BO GIAO DUC VA DAO TAO
TRUONG f)~J HQC KiNH TE TP. HO CHi MINH
.
.
DE TAl NGHIEN CUU KHOA HOC CAP BO
GIAI PHAP PHAT TRI~N
NHU'ONG QUY~N THliONG MAl TAl VIET NAM
I
I
,.,
"'
MA SO: B2007-09-37
I
I
BO GIAO DUC E>AO TAO
TRl1C1NG e~1 Hoc KINH rE'rP.HCM
THUVIEN
!) ~~~2
0
Chu nhi~m:
Thanh vien:
TP.
Nguy~n Dong Phong
Bid Thanh Trang;
Nguy~n Hfru Huy Nhyt;
Hoang Cfru Long;
Nguy~n Le Vinh;
TrAn NhU' Y.
HB Chi Minh, nam 2008.
CHU NHit:M DE TAl
Nguy~n Dong Phong
CO QUAN CHU TRi:
MVCLVC
DANH MT,JC cAc BANG
DANH MT,JC CAC HiNH
TOM TAT
Chuang 1. TONG QUAN........................................................................... Trang 1
1.1. D~t vAn d~ ............................................................................................ Trang 1
1.2. Ml)C tieu nghien Clru ............................................................................ Trang 1
1.3. Phuang phap nghien c(ru va mdu nghien c(ru ...................................... Trang 2
1.4. Ph~m vi nghien cuu .............................................................................. Trang 3
1.5. Tfmg quan v~ nhii'ng vAn d~ nghien cfru c6lien quan .......................... Trang 3
1.6. K~t cAu cua d~ tai ·················································································Trang 4
SO LY THUYET vE HOAT DONG
NHlf<)NG QUYEN THlfdNG MAL ................................................... :.... Trang 6
Chuang 2. Cd
2.1. TAng quan v~ NQTM (franchise) ......................................................... Trang 6
2.1.1. Khai ni~m v~ NQTM .. :...................................................................... Trang 6
2.1.2. Vai tro cua NQTM ............................................................................ Trang 7
2.1.3. Lqi ich cua NQTM ............................................................................ Trang 8
2.1.3 .1. Dbi v6i ben nhuqng quy~n ............................................................. Trang 8
2.1.3.2. Dbi v6i ben nh~n quy~n ................................................................. Trang 9
2.1.3 .3. Lqi ich dbi v6i ca hai ben nh~n va nhuqng quy~n ......................... Trang 10
2.1.3.4. Lqi ich dbi v6i khach hang ............................................................ Trang 10
2.1.3.5. Kh6 khan dbi v6i ben nhuqng va ben nh~n quy~n ........................ Trang 11
2.1.4. Cac hinh thuc cua NQTM ................................................................. Trang 11
2.1.4.1. Nhuqng quy~n phan phbi san phdm .............................................. Trang 11
2.1.4.2. Nhuqng quy~n sir dl)ng cong thuc kinh doanh ............................. Trang 12
2.1.5. Mbi quan h~ giii'a ben nhuqng va ben nh~n quy~n .......................... Trang 13
2.1.5.1. Quan h~ giii'a ben nhuqng va ben nh~n quy~n
trong ho~t d()ngNQTM ............................................................................... Trang 13
2.1.5.2. Cac giai do~n cua m()t mbi quan h~ NQTM ................................... Trang 14
2.1.6. Nhii'ng vAn d~ phap ly cua NQTM .................................................... Trang 16
2.2. Ca sa khoa hQc v~ phat tri~n ho~t d()ng NQTM .................................. Trang 17
Ly thuy~t cung va cftu v~ phat tri~n NQTM ...................................... Trang 17
2.2.1.1. Ly thuy~t cftu v~ phat tri~n NQTM ................................................ Trang 17
2.2.1.2. Ly thuy~t cung v~ phat tri~n NQTM .............................................. Trang 18
2.2.1.
2.2.2. Cac nhan t6 anh hu6ng d~n S\f phat tri~n NQTM ............................ Trang 19
2.2.3. Mo hinh xac djnh m6i tuong quan cac nhan t6
tac d()ng d~n NQTM .................................................................................... Trang 20
2.3. Tinh hinh kinh doanh NQTM tren th~ gi6'i va
bai hQc kinh nghi~m rut ra cho doanh nghi~p VN ...................................... Trang 21
2.3 .1. Tinh hinh kinh doanh NQTM tren th~ gi6'i ....................................... Trang 21
2.3 .2. Bai hQc kinh nghi~m dugc rut ra t~i VN .......................................... Trang 23
Chuang 3. PHlfdNG PHAP NGHIEN CUD ............................................. Trang 25
3.1. Thi~t k~ nghien ctru ............................................................................. Trang_25
3 .1.1. Phuong phap nghien ctru .................................................................. Trang 25
3.1.1.1. Nghien ctru djnh tinh ...................................................................... Trang 25
3.1.1.2. Nghien ctru djnh lugng ................................................................... Trang 26
3.1.2. Ngubn cung cftp thong tin ................................................................. Trang 27
3.1.3. Quy trinh nghien cuu ........................................................................ Trang 27
3.2. D~ xuftt mo hinh nghien ctru va xay dvng thang do ............................. Trang 29
3.2 .1. D~ xuftt mo hinh ................................................................................ Trang 29
3.2.2. Xay dvng tbang do ............................................................................ Trang 33
3.2.2.1. Thang do y~u t6 chi phi- kha nang chi tra ctia
nguai mua NQTM ....................................................................................... Trang 33
3.2.2.2. Thang do y~u t6 kha nang di~u hanh kinh doanh
ctia nguai mua NQTM ................................................................................ Trang 34
3.2.2.3. Thang do nhu cAu ctia thi truang v~
san phfim djch V\1 NQTM ........................................................................... Trang 34
3.2.2.4. Thang do muc d9
c~nh
tranh
ctia thi truang v~ san phfim NQTM ............................................................. Trang 35
3.2.2.5. Thang do thuang hi~u ctia san phfim NQTM ................................. Trang 35
3.2.2.6. Thang do y~u t6 h6 trg ctia nguai ban NQTM ............................... Trang 35
3.2.2.7. Thang do y~u t6 kinh nghi~m cua ngm)'i ban NQTM .................... Trang 36
3.2.2.8. Thang do y~u t6 k~ ho~ch rna r()ng kinh doanh
cua nguai ban NQTM ...................................................................................... Trang 36
3.2.2.9. Vi tri kinh doanh cua cira hang trong h~ th6ng NQTM ................. Trang 37
3.2.2.10. Thang do cho y~u t6 xu hu6ng phat tri€n NQTM ........................ Trang 37
3.3. Ki€m djnh thang do .............................................................................. Trang 38
3.4. H6i quy tuy~n tinh ................................................................................ Trang 38
3.5. Thi~t k~ m§.u ......................................................................................... Trang 38
Chuong 4. PHAN TICH KET QUA NGHIEN CUu ................................. Trang 41
4.1. Thl,fc tr~ng ho~t d()ng NQTM t~i VN ................................................... Trang 41
4.1.1. Tbng quan v~ ho~t d()ng NQTM t~i VN ........................................... Trang 41
4.1.2. Cac phuong thuc NQTM duqc ap dvng t~i VN ............................... Trang 42
4.1.2. L Phuong thuc NQTM cua cong ty nu&c ngoai ................................ Trang 42
4.1.2.2. Phuong thuc NQTM cua cac doanh nghi~p trong nu&c ............... Trang 42
4.1.3.
