Lêi Më ®Çu
Víi môc tiªu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng, ®Þnh h-íng XHCN cã sù
qu¶n lý cña Nhµ N-íc, trong nh÷ng n¨m qua, d-íi sù l·nh ®¹o cña §¶ng vµ
Nhµ N-íc, nÒn kinh tÕ n-íc ta ®· cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn, t¨ng tr-ëng toµn
diÖn vµ bÒn v÷ng. BiÓu hiÖn ë tèc ®é t¨ng GDP ®¹t ë møc t-¬ng ®èi cao,
nh÷ng n¨m gÇn ®©y lu«n ë møc gÇn 10%, tõ ®ã thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña
nhiÒu ngµnh nghÒ, ®ång thêi c¶i thiÖn ®-îc nhiÒu lÜnh vùc ®êi sèng cña nh©n
d©n. Cã ®-îc nh÷ng thµnh tùu ®ã mét phÇn kh«ng nhá lµ sù ®èng gãp cña c¸c
NHTM. Víi c¸c chøc n¨ng cña m×nh ®Æc biÖt lµ chøc n¨ng trung gian tÝn
dông, c¸c NHTM thùc sù lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Bªn c¹nh
nh÷ng ®ãng gãp chung cho nÒn kinh tÕ, b¶n th©n c¸c NHTM cßn t×m kiÕm lîi
nhuËn tõ ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Khi ®ã tÊt yÕu hä ph¶i ®èi mÆt víi
nh÷ng rñi ro.
Víi c¸c NHTM thùc hiÖn qu¸ tr×nh kinh doanh nh»m môc tiªu tèi ®a
ho¸ lîi nhuËn nh-ng viÖc t×m kiÕm lîi nhuËn vÉn chñ yÕu tõ ho¹t ®éng tÝn
dông.C¸c NHTM hiÖn nay ®Òu cã chiÕn l-îc më réng thÞ phÇn tÝn dông v× thÕ
RRTD sÏ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i rÊt lín cho c¸c NH vµ nã trë thµnh vÊn ®Ò næi
cém cÇn ®-îc c¸c NH quan t©m gi¶i quyÕt. §Ó ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng
cña c¸c NH trªn con ®-êng t×m kiÕm lîi nhuËn th× viÖc phßng ngõa vµ h¹n chÕ
RRTD lµ mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu, tõ ®ã ®¶m b¶o an
toµn vèn, kÕt hîp ë møc tèi -u nh÷ng lîi nhuËn vµ rñi ro, n©ng cao møc c¹nh
tranh, tõ ®ã b¶o ®¶m cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña mçi NH. Do ®ã
phßng ngõa vµ h¹n chÕ RRTD ®· vµ ®ang lµ vÊn ®Ò ®-îc quan t©m hµng ®Çu
cña c¸c NHTM hiÖn nay.
Tõ nh÷ng nhËn thøc ®ã cïng víi nh÷ng g× ®· ®-îc häc ë tr-êng C§ Tµi
chÝnh-Qu¶n trÞ kinh doanh vµ sù h-íng dÉn nhiÖt t×nh cña c« gi¸o em ®· chän
®Ò t¯i” Gi°i ph¸p phßng ngõa v¯ h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i NHNo&PTNT
HuyÖn Nh Xu©n TØnh Thanh Ho¸” ®Ó l¯m chuyªn ®Ò tèt nghiÖp cña m×nh.
Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy gióp em ®¸nh gi¸ ®-îc nh÷ng vÊn ®Ò mang tÝnh lý
luËn vÒ RRTD trong H§KD cña NHTM nãi chung tõ ®ã vËn dông thùc tiÔn
vµo qu¸ tr×nh c«ng t¸c sau khi ra tr-êng.
KÕt cÊu kho¸ luËn gåm 3 ch-¬ng:
Ch-¬ng I: Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông cña ng©n hµng
th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
Ch-¬ng II: Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i NHNo&PTNT huyÖn NhXu©n tØnh Thanh Ho¸.
Ch-¬ng III: Nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i
NHNo&PTNT huyÖn Nh- Xu©n tØnh Thanh Ho¸.
1
ch-¬ng I
nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ rñi ro tÝn dông cña ng©n
hµng th-¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng
1. ho¹t ®éng cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng vµ rñi
ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM.
1.1- Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng.
1.1.1- Kh¸i niÖm NHTM.
NHTM lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®-îc tham gia thùc hiÖn toµn bé
ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kh¸c cã liªn quan v× môc tiªu lîi nhuËn.
Theo ph¸p lÖnh Ng©n hµng ngµy 23/3/1990: NHTM lµ 1 tæ chøckinh
doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng th-êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi tõ kh¸ch hµng víi
tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ vµ sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô
chiÕt khÊu vµ lµm ph-¬ng tiÖn thanh to¸n.
C¸c NHTM cã thÓ ®-îc tæ chøc d-íi c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau
nh-: NH së h÷u NN, NH cæ phÇn, NH liªn doanh, chi nh¸nh NH n-íc ngoµi.
Ho¹t ®éng truyÒn thèng cña c¸c NHTM lµ huy ®éng vèn, nhËn tiÒn göi
kh«ng ký h¹n, lµm trung gian thanh to¸n, cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n.
1.1.2- Vai trß cña NHTM
- Trung gian tÝn dông:
NHTM tËp trung thu hót nh÷ng nguån tiÒn nhµn rçi trong x· héi t¹o
thµnh quü cho vay, trªn c¬ së ®ã ®Ó cho vay, ®¸p øng mäi nhu cÇu vÒ vèn cho
nÒn kinh tÕ.
Víi vai trß nµy NHTM ®· kh¾c phôc ®-îc h¹n chÕ tõ TD trùc tiÕp.
§Ó thùc hiÖn vai trß nµy NHTM cÇn gi¶i quyÕt c©u hái: Thu hót vèn tõ
lÜnh vùc nµo? chñ thÓ nµo? ®¸p øng vèn cho nhu cÇu g×? chñ thÓ nµo?
- Trung gian thanh to¸n:
XuÊt ph¸t tõ ho¹t ®éng th-êng xuyªn vµ chñ yÕu cña NHTM lµ nhËn
tiÒn göi, tõ ®ã NH trë thµnh thñ quü cho mäi chñ thÓ trong x· héi, nh- vËy nã
trë thµnh trung gian thanh to¸n.
Víi vai trß nµy NHTM ®· gãp phÇn tiÕt kiÖm chi phÝ l-u th«ng, t¨ng
nhanh tèc ®é lu©n chuyÓn vèn.
- Gãp phÇn t¨ng c-êng thu hót vèn ®Çu t- nø¬c ngoµi vµ më réng ®Çu tra n-íc ngoµi.
+Thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi:
§Çu t- trùc tiÕp (FDI): HÖ thèng c¸c NHTM cung cÊp c¸c dÞch vô NH,
qua ®ã t¹o lËp c¬ së h¹ tÇng vÒ tµi chÝnh, ®©y lµ mét trong nh÷ng yÕu tè mµ
nhµ ®Çu t- n-íc ngoµi c©n nh¾c khi hä ®-a ra quyÕt ®Þnh.
§Çu t- gi¸n tiÕp (®Çu t- vµo c¸c danh môc chøng kho¸n): NHTM tham
gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n víi t- c¸ch m«i giíi, b¶o l·nh ph¸t
2
hµnh, t- vÊn ®Çu t-, t- doanh, tõ ®ã gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn cña thÞ tr-êng
chøng kho¸n vµ t¹o m«i tr-êng thu hót vèn ®Çu t- n-íc ngoµi.
+ §Çu t- n-íc ngoµi:
B»ng viÖc më réng ho¹t ®éng ra n-íc ngoµi, c¸c NHTM sÏ cã kh¶ n¨ng
tiÕp tôc cung øng c¸c dÞch vô NH cho c¸c nhµ ®Çu t- ra n-íc ngoµi, qua ®ã t¹o
®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ®Çu t- vèn ra nø¬c ngoµi.
- Cung cÊp c¸c dÞch vô tµi chÝnh kh¸c cho nÒn kinh tÕ.
+ Kinh doanh dÞch vô: ChuyÓn tiÒn, t- vÊn, uû th¸c(nhËn uû th¸c trong
viÖc qu¶n lý TS, ph©n chia TS, b¶o qu¶n TS), kinh doanh dÞch vô b¶o hiÓm.
+ Thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ph¸i sinh: §ã lµ c¸c giao dÞch vÒ kú h¹n,
t-¬ng lai quyÒn chän, ho¸n ®æi...
+ NghiÖp vô ngo¹i b¶ng: Lµ c¸c nghiÖp vô b¶o l·nh NH, c¸c cam kÕt
kh¸c.
1.1.3- Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM.
Ho¹t ®éng th-êng xuyªn vµ chñ yÕu cña NHTM lµ nhËn tiÒn göi vµ kinh
doanh tiÒn tÖ. ThÓ hiÖn:
Trªn b¸o c¸o c©n ®èi TS: Tæng huy ®éng tiÒn göi cho tæng vèn; Tæng
cho vay trªn tæng TS chiÕm tû träng lín.
Trªn b¸o c¸o thu nhËp, chi phÝ: Thu l·i cho vay, tr¶ l·i tiÒn göi chiÕm tû
träng lín nhÊt.
Tõ ®ã chóng ta cã thÓ nhËn xÐt: §Ó ®¶m b¶o sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn NH
cÇn quan t©m ®Õn c¸c biÖn ph¸p b¶o ®¶m an toµn trong kinh doanh, qua ®ã
duy tr× uy tÝn víi kh¸ch hµng.
1.2- Rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM.
1.2.1- Rñi ro l·i suÊt.
- Kh¸i niÖm: RR l·i suÊt lµ tæn thÊt mµ ng©n hµng gÆp ph¶i khi cã sù
biÕn ®éng vÒ l·i suÊt trªn thÞ tr-êng.
- Nguyªn nh©n g©y ra RR l·i suÊt:
+ Do sù kh«ng c©n xøng vÒ kú h¹n TS cã vµ kú h¹n TS nî.
+ Do l·i suÊt trªn thÞ tr-êng thay ®æi lµm dÞch chuyÓn ®-êng cÇu tiÒn
hoÆc ®-êng cung tiÒn.
1.2.2- Rñi ro hèi ®o¸i.
- Kh¸i niÖm: RR hèi ®o¸i lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ ng©n hµng ph¶i g¸nh
chÞu khi cã sù thay ®æi vÒ tØ gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr-êng.
- Nguyªn nh©n:
+ Do tr¹ng th¸i lo¹i tiÒn kh«ng c©n xøng (chªnh lÖch vÒ TS cã ngo¹i tÖ
vµ TS nî ngo¹i tÖ).
