Tài liệu Giải pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro tín dụng với các ngân hàng thương mại việt nam

Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I më ®Çu 3 PhÇn II 4 Néi Dung I. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông 4 1.Vai trß cña ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 1.1.Nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 4 4 1.1.1. Kh¸i niÖm vÒ ng©n hµng th-¬ng m¹i 4 1.1.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña mét ng©n hµng th-¬ng m¹i 1.2. TÝn dông vµ vai trß cña tÝn dông ng©n hµng 5 6 2. Rñi ro tÝn dông 8 2.1. §Þnh nghÜa vÒ rñi ro tÝn dông 8 2.2. Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông 9 2.2.1. Cho vay c¸c doanh nghiÖp kinh doanh trong lÜnh vùc th-¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp 9 2.2.2. Cho vay x©y dùng nhµ ë (cho vay ®Þa èc) 9 2.2.3. Cho vay tiªu dïng 9 2.2.4. C¸c kho¶n cho vay ®èi víi chÝnh phñ vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c 10 2.3. §o l-êng rñi ro tÝn dông 10 2.3.1. M« h×nh chÊt l-îng 11 2.3.2. C¸c m« h×nh tÝnh ®iÓm tÝn dông 14 2.3.3. M« h×nh quyÒn chän trong rñi ro tÝn dông 18 2.3.4. M« h×nh ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t21 3. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông 24 3.1. Nguyªn nh©n kh¸ch quan 24 3.2. Nguyªn nh©n chñ quan 25 3.2.1. Th«ng tin kh«ng c©n xøng 25 3.2.2. Sù yÕu kÐm tõ phÝa ng©n hµng th-¬ng m¹i 26 II. VÊn ®Ò rñi ro tÝn dông víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam 27 1. Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông ë c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam hiÖn nay 27 2. Nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro tÝn dông cho c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam 29 1 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 2.1. 2.2. Nguyªn nh©n kh¸ch quan Nguyªn nh©n chñ quan 29 30 Qu¶n lý rñi ro tÝn dông víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam 32 3.1. H¹n chÕ tÝn dông 3.2. HÖ thèng th«ng tin tÝn dông ViÖt Nam 3.2.1. NhiÖm vô cña HÖ thèng th«ng tin tÝn dông 33 3.2.2. Ho¹t ®éng cña trung t©m th«ng tin tÝn dông ViÖt Nam (CIC) 52 3. 3.3. Dù phßng rñi ro III. Mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro 32 33 38 tÝn dông víi ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam 39 1. N©ng cao chÊt l-îng th«ng tin tÝn dông thu thËp tõ phßng tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 40 2. N©ng cao chÊt l-îng ho¹t ®éng cña trung t©m th«ng tin tÝn dông CIC 41 2.1. Gi¶i ph¸p vÒ m« h×nh tæ chøc 41 2.2. Gi¶i ph¸p vÒ phÝ th«ng tin 42 2.3. Gi¶i ph¸p ®èi víi kh©u thu thËp th«ng tin 42 2.4. Gi¶i ph¸p ®èi víi kh©u xö lý th«ng tin 43 3. Gi¶i ph¸p ®èi víi viÖc trÝch lËp vµ sö dông quý dù phßng rñi ro 44 4. N©ng cao chÊt l-îng ®éi ngò c¸n bé tÝn dông 45 5. Tõng b-íc hoµn thiÖn quy chÕ, thÓ lÖ, luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng , t¹o m«i trõng ph¸p lý thuËn lîi cho c¸c ng©n hµng ho¹t ®éng 46 6. T¨ng c-êng vai trß kiÓm tra gi¸m s¸t cña ng©n hµng nhµ n-íc ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 46 7. §a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t47 8. ¸p dông c¸c hîp ®ång t-¬ng lai vµ hîp ®ång quyÒn chän vµo qu¶n lý rñi ro tÝn dông 8.1. C¸c hîp ®ång t-¬ng lai vµ rñi ro tÝn dông 8.2. Hîp ®ång quyÒn chän vµ rñi ro tÝn dông PhÇn iii kÕt luËn 49 50 52 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 2 53 48 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 PhÇn I më ®Çu Trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng rñi ro trong kinh doanh lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái, mµ ®Æc biÖt lµ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng cã ph¶n øng d©y chuyÒn, l©y lan vµ ngµy cµng cã biÓu hiÖn phøc t¹p. LÞch sö ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng g¾n liÒn víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ cu¶ mçi quèc gia. Sù an toµn trong kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i lu«n lµ mèi quan t©m cña x· héi, bëi v× nh÷ng vô ph¸ s¶n ng©n hµng cã ¶nh h-ëng bÊt lîi ®èi víi nÒn kinh tÕ h¬n bÊt cø vô ph¸ s¶n ë bÊt kú lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµo kh¸c. Sù sôp ®æ cña ng©n hµng ¶nh h-ëng tiªu cùc ®Õn toµn bé ®êi sèng kinh tÕchÝnh trÞ vµ x· héi cña mçi n-íc, trong nÒn kinh tÕ thÞ truêng c¹nh tranh cµng khèc liÖt th× nguy c¬ rñi ro cña hÖ thèng ng©n hµng cµng dÔ ph¸t sinh. Trªn thÕ giíi ng-êi ta ®· thèng kª ®-îc tíi 11 lo¹i rñi ro cè h÷u trong ho¹t ®éng ng©n hµng nh- rñi ro l·i xuÊt, rñi ro ngo¹i hèi, rñi ro tÝn dông, rñi ro thanh kho¶n, rñi ro quèc gia... Song ®-îc quan t©m nhÊt lµ rñi ro tÝn dông, bëi v× trong th-c tiÔn hiÖn nay, phÇn lín thu nhËp cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i lµ tõ ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông, mÆt kh¸c ®©y l¹i lµ mÆt trËn kinh doanh tiÒm Èn nhiÒu rñi ro nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng . Tr-íc thùc tr¹ng nî qu¸ h¹n hiÖn nay th× vÊn ®Ò rñi ro tÝn dông l¹i cÇn ph¶i ®-îc quan t©m nghiªn cøu nhiÒu h¬n n÷a, ®Ó tõ ®ã chóng ta cã thÓ rót ra ®-îc nhiÒu bµi häc kinh nghiÖm, vµ ®-a ra mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro, gãp phÇn lµm gi¶m rñi ro tÝn dông xuèng møc cã thÓ chÊp nhËn ®-îc. ChÝnh v× lÏ ®ã mµ em ®· chän dÒ tµi: "Gi¶i ph¸p Phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam '' cho ®Ò ¸n cña m×nh. Néi dung cña ®Ò ¸n gåm 3 phÇn c¬ b¶n nh- sau: I. nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông II.VÊn ®Ò rñi ro tÝn dông víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam III. Mét sè gi¶i ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông víi c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i ViÖt Nam §Ò ¸n nµy ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh, em rÊt mong nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó em cã ®-îc nhËn 3 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thøc x©u s¾c h¬n, toµn diÖn h¬n vÒ vÊn ®Ò nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th.s Lª Thanh T©m ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. phÇn II Néi DUng I nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông 1. Vai trß cña ho¹t ®éng tÝn dông trong c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 1.1. Nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña c¸c ng©n hµng th-¬ng m¹i 1.1.1. kh¸i niÖm vÒ NHTM Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, thÞ tr-êng tµi chÝnh vµ c¸c trung gian tµi chÝnh thùc hiÖn chøc n¨ng kinh tÕ nßng cèt trong viÖc dÉn vèn tõ nh÷ng ng-êi ®Ó giµnh lµ nh÷ng ng-êi nhiÒu vèn tíi nh÷ng ng-êi chi tiªu lµ nh÷ng ng-êi thiÕu vèn. Trªn c¸c thÞ tr-êng tµi chÝnh nh÷ng ng-êi ®i vay, vay vèn trùc tiÕp tõ ng-êi cho vay b»ng c¸ch b¸n cho hä nh÷ng chøng kho¸n, nh÷ng chøng kho¸n nµy lµ nh÷ng tr¸i quyÒn (quyÒn ®-îc h-ëng) ®èi víi thu nhËp hoÆc tµi s¶n t-¬ng lai cña ng-êi vay. Cßn nh÷ng trung gian tµi chÝnh lµ nh÷ng lµ nh÷ng tæ chøc tµi chÝnh ®øng gi÷a ng-êi cho vay (ng-êi tiÕt kiÖm) vµ ng-êi ®i vay( ng-êi chi tiªu) vµ gióp chuyÓn vèn tõ ng-êi nµy sang ng-êi sang ng-êi kia. Mét trung gian tµi chÝnh thùc hiÖn ®iÒu nµy b»ng c¸ch vay vèn cña ng-êi tiÕt kiÖm vµ sau ®ã, ng-îc l¹i, cho ng-êi ®i vay (ng-êi chi tiªu) vay vèn. Nhê cã quy m« ho¹t ®éng lín nªn c¸c trung gian tµi chÝnh cã thÓ ph©n t¸n ®-îc rñi ro, gi¶m chóng tíi møc tèi thiÓu ®Ó thu ®-îc lîi nhuËn cho m×nh vµ ®¶m b¶o thuËn lîi ®èi víi kh¸ch hµng. Trong thùc tÕ, c¸c trung gian tµi chÝnh ®-îc h×nh thµnh ë rÊt nhiÒu d¹ng, nh-ng néi dung vµ ho¹t ®éng cña chóng l¹i ®an xen lÉn nhau, rÊt khã ph©n biÖt râ rµng. Trong sè c¸c trung gian tµi chÝnh th× hÖ thèng c¸c NHTM chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt c¶ vÒ quy m« tµi s¶n lÉn thµnh phÇn c¸c nghiÖp vô. VËy chóng ta nªn hiÓu thÕ nµo vÒ NHTM, theo Frederic S.Mishkin( tiÒn tÖ, ng©n hµng vµ thÞ tr-êng tµi chÝnh) th×: " NHTM lµ mét trung gian tµi chÝnh, c¸c trung gian tµi chÝnh nµy thu hót vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh: TiÒn g-ëi cã thÓ ph¸t sec (tiÒn 4 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 g-ëi kh«ng kú h¹n),c¸c tiÒn g-ëi tiÕt kiÖm (lµ c¸c mãn tiÒn g-ëi cã k× h¹n thanh to¸n ®Þnh tr-íc). sau ®ã hä dïng c¸c vèn nµy ®Ó thùc hiÖn cho vay: cho vay th-¬ng m¹i, cho vay tiªu dïng, cho vay thÕ chÊp vµ ®Ó mua c¸c chøng kho¸n cña chÝnh phñ,c¸c chøng kho¸n cña chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng''. T¹i ViÖt Nam NHTM ®-îc hiÓu nh- lµ mét lo¹i h×nh doanh nghiÖp ®Æc biÖt: " lµ tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn g-ëi cña kh¸ch hµng víi tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph-¬ng tiÖn thanh to¸n'' ( §iÒuI kho¶n1,ph¸p lÖnh ng©n hµng, Hîp t¸c x· tÝn dông vµ c«ng ty tµi chÝnh). Theo luËt c²c TCTD th×: “NHTM lµ mét lo¹i h×nh TCTD ®-îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ nh÷ng ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan nh- nhËn tiÒn g-ëi, cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n”. Nh- vËy ®iÓm kh¸c biÖt gi÷a NHTM vµ c¸c tæ chøc tµi chÝnh kh¸c lµ NHTM ®-îc thùc hiÖn mäi ho¹t ®éng ng©n hµng, c¸c trung gian tµi chÝnh kh¸c ch¼ng h¹n nh- c¸c c«ng ty b¶o hiÓm, c«ng ty tµi chÝnh kh«ng ®-îc nhËn tiÒn g-ëi kh«ng kú h¹n, kh«ng ®-îc cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n. 1.1.2. Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña mét NHTM C¸c NHTM ho¹t ®éng kinh doanh trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, nghÜa lµ thùc hiÖn 3 nghiÖp vô c¬ b¶n: NghiÖp vô qu¶n lý tµi s¶n nî: nghiÖp vô nµy bao gåm viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn: Huy ®éng tiÕt kiÖm cã thêi h¹n vµ kh«ng thêi h¹n, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ th-¬ng phiÕu, vay c¸c tæ chøc tÝn dông(TCTD), c¸c NHTM kh¸c, vèn tiÕp nhËn tµi trî, vèn ®Çu tph¸t triÓn, vèn uû th¸c ®Çu t-... qu¶n lý vèn kh¶ dông, qu¶n lý sù khíp ®óng gi÷a tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã. C¸c nghiÖp vô tµi trî cho nÒn kinh tÕ : §©y lµ nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu cña NHTM, nã võa gióp c¸c NHTM më réng ho¹t ®éng kinh doanh tÝn dông, t¨ng thªm lîi nhu©n, võa gióp cho c¸c ®¬n vÞ vay cã ®ñ vèn ®Ó duy tr× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nã bao gåm viÖc cho vay ®Ó thu l·i suÊt vµ ®Çu t- mua c¸c lo¹i chøng kho¸n tr¸i kho¸n chñ yÕu lµ tr¸i phiÕu chÝnh phñ, b¸n l¹i chøng kho¸n nh»m thu chªnh lÖch gi¸ chøng kho¸n. 5 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng: DÞch vô thanh to¸n: DÞch vô thanh to¸n lµ ®Æc thï cña c¸c NHTM, tÝnh hiÖu qu¶ cña nh÷ng dÞch vô nµy ®· ®em l¹i lîi Ých trùc tiÕp cho nÒn kinh tÕ . Chóng ta thÊy r»ng, bÊt kú mét trôc trÆc nµo trong hÖ thèng thanh to¸n cña NHTM còng ®ñ ®Ó g©y sù bÕ t¾c vµ thiÖt h¹i cho nÒn kinh tÕ. NghiÖp vô tµi trî ho¹t ®éng ngo¹i th-¬ng: nghiÖp vô nµy bao gåm viÖc cho vay tÝn dông b»ng ngo¹i tÖ cho kh¸ch hµng ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu, më L/C ngo¹i tÖ cho kh¸ch hµng, lµm dÞch vô chuyÓn tiÒn ngo¹i tÖ cho kh¸ch hµng. DÞch vô t- vÊn: bao gåm t- vÊn vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty, qu¶n lý tiÒn mÆt cho kh¸ch hµng, chñ yÕu lµ cho c¸c c«ng ty, t- vÊn m«i giíi chøng kho¸n cho kh¸ch hµng, dÞch vô b¶o l·nh ph¸t hµnh chøng kho¸n, kÓ c¶ c¸c dÞch vô ph¸p lý ®Ó c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu. Nã cßn bao gåm viÖc thiÕt kÕ cho c¸c kho¶n vay hîp vèn cho kh¸ch hµng ®Çu t- vµo c¸c dù ¸n lín, mua l¹i c¸c c«ng ty kh¸c. NghiÖp vô b¶o l·nh: bao gåm b¶o l·nh c¸c kho¶n vay trong n-íc vµ b¶o l·nh c¸c kho¶n vay ngo¹i tÖ, ph¸t hµnh hèi phiÕu cho kh¸ch hµng trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i. Ngoµi ra cßn ph¶i kÓ ®Õn mét sè c¸c ho¹t ®éng kh¸c nh-: DÞch vô ph¸t hµnh chøng kho¸n, ho¹t ®éng kinh doanh ngo¹i tÖ, kinh doanh vµng b¹c ®¸ quý, dÞch vô thuª mua (cho thuª v¨n phßng, m¸y mãc thiÕt bÞ) ,dÞch vô chuyÓn tiÒn... Trong c¸c ho¹t ®éng cña NHTM th× nghiÖp vô tÝn dông ®-îc xem lµ ho¹t ®éng quan träng nhÊt cña c¸c NHTM, bëi nghiÖp vô nµy tµi trî nguån vèn cho nÒn kinh tÕ, vµ ®©y lµ ho¹t ®éng mang l¹i nguån thu nhËp chñ yÕu cho c¸c NHTM. 1.2. TÝn dông vµ vai trß cña tÝn dông ng©n hµng Kh¸i niÖm vÒ ho¹t ®éng tÝn dông Theo ®iÒu 2.8 luËt c¸c TCTD th×:" ho¹t ®éng tÝn dông lµ viÖc TCTD sö dông nguån vèn tù cã, nguån vèn huy ®éng ®Ó cÊp tÝn dông ". Trong ®ã "cÊp tÝn dông lµ viÖc TCTD tho¶ thuËn ®Ó kh¸ch hµng sö dông mét kho¶n tiÒn víi nguyªn t¾c hoµn tr¶ b»ng c¸c nghiÖp vô cho vay, chiÕt khÊu, cho thuª tµi chÝnh, b¶o l·nh ng©n hµng vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c". Nh- vËy ®èi víi c¸c NHTM ho¹t ®éng tÝn dông bao gåm 2 nghiªp vô c¬ b¶n ®ã lµ huy ®éng c¸c 6 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 nguån vèn trong d©n chóng vµ dïng nguån vèn ®ã ®Ó tµi trî cho nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¸p øng nhu cÇu vèn cho c¸c thµnh viªn cña nÒn kinh tÕ. Vai trß cña tÝn dông ng©n hµng Ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM lµ 1 ho¹t ®éng quan träng trong nÒn kinh tÕ cña chóng ta v× r»ng: Thø nhÊt, TÝn dông lµ c«ng cô tÝch tô vµ tËp trung vèn rÊt quan träng, nã kh¬i nguån vèn tõ nh÷ng ng-êi cã thÓ v× lÝ do g× ®ã kh«ng dïng nã mét c¸ch sinh lîi sang nh÷ng ng-êi cã ý muèn dïng nã ®Ó sinh lîi. Tøc lµ dÉn vèn tõ nh÷ng ng-êi ®Ó giµnh lµ nh÷ng cã ng-êi d- vèn tíi nh÷ng ng-êi chi tiªu lµ nh÷ng ng-êi cã c¬ héi ®Çu t- ®Ó sinh lîi nh-ng thiÕu vèn. Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM, c¸c doanh nghiÖp nhËn khèi l-îng vèn bæ sung rÊt lín, tõ ®ã t¨ng quy m« s¶n xuÊt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, ®æi míi thiÕt bÞ, ¸p dông tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, tÝn dông ng©n hµng tËp trung nh÷ng kho¶n tÝn dông nhá lÎ tÎ thµnh c¸c kho¶n vèn lín, t¹o kh¶ n¨ng ®Çu t- vµo c¸c c«ng tr×nh lín, hiÖu qu¶ cao. Th«ng qua qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung, vèn tÝn dông thóc ®Èy lùc l-îng s¶n xuÊt ph¸t triÓn nhanh chãng. Sau n÷a tÝn dông lµ c«ng cô b×nh qu©n b×nh qu©n ho¸ tû xuÊt lîi nhuËn. TÝn dông gióp cho c¸c nhµ doanh nghiÖp ®Çu t- vµo nh÷ng ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao, kÝch thÝch kh¶ n¨ng c¹nh tranh gi÷a c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp chuyÓn h-íng s¶n xuÊt kinh doanh. TÝn dông trë thµnh c«ng cô lµm cho nÒn kinh tÕ nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng trë nªn n¨ng ®éng h¬n, mÒm dÎo h¬n, linh ho¹t h¬n vµ ®¹t ®-îc hiÖu qu¶ cao h¬n. Bªn c¹nh ®ã tÝn dông lµm t¨ng vßng quay cña vèn vµ tiÕt kiÖm tiÒn mÆt trong l-u th«ng. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng víi nguån vèn chñ yÕu dùa vµo nguån vèn vay ng©n hµng, theo b¸o c¸o cña NHNN ViÖt Nam, cã ®Õn 80%-90% vèn kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®-îc h×nh thµnh tõ vèn vay ng©n hµng vµ c¸c TCTD (Tr-¬ng Quèc Thô, t¹p chÝ ng©n hµng sè 7/1998). Nhê nguån vèn tÝn dông cña c¸c NHTM, c¸c doanh nghiÖp kh«ng nh÷ng ®¶m b¶o ®-îc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt b×nh th-êng mµ cßn më réng ®-îc s¶n xuÊt, c¶i tiÕn kÜ thuËt, ¸p dông kÜ thuËt míi, ho¹t ®éng tÝn dông ®· lµm cho l-u th«ng hµng ho¸ ®-îc ph¸t triÓn ë trong n-íc lÉn ngoµi n-íc. TÝn dông cã vai trß quan träng, nã lµ ®ßn bÈy kinh tÕ trong hÖ thèng c¸c ®ßn 7 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 bÈy kinh tÕ ®-îc sö dông th-êng xuyªn vµ linh ho¹t nhÊt ®èi víi mäi thµnh phÇn kinh tÕ. HiÖu qu¶ kinh doanh tÝn dông cña c¸c NHTM trùc tiÕp t¹o ra mét phÇn gi¸ trÞ míi, gi¸ trÞ thÆng d-, lµm t¨ng gi¸ trÞ tæng s¶n phÈm quèc néi vµ t¨ng nguån thu ng©n s¸ch quèc gia. HiÖu qu¶ kinh doanh tÝn dông gãp phÇn quan träng thóc ®Èy ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi tiÕn bé, t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cña ng-êi lao ®éng, gãp phÇn xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, thóc ®Èy d©n giµu n-íc m¹nh. Hai lµ, Th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông cña m×nh NHTM cã thÓ t¨ng c-êng gi¸m s¸t vµ kiÓm tra ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty. Mét khi kú h¹n tÝn dông ng¾n, th× th«ng qua viÖc lÆp ®i lÆp l¹i xÐt duyÖt tÝn dông trong mét n¨m, NHTM ®· trë thµnh ng-êi n¾m b¾t ®-îc th«ng tin tÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña còng nh- ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c«ng ty. Th«ng qua quan hÖ víi NHTM mµ c¸c th«ng tin trung thùc vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty ®-îc c«ng khai. Trong tr-êng hîp th«ng tin tèt th× c«ng ty cã thÓ ph¸t hµnh ®-îc chøng kho¸n ra c«ng chóng víi chi phÝ thÊp h¬n. H¬n n÷a th«ng qua quan hÖ tÝn dông víi NHTM mµ c¸c th«ng tin vÒ c«ng ty ®-îc c«ng khai ho¸, do ®ã nh÷ng th«ng tin sai lÖch vÒ c«ng ty sÏ ®-îc c¸c nhµ ®Çu t- ®iÒu chØnh. §iÒu nµy khuyÕn khÝch ®-îc c¸c luång vèn lu«n chuyÓn ®óng ®Þa chØ, lµm t¨ng hiÖu qu¶ ®èi víi nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, ho¹t ®éng tÝn dông mang l¹i nguån thu nhËp chñ yÕu cho c¸c NHTM, theo sè liÖu ®iÒu tra tõ mét sè ng©n hµng n-íc ta cho thÊy nguån thu lîi nhuËn cña NHTM cã ®Õn 80 trë lªn cã n¬i tíi 90 lµ thu lîi nhuËn tõ kinh doanh tÝn dông (T¹p chÝ thÞ tr-êng tµi chÝnh tiÒn tÖ sè7/1999). H¬n n÷a th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông c¸c NHTM cã ®-îc th«ng tin tµi chÝnh cña c¸c doanh nghiÖp, lµ c¬ së ®Ó lµm tèt dÞch vô