Ho~t
d()ng NQTM cua cac doanh nghi~p VN
ra thi truang th€ gi&i thai gian qua .............................................................. Trang 43
4.1.4. Phfm tich k~t qua khao sat tinh hinh thl,fC t~
cua ben nhuqng quy~n ................................................................................. Trang 44
4.1.5. Phan tich k~t qua khao sat tinh hinh thl,fC t~
cua ben nh~n NQTM ................................................................................... Trang 47
4.1.5.1. Thai gian ho~t d()ng cua doanh nghi~p nh~n quy~n ....................... Trang 47
4.1.5.2. Nhfing kh6 khan cua doanh nghi~p khi mua NQTM ..................... Trang 48
4.1.5.3. Nhung kh6 khan khi di~u hanh ho~t d()ng
kinh doanh cua doanh nghi~p nh~n NQTM ................................................ Trang 50
4.2. Phan tich cac nhan t6 anh huang d~n
phat tri€n ho~t d()ng NQTM ........................................................................ Trang 51
4.2.1. Ki€m djnh k€t qua Cronbach alpha va
phan tich y~u t6 kham pha EFA cua thang do cac nhan t6
tac d()ng d~n phat tri€n ho~t d()ng NQTM ................................................... Trang 51
4.2.2. Phan tich mo hinh h6i quy tuy~n tinh cua
cac nhan t6 tac d()ng d~n phat tri€n ho~t d()ng NQTM ............................... Trang 57
4.2.2.1. Phan tich tuong quan cac nhan t6 -h~ s6 Pearson .......................... Trang 57
4.2.2.2. Ki€m djnh gia thuySt v~ m6i lien h~ tuySn tinh
giua cac nhan t6 ........................................................................................... Trang 58
4.2.2.3. Phan tich m6i tuong quan cac nhan t6
b~ng mo hinh hbi quy tuySn tinh ................................................................. Trang 60
4.3. Phan tich di€m m~, di€m ySu,
ho~t d<)ng NQ1M ~i
CO' h9i
va thach thuc
VN ......................................................................................... Trang 62
4.3 .1. f>i€m mc;tnh ........................................................................................ Trang 62
4.3 .2. f>i€m ySu ........................................................................................... Trang 63
4.3 .3. Ca h9i ................................................................................................ Trang 64
4.3 .4. Thach thuc ......................................................................................... Trang 66
Chuang 5. KET LUAN vA KIENNGHJ. ................................................... Trang 68
5.1. KSt lu~n ................................................................................................ Trang 68
5.2. Dinh hu6ng phat tri€n NQTM tc;ti VN .................................................. Trang 70
5.3. Cac giai phap phat tri€n NQTM 6 VN ................................................ Trang 71
5.3.1. Mvc tieu cua cac giai phap phat tri€n ................................................ Trang 71
5.3.2. Quan di€m d~ xu~t cac giai phap phat tri€n NQTM 6 VN ................ Trang 72
5.3.3. N9i dung cac giai phap phat tri€n NQTM 6 VN ............................... Trang 72
5.3.3.1. Cac giai phap danh cho ben nhugng quy~n ................................... Trang 72
5.3.3.2. Giai phap danh cho ben nh~n quy~n .............................................. Trang 78
5.4. KiSn nghi d6i v&i cac ca quan nha nu&c, trubng dc;ti h<;>c .................... Trang 81
5.5. Hc;tn chS va hu6ng nghien cuu tiSp theo ............................................... Trang 83
PHl)Ll)C
TAI LIEU THAM KHAO
DANH MVC cAc BANG
Bang 4.3: H~ s6 Cronbach Alpha cua cac nhan t6 nghien ctru .................. Trang 53
Bang 4.4: K~t qua phan tich nhan t6 kham pha EFA tbng hqp ................... Trang 55
Bang 4.5: Ma tr~ h~ s6 tuong quan ......................................................... Trang 56
Bang 4.6: Ki~m dinh ghi thuy~t m6i lien h~ cac nhan t6 ........................... Trang 58
Bang 4.7: K~t qua mo hinh hfii quy tuy~n tinh ........................................... Trang 59
Bang 5.l.H~ th6ng nhfrng di~m y~u, thach thuc
cimg v&i giai phap, ki~n nghi ...................................................................... Trang 80
DANH MVC
cAc HINH
Hinh 2.1: Mo hinh phan tich cac nhan t6 tac d()ng d~n NQTM .................. Trang 20
Hinh 3.1 : Quy trinh nghien elm .................................................................. Trang 27
Hinh 3.2 : Mo hinh nghien c(ru d~ xufit.. ..................................................... Trang 28
Hinh 3.3: Mdu nghien c(ru doanh nghi~p mua NQTM .............................. Trang 28
Hinh 4.1: Thai gian thimh l~p NQTM cua ben mua ................................... Trang 4 7
Hinh 4.2: Nhftng kh6 khan cua doanh nghi~p
nh~n quy~n thuang gi;ip ............................................................................... Trang 48
Hinh 4.3: Banh gia muc phi nhuqng quy~n so doanh thu ........................... Trang 48
Hinh 4.4: Nhftng kh6 khan khi di~u hanh ho~t d()ng
kinh doanh cua doanh nghi~p nh~n NQTM ................................................ Trang 49
TOM TAT
Ho~t d()ng nhuqng quyen thuong m~i (NQTM) t~i Vi~t Nam (VN) da phat tri~n
m~ trong thai gian qua, d~c bi~t tir khi Lu~t Thuong m~i sua dbi co hi~u h,rc lam
cho h~ th6ng kinh doanh co nhieu khai s~c v6i nhieu lo~i hinh kinh doanh da d~ng.
