x¶y ra rñi ro lµ rÊt lín. Kh¶ n¨ng dÉn ®Õn NQH lµ rÊt cao. 1.2.2.6. ¶nh h-ëng cña rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông kh«ng ph¶i b©y giê míi cã vµ còng kh«ng ph¶i m·i ®Õn nay ng-êi ta míi ®Ò cËp ®Õn, nã lu«n lµ vÊn ®Ò mµ mäi NHTM ®Òu ph¶i ®èi mÆt. Rñi ro tÝn dông ®· vµ ®ang g©y ra nh÷ng ¶nh h-ëng to lín kh«ng nh÷ng ®èi víi b¶n th©n ng©n hµng mµ cßn ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung. Cã thÓ kh¸i qu¸t ¶nh h-ëng cña RRTD trªn hai khÝa c¹nh §èi víi ng©n hµng cÊp tÝn dông. 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 RRTD ¶nh h-ëng ®Õn uy tÝn, søc c¹nh tranh cña ng©n hµng trªn thÞ tr-êng Tµi chÝnh-TÝn dông-Ng©n hµng, v× vËy ¶nh h-ëng ®Õn thu nhËp cña ng©n hµng. Kh«ng ph¶i chØ gi¶m thu nhËp tõ ho¹t ®éng tÝn dông mµ cßn tõ c¸c ho¹t ®éng kh¸c do ho¹t ®éng tÝn dông cã t¸c ®éng rÊt lín ®Õn c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña ng©n hµng Rñi ro tiÒm n¨ng ®e do¹ thu nhËp cña ng©n hµng. Khi rñi ro xÈy ra, ng©n hµng bÞ tæn thÊt, lîi nhuËn kinh doanh bÞ gi¶m sót. §Ó h¹n chÕ RRTD c¸c ng©n hµng ph¶i lËp quü dù phßng rñi ro tõ lîi nhuËn cña ng©n hµng nªn lµm cho lîi nhuËn bÞ gi¶m sót. NÕu RRTD xÈy ra ë møc ®é cao mµ lîi nhuËn kh«ng ®ñ bï ®¾p, ng©n hµng ph¶i dïng tíi vèn tù cã . tuy nhiªn, vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng so víi tæng gi¸ trÞ tµi s¶n lµ rÊt nhá nªn cã thÓ ®Èy ng©n hµng tíi nguy c¬ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ph¸ s¶n. RRTD xÈy ra lµm cho ng©n hµng kh«ng thu ®-îc vèn vµ l·i theo ®óng thêi h¹n trong H§TD ®Ó tiÕp tôc thùc hiÖn ho¹t ®éng cÊp tÝn dông. Nh- vËy RRTD sÏ lµm gi¶m tèc ®é vßng quay vèn cña ng©n hµng dÉn ®Õn lµm gi¶m hiÖu qu¶ sö dông vèn, gi¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng, kÕt qu¶ lµ uy tÝn vµ søc c¹nh tranh cña ng©n hµng còng gi¶m theo. §èi víi nÒn kinh tÕ Nh- ®· nãi ë trªn, vai trß cña TDNH lµ rÊt quan träng trong viÖc ®iÒu hoµ c¸c nguån vèn trong nÒn kinh tÕ. Khi RRTD xÈy ra, c¸c nguån vèn trong x· héi sÏ kh«ng thÓ lu©n chuyÓn mét c¸ch liªn tôc, gi¶m kh¶ n¨ng cung cÊp vèn cho nÒn kinh tÕ. NÕu RRTD cµng lín nghÜa lµ nguån vèn trong nÒn kinh tÕ kh«ng ®-îc ph©n bæ hîp lý. HiÖu qu¶ sö dông vèn v× thÕ rÊt thÊp, ¶nh h-ëng tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ nãi chung. ë møc ®é nghiªm träng h¬n lµ RRTD kÐo dµi, kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng kh«ng thÓ ®¸p øng ®-îc nhu cÇu rót vèn cña kh¸ch hµng. Khi ®ã mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, tõ ®ã sÏ g©y khñng ho¶ng d©y chuyÒn trong toµn hÖ thèng vµ cuèi cïng lµ ¶nh h-ëng nÆng nÒ ®Õn nÒn kinh tÕ. Dï trªn ph¹m vi quèc gia, khu vùc hay quèc tÕ th× còng g©y suy tho¸i kinh tÕ ¶nh h-ëng tíi ®êi sèng kinh tÕ x· héi cña hµng tû ng-êi. 20