t- vÊn vµ mét sè nghiÖp vô kh¸c. 2. Rñi ro tÝn dông 2.1 §Þnh nghÜa vÒ rñi ro tÝn dông Rñi ro tÝn dông ®-îc ®Þnh nghÜa lµ kho¶n lç tiÒm tµng vèn cã ®-îc t¹o ra khi cÊp tÝn dông cho mét kh¸ch hµng. Cã nghÜa lµ kh¶ n¨ng kh«ng tr¶ ®-îc nî theo hîp ®ång g¾n liÒn víi mçi kho¶n tÝn dông ng©n hµng cÊp cho hä. HoÆc nãi mét c¸ch cô thÓ h¬n, luång thu nhËp dù tÝnh mang l¹i tõ c¸c tµi s¶n cã sinh lêi cña c¸c ng©n hµng cã thÓ kh«ng ®-îc hoµn tr¶ ®Çy ®ñ xÐt c¶ vÒ mÆt sè 8 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 l-îng vµ thêi h¹n. C¸c ng©n hµng sÏ kh«ng bÞ ®e do¹ bëi rñi ro tÝn dông nÕu lu«n lu«n nhËn ®-îc c¶ gèc vµ l·i cña c¸c kho¶n vay ®óng thêi h¹n, ng-îc l¹i nÕu ng-êi vay gÆp khã kh¨n tµi chÝnh, th× c¶ gèc vµ l·i kho¶n vay bÞ ®Æt trong t×nh tr¹ng rñi ro kh«ng thu håi ®-îc. Trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng, phÇn lín c¸c tµi s¶n tµi chÝnh do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ ®-îc ®Çu t- bëi c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng ®Òu ®-îc ®¶m b¶o víi møc x¸c suÊt cao, l·i thu ®-îc th-êng d-íi d¹ng l·i suÊt cè ®Þnh. Nh-ng khi cã rñi ro, mÆc dï x¶y ra víi møc x¸c suÊt thÊp, møc vèn cã thÓ mÊt l¹i kh«ng giíi h¹n. Cã thÓ lÊy c¸c tr¸i phiÕu cã phiÕu lÜnh l·i cè ®Þnh do c¸c doanh nghiÖp ph¸t hµnh vµ c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng ®Ó chøng minh cho m©u thuÉn d÷a thu nhËp vµ rñi ro tÝn dông. Trong c¶ hai tr-êng hîp nÕu kh«ng cã rñi ro, nguån thu nhËp cña c¸c ng©n hµng lµ cã giíi h¹n d-íi d¹ng l·i suÊt c¸c kho¶n cho vay hoÆc l·i suÊt tr¸i phiÕu, ng-îc l¹i ng©n hµng th-êng mÊt toµn bé phÇn l·i suÊt cã thÓ vµ cã thÓ mét phÇn hay toµn bé vèn gèc, ®iÒu nµy cßn phô thuéc vµo kh¶ n¨ng båi hoµn cña tµi s¶n thÕ chÊp vµ kÕt qu¶ cña viÖc thanh lý tµi s¶n trong tr-êng hîp ng-êi ®i vay ph¸ s¶n. 2.2. Ph©n lo¹i rñi ro tÝn dông 2.3. §o l-êng rñi ro tÝn dông §Ó ®¸nh gi¸ møc rñi ro tÝn dông trong c¸c quyÕt ®Þnh cho vay vµ ®Çu t-, c¸c ng©n hµng cÇn cã c¸c ph-¬ng ph¸p nh»m x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng. §iÒu nµy phô thuéc vµo khèi l-îng th«ng tin vÒ kh¸ch hµng mµ c¸c ng©n hµng cã thÓ thu thËp ®-îc. PhÇn lín nguån th«ng tin thu thËp ®-îc lµ do ®iÒu tra cña ng©n hµng, mua cña c¸c tæ chøc ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ tÝn dông bªn ngoµi, th«ng qua c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh, gi¸ cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu hoÆc qua b¸o c¸o tæng hîp cña c¸c nhµ ph©n tÝch, trong ®ã th× b¸o c¸o kÕ to¸n tµi chÝnh do kh¸ch hµng cung cÊp lµ quan träng nhÊt. Lîi thÕ cña c«ng nghÖ th«ng tin ®ang lµm cho sù ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông vÒ mÆt l-îng thËm chÝ cña mét kh¸ch hµng nhá còng trë nªn cã tÝnh kh¶ thi vµ chi phÝ thÊp. C¸c nhµ kinh tÕ, c¸c ng©n hµng vµ c¸c nhµ ph©n tÝch ®· sö dông nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông cho c¸c kho¶n tÝn dông. C¸c m« h×nh ®¸nh gi¸ nµy rÊt ®a d¹ng, bao gåm c¸c m« h×nh ph¶n ¸nh vÒ mÆt sè l-îng vµ c¶ nh÷ng m« h×nh ph¶n ¸nh vÒ mÆt chÊt l-îng cña rñi ro tÝn dông. H¬n n÷a c¸c m« h×nh nµy kh«ng lo¹i trõ lÉn nhau, nªn mét NHTM cã thÓ sö 9 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 dông nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau ®Ó ph¶n ¸nh rñi ro tÝn dông tõ nhiÒu gãc ®é kh¸c nhau. Chóng ta sÏ b¾t ®Çu tõ m« h×nh ®¬n gi¶n nhÊt. 2.3.1. M« h×nh chÊt l-îng Trong tr-êng hîp c¸c th«ng tin cã liªn quan ®Õn chÊt l-îng cña kh¸ch hµng kh«ng ®-îc c«ng bè réng r·i, c¸c TCTD ph¶i thu thËp th«ng tin tõ c¸c nguån ®¬n lÎ nh- c¸c hå s¬ vÒ tÝn dông vµ tiÒn g-ëi, hoÆc mua th«ng tin tõ bªn ngoµi nh- c¸c tæ chøc ph©n lo¹i vµ ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng. Nh÷ng th«ng tin nµy gióp c¸c TCTD ®¸nh gi¸ x¸c suÊt rñi ro cña ng-êi vay vµ trªn c¬ së ®ã ®Þnh gi¸ c¸c kho¶n vay hoÆc c¸c kho¶n nî mét c¸ch chÝnh x¸c. Nãi chung sè l-îng th«ng tin cÇn thu thËp cho mçi kho¶n tÝn dông phô thuéc vµo quy m« cña kho¶n ®Çu t- ®ã vµ chi phÝ thu thËp th«ng tin. Tuy nhiªn, c¸c yÕu tè chñ yÕu liªn quan ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t- ®-îc chia thµnh 2 nhãm: nhãm yÕu tè liªn quan ®Õn ng-êi c¸ nh©n ng-êi vay vèn, vµ nhãm yÕu tè liªn quan ®Õn thÞ tr-êng ¶nh h-ëng ®Õn tÊt c¶ nh÷ng ng-êi vay vèn vµo thêi ®iÓm quyÕt ®Þnh cho vay (Anthony Saunders vµ Helen lange Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng-NXB thèng kª Hµ Néi-1999) C¸C YÕU Tè LI£N QUAN DÕN NG-êi vay vèn Danh tiÕng: Danh tiÕng cña ng-êi vay vèn ®-îc thÓ hiÖn th«ng qua lÞch sö ®i vay vµ tr¶ nî cña hä. NÕu trong suèt thêi gian quan hÖ víi c¸c NHTM, kh¸ch hµng th-êng xuyªn tr¶ nî ®Çy ®ñ vµ ®óng h¹n, hä sÏ cã søc hÊp dÉn lín ®èi víi c¸c tæ chøc nµy. Mèi quan hÖ l©u dµi vµ tin t-ëng gi÷a ng-êi ®i vay vµ ng-êi cho vay cã thÓ t¹o nªn c¸c hîp ®ång ngÇm vÒ vay vèn vµ tr¶ nî mµ c¸c ®iÒu kho¶n cña nã cã thÓ v-ît ra khái c¸c hîp ®ång chuÈn. Tuy nhiªn, møc ®é quan träng cña yÕu tè danh tiÕng l¹i g©y nªn bÊt lîi cho c¸c kh¸ch hµng nhá vµ mèi quan hÖ cña nã víi c¸c NHTM . C¬ cÊu vèn: C¬ cÊu vèn thÓ hiÖn th«ng qua tû lÖ gi÷a vèn nî vµ vèn tù cã cña c¸c tæ chøc vay vèn. Tû lÖ nµy ph¶n ¸nh x¸c suÊt cña rñi ro kh«ng thu ®-îc nî bëi lÏ tû träng vèn huy ®éng - thÓ hiÖn d-íi h×nh thøc tr¸i phiÕu hay c¸c kho¶n tÝn dông - cµng cao, møc l·i suÊt c¸c tæ chøc ®i vay ph¶i tr¶ cµng lín, kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c nghÜa vô nî tõ c¸c luång thu ng©n cµng gi¶m. Mét tû lÖ thÊp gi÷a vèn huy ®éng vµ vèn tù cã sÏ kh«ng g©y ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ nµo ®Õn x¸c suÊt cña viÖc tr¶ nî. Nh-ng khi tû lÖ nµy v-ît qu¸ mét møc nhÊt 10 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ®Þnh nµo ®ã, th× x¸c suÊt ph¸ s¶n t¨ng lªn kÐo theo x¸c suÊt cña rñi ro kh«ng thu ®-îc nî t¨ng lªn. V× thÕ c«ng ty cã tû träng vèn nî lín th-êng ®-îc yªu cÇu tr¶ møc phÇn th-ëng rñi ro cao h¬n cho c¸c kho¶n vay cña nã nh»m bï ®¾p rñi ro tiÒm n¨ng mang l¹i tõ c¬ cÊu vèn . ChØ sè vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n : Kh¶ n¨ng thanh to¸n chung = Tæng tµi s¶n l-u / ®éng tæng nî ng¾n h¹n ChØ tiªu nµy lµ th-íc ®o kh¶ n¨ng cã thÓ tr¶ nî cña doanh nghiÖp, nã chØ ra quy m« ph¹m vi cña tµi s¶n l-u ®éng cã thÓ chuyÓn ®æi thµnh tiÒn ®Ó trang tr¶i nî trong kú phï hîp víi kú h¹n nî: NÕu tØ sè nµy  1 chøng tá doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c¸c kho¶n nî ®Õn h¹n; t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ binh th-êng. NÕu tØ sè nµy<1 cã nghÜa lµ doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n c«ng nî trong ®iÒu kiÖn b×nh th-êng. Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh: ChØ tiªu nµy chØ cã ë nh÷ng doanh nghiÖp cã nguån tµi chÝnh dåi dµo, doanh nghiÖp cã thÓ chñ ®éng thanh to¸n ®-îc bÊt cø kho¶n nî nµo khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh = Vèn b»ng tiÒn / C¸c kho¶n nî ®Õn h¹n NÕu tØ sè nµy  1, doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh. §èi víi lo¹i doanh nghiÖp nµy ng©n hµng cho vay sÏ cã sù ®¶m b¶o ch¾c ch¾n vÒ kh¶ n¨ng tr¶ nî. Qua thùc tÕ cho thÊy c¸c doanh nghiÖp cã tØ sè nµy lín h¬n 0,5 ®Òu cã kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh. Kh¶ n¨ng thanh to¸n cuèi cïng: Kh¶ n¨ng thanh to¸n nhanh ch-a ®ñ tiªu chuÈn ®Ó xÐt cho vay. Tµi s¶n cã l-u ®éng - tµi s¶n thiÕu chê xö lý Kh¶ n¨ng -chªnh lÖch tû gi¸ vµ chØ sè gi¸ ch-a xö lý Thanh to¸n =  cuèi cïng Nî ng¾n h¹n ng©n hµng vµ c¸c TCTD kh¸c + c¸c kho¶n ph¶i tr¶ NÕu tØ sè nµy <1 , t×nh h×nh tµi chÝnh cña doanh nghiÖp rÊt xÊu, tr-êng hîp nµy kh«ng nªn cÊp tÝn dông . Møc ®é biÕn ®éng cña thu nhËp: Víi bÊt kú c¬ cÊu vèn nµo, sù biÕn ®éng cña thu nhËp còng sÏ ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña cña ng-êi ®i vay bao gåm gèc vµ c¸c kho¶n l·i cè ®Þnh. ChÝnh v× thÕ ®èi víi c¸c tæ chøc cho vay, c¸c kh¸ch hµng lµ c¸c c«ng ty míi ®-îc tæ chøc l¹i hoÆc c¸c c«ng ty 11 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kinh doanh trong c¸c lÜnh v-c c«ng nghÖ hiÖn ®¹i sÏ Ýt hÊp dÉn h¬n c¸c c«ng ty cã lÞch sö thu nhËp æn ®Þnh th-êng xuyªn vµ l©u dµi. C¸c tØ sè vÒ doanh lîi: Tr-íc khi quyÕt ®Þnh cho vay vèn ®èi víi doanh nghiÖp cÇn ph¶i n¾m ®-îc c¸c chØ tiªu doanh lîi cña doanh nghiÖp: -Doanh lîi tiªu thô s¶n phÈm = Lîi nhu©n rßng Doanh thu tiªu thô ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lîi cña mét ®ång vèn ®-îc ®Çu t-, nghÜa lµ mét ®ång vèn ®Çu t- sÏ sinh ra ®-îc bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. -Doanh lîi vèn tù cã = Lîi nhu©n rßng Vèn tù cã ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng sinh lêi cña mét ®ång vèn chñ së h÷u hay nãi c¸ch kh¸c mét ®ång vèn tù cã sÏ mang l¹i bao nhiªu ®ång lîi nhuËn. Kh¶ n¨ng sinh lêi kinh tÕ : kh¶ n¨ng sinh lêi kinh tÕ ph¶n ¸nh hiÖu qu¶ sö dông tµi s¶n cã cña doanh nghiÖp. ChØ tiªu nµy cã thÓ tÝnh riªng hoÆc tÝnh chung cho tõng lo¹i tµi s¶n cã. Kh¶ n¨ng sinh lêi kinh tÕ = KÕt qu¶ thu nhËp Tæng tµi s¶n cã Tr-êng hîp kh«ng lÊy ®-îc kÕt qña thu nhËp, ta cã thÓ tÝnh kh¶ n¨ng sinh lêi kinh tÕ theo c«ng thøc sau: Kh¶ n¨ng sinh lêi kinh tÕ = Lîi nhuËn cña doanh nghiÖp Tæng tµi s¶n cã §iÓm hoµ vèn: §èi víi kho¶n vay trung vµ dµi h¹n, ng©n hµng ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn. §iÓm hoµ vèn lµ c¨n cø quan träng trong qu¸ tr×nh lùa chän quyÕt ®Þnh c¸c ph-¬ng ¸n ®Çu t-, trang bÞ thªm. Còng nh- ®èi víi doanh nghiÖp x©y dùng míi, tr-íc khi ®-a ra quyÕt ®Þnh cÊp tÝn dông: §iÓm hoµ vèn cµng thÊp, sù hoµn tr¶ vèn cµng nhanh, ®iÒu nµy thÓ hiÖn sù linh ho¹t nh¹y bÐn víi thÞ tr-êng, Do ®ã ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy ng©n hµng cã thÓ xem xÐt vµ cÊp tÝn dông. Ng-îc l¹i ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp cã ®iÓm hoµ vèn cao, thêi gian thu håi chËm chøng tá kh¶ n¨ng nh¹y bÐn kÐm, nªn khã cã thÓ thÝch øng trong c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr-êng, v× vËy c¸c ng©n hµng nªn thËn träng khi cÊp tÝn dông ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy. Tµi s¶n thÕ chÊp : Mét ®iÒu kiÖn chñ yÕu trong bÊt kú mét quyÕt ®Þnh cho vay nµo lµ møc ®é cña tµi s¶n thÕ chÊp hoÆc tµi s¶n lµm ®¶m b¶o cho c¸c kho¶n vay. Cã nh÷ng kho¶n vay (hoÆc tr¸i phiÕu) cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n cô thÓ nh- nhµ x-ëng, thiÕt bÞ nh-ng còng cã nh÷ng kho¶n vay (hoÆc tr¸i phiÕu) 12 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 kh«ng cã ®¶m b¶o. HiÓn nhiªn kh¶ n¨ng thu håi nî cña c¸c kho¶n vay cã ®¶m b¶o ch¾c ch¾n h¬n c¸c kho¶n vay kh«ng cã ®¶m b¶o. §iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ c¸c kho¶n vay cã thÕ chÊp kh«ng chøa ®ùng rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng, trõ khi gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña tµi s¶n thÕ chÊp lu«n v-ît mét c¸ch ®¸ng kÓ gÝa trÞ kho¶n vay. Ngay c¶ trong tr-êng hîp nµy th× viÖc siÕt nî c¸c tµi s¶n thÕ chÊp còng mÊt nhiÒu thêi gian, tèn kÐm vµ ®«i khi gÆp nh÷ng ®iÒu phiÒn to¸i kh«ng l-êng tr-íc ®-îc. V× thÕ trong mäi tr-êng hîp tµi s¶n thÕ chÊp chØ ®-îc coi lµ nguån tr¶ nî dù phßng. C¸c yÕu tè liªn quan ®Õn thÞ tr-êng VÒ chu k× kinh tÕ : VÞ trÝ cña nÒn kinh tÕ trong chu k× kinh tÕ cã ¶nh h-ëng rÊt quan träng ®Õn sù ®¸nh gi¸ cña NHTM vÒ x¸c suÊt rñi ro tÝn dông. Ch¼ng h¹n, trong thêi k× suy tho¸i kinh tÕ, c¸c doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt hµng ho¸ tiªu dïng cao cÊp víi ®é bÒn cao nh- « t«, tñ l¹nh, nhµ ë th-êng r¬i vµo t×nh tr¹ng bÊt lîi h¬n so víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt c¸c lo¹i hµng ho¸ cho nhu cÇu thiÕt yÕu nh- l-¬ng thùc, thùc phÈm, thuèc l¸...Trong thêi k× nµy ng-êi tiªu dïng th-êng c¾t