Tuy v~y, mo hinh nay con nhieu m6i me d6i v6i doanh nghi~p VN. Nhieu doanh
nghi~p con lung rung trong xay d\ffig mo hinh, cfing nhu qufm ly h~ th6ng cira hang
NQTM; nhieu chu cira hang nhuqng quyen cfing chua hi~u ro hinh thuc nay nen da
xu§.t hi~n m()t s6 cira hang NQTM khong chAp hanh hqp dbng NQTM dfrn d~n bi
dong cua; ve m~t lu~t phap cfing con nhieu v§.n de cAn phai hoan thi~n. Trong thai
gian t6i, ho~t d()ng NQTM t~i VN se phat tri~n nhanh chong. Vi v~y, d~ dap U'ng
yeu du cua S\f phat tri~n ho~t d()ng NQTM
a VN, doi hoi phai co nhilng giai phap
thich hqp danh cho ben nhuqng quyen va ben nh~n quyen. Xufrt phat tir
y nghia
nay, t~p th~ Ute gia da t~p trung nghien cuu de tai "Giai phap phat tri~n nhtrQ'Dg
quy~n thtrong mtti l1 Vi~t Nam".
De tai da phan tich tinh hinh NQTM t~i VN trong cac nam gAn day. Cac n()i dung
duqc de c~p bao gbm phan tich chung tinh ho~t d()ng NQTM nhfrng uu di~m, h~n
ch~, ca h()i va thu thach cua NQTM
aVN. Phan tich ho~t d()ng NQTM nh~m chi ra
nhfrng ca h()i rna cac doanh nghi~p cAn khai thac d~ n~m b~t va vuqt qua nhilng
thach thuc khi Vi~t Nam da la thanh vien cua Tfi chuc Thuang m~i Th~ gi6i
(WTO). Phan tich ciing chi ro nhfrng di~m m~nh va di~m y~u cua ho~t d()ng
NQTM. Song song v6i vi~c phan tich do, t~p th~ tac gia cfing da ti~n hanh phan tich
nhfrng y~u t6 lien quan anh huang d~n vi~c phat tri~n NQTM .
Trong qua trinh th\l'C
hi~n,
phuong phap nghien Clru dinh tinh va dinh Iuqng duqc su
dl)ng thong qua thao lu~ tay doi ben nhuqng quyen va khao Sat th\l'C t~ cac ben nh~
quyen. Ngoai ra, t~p th~ tac gia con ti~n hanh cac CUQC thao lu~ va ghi nh~n y ki~n
dong gop cua cac chuyen gia trong linh V\fC NQTM. Cac thong tin thu th~p bao gbm
thong tin thu cAp va sa cAp. Thong tin thu cAp duqc thu th~p tir bao chi, t~p chi
chuyen nganh, internet va thong tin tir cac nghien ciru lien quan. Thong tin sa cAp thu
th~p tir ph6ng v§.n y ki~n cac ben nhuqng quyen va ben nh~n quyen.
K~t qua nghien cliu da chi ra ho~t d()ng NQTM 6 VN con thi~u ke ho~ch phat tri~n
dai h~n, thi6u s\f quan tam thbng nhfit trong quan ly nganh chfrc nang da t~o nen
tinh tr~ng bAt c~p, khong theo kip S\f phat tri~n cua ho~t d()ng NQTM. v~ phia
doanh nghi~p nhuqng quy€n con thieu kinh nghi~m trong xay dl,l'ng va quan ly mo
hinh NQTM. Ben nh~n quy€n con nhi€u h~n che dn duqc kh~c phvc.
Tir ket qua phan tich di~m m~nh, di~m yeu, CO' h()i va thach thfrc nh6m nghien ClrU
da d€ ra cac nh6m giai phap d~ phat tri~n NQTM cuaVN. Nh6m giai phap thu nhfit
dS ben nhuqng quySn thl,l'c hi~n. Nh6m giai thfr hai dS c~p den nhfrng giai phap dS
ben nh~n quy€n kh~c phgc nhfrng h~n ch~ va phat triSn trong tuang lai. N goai ra
con c6 cac ki~n nghi d€u nh~m mvc tieu g6p phAn phat triSn thi truang NQTM.