+ Do tû gi¸ thay ®æi: Tû gi¸ thay ®æi tõ c¸c nguyªn nh©n nh-: Chªnh
lÖch gi¸ c¶ hµng ho¸ c¸c quèc gia, chªnh lÖch l·i suÊt 2 ®ång tiÒn, thÞ hiÕu
ng-êi tiªu dïng, chÝnh s¸ch chÝnh phñ...
1.2.3- Rñi ro tÝn dông.
3
- Kh¸i niÖm: RRTD lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ Ng©n hµng gÆp ph¶i khi
cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng.
- C¸c lo¹i RRTD:
+Rñi ro ®äng vèn: Liªn quan vÒ mÆt thêi gian khi ®Õn h¹n kh¸ch hµng
kh«ng tr¶ ®-îc nî ngay ¶nh h-ëng ®Õn kÕ ho¹ch KD.
+ Rñi ro mÊt vèn: Liªn quan vÒ mÆt sè l-îng. Kh¸ch hµng kh«ng tr¶
mét phÇn hoÆc toµn bé nî cho NH.
1.2.4- Rñi ro kh¸c.
-Rñi ro thanh kho¶n: RR thanh kho¶n lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ ng©n
hµng ph¶i g¸nh chÞu khi kh«ng cã ®ñ vèn ®¸p øng nhu cÇu thanh kho¶n.
Nguyªn nh©n dÉn ®Õn RR thanh kho¶n: Do sù kh«ng c©n xøng vÒ kú
h¹n; d©n chóng mÊt lßng tin vµo ng©n hµng do sù thay ®æi l·i suÊt trªn thÞ
tr-êng; do sù thay ®æi së thÝch cña c¸c nhµ ®Çu t-; do tr×nh ®é qu¶n lÝ cña c¸c
nhµ qu¶n trÞ NH.
-RR ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng: Lµ kho¶n lç tiÒm tµng khi ng©n hµng ph¶i sö
dông vèn kinh doanh cña m×nh ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô ph¸t sinh theo cam kÕt
trong hîp ®ång ngo¹i b¶ng.
-RR c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng:
RR c«ng nghÖ ph¸t sinh khi nh÷ng kho¶n ®Çu t- cho ph¸t triÓn c«ng
nghÖ kh«ng t¹o ra ®-îc nh÷ng kho¶n tiÕt kiÖm kh«ng chi phÝ nh- ®· tÝnh khi
më réng quy m« ho¹t ®éng.
RR ho¹t ®éng x¶y ra khi ho¹t ®éng cña ng©n hµng kh«ng ®-îc th«ng
suèt lam ph¸t sinh nh÷ng nguån chi phÝ ngoµi dù tÝnh (th-êng bÞ ¶nh h-ëng
bëi do rñi ro c«ng nghÖ).
-RR quèc gia: Lµ nh÷ng RR mµ ng©n hµng gÆp ph¶i khi chÞu sù ®iªu
chØnh kh«ng cã lîi tõ ph¸p luËt, chÝnh s¸ch cña quèc gia. Th«ng th-êng liªn
quan ®Õn viÖc thu håi tµi s¶n cña NH.
2. rñi ro tÝn dông trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n
hµng.
2.1- Kh¸i niÖm vÒ rñi ro tÝn dông.
RRTD ph¸t sinh trong tr-êng hîp NH kh«ng thu ®-îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ
l·i cña kho¶n vay hoÆc lµ viÖc thanh to¸n nî gèc vµ l·i kh«ng ®óng h¹n. Trong
tr-êng hîp ng-êi vay tiÒn ph¸ s¶n th× viÖc thu håi gèc vµ l·i TD ®Çy ®ñ lµ
kh«ng ch¾c ch¾n, do ®ã NH cã thÓ gÆp RRTD.
Nh- vËy: RRTD lµ kho¶n lç tiÒm tµng mµ Ng©n hµng gÆp ph¶i khi cÊp
tÝn dông cho kh¸ch hµng.
Hay chóng ta cßn cã thÓ kh¸i niÖm vÒ RRTD mét c¸ch ®Çy ®ñ nh- sau:
“RRTD l¯ nh÷ng thiÖt h¹i, mÊt m¸t m¯ Ng©n h¯ng ph°i g¸nh chÞu do
ng-êi vay vèn hay ng-êi sö dông vèn cña Ng©n hµng kh«ng tr¶ ®óng h¹n,
kh«ng thùc hiÖn ®óng nghÜa vô ®· cam kÕt trong hîp ®ång tÝn dông víi bÊt k×
lÝ do n¯o.”
§èi víi NHTM hiÖn nay ho¹t ®éng TD vÉn lµ ho¹t ®éng chñ yÕu, nã
®em l¹i lîi nhuËn lín nhÊt trong H§KD cña NHTM, tuy nhiªn nã còng tiÒm
4
Èn RR rÊt lín. V× vËy, viÖc më réng ho¹t ®éng cÊp TD cÇn ph¶i cã c¨n cø ph©n
tÝch hÕt søc chÆt chÏ ®Ó h¹n chÕ RRTD ë møc chÊp nhËn ®-îc.
2.2- C¸c lo¹i RRTD.
RRTD ®-îc ®¸nh gi¸ trªn c¬ së thu håi vèn vay, c¸c NHTM cã thÓ gÆp
ph¶i c¸c tr-êng hîp nh- thu håi kh«ng ®ñ vèn, thu håi ®ñ vèn nh-ng kh«ng
®óng kú h¹n, thu håi kh«ng ®ñ vèn vµ kh«ng ®óng kú h¹n. Nh- vËy chóng ta
cã thÓ ®¸nh gi¸ RRTD theo 2 lo¹i lµ RR ®äng vèn vµ RR mÊt vèn.
2.2.1- Rñi ro ®äng vèn.
RR ®äng vèn x¶y ra khi Ng©n hµng cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng mµ
®Õn k× h¹n tr¶ nî kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ngay nh- ®· cam kÕt, tõ ®ã ¶nh
h-ëng ®Õn kÕ ho¹ch H§KD cña Ng©n hµng.
RR ®äng vèn liªn quan vÒ mÆt thêi gian tr¶ nî. §èi víi NHTM th× viÖc
kh¸ch hµng tr¶ nî ®óng h¹n l¹i rÊt quan träng, nã liªn quan ®Õn kh¶ n¨ng
thanh kho¶n cña NH. ViÖc kh¸ch hµng chËm tr¶ nî sÏ cã thÓ dÉn ®Õn NH
thiÕu ®i kh¶ n¨ng thanh to¸n nh÷ng hîp ®ång huy ®éng vèn ®¸o h¹n.
Khi gÆp RR ®äng vèn, nh÷ng ¶nh h-ëng c¬ b¶n mµ NHTM ph¶i g¸nh
chÞu ®ã lµ:
- VÒ kinh tÕ: NHTM khi thiÕu hôt kh¶ n¨ng thanh kho¶n sÏ kh«ng chñ
®éng ®-îc vèn, c¸ch gi¶i quyÕt th«ng th-êng lµ c¸c NHTM sÏ ®i vay hoÆc chñ
b¸n chøng kho¸n ®Çu t-...cho dï gi¶i quyÕt b»ng c¸ch nµo ®i n÷a th× chóng ta
còng cã thÓ nh×n thÊy r»ng chi phÝ biªn cho h×nh thøc nµy sÏ cao h¬n viÖc NH
tù c©n ®èi vèn theo KHKD.
Mét mÆt ph¶i t¨ng chi phÝ huy ®éng vèn míi, mÆt kh¸c c¸c mãn vay
®äng vèn rÊt khã cã kh¶ n¨ng thu ®ñ l·i, tõ ®ã võa gia t¨ng chi phÝ võa gi¶m
thu nhËp cho c¸c NHTM.
Bªn c¹nh ®ã lµ viÖc ph¸t sinh nî qu¸ h¹n buéc NHTM ph¶i t¨ng chi phÝ
cho viÖc trÝch lËp dù phßng RRTD.
- VÒ qu¶n lý: Khi gÆp RR ®äng vèn, nhµ qu¶n lý sÏ bÞ ®éng, kh«ng thùc
hiÖn ®óng theo KHKD, tÊt yÕu chÝnh s¸ch qu¶n lý sÏ cÇn ®ù¬c thay ®æi cho
phï hîp víi ®iÒu chØnh KHKD.
- VÒ uy tÝn NH: Trong m«i tr-êng KD hiÖn nay viÖc gi÷ uy tÝn lµ vÊn ®Ò
hÕt søc quan träng cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña NHTM. Khi gÆp RR ®äng
vèn nÕu kh«ng gi¶i quyÕt kÞp thêi ®Ó cã nguån vèn bï ®¾p phÇn vèn ®äng,
thanh to¸n ®óng thêi h¹n cho c¸c hîp ®ång huy ®éng vèn ®¸o h¹n th× NHTM
sÏ mÊt uy tÝn víi kh¸ch hµng.
2.2.2- Rñi ro mÊt vèn.
RR mÊt vèn khi NH cÊp tÝn dông cho kh¸ch hµng mµ ®Õn kú h¹n tr¶ nî
kh¸ch hµng kh«ng hoµn tr¶ mét phÇn hoÆc toµn bé nî cho NH.
RR mÊt vèn liªn quan vÒ mÆt sè l-îng tiÒn vay: NH kh«ng thu ®-îc
mét phÇn hoÆc toµn bé nî vay kh¸ch hµng.
Khi gÆp RR mÊt vèn NH gÆp ph¶i nh÷ng thiÖt h¹i nh- sau:
5
- VÒ kinh tÕ: HiÖu qu¶ KD gi¶m, NH bÞ thÊt tho¸t vèn ®ång thêi lµm
gi¶m vèn tù cã, ®Õn mét møc nµo ®ã NHTM cã thÓ ph¶i ®øng tr-íc nguy c¬
ph¸ s¶n.
Bªn c¹nh viÖc mÊt vèn th× nh÷ng kho¶n nî nµy còng sÏ kh«ng thu håi
®ñ l·i, viÖc nµy sÏ lµm thu hÑp chªnh lÖch l·i suÊt cña NHTM.
- VÒ qu¶n lý: Nhµ qu¶n lý sÏ kh«ng chñ ®éng vÒ vèn, kh«ng thùc hiÖn
®-îc KHKD. MÊt vèn th-êng ®-îc ®¸nh gi¸ do kh¶ n¨ng qu¶n lý yÕu kÐm.
- VÒ uy tÝn: C¸c NHTM cã tû lÖ vèn bÞ thÊt tho¸t cao sÏ mÊt uy tÝn trªn
thÞ tr-êng tiÒn tÖ, thÞ tr-êng liªn NH, thÞ tr-êng chøng kho¸n vµ mÊt c¶ uy tÝn
víi kh¸ch hµng göi tiÒn v× hä thÊy kh¶ n¨ng qu¶n lý vèn kÐm cña NH.