gi¶m c¸c kho¶n chi tiªu cho nh÷ng nhu cÇu cao cÊp vµ duy tr× c¸c nhu cÇu chi tiªu thiÕt yÕu. V× thÕ c¸c doanh nghiÖp trong khu vùc s¶n xuÊt hµng tiªu dïng cao cÊp th-êng bÞ ®e do¹ bëi rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng trong thêi k× kinh tÕ gi¶m sót. Vµ ®Ó chèng ®ì l¹i ¶nh h-ëng tiªu cùc cña chu k× kinh tÕ c¸c NHTM ®-a ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¾t khe trong c¸c hîp ®ång tÝn dông nh»m gi¶m bít rñi ro tÝn dông. §iÒu nµy tíi l-ît nã l¹i g©y hËu qu¶ cho c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá, nh÷ng ng-êi kh«ng cã kh¶ n¨ng (hoÆc h¹n chÕ) tiÕp cËn víi c¸c thÞ tr-êng tÝn dông kh¸c nh- thÞ tr-êng th-¬ng phiÕu. Møc l·i suÊt : Møc l·i suÊt cao lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña chÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ cña Ng©n hµng trung -¬ng. §iÒu nµy nµy kh«ng chØ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng khan hiÕm nguån vèn ®Çu t-, mµ nãi chung møc l·i suÊt cao th-êng g¾n liÒn víi møc rñi ro tÝn dông cao h¬n. Trong ®iÒu kiÖn, gi¸ vèn ®¾t, ng-êi ®i vay cã thÓ bÞ hÊp dÉn bëi nh÷ng dù ¸n ®Çu t- m¹o hiÓm nh-ng høa hÑn mang l¹i møc lîi nhuËn cao, hoÆc chØ cã nh÷ng kh¸ch hµng cã møc ®é rñi ro cao míi s½n sµng vay víi møc l·i suÊt cao. 2.3.2. c¸c m« h×nh tÝnh ®iÓm tÝn dông 13 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 C¸c m« h×nh tÝnh ®iÓm tÝn dông th-êng sö dông c¸c sè liÖu ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña ng-êi vay ®Ó tÝnh to¸n x¸c suÊt cña rñi ro tÝn dông hoÆc ®Ó ph©n tÝch kh¸ch hµng c¨n cø vµo møc ®é rñi ro tÝn dông ®-îc x¸c ®Þnh. B»ng viÖc lùa chän vµ kÕt hîp c¸c ®Æc ®iÓm tµi chÝnh vµ kinh doanh cña ng-êi vay, c¸c NHTM cã thÓ: X¸c ®Þnh møc ¶nh h-ëng cña c¸c nh©n tè ®Õn rñi ro tÝn dông, so s¸nh møc ®é quan träng d÷a c¸c nh©n tè, c¶i thiÖn viÖc ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông, cã c¨n cø chÝnh x¸c h¬n trong viÖc sµng läc c¸c ®¬n xin vay, tÝnh to¸n chÝnh x¸c h¬n møc dù tr÷ cÇn thiÕt cho c¸c rñi ro tÝn dông dù tÝnh. M« h×nh x¸c suÊt tuyÕn tÝnh M« h×nh x¸c suÊt tuyÕn tÝnh sö dông sè liÖu qu¸ khø, ch¼ng h¹n c¸c sè liÖu kÕ to¸n, lµm d÷ liÖu ®Çu vµo ®Ó gi¶i thÝch qu¸ tr×nh chi tr¶ trong qu¸ khø sÏ sö dông. Møc ®é quan träng t-¬ng ®èi cña c¸c yÕu tè ®-îc sö dông ®Ó g¶i thÝch qu¸ tr×nh chi tr¶ trong qu¸ khø sÏ ®-îc sö dông nh- ®Ó ®o¸n x¸c suÊt chi tr¶ cho c¸c kho¶n vay míi  pi  . Gi¶ sö c¸c kho¶n vay cò (i) ®-îc chia thµnh 2 nhãm: nhãm cã rñi ro mÊt vèn Z i  1 vµ nhãm kh«ng cã rñi ro Z i  0 . Chóng ta thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a c¸c nhãm nµy víi c¸c nh©n tè ¶nh h-ëng t-¬ng øng X  ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña ng-êi ij vay thø i (nh- c¬ cÊu vèn hay thu nhËp) theo m« h×nh ®-êng th¼ng tuyÕn tÝnh víi c«ng thøc sau: n Zi   j X ij  sai sè j 1 Trong ®ã  j ph¶n ¸nh møc ®é quan träng cña chØ tiªu thø j (thÝ dô c¬ cÊu vèn) trong viÖc gi¶i thÝch qu¸ khø chi tr¶ cña ng-êi vay. LÊy c¸c gi¸ trÞ  j nh©nvíic¸c nh©n tè X ij cña mét ng-êi vay míi chóng ta sÏ dù tÝnh ®-îc gi¸ trÞ cña Z i . Gi¸ trÞ nµy ph¶n ¸nh x¸c suÊt b×nh qu©n rñi ro mÊt vèn cña ng-êi vay. E Z i   1  pi  , p i lµ x¸c suÊt tr¶ nî kho¶n vay. KÜ thuËt nµy ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n khi c¸c sè liÖu ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cña ng-êi vay ®-îc cung cÊp. Tuy nhiªn ®iÓm yÕu nhÊt cña nã lµ ë chç x¸c suÊt rñi ro mÊt vèn rÊt dÔ n»m ngoµi kho¶ng tõ 0 ®Õn 1. C¸c m« h×nh logit vµ probit sau ®©y sÏ kh¾c phôc ®-îc nh-îc ®iÓm nµy b»ng c¸ch giíi h¹m ph¹m vi dù tÝnh trong kho¶ng tõ 0 ®Õn 1. M« h×nh logit 14 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 M« h×nh logit giíi h¹n x¸c suÊt luü kÕ cña rñi ro mÊt vèn ®èi víi mét kho¶n tÝn dông n»m trong kho¶ng tõ 0 ®Õn 1 vµ gi¶ sö x¸c suÊt nµy ®-îc ph©n bæ theo hµm sè:  F ( Z i )  1 1  e  Zi d¹ng  Trong ®ã e lµ c¬ sè tù nhiªn, F(i) lµ x¸c suÊt lòy kÕ cña møc rñi ro ®èi víi mét kho¶n vay, vµ i ®-îc tÝnh to¸n theo m« h×nh ®-êng th¼ng tuyÕn tÝnh t-¬ng tù nhm« h×nh trªn. Nh- vËy chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ dù tÝnh cña i theo hµm sè tuyÕn tÝnh cho mét ng-êi vay míi, sau ®ã thay i vµo gi¸ trÞ bªn ph¶i cña hµm sè logit ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña F(i) - x¸c suÊt luü kÕ cña rñi ro tÝn dông. H¹n chÕ chñ yÕu cña ph-¬ng ph¸p nµy lµ gi¶ thiÕt r»ng x¸c suÊt luü kÕ cña rñi ro mÊt vèn ®-îc ph©n bæ theo mét d¹ng hµm sè logit cô thÓ. §å thÞ 1.1: M« h×nh logit X¸c suÊt rñi ro tÝch luü hµm sè logistic E(Zi) 0 Zi M« h×nh probit M« h×nh probit còng h¹n chÕ x¸c suÊt rñi ro tÝn dông dù tÝnh trong kho¶ng tõ 0 ®Õn 1, nh-ng nã kh¸c víi m« h×nh trªn khi gi¶ thiÕt r¨ng x¸c suÊt cña rñi ro cã d¹ng ph©n bæ chuÈn chø kh«ng ph©n bæ theo hµm sè logit nh- ®å thÞ 4.3. tuy nhiªn, khi ®-îc nh©n víi mét yÕu tè cè ®Þnh th× gi¸ trÞ logit cã thÓ trë thµnh gi¸ trÞ probit gÇn ®óng. M« h×nh ph©n biÖt tuyÕn tÝnh Trong khi c¸c m« h×nh x¸c suÊt tuyÕn tÝnh, logit vµ probit ®Òu dù tÝnh møc x¸c suÊt cña rñi ro tÝn dông ®èi víi mét kho¶n tÝn dông ®-îc cÊp th× m« h×nh nµy cã t¸c dông ph©n lo¹i nh÷ng ng-êi vay c¨n cø vµo møc ®é rñi ro c¸c møc ®é liªn quan ®Õn chØ tiªu (Xj) ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm tµi chÝnh vµ kinh doanh cña hä. ThÝ dô sau ®©y xem xÐt m« h×nh ph©n biÖt ®-îc x©y dùng bëi E.I.Altman (Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng-NXB thèng kª Hµ Néi-1999) giµnh cho c¸c c«ng ty s¶n xuÊt cña Mü. ChØ sè biÕn ®éng Z ®o l-êng toµn bé møc ®é rñi ro cña 15 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 ng-êi vay. ChØ sè nµy phô thuéc vµo gi¸ trÞ cña c¸c chØ sè tµi chÝnh ph¶n ¸nh t×nh tr¹ng tµi chÝnh cña ng-êi vay X j vµ møc ®é quan träng cña c¸c chØ sè nµy trong viÖc quyÕt ®Þnh møc ®é rñi ro cña ng-êi vay. C¸c gi¸ trÞ nµy, ®Õn