Nghien Cllu nay chi duqc thl,l'C hi~n tbng quat khong di vao nganh hang C\1 th~ nen cAn
duqc nghien cfru them 6 nganh hang trong ca nu&c d~ c6 nhfrng ki6n nghi c6 y nghia
cho ho~t d()ng NQTM theo nganh hang t~i VN. Tuy v~y, k~t qua nghien cliu cling da
gqi y nhfing giai phap giup cho nhfrng nha ho~ch dinh chinh sach, ca quan quan ly ho~t
d()ng NQTM, ben nhuqng quy€n va ben nh~n quy€n tham khao d~ ho~ch dinh chi~n
luqc va giai phap phat tri~n ho~t d()ng NQTM 6 VN trong tuang lai.
ChU'O'Dg 1
TONGQUAN
1.1. D't vAn d~
Ho~t d()ng nhuQ'11g quyen thuong m~i (NQTM) t~i Vi~t Nam (VN) da phat tri6n
m~nh trong thai gian qua, d~c bi~t tir khi Lu~t Thuong m~i sua dbi c6 hi~u h,rc lam
cho h~ th6ng kinh doanh c6 nhieu kh&i s~c v6i nhieu lo~i hinh kinh doanh da d~ng.
Ngoai cac don vi trong nu6c th\fc
hi~n
NQTM con c6 cac cong ty, doanh
nghi~p
nu6c ngoai. Cv th6 la Jollibee (Philippines), Burger Khan (Han Qu6c), Dilmah,
Qualitea (Sri Lanka), Pizza Hut, Lotteria (Nh~t), Illy Cafe
thuc nay mang d€n nhfrng
UU
(Y), Gloria Jean's ... Hinh
di6m cho ca ben nhUQ'llg quyen va ben nh~n quyen.
Hi~n nay da c6 m()t s6 doanh nghi~p thanh cong bu6c dAu_d6i v6i mo hinh NQTM
m\y nhu: T~p doan Nam An (Ph& 24), Cong ty cb phAn Kinh Do ... Tuy v~y, mo hinh
m\y con nhieu m6i me d6i v6i doanh nghi~p VN. Nhieu doanh nghi~p con lung tUng
trong xay d\fllg mo hinh, cling nhu quan ly h~ th6ng cira hang NQTM; ho~t d()ng
NQTM con nhieu h~n ch€; tim ra nhfmg nhan t6 nao anh huang d€n S\f phat tri6n cua
ho~t d()ng NQTI'..1 6' VN la vi~c lam c6 y nghia quan tr<.mg, d6 qua d6 de ra cac giai
phap phat tri6n. Cac nghien Clru ve NQTM 6' VN chua nhieu va chua c6 nghien Clru
m\o ~p trung vao mo hinh phan tich cac nhan t6 tac d()ng d~n phat tri6n ho~t d()ng
NQTM & VN. Vi v~y, d6 dap l1ng yeu cAu cua S\f phat tri6n ho~t d()ng NQTM 6' VN,
doi hoi phai c6 nhftng giai phap thich hgp danh cho ben nhuQ'rig quyen va ben nh~n
quyen nh~m gop phAn thtrc dfry ho~t d()ng NQTM t~i VN tirng bu6c phat tri6n nhu
cac nu6c trong khu V\fc va th~ gi6i. Xudt phat tir y nghia d6, nh6m tac gia da ch9n de
tai "Giai phap phat tri~n nhll'qng quy~n thll'O'Dg m~i 0' Vi~t Nam" d6 nghien cl1u.
1.2. Mvc tieu nghien cll'u
a). Phan tich th\fc tr~ng tinh hinh phat tri6n NQTM trong thai gian qua nh~m tim ra
nhfmg h~n ch~ dang can tr& S\f phat tri6n cua ho~t d()ng NQTM. Nghien cl1u, phan
tich tiem nang va co h()i cua ho~t d()ng NQTM.
b). Nghien ctru tim ra nhftng nhan t6 anh huang d~n phat tri6n ho~t d()ng NQTM, tir
d6 ki€n nghi nhlhlg giai phap phat tri6n NQTM t~i VN.
Tir mvc tieu nghien cuu tren, cac cau hoi nghien ctru duqc d~t ra bao gbm:
1) Nhfmg uu di€m va h~n ch€ cua ho~t d{>ng NQTM aVN?
2) Nhung nhan t6 nao {mh huang d€n S\f phat tri€n cua ho~t d{>ng NQTM a VN?
3) Giai phap nao d€ thuc ddy S\f phat tri€n NQTM aVN trong tuang lai?