Nh- vËy: RR ®äng vèn vµ mÊt vèn ®Òu khiÕn c¸c NHTM gÆp nhiÒu
thiÖt h¹i lín vÒ kinh tÕ, qu¶n lý vµ uy tÝn. ViÖc x©y dùng mét tû lÖ RR cho
phÐp lµ rÊt cÇn thiÕt ®èi víi c¸c NHTM.
2.3- Mét sè chØ tiªu vµ m« h×nh ®o l-êng RRTD.
2.3.1- C¸c chØ tiªu ®o l-êng RRTD
§Ó cã møc ®é RRTD hîp lý trong H§KD cña NHTM th× viÖc ®o l-êng
RRTD sÏ lµ cÇn thiÕt tõ ®ã gióp c¸c nhµ qu¶n lý cã ®-îc biÖn ph¸p phßng
ngõa vµ h¹n chÕ RRTD, viÖc ®o l-êng ®ã ph¶i mang tÝnh chÊt th-êng xuyªn,
cã ph©n tÝch ®¸nh gi¸ qua sù kÕt hîp víi c¸c sè liÖu lÞch sö. C¸c chØ tiªu c¬
b¶n ®Ó ®o l-êng RRTD gåm:
+ C¬ cÊu d- nî vµ kÕt cÊu nî theo ngµnh nghÒ:
Thùc tÕ chóng ta cã thÓ thÊy r»ng: §èi víi viÖc qu¶n lý nî ng¾n h¹n sÏ
chÆt chÏ h¬n nî trung vµ dµi h¹n, chÝnh v× vËy víi mét NH cã tû träng nî
trung vµ dµi h¹n c¸ng lín th× sÏ tiÒm Èn nhiÒu RR h¬n.
§èi víi kÕt cÊu d- nî: NÕu d- nî tËp trung qu¸ vµo mét kh¸ch hµng,
mét ngµnh nghÒ, thµnh phÇn kinh tÕ...sÏ tiÒm Èn nhiÒu RR. ChÝnh v× vËy viÑc
®Ò ra giíi h¹n cho vay tèi ®a lµ hÕt søc quan träng cho viÖc chia sÎ RR.
+ Tû lÖ nî xÊu: Theo Q§ 493 th× nî xÊu bao gåm: Nî d-íi tiªu chuÈn,
nî nghi ngê, nî cã kh¶ n¨ng mÊt vèn. Ba nhãm nî nµy lµ c¬ së ®Ó ®o l-êng
chÊt l-îng TD cña NHTM. Tû lÖ nî xÊu cµng cao th× nî cã vÊn ®Ò cµng lín,
tuy nhiªn kh«ng ph¶i kho¶n nî xÊu nµo còng dÉn ®Õn RRTD v× vÒ mÆt ®Þnh
tÝnh cã thÓ cã nh÷ng mãn nî n»m trong nhãm nµy nh-ng kh«ng ph¶i do ®äng
vèn còng kh«ng h¼n ®· mÊt vèn.
+ Tû lÖ: Nî xÊu cã kh¶ n¨ng tæn thÊt/ Tæng nî xÊu: §©y lµ chØ tiªu trùc
tiÕp ph¶n ¸nh RR, víi nî nhãm 5 th× møc ®é RR gÇn nh- 100%, víi nhãm nµy
do thêi gian qu¸ h¹n dµi, hoÆc nh÷ng mãn nî ®¸nh gi¸ theo ®Þnh tÝnh cã møc
RR 100%, nh- vËy kÕt qu¶ xö lý thu håi vµ qua ®¸nh gi¸ th× nî nhãm nµy rÊt
khã thu. Víi lo¹i nµy sau khi ®· xö lý TSB§ ®Ó thu håi nî mµ kh«ng ®ñ sÏ
ph¶i dïng ®Õn quü DPRR nî khã ®ßi ®Ó xö lý.
+ Tû lÖ: Quü DPRR/ Nî cã kh¶ n¨ng mÊt vèn: Tû lÖ nµy ph¶n ¸nh kh¶
n¨ng chèng ®ì RRTD tõ quü dù phßng. Th«ng th-êng th× tû lÖ nµy lín h¬n
100% v× riªng nî nhãm 5 ®· ph¶i trÝch ®ñ 100% sè tiÒn ®Ó ®-a vµo quü dù
phßng RR nî khã ®ßi. Tuy nhiªn vÒ mÆt lý thuyÕt chóng ta cã thÓ thÊy nÕu
6
mét NHTM cã nî nhãm 5 qu¸ lín, gi¶ sö khi ®ã kh¶ n¨ng tµi chÝnh kh«ng ®ñ
®Ó trÝch dù phßng, khi ®ã sÏ kh«ng ®ñ quü dù phßng ®Ó xö lý RRTD vµ
NHTM ph¶i ®èi mÆt víi nguy c¬ ph¸ s¶n. V× thÕ chØ tiªu nµy cµng lín cµng
®¶m b¶o tÝnh an toµn trong HDKD cña NHTM.
+ Tû lÖ: L·i treo/ Tæng d- nî: L·i treo lµ sè tiÒn kh¸ch hµng kh«ng tr¶
®-îc khi ®Õn h¹n thanh to¸n l·i. L·i treo c¸ng lín th× quü dù phßng l·i ph¶i
thu cµng cao. §©y còng lµ mét dÊu hiÖu quan träng ®Ó nhËn biÕt RRTD v× l·i
kh«ng thu ®-îc th«ng th-êng sÏ dÉn ®Õn mÊt vèn. Trªn thùc tÕ ®a sè c¸c
NHTM thay tû lÖ nµy b»ng tû lÖ l·i suÊt ®Çu ra ®Ó so s¸nh víi l·i ph¶i thu.
2.3.2- M« h×nh ®o l-êng RRTD
C¸c nhµ kinh tÕ, nhµ ph©n tÝch NH ®· sö dông nhiÒu m« h×nh kh¸c nhau
®Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng TD. C¸c m« h×nh nµy rÊt ®a d¹ng bao gåm c¸c m« h×nh
ph¶n ¸nh vÒ mÆt ®Þnh l-îng vµ nh÷ng m« h×nh ph¶n ¸nh vÒ mÆt ®Þnh tÝnh.
Th«ng th-êng c¸c NH sö dông ®ång thêi nhiÒu m« h×nh ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gÝa
møc ®é RR.
- M« h×nh ®Þnh tÝnh vÒ RRTD:
+ Ph©n tÝch TD: §èi víi mçi ®Ò nghÞ vay vèn, CBTD cÇn ph¶i tr¶ lêi
®-îc c¸c c©u hái c¨n b¶n sau:
Ng-êi vay cã thÓ tÝn nhiÖm? CBTD biÕt hä nh- thÕ nµo?
Hîp ®ång TD cã ®-îc ký kÕt mét c¸ch ®óng ®¾n vµ hîp lÖ kh«ng?
Ng-êi xin vay cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî vay kh«ng?
Trong tr-êng hîp kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî liÖu NH cã thÓ thu håi nî
b»ng TS, thu nhËp cña ng-êi vay mét c¸ch nhanh chãng víi chi phÝ vµ RR
thÊp?
+ KiÓm tra TD: KiÓm tra TD rÊt cÇn thiÕt ®Ó h×nh thµnh chÝnh s¸ch cho
vay cña NH mét c¸ch lµnh m¹nh. Nã kh«ng ngõng gióp cho nhµ qu¶n lý nh©nj
ra nh÷ng vÊn ®Ò mét c¸ch nhanh chãng mµ cßn cã t¸c dung kiÓm tra th-êng
xuyªn xem CBTD cã chÊp hµnh ®óng chÝnh s¸ch cho vay cña NH kh«ng.
Víi lý do nµy ®ång thêi t¨ng c-êng tÝnh kh¸ch quan cña c«ng t¸c TD,
kiÓm tra TD ®éc lËp gióp nhµ qu¶n lý ®¸nh gi¸ toµn bé tiÒm Èn RR ®èi víi
NH. Tõ ®ã ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng chèng còng nh- ®Þnh h-íng chÝnh s¸ch
quü dù tr÷ bï ®¾p RR, chiÕn l-îc t¨ng vèn chñ së h÷u cña NH trong t-¬ng lai.
+ Xö lý TD cã vÊn ®Ò:
Gi¶i ph¸p tèi -u lµ ph¶i b¶o ®¶m thu håi ®-îc nî ®ång thêi t¹o c¬ héi
cho kh¸ch hµng cã thÓ duy tr× ho¹t ®éng tiÕp theo mét c¸ch b×nh th-êng. Mét
hîp ®ång TD cña NH th× khi trë thµnh kho¶n TD cã vÊn ®Ò, nh-ng mÆt kh¸c,
mét hîp ®ång TD kh«ng ®óng ®¾n, cã sai sãt cã thÓ gãp phÇn lµm cho kh¸ch
hµng gÆp ph¶i c¸c vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh vµ lµ nguyªn nh©n khiÕn cho kh¸ch hµng
cã thÓ trë nªn bÞ vì nî.
+ HÖ thèng chØ tiªu tµi chÝnh ®¸nh gi¸ kh¸ch hµng:
HÖ thèng chØ tiªu nµy gåm: Nhãm chØ tiªu thanh kho¶n, nhãm chØ tiªu
ho¹t ®éng, nhãm chØ tiªu ®ßn bÈy, nhãm chØ tiªu kh¶ n¨ng sinh lêi.
7
Tãm l¹i: TD lu«n lµ chøc n¨ng kinh tÕ c¬ b¶n cña NH, nh-ng ®ång thêi
còng chøa ®ùng tiÒm Èn RR cao. §Ó cã thÓ kiÓm so¸t ®-îc RRTD th× chøc
n¨ng cho vay cña NH ph¶i ®-îc thùc hiÖn mét c¸ch chÆt chÏ nh»m tu©n thñ
chÝnh s¸ch vµ thùc hµnh TD cña NH. Ngoµi ra ®Ó kiÓm so¸t RRTD c¸c NH
th-êng x©y dùng mét chÝnh s¸ch TD vµ quy tr×nh nghiÖp vô cÊp TD.
- M« h×nh l-îng ho¸ RRTD:
+ M« h×nh ®iÓm sè Z:
Theo m« h×nh nµy chóng ta cã thÓ thÊy cho ®iÓm TD ®èi víi c¸c DN,
®¹i l-îng Z lµ th-íc ®o tæng hîp ®Ó ph©n lo¹i RRTD ®èi víi ng-êi vay. Cô
thÓ:
Z = 1,2 X1 + 1,4X2 + 3,3 X3 + 0,6X4 + 1,0X5
Trong ®ã:
X1= Tû sè Vèn l-u ®éng rßng/ Tæng tµi s¶n
X2= Tû sè Lîi nhuËn gi÷ l¹i/ Tæng tµi s¶n.