l-ît nã ®-îc x¸c ®Þnh th«ng qua kinh nghiÖm ph©n tÝch vµ so s¸nh gi÷u hai nhãm ng-êi vay cã rñi ro vµ kh«ng cã rñi ro ®-îc rót ra tõ m« h×nh ph©n biÖt. Hµm sè ph©n biÖt cña Altman cã d¹ng sau: Z  1,2 X 1  1,4 X 2  3,3 X 3  0,6 X 4  1,0 X 5 Trong ®ã: X 1 = Tû lÖ gi÷a vèn l-u ®éng vµ tæng tµi s¶n cã. X 2 = Tû lÖ gi÷a lîi nhuËn tÝch luü vµ tæng tµi s¶n cã. X 3 = Tû lÖ gi÷a lîi nhuËn tr-íc thuÕ vµ l·i suÊt trªn tæng tµi s¶n cã. X 4 = Tû lÖ gi÷a gi¸ thÞ tr-êng cña cæ phiÕu vµ gi¸ kÕ to¸n cña c¸c kho¶n nî giµi h¹n. X 5 = Tû lÖ gi÷a doanh thu vµ tæng tµi s¶n cã. GÝa trÞ cña Z cµng lín th× møc ®é rñi ro dù tÝnh cña ng-êi vay cµng nhá. Gi¸ trÞ cña Z lµ nhá hoÆc lµ ©m cã thÓ lµ c¨n cø ®Ó xÕp lo¹i ng-êi vay vµo nhãm cã rñi ro cao. Gi¶ sö c¸c chØ sè tµi chÝnh cña mét kh¸ch hµng tiÒm n¨ng cã c¸c gi¸ trÞ sau: X 1  0,20; X 2  0; X 3  0,20; X 4  0,10; X 5  2,0 ChØ sè X 2  0 vµ ChØ sè X 3  0 cho thÊy kh¸ch hµng ®ang bÞ lç trong giai ®o¹n hiÖn t¹i; chØ sè X 4  10  chøng tá tû lÖ vèn nî cao. Tuy nhiªn, chØ sè ph¶n ¸nh møc thanh kho¶n  X 1  vµ tû lÖ doanh thu  X 5  l¹i t-¬ng ®èi kh¶ quan. Tæng hîp l¹i sÏ cho thÊy mét chØ sè chung ph¶n ¸nh møc ®é rñi ro tÝn dông dù tÝnh cña mét kh¸ch hµng trªn c¬ së kÕt hîp c¶ 5 chØ sè, cã tÝnh ®Õn møc ®é quan träng cña tõng chØ sè trong viÖc gi¶i thÝch qu¸ khø tr¶ nî cña kh¸ch hµng. Gi¸ trÞ cô thÓ cña  lµ:  = 1,2(0,2)+1,4(0)+ 3,3(-0,2) + 0,6(0,1) + 1,0(2,0) =1,64 Theo m« h×nh cña Altman, bÊt kú kh¸ch hµng nµo cã ®iÓm sè  nhá h¬n 1,84 sÏ bÞ xÕp vµo khu vùc cã rñi ro cao. Trong tr-êng hîp cô thÓ nµy c¸c NHTM kh«ng nªn cÊp tÝn dông cho ®Õn khi kh¸ch hµng c¶i thiÖn ®-îc chØ sè thu nhËp cña hä. ViÖc sö dông ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch nµy t-¬ng ®èi ®¬n gi¶n tuy nhiªn nã chøa ®ùng mét sè nh-îc ®iÓm: Thø nhÊt, m« h×nh nµy chØ cho phÐp ph©n lo¹i hai nhãm ng-êi vay cã rñi ro vµ kh«ng cã rñi ro . Trong thùc tÕ møc ®é rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng cña mçi kh¸ch hµng kh¸c nhau tõ møc thÊp nh- chËm tr¶ l·i tíi, kh«ng tr¶ ®-îc l·i cho ®Õn møc 16 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 mÊt hoµn toµn c¶ vèn lÉn l·i cña kho¶n vay . §iÒu nµy chØ ra r»ng viÖc ph©n lo¹i c¸c kh¸ch hµng cã rñi ro nªn chi tiÕt h¬n ®Ó kÜ thuËt nµy trë nªn chÝnh x¸c h¬n. Thø hai, kh«ng cã lý do thuyÕt phôc ®Ó chøng minh r»ng c¸c th«ng sè ph¶n ¸nh tÇm quan träng cña c¸c chØ sè trong c«ng thøc Altman lµ bÊt biÕn, dï trong thêi gian ng¾n. T-¬ng tù nh- vËy c¸c chØ sè ®-îc lùa chän trong c«ng thøc còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng thÓ kh«ng bÊt biÕn, ®Æc biÖt lµ khi c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh còng nh- ®iÒu kiÖn thÞ tr-êng tµi chÝnh ®ang thay ®æi liªn tôc. C¸c chØ sè tµi chÝnh kh¸c ph¶n ¸nh ®Æc ®iÓm cô thÓ cña ng-êi vay cã thÓ trë nªn hiÖu qu¶ trong viÖc gi¶i thÝch c¸c hµnh vi tr¶ nî cña kh¸ch hµng. MÆt kh¸c, m« h×nh nµy ph©n biÖt còng gi¶ thiÕt r»ng c¸c chØ sè trong m« h×nh lµ hoµn toµn ®éc lËp víi nhau. Thø ba, m« h×nh ph©n biÖt còng ®· kh«ng tÝnh ®Õn mét sè nh©n tè khã ®Þnh l-îng nh-ng cã thÓ ®ãng mét vai trß quan träng ¶nh h-ëng ®Õn møc ®é rñi ro cña c¸c kho¶n vay. Ch¼ng h¹n danh tiÕng cña kh¸ch hµng hoÆc mèi quan hÖ l©u dµi d÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng hay c¸c yÕu tè vÜ m« nh- sù biÕn ®éng cña chu k× kinh tÕ, trong nhiÒu tr-êng hîp, cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn møc rñi ro tÝn dông. MÆt kh¸c m« h×nh còng hiÕm khi sö dông c¸c th«ng tin thÞ tr-êng nh- gi¸ c¶ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh; gi¸ c¸c kho¶n nî hoÆc gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty kh¸ch hµng. Tãm l¹i, c¸c m« h×nh võa nghiªn cøu ®-îc sö dông thÝch hîp nhÊt trong tr-êng hîp ®¸nh gi¸ an toµn cña c¸c kho¶n tÝn dông cÊp cho c¸c kh¸ch hµng lín thuéc khu vùc c«ng ty. §Ó kh¾c phôc c¸c nh-îc ®iÓm cña c¸c m« h×nh trªn. M« h×nh ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông sau ®©y sÏ sö dông lý thuyÕt tµi chÝnh vµ c¸c d÷ liÖu thÞ tr-êng tµi chÝnh ®Ó x¸c ®Þnh x¸c suÊt mÊt vèn. 2.3.3. M« h×nh quyÒn chän trong rñi ro tÝn dông m« h×nh lý thuyÕt Khi mét c«ng ty t¨ng vèn kinh doanh b»ng c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu hoÆc vay ng©n hµng cã nghÜa lµ nã ®ang së h÷u mét quyÒn lùu chän tr¶ nî hoÆc kh«ng tr¶ ®-îc nî. Cã nghÜa lµ nÕu mét dù ¸n ®Çu t- cña ng-êi vay bÞ thÊt b¹i vµ hä kh«ng cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜa vô nî ®èi víi ng-êi së h÷u tr¸i phiÕu vµ ng©n hµng th× nh÷ng ng-êi vay nµy cã quyÒn lùa chän kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô nî mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ thay vµo ®ã hä chØ cã thÓ chi tr¶ toµn bé phÇn tµi s¶n cßn l¹i cña c«ng ty (nÕu cã) cho c¸c chñ nî. Bëi c¸c cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n trong ph¹m vi sè cæ phÇn mµ hä ®ãng gãp nªn sù thiÖt h¹i vÒ tµi chÝnh mµ ng-êi vay g¸nh chÞu trong tr-êng hîp nµy còng cã giíi h¹n. Nh-ng ng-îc l¹i, nÕu dù ¸n ®Çu t- cã hiÖu qu¶, ng-êi vay sÏ h-ëng phÇn lín thu nhËp tõ ®Çu t- sau khi tr¶ nî gèc vµ l·i cho chñ nî. 17 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 thu nhËp cña c¸c cæ ®«ng (ng-êi vay) ®èi víi mét kho¶n vay: Theo ®å thÞ 1.2 S lµ quy m« vèn cæ phÇn ®Çu t- ban ®Çu vµo c«ng ty, B lµ tæng d- nî tõ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu hoÆc vay ng©n hµng (víi môc ®Ých ®¬n gi¶n ho¸, gi¶ sö ®©y lµ c¸c tr¸i phiÕu chiÕt khÊu) vµ A lµ gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña tµi s¶n c«ng ty. NÕu dù ¸n ®Çu ttrong ®å thÞ 1.2 kh«ng cã hiÖu qu¶, c¸c cæ ®«ng cña c«ng ty sÏ kh«ng thÓ hoµn tr¶ ®Çy ®ñ c¸c kho¶n nî ngoµi gi¸ trÞ tµi s¶n cßn l¹i (A1) cña c«ng ty. Møc ®é thiÖt h¹i mµ c¸c cæ ®«ng ph¶i g¸nh chÞu víi t- c¸ch ng-êi ®i vay chØ giíi h¹n trong ph¹m vi sè cæ phÇn