1.3. Phuong phap nghien cll'u va miu nghien cll'u
• Cac phll'ong phap nghien cll'u drrqc sfr d1J.ng bao gAm:
-
Phuang phap dinh luqng thong qua ti€n hfmh khao sat cite ben nh~n quy€n;
Phuang phap dinh tinh thong qua phong vAn tay doi cite ben nhuqng quy€n;
Phuang phap chuyen gia: tAt ca cite vAn d€ lien quan d€n n{>i dung nghien c(ru
duqc thao lu~n va tham khao y ki€n cua cite chuyen gia trong linh VlJC NQTM.
• Thong tin nghien cll'u:
Thong tin thu cAp: thu th~p tir B{> Cong thuang, Tbng eve Th6ng ke TP.HCM,
bao chi, t~p chi chuyen nganh, internet, thong tin tir Cau l~c b{> Nhuqng quy€n VN
va thong tin cua cite tb chuc nghien c(ru lien quan.
-
Thong tin SO' cAp: thu th~p y ki€n tir cite ben nhuqng quy€n va ben nh~ nhuqng quy€n.
• Thi@t k@ nghien cll'u
Nghien c(ru duqc ti€n hanh theo 2 giai do~n: giai do~n 1 la nghien cuu dinh tinh,
giai do~n 2 la nghien c(ru dinh luqng.
Giai do,n 1: N ghien cll'u dinh tinh
Giai
do~n
nay duqc xem la nghien c(ru sa b{> theo phuang phap dinh tinh thong
qua trao dbi, thao lu~n tf\fc ti€p v6i cite chuyen gia trong linh VlJC NQTM. Thao
lu~n dga tren nhung cau hoi duqc chudn bi tru6c. Bu6c nay nh&m kham phil, di€u
chinh va bb sung cite y€u t6 trong bang cau hoi phu hqp v6i thang do. K€t qua cua
giai do~n nghien Clru nay se dUQ'C ghi nh~n, tbng hqp Va la CO'
sa cho Vi~c thi€t k€
bang cau hoi su dl)ng chinh thuc trong nghien c(ru dinh luqng.
-
Nghien c(ru dinh tinh con thong qua phong vAn tay doi cite ben nhuqng quy€n.
Giai do,n 2: Nghien cll'u djnh lrrqng
-
Phuang phap dinh lugng thong qua bang cau hoi phong vAn tf\fc ti€p di€u tra
khao sat y ki€n cua ben nh~n quy€n t~i VN nh&m danh gia quy mo ho~t d{>ng, chAt
luqng phvc
Vl),
nhung kh6 khan va thach thuc trong kinh doanh va nhung yeu cdu
cua ben nh~n quy€n d6i v6i ben nhuqng quy€n va nguqc l~i.
2
-
Tru&c khi phong vAn chinh thuc se ti~n hfmh phong vAn thu nh~m b6 sung them
m()t s6 tieu chi cho phil hqp va hi~u chinh l1;1i bang diu hoi nh~m tninh hi€u sai n()i
dung d.n phong vAn.
-
Du li~u thu th~p trong nghien ctru dugc xu ly b~ng phfin m€m SPSS d€ phan tfch
cac y~u t6 th6ng ke CO' ban.
1.4. Ph~m vi nghien cifu
-
Cac ho1;1t d()ng NQTM nay dugc nghien ctru mang tfnh t6ng quat, khong phan
tfch chi ti~t rung nganh hang.
-
S61i~u thu clip dugc thu th~p chu y~u tir nam 2005 d~n nay & VN.
-
Cac thong tin va du li~u
SO'
clip dugc thu th~p thong qua di€u tra phong vAn tn,rc
ti~p tl;li ben nh~n quy€n va 6 doanh nghi~p nhUQ'llg quy€n tl;li VN.
1.5. TAng quan v@ nhii'ng vAn d@ nghien cifu co lien quan
Tren th~ gi&i c6 nhi€u cong trinh, sach nghien ctru v€ NQTM. Tieu bi€u c6 nhung
nghien ctru nhu sau:
+ Achieving wealth through Franchising -Acomprehansive Manual to Finding,
Starting, and Succeeding in a Franchie Business (2001). Tac gia Robert T. Justis &
Wiilliam Slater vincent. Bay la quy€n sach cAm nang v€ ho1;1t d()ng NQTM danh cho
cac doanh nghi~p kinh doanh NQTM.
+ "Are Franchisors with International Operations Different from Those Who are
Domestic Market Oriented?". (Elango, B.), Journal of Small Business Management, Vol.