X3= Tû sè Lîi nhuËn tr-íc thuÕ vµ l·i/ Tæng tµi s¶n.
X4= Tû sè TrÞ gi¸ cæ phiÕu / Gi¸ trÞ ghi sæ cña nî dµi h¹n
X5= Tû sè Doanh thu / Tæng tµi s¶n.
C¸c hÖ sè biÓu hiÖn tÇm quan träng cña c¸c chØ sè trong viÖc x¸c ®Þnh
suÊt vì nî cña ng-êi vay trong qu¸ khø.
Theo m« h×nh nµy bÊt cø c«ng ty nµo cã ®iÓm sè Z thÊp h¬n 1,81 ph¶i
®-îc xÕp vµo nhãm cã nguy c¬ RR cao.
Thùc tÕ m« h×nh nµy cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh-: chØ ph©n lo¹i
kh¸ch hµng thµnh 2 nhãm, c¸c biÕn sè X kh«ng ph¶i lµ bÊt biÕn, m« h×nh
kh«ng ®Ò cËp tíi mét sè nh©n tè quan träng nh- danh tiÕng kh¸ch hµng, quan
hÖ kh¸ch hµng víi ng©n hµng, chu k× kinh tÕ....
+ M« h×nh ®iÓm sè tÝn dông tiªu dïng:
§ã lµ m« h×nh cho ®iÓm kh¸ch hµng theo nh÷ng tiªu chÝ nhÊt ®Þnh. Qua
c¸c h¹ng môc cho ®iÓm, NH sÏ chÊm ®iÓm kh¸ch hµng tõ ®ã ra quyÕt ®Þnh tÝn
dông.
M« h×nh nµy ®· lo¹i bá ®-îc ph¸n xÐt chñ quan träng qu¸ tr×nh cho vay,
gi¶m ®¸ng kÓ thêi gian c¸c tÝn dông cña NH.Tuy nhiªn nã cã nh-îc ®iÓm lµ
cøng nh¾c kh«ng ®iÒu chØnh nhanh ®Ó thÝch øng víi thay ®æi cña nÒn kinh tÕ.
+ M« h×nh cÊu tróc k× h¹n RRTD.
§©y lµ ph-¬ng ph¸p dùa trªn c¸c yÕu tè thÞ tr-êng ®Ó ®¸nh gi¸ RRTD
vµ ph©n tÝch møc chÊp nhËn RR g¾n liÒn víi møc sinh lêi cña kho¶n nî c«ng
ty hay kho¶n vay NH. Víi m« h×nh nµy chóng ta sÏ ®¸nh gi¸ vÒ RRTD ®èi víi
NH khi mua tr¸i phiÕu cã kú h¹n 1 n¨m vµ tr¸i phiÕu dµi h¹n.
2.4- Nguyªn nh©n dÉn ®Õn RRTD.
RRTD x¶y ra do rÊt nhiÒu nguyªn nh©n. Cho dï nguyªn nh©n tõ ®©u th×
RRTD tÊt yÕu lµm gi¶m hiÖu qu¶ KD cña NH, ®iªï tÖ h¹i cã thÓ dÉn ®Õn mÊt
vèn vµ nguy c¬ ph¸ s¶n. ChÝnh v× thÕ viÖc ph©n tÝch nguyªn nh©n dÉn ®Õn
RRTD sÏ lµ c¬ së ®Ó chóng ta ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m phßng
ngõa h¹n chÕ RRTD.
8
2.4.1- Nguyªn nh©n tõ m«i tr-êng bªn ngoµi.
a) M«i tr-êng tù nhiªn.
Nguyªn nh©n tõ m«i tr-êng tù nhiªn t¸c ®éng ®Õn ®iÒu kiÖn kinh doanh
cña kh¸ch hµng, lµm ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng, ®©y lµ
nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, n»m ngoµi dù kiÕn cña NH nh- thiªn tai,
ho¶ ho¹n, dÞch bÖnh...
Nguyªn nh©n tõ m«i tr-êng tù nhiªn th-êng khã l-êng tr-íc ®-îc møc
®é ¶nh h-ëng, tõ ®ã lµm ¶nh h-ëng ®Õn kÕ ho¹ch tr¶ nî cña kh¸ch hµng. V×
vËy mét biÖn ph¸p ®¸nh gi¸ ®-îc coi lµ hiÖu qu¶ ®ã lµ kinh nghiÖm vµ thõa kÕ
c¸c sè liÖu lÞch sö.
b) M«i tr-êng kinh tÕ.
Mçi chu kú cña nÒn kinh tÕ ®Ò cã t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng KD cña NH,
trong ®ã ho¹t ®éng TD còng chÞu ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ qua sù biÕn ®éng cña chu
kú kinh tÕ. Víi m«i tr-êng kinh tÕ suy tho¸i sÏ cã x¸c suÊt RRTD cao nhÊt v×
ë m«i tr-êng kinh tÕ nµy kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña ng-êi vay bÞ ¶nh h-ëng rÊt
lín tõ ®ã ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng. Trong giai ®o¹n nÒn
kinh tÕ t¨ng tr-ëng c¸c DN SXKD cã l·i tõ ®ã kh¶ n¨ng tr¶ nî NH sÏ tèt h¬n
vµ sÏ lµ yÕu tè c¬ b¶n kÝch cÇu TD.
c) M«i tr-êng ph¸p lÝ, chÝnh trÞ, x· héi.
HÖ thèng ph¸p luËt t¹o ra hµnh lang ph¸p lý cho H§KD cña NH. Mét
hÖ thèng ph¸p luËt râ rµng sÏ ®¶m b¶o mét c¬ chÕ cho vay, c¬ chÕ xö lý nî, xö
lý tµi s¶n §BTV thuËn lîi. Tõ ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng TD cña
NH tõ khi cho vay ®Õn khi thu håi nî.
ChÝnh trÞ ban hµnh ph¸p luËt, mÆt kh¸c mét hÖ thèng chÝnh trÞ æn ®Þnh
sÏ thu hót ®Çu t-, thóc ®Èy SXKD ph¸t triÓn. Ng-îc l¹i, mét hÖ thèng chÝnh trÞ
kh«ng æn ®Þnh sÏ ¶nh h-ëng ®Õn SXKD, lµm suy gi¶m kh¶ n¨ng tr¶ nî cña
kh¸ch hµng, lµm t¨ng RRTD.
Víi m«i tr-êng XH nh- phong tôc tËp qu¸n, thãi quen tiªu dïng cña
ng-êi d©n mµ DN kh«ng thÝch nghi ®-îc sÏ ¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tiªu thô
s¶n phÈm cña DN ®ã, lµm gi¶m kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng.
d) Th«ng tin kh«ng c©n xøng.
Th«ng tin c©n xøng gi÷a NH vµ kh¸ch hµng sÏ gióp NH cã nh÷ng quyÕt
®Þnh ®Çu t- cã hiÖu qu¶, ®ång thêi gi¶m thiÓu ®-îc RRTD. Tuy nhiªn trong
thùc tÕ v× nhiÒu lý do kh¸c nhau mµ g©y ra t×nh tr¹ng kh«ng c©n xøng vÒ th«ng
tin. NH kh«ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ kh¸ch hµng nh- th«ng tin vÒ b¶n th©n
kh¸ch hµng, vÒ kÕ ho¹ch KD, vÒ qu¶n lý KD, vÒ t×nh h×nh thùc hiÖn ph-¬ng ¸n
dù ¸n. Ng-îc l¹i kh¸ch hµng còng kh«ng cã ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ NH nh- vÒ
quy m«, c¸c dÞch vô ®¸p øng, c¸ch thøc giao dÞch, gi¸ c¶...
Cã 2 lo¹i RR do th«ng tin kh«ng c©n xøng:
+ RR do lùa chän ®èi nghÞch: Tr-íc khi cÊp TD, NH ®· ®¸nh gi¸ kh¸ch
hµng kh«ng chÝnh x¸c tõ ®ã dÉn ®Õn sù lùa chän cho vay kh«ng ®óng víi thùc
tr¹ng c¶u kh¸ch hµng, lµm t¨ng kh¶ n¨ng RRTD.
9
+ RR do ®¹o ®øc: Th-êng x¶y sau khi cÊp TD. RR ®¹o ®øc x¶y ra do
NH cè t×nh lµm ®Ñp th«ng tin vÒ m×nh ®Ó cung cÊp cho NH. B¶n th©n NH lÊy
th«ng tin ®ã lµm c¬ së cho quyÕt ®Þnh cÊp TD th× viÖc x¶y ra RRTD lµ kh«ng
tr¸nh khái.
e) M«i tr-êng c«ng nghÖ thay ®æi.
YÕu tè c«ng nghÖ quyÕt ®Þnh n¨ng suÊt lao ®éng. Sù thay ®æi m«i
tr-êng c«ng nghÖ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay rÊt nhanh. DN theo kÞp sù thay ®æi
®ã kh«ng nh÷ng ®¸p øng nhu cÇu cho SXKD mµ cßn lµ ®iÒu kiÖn tèi cÇn thiÕt
®¶m b¶o cho sù c¹nh tranh.
Nh-ng kh«ng ph¶i DN nµo còng cã ®ñ ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian vµ tµi
chÝnh ®Ó theo kÞp sù thay ®æi ®ã. V× thÕ mét c«ng nghÖ l¹c hËu sÏ lµm gi¶m ®i
n¨ng lùc c¹nh tranh, kh¶ n¨ng SXKD cña DN tõ ®ã lµm suy gi¶m kh¶ n¨ng tµi
chÝnh, viÖc tr¶ nî NH khã kh¨n h¬n, tÊt yÕu dÉn tíi RRTD.
2.4.2- Nguyªn nh©n tõ phÝa Ng©n hµng.
a) ChÝnh s¸ch tÝn dông kh«ng hîp lÝ.
ChÝnh s¸ch TD lµ mét hÖ thèng ®Þnh h-íng tæng thÓ cho c«ng t¸c TD tõ
khi ®iÒu tra kh¶o s¸t kh¸ch hµng, lùa chän kh¸ch hµng, quy tr×nh xÐt duyÖt cho
vay... cho ®Õn c¬ chÕ xö lý thu håi nî. Nh- vËy chÝnh s¸ch TD lµ nh©n tè ¶nh
h-ëng ®Çu tiªn ®Õn chÊt l-îng TD cña NH.
Mét chÝnh s¸ch TD kh«ng hîp lý thÓ hiÖn:
+ C¬ chÕ ®Ó thiÕt lËp c¬ cÊu TD kh«ng hîp lý: Kh«ng c¨n cø trªn c¬ cÊu
kinh tÕ ®i¹ bµn, kh¶ n¨ng cña NH, t×nh h×nh kinh tÕ x· héi, m«i tr-êng c¹nh
tranh...
+ ChÝnh s¸ch l·i suÊt kh«ng phï hîp, thiÕu tÝnh c¹nh tranh...