ban ®Çu ®ãng gãp. Ng-îc l¹i, nÕu dù ¸n ®Çu t- thµnh c«ng, gi¸ trÞ tµi s¶n cña c«ng ty ®-îc ®¸nh gi¸ cao th× c«ng ty vay vèn sÏ chi tr¶ ®Çy ®ñ sè nî (OB) vµ h-ëng phÇn chªnh lÖch A2-B . Râ rµng nÕu A2 (phô thuéc vµo tÝnh hiÖu qu¶ cña dù ¸n) cµng lín so víi B th× c¸c cæ ®«ng cµng ®-îc lîi. Víi ®iÒu kiÖn ng-êi ®i vay chØ ph¶i chÞu mét møc rñi ro giíi h¹n trong ph¹m vi sè cæ phÇn ®ãng gãp trong khi cã kh¶ n¨ng h-ëng kho¶n thu nhËp kh«ng cã giíi h¹n cè ®Þnh nÕu dù ¸n ®Çu t- thµnh c«ng, viÖc gãp vèn cæ phÇn t-¬ng tù nh- viÖc mua quyÒn chän mua tµi s¶n c«ng ty §å thÞ 1.2: QuyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng-êi vay (cæ ®«ng ) Thu nhËp cña c¸c cæ ®«ng 0 A1 B(nî) A2 Tµi s¶n cã(A) -S Thu nhËp cña c¸c chñ nî tõ c¸c kho¶n nî: nÕu nh×n tõ gãc ®é ng-êi cho vay, møc thu nhËp tèi ®a c¸c chñ nî cã thÓ nhËn ®-îc tõ viÖc ®Çu t- vµo dù ¸n lµ B. Tuy nhiªn, nh÷ng ng-êi vay (ng-êi së h÷u quyÒn lùa chän tr¶ nî hoÆc kh«ng tr¶ ®-îc nî) sÏ chØ tr¶ ®-îc nî ®Çy ®ñ khi A>B, nghÜa lµ khi gi¸ thÞ tr-êng cña tµi s¶n c«ng ty cao h¬n gi¸ trÞ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶. NÕu gi¸ thÞ tr-êng tµi s¶n c«ng ty gi¶m thÊp h¬n gi¸ trÞ c¸c kho¶n nî th× nã chØ cã thÓ hoµn thµnh mét phÇn nghÜa vô nî phô thuéc vµo gi¸ trÞ cßn l¹i cña c«ng ty. 18 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 §å thÞ 1.3: QuyÒn lîi tµi chÝnh cña c¸c chñ nî tõ mét kho¶n vay Thu nhËp cña chñ nî 0 B(nî) A2 Tµi s¶n cã Sau khi thùc hiÖn qu¸ tr×nh ®Çu t-, nÕu gi¸ trÞ tµi s¶n cña ng-êi vay ®¹t ®Õn c¸c ®iÓm bªn ph¶i B(gi¸ trÞ danh nghÜa cña kho¶n nî) thÝ dô A2, th× c¸c chñ nî sÏ ®-îc hoµn tr¶ ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i kh¶ n¨ng(B). ng-îc l¹i, nÕu gi¸ thÞ tr-êng tµi s¶n cña ng-êi vay gi¶m tíi khu vùc bªn tr¸i ®iÓm B th× c¸c chñ nî chØ cã thÓ nhËn ®-îc gi¸ trÞ cßn l¹i cña tµi s¶n thÕ chÊp, møc rñi ro tiÒm n¨ng lµ B - A1. Nh- vËy gi¸ trÞ kho¶n vay, nÕu nh×n tõ gãc ®é nh÷ng ng-êi cho vay lu«n bÞ ®e do¹ ë møc tèi thiÓu cña gi¸ trÞ B hoÆc A hoÆc min(A,B). Cã nghÜa lµ kh¶ n¨ng thu nî cña mét kho¶n cho vay, nh×n tõ gãc ®é c¸c chñ nî t-¬ng tù nh- tr-êng hîp b¸n mét quyÒn chän b¸n gi¸ trÞ tµi s¶n cña ng-êi vay. Trong ®ã B lµ gi¸ trÞ thùc hiÖn hîp ®ång. NÕu A > B kh¶ n¨ng ®-îc thanh to¸n vµ ng-êi cho vay nhËn ®-îc mét kho¶n l·i nhá vµ cè ®Þnh (t-¬ng tù nh- gi¸ b¸n quyÒn lùa chän). NÕu A < B ng-êi vay kh«ng tr¶ ®-îc nî, vµ ng-êi cho vay cã kh¶ n¨ng mÊt c¶ gèc lÉn l·i vèn ®Çu t-. NÕu tÝnh ®Õn gi¸ cña sù ph¸ s¶n vµ nhòng ¶nh h-ëng d©y chuyÒn cña nã th× nh÷ng cho vay thËm chÝ cßn mÊt nhiÒu h¬n thÕ. ¸p dông m« h×nh quyÒn chän ®Ó tÝnh møc phÇn th-ëng rñi ro C¨n cø vµo m« h×nh quyÒn chän trªn ®©y Merton(qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng NXB thèng kª hµ néi 1999) ®· thÓ hiÖn gi¸ trÞ thÞ tr-êng cña mét kho¶n vay cã rñi ro ®èi víi mét ng-êi vay cô thÓ nh- sau: F ( )  Be i 1 / d N h1   N h2  Trong ®ã:  = thêi h¹n cßn l¹i cña kho¶n nî d= c¬ cÊu vèn cña ng-êi vay, gi¸ thÞ tr-êng cña c¸c kho¶n nî ®-îc tÝnh t¹i møc l·i suÊt i, l·i suÊt kh«ng cã rñi ro. N(h) = gi¸ trÞ ®-îc tÝnh tõ b¶ng thèng kª cña d¹ng ph©n bæ chuÈn, nã ph¶n ¸nh x¸c suÊt cña sù biÕn ®éng gi¸ trÞ cña h   1 / 2   ln(d ) h1   1 / 2 2  ln(d )  h2 2    2 = §o l-êng møc rñi ro kinh doanh cña ng-êi vay 19 Website: http://www.docs.vn Email : [email protected] Tel : 0918.775.368 VÒ mÆt kü thuËt nã ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng gi¸ trÞ tµi s¶n cña ng-êi vay. Quan träng h¬n, nÕu ®-îc viÕt d-íi d¹ng so s¸nh víi møc l·i suÊt cña c¸c c«ng cô ®Çu tkh«ng cã rñi ro, ®¼ng thøc nµy cho biÕt møc phÇn th-ëng rñi ro tèi thiÓu mµ ng-êi ®i vay ph¶i tr¶: K ( )  i  (1 /  ) lnN (h2 )  (1 / d ) N (h1 ) Trong ®ã : K ( )  thu nhËp dù tÝnh ®èi víi c¸c kho¶n nî cã rñi ro i = l·i suÊt cña c¸c c«ng cô nî kh«ng cã rñi ro vµ cã thêi h¹n t-¬ng ®-¬ng C«ng thøc nµy còng chØ ra r»ng nh÷ng ng-êi ®Çu t- nªn ®iÒu chØnh møc phÇn th-ëng rñi ro cÇn thiÕt khi d(chØ sè biÓu thÞ rñi ro tµi chÝnh ) vµ  (chØ sè biÓu thÞ rñi ro kinh doanh) thay ®æi. Khi d vµ  t¨ng lªn th× møc phÇn th-ëng rñi ro cÇn ®-îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn vµ ng-êi vay cã thÓ bÞ xÕp vµo nhãm nh÷ng ng-êi vay cã rñi ro cao. M« h×nh quyÒn chän cã thÓ ®-îc coi lµ mét c«ng cô chÝnh x¸c ®Ó x¸c ®Þnh x¸c suÊt cña rñi ro vµ møc phÇn th-ëng rñi ro. Nã còng cã ý nghÜa thùc tiÔn quan träng khi chØ ra nh÷ng yÕu tè chñ yÕu quyÕt ®Þnh ®Õn kh¶ n¨ng rñi ro cña mét kho¶n vay. 2.3.4. m« h×nh ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t-: C¸c m« h×nh ®o l-êng rñi ro tÝn dông trªn ®©y d· chØ ra c¸c c¸ch kh¸c nhau ®Ó ®¸nh gi¸ møc møc rñi ro tÝn dông cho tõng c«ng cô nî nh- tr¸i phiÕu hoÆc c¸c kho¶n vay. Trong phÇn nµy chóng ta nghiªn cøu kh¶ n¨ng cña mét NHTM ®Ó ®o l-êng vµ kiÓm so¸t tæng møc rñi ro tÝn dông tiÒm n¨ng cho c¶ danh môc ®Çu t- víi c¸c c«ng cô nî ®a d¹ng (Anthony Saunders vµ Helen lange Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng-NXB thèng kª Hµ Néi-1999). Khi c¸c ng©n hµng së h÷u c¸c kho¶n tÝn dông vµ c¸c tr¸i phiÕu cã tÝnh thÞ tr-êng cao th× m« h×nh ®a d¹ng ho¸ danh môc ®Çu t- ®-îc sö dông ®Ó ®o l-êng vµ kiÓm so¸t tæng møc rñi ro tÝn dông cho c¶ danh môc ®Çu t-. Gi¶ sö c¸c nhµ qu¶n lý cã thÓ tÝnh møc thu nhËp ®Þnh kú tõ mçi kho¶n môc ®Çu ttrong danh môc ®Çu t-; c¸c tµi s¶n cã thÝ dô nh- c¸c cæ phiÕu th-êng ®-îc trao ®æi mét c¸ch réng r·i nªn thu nhËp cña nã cã thÓ ®-îc tÝnh to¸n dÔ dµng c¨n cø vµo c¸c sè liÖu ®-îc th«ng b¸o trªn thÞ tr-êng cæ phiÕu. §èi víi tr¸i phiÕu vµ c¸c kho¶n vay, c¸c sè liÖu vÒ thu nhËp cña chóng cã thÓ cã ®-îc th«ng qua viÖc quan s¸t trùc tiÕp sù biÕn ®éng gi¸ tr¸i phiÕu trªn thÞ tr-êng hoÆc qua c¸c sè liÖu gi¸ cña c¸c tr¸i phiÕu hoÆc c¸c kho¶n vay trªn t-¬ng tù ®-îc giao dÞch trªn thÞ tr-êng tr¸i phiÕu thø cÊp. C¸c sè liÖu vÒ gi¸ ®-îc thu 20