45, No.2, pp. 179-193, April 2007. Nghien ctru nay so sanh ben nhuQ'llg quy€n ho1;1t
d()ng & thi truemg qu6c t~ v&i ben nhuQ'llg quy€n ho1;1t d()ng & thi truemg trong nu&c.
d VN trong thai gian qua c6 m()t s6 sach, d€ tai nghien ctru v€ NQTM. Tieu bi€u c6
nhung nghien ctru sau:
+ Franchise-Bf quy~t thanh cong b~ng mo hinh NQTM (2005) va Nh~n quy€n-Ca
h()i m&i cho cac doanh nghi~p VN (2006) cua TS. Ly Quy Trung. Ca hai quy€n sac.h
nay d€ c~p d~n ly thuy~t (phfin nao la cAm nang) phat tri€n NQTM. Cu6n sach nay
vi~t c6 chu dich cho doanh nhan VN.
3
+ Lu~n van cao hQc "Ho~t d9ng kinh doanh NQTM t~i TP.HCM" cua Trdn Nhu Y
(thimh vien nghien c(ru d~ Uti), PGS.TS. Nguy€n Dong Phong hu6ng dfin. Chu y~u
lu~n van nay t~p trung phat tri€n NQTM
aTP .HCM.
+ Lu~n van cao hQc" Ho~t d9ng NQTM ra nu6c ngoai cua doanh nghi~p VN-Thgc
tr~ng va giiti phap" cua Duang Van Tong, PGS.TS. Nguy€n Dong Phong hu6ng
dfin. Chu y~u t~p trung nghien cliu NQTM cua hai doanh nghi~p Ca phe Trung
Nguyen va Ph& 24.
+ C6 ba bai vi~t duqc dang
a t~p chi Phat tri€n kinh t~. Bai NQTM va ca h9i cho
ngfmh thgc phdm cua VN (s6 202, thang 8-2007), tac gia Phan Thanh Hai Tu;
NQTM- Doi di~u suy nghi, tac gia Nguy€n Thanh Huang (s6 202, thang 8-2007);
Tham nh~p thi tru(mg th~ gi6i bAng ho~t d9ng NQTM cua doanh nghi~p VN (s6
208, thfmg 02-2008), tac gia Nguy€n Dong Phong va Nguy€n Hilu Huy Nh\ft.
Nfitlng nghien c(ru tren chua di sau
ho~t
d9ng NQTM
a VN, chua phan tich djnh
tinh va dinh luqng d€ c6 th€ danh gia khach quan ho~t d9ng NQTM, xac dinh nhan
t6 anh huang, xac dinh xu hu6ng phat tri~n qua mo hinh hbi quy va d~ ra giai phap
phat tri€n c6 can etc. Tir d6, da thoi thuc t~p th€ tac gia chQn d~ tai nay d€ ti~p tvc
nghien cliu tim ra giai phap phat tri€n NQTM t~i VN.
Nhfi'ng di@m m6i ciia a@ tai nay:
-
M<)t la, tim hi€u kinh nghi~m phat tri€n NQTM t~i m9t s6 qu6c gia tren th~ gi6i
va rut ra bai hQC kinh nghi~m cho VN;
-
Hai la, xac dinh nhi.ing nhan t6 anh huang d~n sg phat tri€n NQTM t~i VN;
-
Ba la, d~ ra giai phap c6 tinh kha thi cho ben nhuqng quy~n va ben nh~n quy~n
nhAm phat tri€n NQTM t~i VN trong tuang lai.
1.6. K~t ciu ciia a@ tai
K~t cdu cua d~ tai ngoai phdn m& ddu va k~t lu~, d~ tai bao gbm 5 chuang:
ChU'O'ng 1. T6ng quan
ChU'O'ng 2. CO' sO' khoa hQc v@ ho~t a(}ng NQTM
4
N9i dung chinh cua chuang nay d~ c~p d€n nhung vAn d~ mang tinh ly lu~n lien
quan d€n ho~t d9ng NQTM: tbng quan v~ NQTM tinh hinh kinh doanh NQTM tren
th€ gi&i va bai hQC kinh nghi~m rut ra cho doanh nghi~p VN.