+ Quy tr×nh nghiÖp vô thiÕu chÆt chÏ, kh«ng n©ng cao ®-îc tinh thÇn
tr¸ch nhiÖm cña CBNH, dÔ t¹o s¬ hë cho kh¸ch hµng.
+ C¬ chÕ gi¸m s¸t CB kh«ng phï hîp.
Nh×n chung khi chÝnh s¸ch TD kh«ng hîp lý sÏ t¹o khe hë cho kh¸ch
hµng hoÆc sù kh«ng chÆt chÏ ®èi víi quy chÕ t¸c nghiÖp cña CBTD, c¶ 2 ®iÒu
nµy ®Ò dÉn ®Õn RRTD.
b) Quy tr×nh tÝn dông thiÕu chÆt chÏ vµ kh«ng phï hîp.
Quy tr×nh TD lµ tæng hîp c¸c nguyªn t¾c, quy ®Þnh cña NH kÓ tõ khi
chuÈn bÞ hå s¬ ®Ò nghÞ cÊp TD cho ®Õn khi chÊm døt quan hÖ TD.
Quy tr×nh TD phï hîp ph¶i thÓ hiÖn ®ñ c¸c b-íc sau:
ThiÕt
lËp hå
s¬
Ph©n
tÝch
TD
QuyÕt
®Þnh
TD
Gi¶i
ng©n
Nguyªn nh©n thiÕu chÆt chÏ trong viÖc thùc hiÖn quy tr×nh TD:
+ Th«ng tin trong tõng b-íc thùc hiÖn kh«ng chi tiÕt vµ ®Çy ®ñ.
10
Gi¸m
s¸t,
thanh
lý TD
+ Quan hÖ gi÷a c¸c b-íc thiÕu logic
+ ThiÕt lËp hå s¬ thiÕu c¬ së ph¸p lý, thiÕu tÝnh ®Çy ®ñ ®èi víi c¸c yÕu
tè ghi trªn hå s¬.
+ ViÖc ph©n tÝch TD: Kh«ng lùa chän ®óng kh¸ch hµng do kh«ng c©n
xøng vÒ th«ng tin, ®¸nh gi¸ kh«ng ®óng møc ®é RR cña tõng kh¸ch hµng,
tõng kho¶n vay, kh«ng h¹n chÕ ®-îc sù vi ph¹m ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp cña
CBTDNH.
+ ViÖc quyÕt ®Þnh TD: ViÖc thiÕu chÆt chÏ trong kh©u quyÕt ®Þnh TD cã
thÓ lµ: Khi quyÒn quyÕt ®Þnh TD tËp trung vµo mét hoÆc mét nhãm ng-êi
trong NH sÏ kh«ng n©ng cao ®-îc vai trß tr¸ch nhiÖm cña ng-êi quyÕt ®Þnh
cho vay; khi quyÒn quyÕt ®Þnh TD ®-îc quy ®Þnh cho tõng CBTD th× viÖc
thiÕu chÆt chÏ sÏ thÓ hiÖn ë viÖc do CBTD thiÕu tr×nh ®é hoÆc do vi ph¹m ®¹o
®øc nghÒ nghiÖp mµ kh«ng ®-îc kiÓm so¸t bëi ng-êi thø 2.
+ ViÖc gi¶i ng©n: ViÖc gi¶i ng©n b»ng tiÒn mÆt th«ng th-êng khã kiÓm
so¸t ®-îc môc ®Ých vay vèn, ®©y còng lµ nguyªn nh©n cã thÓ dÉn ®Õn RRTD.
+ Gi¸m s¸t vµ thanh lý TD:
Qu¸ tr×nh gi¸m s¸t sö dông vèn kh«ng th-êng xuyªn cã thÓ d¸n tíi viÖc
kh¸ch hµng sö dông vèn sai môc ®Ých, lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn suy gi¶m kh¶
n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng.
Khi x¶y ra tr-êng hîp ph¶i xö lý TSB§ ®Ó thu håi nî mµ hå s¬ B§TV
thiÕu chÆt chÏ, c¸c ®iÒu kiÖn xö lý nî kh«ng thuËn lîi cho NH sÏ dÉn ®Õn
kh«ng thu håi ®-îc nî, dÉn ®Õn RR mÊt vèn.
c) Trang thiÕt bÞ kh«ng ®¸p øng ®ù¬c yªu cÇu c«ng viÖc.
Víi mçi trang thiÕt bÞ l¹c hËu sÏ ¶nh h-ëng rÊt lín ®Õn H§KD cña NH
nh-: H¹n chÕ viÖc hç trî qu¶n lý ®iÒu hµnh, thiÕu th«ng tin hoÆc viÖc cËp nhËt
th«ng tin chËm, nÕu ®ã lµ th«ng tin phßng ngõa RR th× rÊt nguy hiÓm cho NH,
NH sÏ ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kh«ng ®óng ®¾n, kh«ng nh÷ng thÕ mµ NH cßn bá
lì c¸c c¬ h«i KD, c¬ héi xö lý nî...
d) C¸n bé Ng©n hµng tr×nh ®é chuyªn m«n, ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp kÐm.
Sù h¹n chÕ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n nghiÖp vô vµ ®Æc biÖt lµ sù thiÕu
hiÓu biÕt vÒ lÜnh vùc KD cña kh¸ch hµng sÏ dÉn ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh sai lÇm
trong viÖc cÊp TD nh- chän kh¸ch hµng kh«ng ®óng, x¸c ®Þnh møc cho vay
v-ît qu¸ nhu cÇu vèn thùc tÕ, ®¸nh gi¸ TSB§ nî vay thiÕu chÝnh x¸c. §èi víi
CB qu¶n lý thiÕu tr×nh ®é chuyªn m«n sÏ thiÕu ®i kh¶ n¨ng kiÓm so¸t, qu¶n lý.
CBNH kh«ng cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp sÏ cã nh÷ng hµnh vi dÉn ®Õn
RRTD nh-: Cè t×nh thiÕt lËp hå s¬ sai thµnh ®óng nh»m trôc lîi c¸ nh©n,
th«ng ®ång víi kh¸ch hµng ®Ó vay kÐ...®Ó chiÕm dông vèn cña NH dÉn ®Õn
RRTD.
2.4.3- Nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng.
a) §èi víi kh¸ch hµng lµ c¸c doanh nghiÖp.
- Nguyªn nh©n phi tµi chÝnh:
+ Do RR ®¹o ®øc: DN cè t×nh sö dông vèn sai môc ®Ých, cè t×nh kh«ng
tr¶ nî NH.
11
+ Do sù thay ®æi chñ së h÷u hoÆc thay ®æi nh©n sù ¶nh h-ëng c¬ cÊu
ban qu¶n lý cña NH.
+ Do m«i tr-êng c¹nh tranh: DN kh«ng th-êng xuyªn n¾m b¾t, t×m hiÓu
c«ng nghÖ vµ s¶n phÈm cña ®èi t-îng c¹nh tranh; do sù ph¸t triÓn cña hµng
nh¸i, hµng gi¶ trªn thÞ tr-êng; do DN ngñ quªn trªn chiÕn th¾ng vµ quªn lµm
míi m×nh; do thñ ®o¹n c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh cña c¸c DN.
- Nguyªn nh©n tµi chÝnh.
+ Do kh¶ n¨ng qu¶n lý kÐm, ng-êi l·nh ®¹o DN thiÕu n¨ng lùc qu¶n lý
vµ tr×nh ®é chuyªn m«n dÉn ®Õn SXKD l·ng phÝ, kh«ng hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng tr¶
nî gi¶m.
+ Do ®ßn bÈy tµi chÝnh qu¸ cao, DN qu¸ lÖ thuéc vµo nguån tµi trî bªn
ngoµi dÉn ®Õn gi¶m tÝnh linh ho¹t vµ nh¹y bÐn trong KD, ®ång thêi lµm cho
chi phÝ t¨ng, nguy c¬ RR cao.
+ Kh¶ n¨ng thanh to¸n cña mét DN gi¶m sót.
+ Kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm gi¶m do s¶n phÈm kÐm phÈm chÊt, kh«ng
phï hîp víi thÞ hiÕu ng-êi tiªu dïng. Do ®ã møc cÇu s¶n phÈm trªn thÞ tr-êng
nhá h¬n møc cung, kh¶ n¨ng t¹o doanh thu tõ s¶n phÈm dÞch vô kh«ng hiÖu
qu¶.
+ Kh¶ n¨ng qu¶n lý hµng tån kho, qu¶n lý ng©n quü, c¸c kho¶n ph¶i thu
cã vÊn ®Ò.
b) §èi víi kh¸ch hµng lµ c¸ nh©n.
+ Do c¸ nh©n cã thu nhËp kh«ng æn ®Þnh.
+ Kh¸ch hµng bÞ thÊt nghiÖp vµ mÊt viÖc lµm, tõ ®ã mÊt nguån thu nhËp
®Ó tr¶ nî.
+ Kh«ng dù tÝnh ®-îc nh÷ng chi tiªu so víi ng©n quü cña kh¸ch hµng.
NH kh«ng d¸nh gi¸ ®-îc nh÷ng chi tiªu cña kh¸ch hµng ®ång nghÜa víi viÖc
kh«ng x¸c ®Þnh ®-îc møc tiÕt kiÖm cña hä, tõ ®ã x¸c ®Þnh sai nguån tr¶ nî
dÉn ®Õn ®Þng kú h¹n kh«ng ®óng, ®©y lµ nguyªn nh©n x¶y ra RR ®äng vèn.
+ Do t- c¸ch cña kh¸ch hµng vay vèn: Ng-êi vay kh«ng cã thiÖn chÝ tr¶
nî dï hä cã kh¶ n¨ng, kh¸ch hµng cã thÓ sö dông vèn sai môc ®Ých, cè t×nh lõa
®¶o...
+ Kh¸ch hµng bÞ chÕt hoÆc m¾c c¸c chøng bÖnh lµm mÊt søc lao ®éng,
¶nh h-ëng ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî vay cña kh¸ch hµng.
2.4.4- Nguyªn nh©n tõ b¶o ®¶m tiÒn vay.
- §èi víi b¶o ®¶m b»ng tµi s¶n:
Chóng ta biÕt r»ng, mét TS dïng lµm b¶o ®¶m tiÒn vay ph¶i héi ®ñ c¸c
®iÒu kiÖn sau:
+ §iÒu kiÖn ph¸p lý:
. TS ph¶i thuéc quyÒn së h÷u hîp ph¸p cña ng-êi vay.
. TS ®-îc phÐp giao dÞch chuyÓn nh-îng.
. TS kh«ng cã tranh chÊp.
. TS ®-îc mua b¶o hiÓm khi ph¸p luËt cã quy ®Þnh.
+ §iÒu kiÖn kinh tÕ:
12
. TS cã tÝnh thÞ tr-êng cao, dÔ chuyÓn nh-îng.
. TS cã gi¸ trÞ t-¬ng ®èi æn ®Þnh.
. TS cã ®ñ gi¸ trÞ ®Ó b¶o ®¶m khi cho vay.
Nh- vËy tÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn trªn ®Òu ®Ó ®¶m b¶o tÝnh an toµn cho NH
khi cÊp TD cho kh¸ch hµng. ChØ cÇn thiÕu mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn trªn th×
viÖc xö lý TSB§ ®Ó thu håi nî sÏ rÊt khã kh¨n, vµ ®iÒu khã tr¸nh khái sÏ lµ
RRTD.
- §èi víi b¶o l·nh:
Ng-êi b¶o l·nh kh«ng ®ñ uy tÝn, n¨ng lùc ph¸p lý, n¨ng lùc tµi chÝnh,
TSB§ cña ng-êi b¶o l·nh kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn lµm B§TV, ®©y lµ nguyªn nh©n
dÉn ®Õn RRTD khi ng-êi b¶o l·nh kh«ng thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh.
2.5- HËu qu¶ RRTD.
2.5.1- §èi víi nÒn kinh tÕ.
NHTM ho¹t ®éng trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ TD, nã cã quan hÖ
trùc tiÕp vµ th-êng xuyªn víi nhiÒu chñ thÓ kinh tÕ. Khi RRTD x¶y ra víi NH
tÊt yÕu g©y ra nh÷ng ¶nh h-ëng tiªu cùc ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x·
héi. Kh¸ch hµng khi ph¸t sinh RR th-êng n»m trong t×nh tr¹ng KD sa sót hoÆc
bªn bê vùc ph¸ s¶n, cßn NH khi gÆp RR th× hiÖu qu¶ KD gi¶m, thËm chÝ thua
lç ph¶i dïng vèn tù cã ®Ó bï ®¾p uy tÝn vµ vÞ thÕ trªn thÞ tr-êng gi¶m...NÕu
RRTD kÐo dµi sÏ mÊt lßng tin hoµn toµn víi kh¸ch hµng cïng víi viÖc 1 thÊt
tho¸t mét l-îng vèn lín khiÕn NH cã thÓ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ®i ®Õn
ph¸ s¶n.
C¸c NHTM cã mèi liªn quan chÆt chÏ, ®iÒu nµy lµm hËu qu¶ cña RRTD
cµng trÇm träng h¬n. Khi mét NH lín gÆp RR cã nguy c¬ ph¸ s¶n sÏ dÓ kÐo
theo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng cña c¸c NH kh¸c trªn thÞ tr-êng tiÒn tÖ( hiÖu øng
®«min«). HiÖu øng ®ç vì d©y chuyÒn nµy sÏ g©y khñng ho¶ng cho nÒn kinh tÕ,
®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn mäi ho¹t ®éng thanh to¸n ®Òu ®-îc thùc hiÖn qua NH.
C¸c DN chñ yÕu dùa vµo vèn vay NH. Khi NH gÆp RR sÏ lµm chËm trÔ c«ng
t¸c thanh to¸n, do ®ã trùc tiÕp c¶n trë qu¸ tr×nh chu chuyÓn vèn, nghÜa lµ ®·
g©y khã kh¨n cho DN trong SX vµ l-u th«ng hµng ho¸ dÉn ®Õn lµm gi¶m lîi
nhuËn cña DN, ®Èy DN ®Õn nhiÒu nguy c¬ tiÒm Èn. RRTD x¶y ra ë møc ®é
cao sÏ lµm cho nÒn kinh tÕ bÞ x¸o ®éng mÊt æn ®Þnh.
2.5.2- §èi víi b¶n th©n ng©n hµng.
Cho dï lµ RR mÊt vèn hay ®äng vèn th× møc ®é ¶nh h-ëng cña nã còng
rÊt nghiªm träng ®èi víi mçi NH khi RR ë møc ®é thÊp, NH cã thÓ dïng lîi
nhuËn KD hoÆc VTC cña m×nh ®Ó bï ®¾p, chÊp nhËn bÞ gi¶m lîi nhuËn hay
thua lç. Nh-ng nÕu RR ë møc ®é cao th× nguån VTC cña NH còng kh«ng ®ñ
bï ®¾p th× NH sÏ r¬i vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng, ph¸ s¶n. V× vËy quan t©m
®Õn RRTD trë thµnh vÊn ®Ò sèng cßn cña NHTM.
2.6- Nh÷ng dÊu hiÖu nhËn biÕt RRTD.
§Ó nhËn biÕt RRTD chóng ta c¨n cø vµo c¸c dÊu hiÖu cña 1 kho¶n tÝn
dông xÊu:
- Tr¶ nî vay kh«ng ®óng kú h¹n hoÆc thÊt th-êng.
13
§iÒu nµy cho thÊy kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn ®óng dù ¸n, ph-¬ng ¸n
SXKD, hoÆc cã thùc hiÖn nh-ng kh«ng hiÖu qu¶. Chøng tá ®©y lµ kho¶n TD
cã vÊn ®Ò.
- Th-êng xuyªn söa ®æi thêi h¹n, xin gia h¹n TD.
Lóc nµy hoÆc lµ kh¸ch hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî ®óng h¹n, hoÆc
kh¸ch hµng kh«ng cã thiÖn chÝ tr¶ nî dÉn ®Õn x¶y ra RR ®äng vèn.
- Cã hå s¬ ®¶o nî (mçi lÇn vay míi th× nî gèc gi¶m xuèng mét Ýt)
NÕu kh«ng ®¶o nî, NH chÊm døt cho vay sau mçi lÇn vay th× tr-êng
hîp nµy sÏ dÓ ph¸t sinh nî qu¸ h¹n v× kh¸ch hµng kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng tr¶ ®ñ
nî gèc sau mçi lÇn vay dÉn ®Õn RR mÊt vèn.
- L·i suÊt TD cao kh«ng b×nh th-êng (®Ó bï ®¾p RRTD)
NÕu l·i suÊt TD cao kh«ng b×nh th-êng mµ kh¸ch hµng vÉn chÊp nhËn
th× ®©y cã thÓ lµ kh¸ch hµng cã vÊn ®Ò vÒ tµi chÝnh, kh¸ch hµng cè t×nh vay mµ
kh«ng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè l·i suÊt, víi kh¸ch hµng nµy sÏ tiÒm Èn RRTD.
- Tµi kho¶n ph¶i thu hay hµng tån kho kh«ng b×nh th-êng.
§iÒu ®ã cho thÊy sù kh«ng æn ®Þnh trong SXKD vµ trong tµi chÝnh cña
kh¸ch hµng, sù kh«ng æn ®Þnh ®ã dÉn ®Õn kh¸ch hµng kh«ng cã nguån thu ®Ó
tr¶ nî.
- HÖ sè ®ßn bÈy t¨ng (Nî/ Vèn CSH t¨ng)
§iÒu nµy sÏ kh«ng tèt khi quy m« SX kh«ng ®æi, kh¸ch hµng vay nî
nhiÒu h¬n trong khi vèn CHS kh«ng t¨ng tõ ®ã kh¶ n¨ng chèng ®ì RR tõ vèn
CSH sÏ kÐm ®i, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng tr¶ nî cña kh¸ch hµng yÕu kÐm.
- ThÊt l¹c hå s¬, ®Æc biÖt lµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña kh¸ch hµng.
§©y lµ RR ®¹o ®øc, viÖc thÊt l¹c b¸o c¸o tµi chÝnh nh»m tr¸nh sù kiÓm
tra kiÓm so¸t cña ng-êi qu¶n lý ®èi víi kh¸ch hµng cã vÊn ®Ò tµi chÝnh.
- ChÊt l-îng b¶o ®¶m TD thÊp.
ChÊt l-îng b¶o ®¶m TD bÞ suy gi¶m hoÆc gi¸ trÞ cña TS b¶o ®¶m TD
biÕn ®éng gi¶m m¹nh lµm cho gi¸ trÞ cña b¶o ®¶m TD nhá h¬n gi¸ trÞ cña
kho¶n TD sÏ dÉn ®Õn RRTD khi ph¶i xö lý TSB§ ®Ó thu håi nî.
- Dùa vµo ®¸nh gi¸ l¹i TS ®Ó t¨ng vèn CSH cña kh¸ch hµng.
Thùc chÊt vèn CSH cña kh¸ch hµng kh«ng t¨ng, viÖc tin t-ëng vµo ®ã
cã thÓ NH sÏ cã møc ph¸n quyÕt cho vay cao h¬n dÉn tíi tiÒm Èn RRTD.
- ThiÕu b¸o c¸o l-u chuyÓn luång tiÒn hay dù b¸o luång tiÒn.
ViÖc nµy kh«ng t¹o c¬ së ch¾c ch¾n ®Ó NH x¸c ®Þnh thêi ®iÓm nhËn tiÒn
vay, thêi ®iÓm thu nî, cã thÓ x¶y ra RR ®äng vèn.
- Kh¸ch hµng dùa vµo nguån thu bÊt th-êng ®Ó tr¶ nî.
VÒ nguyªn t¾c, viÖc thu nî ph¶i ®-îc x¸c ®Þnh tõ chÝnh ph-¬ng ¸n, dù
¸n vay vèn. NÕu NH c¨n cø vµo nguån thu bÊt th-êng ®Ó thu nî cã nghÜa lµ
ph-¬ng ¸n, dù ¸n vay vèn kh«ng ®ñ hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh lêi ®¶m b¶o
tr¶ nî, ®èi víi kh¸ch hµng nµy th-êng kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî theo ®óng hîp
®ång TD.
14
CH¦¥NG II
Thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông t¹i NHNo&PTNT huyÖn NhXu©n tØnh Thanh Ho¸.
1. Kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña NHNo&PTNT huyÖn NhXu©n tØnh Thanh Ho¸
1.1- Kh¸i qu¸t vÒ ®Æc ®iÓm kinh tÕ vïng.
Nh- xu©n lµ mét huyÖn trung du, miÒn nói phÝa t©y nam tØnh Thanh
Ho¸, diÖn tÝch gÇn 700 km, sè d©n 56.700 ng-êi trong ®ã ng-êi ®ang ë ®é tuæi
lao ®éng gÇn 27.200 ng-êi, tæng sè hé 12.315 hé, sè DN trªn ®Þa bµn 28
DN.Trong nh÷ng n¨m võa qua, kinh tÕ huyÖn ®· ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ph¸t triÓn
nhÊt ®Þnh. Tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ nh÷ng n¨m 2003-2005 b×nh qu©n ®¹t
10,5% b»ng møc b×nh qu©n toµn tØnh. Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ chñ yÕu vÉn lµ
n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp theo h-íng chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång vËt nu«i,
bªn c¹nh ®ã cã sù ph¸t triÓn c¸c ngµnh nghÒ tiÓu thñ c«ng nghiÖp tuy cßn
nhiÒu rÊt nhiÒu h¹n chÕ.
1.2- Qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña NHNo&PTNT huyÖn
Nh- Xu©n tØnh Thanh Ho¸
NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n ®-îc thµnh lËp theo quyÕt ®Þnh sè
899/Q§-NHNo ngµy 01/12/1997 cña Tæng G§ NHNo&PTNT ViÖt Nam vµ
chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng vµo ngµy 01/01/1998 sau khi chia t¸ch huyÖn theo
N§ 17/N§-CP. Víi TS vµ nguån vèn ban ®Çu kh«ng ®¸ng kÓ, qua 8 n¨m ho¹t
®éng NH ®· ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph-¬ng vµ tõng
b-íc më réng quy m« ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh.
H§KD trªn ®Þa bµn cßn nhiÒu khã kh¨n, nh-ng víi nh÷ng cè g¾ng cña tËp thÓ
CBVC NH lu«n b¸m s¸t ®Þnh h-íng cña TØnh, nhiÖm vô ph¸t triÓn kinh tÕ x·
héi trªn ®Þa bµn ®ång thêi th-êng xuyªn ®-îc sù quan t©m cña l·nh ®¹o NHNo
TØnh, sù gióp ®ì cña cÊp uû, chÝnh quyÒn ®Þa ph-¬ng cïng víi tÝnh chñ ®éng
s¸ng t¹o trong ®iÒu hµnh cña Ban G§ vµ nç lùc phÊn ®Êu cña toµn NH nªn
ho¹t ®éng KD cña NH ngµy mét ®i lªn, xøng ®¸ng lµ ®ßn bÈy thóc ®Èy ph¸t
triÓn kinh tÕ n«ng nghiÖp, n«ng th«n.
Thùc hiÖn nhiÖm vô KD tiÒn tÖ TD víi ph¬ng ch©m “mang phån thÞnh
®Õn víi kh¸ch h¯ng”, NHNo& PTNT huyÖn Nh Xu©n H§KD trªn c¸c lÜnh
vùc:
- NhËn tiÒn göi d-íi nhiÒu h×nh thøc.
- Ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi, kú phiÕu, traÝ phiÕu NH.
15
- TiÕp nhËn vèn tµi trî, uû th¸c ®Çu t- tõ chÝnh phñ, NHNN vµ c¸c tæ
chøc quèc tÕ, c¸ nh©n trong vµ ngoµi n-íc cho c¸c ch-¬ng tr×nh phat triÓn kinh
tÕ-x· héi trªn ®Þa bµn vµ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc huy ®éng kh¸c.
- §Çu t- vèn TD, cho vay ng¾n, trung vµ dµi h¹n ®èi víi c¸c tæ chøc, c¸
nh©n, hé gia ®×nh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, cho vay tµi trî theo dù ¸n...
- Kinh doanh ngo¹i tÖ.
- Cung øng c¸c dÞch vô: Chi tr¶ kiÒu hèi, c¸c dÞch vô chuyÓn tiÒn, thanh
to¸n, tiÒn göi, b¶o l·nh...
VÒ c¬ cÊu tæ chøc NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n:
S¬ ®å 1:M« h×nh tæ chøc cña NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n
Gi¸m ®èc
NH cÊp 3 B·i
Trµnh
C¸c Phã Gi¸m
®èc
Phßng TÝn
Dông
Bé phËn hµnh
chÝnh
Phßng KÕ to¸nNg©n quü
Tõ m« h×nh tæ chøc cho thÊy c¬ cÊu bé m¸y NHNo& PTNT huyÖn NhXu©n, gåm:
- Ban ®iÒu hµnh: Gåm 1 G§ vµ 2 PG§ phô tr¸ch c¸c mÆt ho¹t ®éng
kh¸c nhau: 1 PG§ phô tr¸ch TD ( kÕ ho¹ch KD ), 1 phã G§ phô tr¸ch kÕ to¸nng©n quü.
- C¸c phßng ban nghiÖp vô: Gåm phßng TD, phßng kÕ to¸n-ng©n quü.
- C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc: Gåm NH cÊp 3 B·i Trµnh.
Víi c¬ cÊu tæ chøc kh¸ ®¬n gi¶n cho thÊy quy m« ho¹t ®éng cña
NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n ch-a ®-îc ph¸t triÓn réng, ®©y sÏ lµ ®iÓm
yÕu khi c¹nh tranh më réng thÞ phÇn. Tuy nhiªn lîi thÕ ®ã lµ c¬ cÊu tæ chøc
gän nhÑ sÏ lµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý cã hiÖu qu¶, tÝnh chuyªn m«n ho¸ cao.
1.3- Kh¸i qu¸t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh cña NHNo&PTNT
huyÖn Nh- Xu©n
1.3.1. C«ng t¸c huy ®éng vèn.
Nguån vèn ®èi víi NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n trong nhiÒu n¨m
qua lu«n lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®-îc quan t©m hµng ®Çu, nguyªn nh©n
16
chñ yÕu lµ do thiÕu nguån vèn ®¸p øng nhu cÇu cho vay, NH ph¶i th-êng
xuyªn sö dông vèn cÊp trªn. N¨m 2005 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006, mÆc dï gÆp
rÊt nhiÒu khã kh¨n nh-ng víi sù cè g¾ng cña tËp thÓ CBVC trong ®¬n vÞ mµ
tèc ®é t¨ng tr-ëng nguån vèn huy ®éng t¹i ®Þa ph-¬ng lu«n v-ît kÕ ho¹ch
®-îc giao. Tuy nhiªn vèn huy ®éng chñ yÕu vÉn lµ néi tÖ ( chiÕm 98%/ tæng
nguån vèn).
C«ng t¸c huy ®éng vèn kh«ng nh÷ng ®Ó t¹o lËp nguån vèn cho vay mµ
cßn lµ c¬ së ®Ó c©n ®èi KHKD. HiÖn nay c¸c NHNo&PTNT nãi chung vµ
NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n nãi riªng ph¶i thùc hiÖn nghiªm ngÆt chØ tiªu
sö dông vèn cÊp trªn th«ng qua tµi kho¶n ®iÒu chuyÓn vèn. NÕu vi ph¹m ®iÒu
hµnh kÕ ho¹ch sÏ cã h×nh thøc xö lý nghiªm kh¾c. ChÝnh v× vËy, nhiÒu n¨m
nay c«ng t¸c huy ®éng vèn ë NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n lu«n ®-îc coi
lµ chØ tiªu cã tÝnh chÊt quan träng hµng ®Çu. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ huy ®éng vèn
nh- sau:
2004
2005
6th2006
B¶ng 1: KÕt qu¶ huy ®éng vèn qua c¸c n¨m
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
Nguån vèn huy
T¨ng gi¶m so víi c¸c n¨m
®éng
Sè tuyÖt ®èi
Sè t-¬ng ®èi
36.051
46.635
10.584
29,4%
55.248
8.613
18,5%
(Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh n¨m 2004, 2005, b¸o
c¸o s¬ kÕt H§KD 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006)
Qua b¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy tæng nguån vèn huy ®éng cña chi
nh¸nh cã sù t¨ng tr-ëng râ rÖt qua c¸c n¨m. N¨m 2005 t¨ng 10.584 triÖu ®ång
so víi n¨m 2004, tèc ®é t¨ng 29,4%; 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 t¨ng tr-ëng ®-îc
8.613 triÖu ®ång, t¨ng 18,5% so víi ®Çu n¨m.
§Ó ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng t-¬ng ®èi cao nh- vËy lµ do NH ®· ¸p
dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p tõ chÝnh s¸ch l·i suÊt ®Õn tiÕp thÞ, khuyÕn m¹i, dù
th-ëng ... ®ång thêi ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc huy ®éng vèn.
1.3.2. T×nh h×nh sö dông vèn.
Tõ ®¨c ®iÓm kinh tÕ vïng cho thÊy c¸c ®èi t-îng kh¸ch hµng mµ
NHNo& PTNT huyÖn Nh- Xu©n cho vay chñ yÕu vÉn lµ hé gia ®×nh, c¸ nh©n
víi nh÷ng gµnh nghÒ cßn ®¬n thuÇn. §Ó c«ng t¸c huy ®éng vèn cã hiÖu qu¶,
trong nh÷ng n¨m qua NH ®· cã nhiÒu ®æi míi vÒ con ng-êi, c«ng nghÖ...bªn
c¹nh ®ã lµ viÖc hoµn thiÖn quy tr×nh TD, tõ ®ã võa më réng TD võa cñng cè
n©ng cao chÊt l-îng TD. NHNo&PTNT huyÖn Nh- Xu©n ®· cã ®-îc nh÷ng
kÕt qu¶ ®¸ng kÓ. KÕt qu¶ c«ng t¸c sö dông vèn nh-òng n¨m qua thÓ hiÖn qua
sè liÖu tæng d- nî:
17
B¶ng 2: Tæng d- nî toµn chi nh¸nh
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
N¨m
§¬n vÞ
NH trung t©m
NH cÊp 3 B·i
trµnh
Tæng d- nî
76.306
19.308
Th¸ng
06/2006
98.384
23.046
2005/2004
Sè tiÒn
%
+18.305
+31.5
+4.881
+33.8
6th2006/2005
Sè tiÒn
%
+22.078
+28.9
+3.738
+19.3
95.614
121.430
+23.186
+25.816
2004
2005
58.001
14.427
72.428
+32
+27
(Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh n¨m 2004, 2005, b¸o c¸o s¬
kÕt H§KD 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006)
T×nh h×nh sö dông vèn cña toµn chi nh¸nh NHNo&PTNT huyÖn NhXu©n cã thÓ thÊy r»ng tèc ®é t¨ng tr-ëng qua tõng thêi kú lµ t-¬ng ®èi cao,
n¨m 2005 so víi n¨m 2004 t¨ng 23.186 triÖu ®ång t-¬ng øng 32%, 6 th¸ng
®Çu n¨m 2006 so víi 2005 t¨ng 25.816 triÖu ®ång t-¬ng øng 27%. Cho thÊy
nh÷ng n¨m qua NH Nh- Xu©n lu«n v-ît møc chØ tiªu kh¸ch hµng t¨ng d- nî.
§Ó ®¹t ®-îc kÕt qu¶ ®ã lµ do NH ®· lµm tèt ®-îc c«ng t¸c ®iÒu tra t×nh
h×nh kinh tÕ ®Þa ph-¬ng, x©y dùng KHKD trªn c¬ së ®Þnh h-íng cña tõng
CBTD. ViÖc x©y dùng KHKD thùc sù ®· b¸m s¸t ®-îc ®Þnh h-íng ph¸t triÓn
kinh tÕ x· héi, -u tiªn vèn cho viÖc thùc hiÖn c¸c ®Ò ¸n ph¸t triÓn kinh tÕ cña
huyÖn, tËp trung khoanh vïng kinh tÕ, ph©n lo¹i ®èi t-îng cho vay, ®èi t-¬ngj
kh¸ch hµng ®Ó cã chÝnh s¸ch TD phï hîp. Song song víi viÖc ®¸p øng nhu cÇu
vèn cho ph¸t triÓn kinh tÕ, NH cßn chó träng cho vay tiªu dïng cho c¸c ®èi
t-îng cã thu nhËp æn ®Þnh, cho vay cÇm cè giÊy tê cã gi¸. §ång thêi víi c¸c
biÖn ph¸p qu¶n lý vÒ hµnh chÝnh, l·nh ®¹o NHNo&PTNT Nh- Xu©n cßn sö
dông biÖn ph¸p kinh tÕ trong ®iÒu hµnh nh- thùc hiÖn c¬ chÕ kho¸n l-¬ng ®Õn
toµn thÓ CBTD, trong ®ã mét trong nh÷ng chØ tiªu kho¸n l-¬ng lµ t¨ng d- nî
cho vay, gi¶m tû lÖ xÊu.
Víi mét ®Þa bµn c¹nh tranh nh-ng NHNo&PTNT huyÖn Nh- Xu©n vÉn
®¶m b¶o ®-îc kÕ ho¹ch t¨ng tr-ëng d- nî ë møc cao, ®¸p øng nhu cÇu vèn
cho nÒn kinh tÕ, lµ mét TCTD chñ ®¹o cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ ë ®Þa
ph-¬ng, t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn ngµnh nghÒ, gi¶i quyÕt viÖc lµm ... thùc sù lµ
®ßn bÈy cho t¨ng tr-ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. §Ó thÊy ®-îc ®iÒu ®ã chóng ta
sÏ ph©n tÝch chi tiÕt kÕt cÊu d- nî theo lo¹i cho vay vµ ®èi t-îng cho vay còng
nh- doanh sè ho¹t ®éng cña NH qua tõng thêi kú:
18
B¶ng 3: T×nh h×nh sö dông vèn theo c¸c chØ tiªu.
§¬n vÞ: TriÖu ®ång
N¨m
2004
2005
72.428
95.614
6th2006
/2006
121.430
23.583
48.845
33.182
62.432
2.769
41.510
27.949
200
3.724
58.354
32.686
850
ChØ tiªu
Tæng d- nî
1. Theo lo¹i cho vay
D- nî ng¾n h¹n
D- nî trung,dµi h¹n
2.Theo TP KinhTÕ
DNNN
DNNQD
Hé SXKD
Cho vay tiªu dïng
Hîp t¸c x·
2005/2004
Sè tiÒn
%
+23.186
+32
6th2006/2005
Sè tiÒn
%
+25.816
+27
46.300
75.122
+9.599
+13.587
+40.7
+27.8
+13.118
+12.690
+39.5
+20.3
4.269
72.237
43.584
1.340
+955
+16.844
+4.737
+650
+34.4
+40.5
+16.95
+325
+545
+13.883
+10.898
+490
14.6
+23.8
+33.34
+57.6
(Nguån: B¸o c¸o tæng kÕt ho¹t ®éng kinh doanh n¨m 2004, 2005, b¸o c¸o s¬
kÕt H§KD 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006)
Tõ t×nh h×nh ho¹t ®éng ®ã cho thÊy tèc ®é t¨ng tr-ëng d- nî qua tõng
thêi kú cña NH lu«n ë møc t-¬ng ®èi cao, nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do NH më
réng quy m« ho¹t ®éng c¶ ë trung t©m vµ chi nh¸nh cÊp 3. Lµ ®Þa bµn míi nªn
nhu cÇu vèn cho phÊt triÓn kinh tÕ ®Þa ph-¬ng rÊt cao.
Tuy nhiªn ho¹t ®éng TD ch-a ®a d¹ng, vèn cho vay vÉn tËp trung chñ
yÕu cho hé s¶n xuÊt, tiÕp ®Õn lµ cho vay tiªu dïng, DN vµ HTX cã doanh sè
ho¹t ®éng cßn thÊp ( chØ chiÕm kho¶ng 3,7% tæng d- nî) trong ®ã kh«ng cã
cho vay DNNN. Tõ ®èi t-îng ®Çu t- ®ã chóng ta còng cã thÓ thÊy r»ng nÒn
kinh tÕ ®Þa ph-¬ng ph¸t triÓn cßn theo h-íng n«ng nghiÖp lµ chñ ®¹o, ®ång
thêi víi viÖc gia t¨ng doanh sè cho vay tiªu dïng còng lµ ®éng lùc thóc ®Èy sù
ph¸t triÓn th-¬ng nghiÖp dÞch vô.
VÒ c¬ cÊu d- nî th× ®a sè l¹i cho vay trung vµ dµi h¹n (chiÕm b×nh qu©n
68% trªn tæng d- nî). Nh- vËy c¬ cÊu vèn ®Çu t- ng¾n h¹n, trung vµ dµi h¹n
ch-a ®-îc hîp lý v× nguån vèn huy ®éng dµi h¹n kh«ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu
cho vay trung vµ dµi h¹n, nªn ®Ó cã ®-îc nguån vèn nµy ph¶i sö dông nguån
vèn ®iÒu hoµ tõ cÊp trªn. Nguyªn nh©n cã c¬ cÊu vèn nh- vËy v× ®èi t-îng ®Çu
t- cña NHNo&PTNT Nh- Xu©n ®a sè cã thêi gian thu håi vèn dµi.
1.3.3. KÕt qu¶ kinh doanh cña NHNo&PTNT Nh- Xu©n.
Ng©n hµng ho¹t ®éng trªn lÜnh vùc tiÒn tÖ, tÝn dông nªn chÞu sù t¸c ®éng
rÊt lín cña c¸c biÕn ®éng vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi. H¬n n÷a, ho¹t ®éng tÝn
dông lµ ho¹t ®éng kinh doanh chÝnh cña Ng©n hµng l¹i tiÒm Èn rÊt nhiÒu rñi
ro. NHNo&PTNT Nh- Xu©n ®· cã rÊt nhiÒu cè g¾ng trong ®iÒu hµnh ho¹t
®éng kinh doanh ®Ó kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, uy tÝn cña m×nh trªn thÞ tr-êng. ThÓ hiÖn
nh- trong b¶ng sau:
19
B¶ng 4 : KÕt qu¶ kinh doanh
N¨m
2004
ChØ tiªu
Sè tiÒn
(tr.®ång)
1.Tæng thu nhËp:
+ Thu nhËp tõ H§TD
+ Thu nhËp kh¸c
2. Tæng chi phÝ:
+ Chi cho h® tÝn dông
+ Chi l-¬ng nh©n viªn
+ Chi phÝ kh¸c
3.Lîi nhuËn=Tæng
TN-Tæng CP
T.nhËp b×nh qu©n
( chi l-¬ng n.viªn/sè
n.viªn)
9.285
7.290
1.995
8.539,5
5.293.5
768
2.478
6th2006
Tû
Sè tiÒn
Tû
träng(%) (tr.®ång) träng(
%)
2005
Tû
Sè tiÒn
träng(%) (tr.®ång)
100
78,51
21,49
100
61,99
8,99
29,02
10.843
8.421
2.422,5
9.730,5
6.012
916.5
2.802
100
77,66
22,34
100
61,79
9,42
28,79
13.486,5
10.800
2.686,5
11.386
7.500
1.290
2.595
745.5
1.113
2.101,5
768/ 27
=28,44
916,5/ 28
=32,73
11.368/ 28
=46,07
100
80,09
19,91
100
65,88
11,33
22,79
( Nguån: B¸o c¸o kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh)
Qua b¶ng sè liÖu trªn ta thÊy kÕt qu¶ kinh doanh cña NHNo&PTNT
huyÖn Nh- Xu©n nh- sau:
VÒ tæng thu nhËp,nh×n chung thu nhËp cña NH t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m.
N¨m 2004 lµ 9.285 triÖu ®ång. N¨m 2005 lµ 10.843,5 triÖu ®ång, t¨ng 1558,5
triÖu ®ång t-¬ng øng tû lÖ t¨ng 16,79% so víi n¨m 2004. N¨m 2006 lµ
13.486,5 triÖu ®ång, t¨ng 2643 triÖu ®ång t-¬ng øng tû lÖ t¨ng 24,37% so víi
n¨m 2005.Sù t¨ng lªn cña tæng thu nhËp chñ yÕu lµ do nguån thu tõ ho¹t ®éng
tÝn dông t¨ng lªn. N¨m 2004 thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông lµ 7.290 triÖu ®ång,®¹t
78,51% trong tæng thu nhËp.N¨m 2005 thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông lµ 8421 triÖu
®ång, chiÕm 77,66% trong tæng thu nhËp. N¨m 2006 thu tõ ho¹t ®éng tÝn dông
lµ 10.800 triÖu ®ång chiÕm tû lÖ 80,09% trong tæng thu nhËp. Thu nhËp kh¸c
bao gåm thu ho¹t ®éng dÞch vô, thu cÊp bï l·i suÊt,thu tõ kinh doanh ngo¹i
hèi...còng t¨ng lªn qua c¸c n¨m.
VÒ chi phÝ: Chi cho ho¹t ®éng tÝn dông lµ kho¶n thu chñ yÕu cña NH,
bao gåm chi tr¶ l·i tiÒn vay vµ chi tr¶ l·i tiÒn göi. N¨m 2004 tæng chi phÝ lµ
8.539,5 triÖu ®ång trong ®ã chi ho¹t ®éng tÝn dông lµ 5.293,5 triÖu ®ång chiÕm
61,99% so víi tæng chi phÝ. N¨m 2005 tæng chi phÝ lµ 9730,5 triÖu ®ång trong
®ã chi cho ho¹t ®éng tÝn dông lµ 6.012 triÖu ®ång chiÕm 61,79% so víi tæng
chi phÝ. N¨m 2006 chi lµ 11.386 triÖu ®ång trong ®ã chi cho ho¹t ®éng tÝn
dông lµ 7.500 triÖu ®ång chiÕm 65,88% so víi tæng chi phÝ. C¸c kho¶n chi
kh¸c nh- chi cho qu¶n lý, chi vÒ tµi s¶n, chi dù phßng, b¶o hiÓm tiÒn göi...
còng t¨ng lªn qua c¸c n¨m. Do tÝnh chÊt c¹nh tranh, NH còng ph¶i t¨ng chi
phÝ cho viÖc tiÕp thÞ, mua s¾m c¸c thiÕt bÞ v¨n phßng... Qua ®ã ta thÊy tèc ®é
20
- Xem thêm -