Chll'O'ng 3. Phll'O'ng phap nghien crru
Chuang nay d~ c~p d€n cac phuong phap duqc frng dvng d~ nghien Clru d~ tai nay,
ngoai ra con dua ra nhitng ca sa xay d\ffig thang do, ki~m djnh cac gia thuy€t nh~m
xay d\ffig mo hinh hbi quy tuy€n tinh, phan tich cac nhan t6 anh huang d€n phat
tri~n ho~t _d<)ng nhuqng quy~n t~i VN.
Chll'O'ng 4. Phan tich k@t qua nghien crru
Chuang 4 d~ c~p d€n tinh hinh ho~t d<)ng NQTM t~i VN bao gbm phan tich tbng
quan v~ tinh hinh phat tri~n NQTM cua VN, phan tich k€t qua khao sat ben ban va
ben nh~n quy~n, va cac nhan t6 tac d<)ng d€n ho~t d<)ng NQTM, nhung thu~n lqi va
kh6 khan trong vi~c phat tri~n NQTM t~iVN.
Chll'O"ng 5. Cac giai phap phat tri~n NQTM t~i VN
Dga tren k€t qua phan tich, chuang nay se d~ xuAt cac giai phap nh~m phat tri~n
NQTM t~iVN va cac ki€n nghj.
5
Chtrong 2
CO SO KHOA HQC
VE HO~T D(>NG
NHUQNG QUYEN THUONG M~I
Chuong 1 gi6i thi~u tbng quan v~ d~ tai nghien cfru. Chuong 2 nay bao g6m cac
ph~n chinh: (1) tbng quan v~ NQTM, (2) ca
sa khoa hQc v~ phat tri~n ho~t d()ng
NQTM, va (3) tinh hinh kinh doanh NQTM tren th€ gi6i va bai hQc kinh nghi~m rut
ra cho doanh nghi~p VN.
2.1. TBng quan v@ NQTM (franchise)
2.1.1. Khai ni~m v@ NQTM
NQTM la m()t phuong thuc nhan r()ng thuong
hi~u,
nhan r()ng mo hinh kinh doanh
c6 xuftt xu tir chau Au nhung l~i phat tri~n m~nh me t~i Hoa Ky. Theo tg di~n AnhVi~t
cua Vi~n Ngon ngu hQc VN thi NQTM c6 nghia la NQTM hay cho phep ai d6
chinh thuc dUQ'C ban hang hoa hay djch V\1 CUa ffiQt COng ty t~i mQt khu V\fC Cl;t th~
mlo d6. D~ c6 m()t dinh nghia chi ti€t hon v~ NQTM, chung ta c6 th~ tham khao
dinh nghia cua
Tb
chirc Giao d1;tc thu()c Hi~p h()i Franchise Qubc t€, m()t
tb
chuc
g6m nhfrng thanh vien la ca.c nha cung cftp, cac nha NQTM (franchisor) va cac nha
nh~n quy~n thuong m~i (franchisee) qubc t€. Franchise la m()t thoa thu~n hay m()t
gi~y phep giua hai ben c6 tu each phap nhan d()c l~p, trong d6:
-
C~p cho m()t nguai hay m()t nh6m nguai nh~n quy~n (franchisee) quy~n ban
m()t san phdm hay djch V\1 sfr d1;tng thuong hi~u, nhan hi~u cua m()t doanh nghi~p
khac, duqc gQi la ben nhuqng quy~n hay chu thuong hi~u (franchisor);
-
Cftp cho ben nh~n quy~n quy~n ban m()t san phdm hay dich V\1 sfr d1;tng cac each
thuc khai thac kinh doanh cua ben nhuqng quy~n (franchisor);
-
Nguai nh~n quy~n c6 nghia V\1 phai tra cho nguai nhuqng quy~n nhung khoan
phi lien quan d€n cac quy~n neu tren;
-
Ben nhuqng quy~n c6 nghia V\1 cung c~p cho ben nh~n quy~n cac quy~n neu
tren va giup do, h6 trq cho ben nh~n quy~n 1•
1
Theo Hi~p hQi Franchise Qu6c
te, www.franchise.org
6
Theo
Lu~t
Thuang
m~i
VN, NQTM la
ho~t
d()ng thuang
m~i,
theo d6 ben nhuQ'llg
quySn cho phep va yeu cdu ben nh~n quy~n tl,r minh tien hanh vi~c mua ban hang
h6a, cung ung dich V\1 theo cac diSu ki~n sau day:
Vi~c mua ban hang h6a, cung ung dich V\1 duqc tien hanh theo each thuc t6 chuc
kinh doanh do ben nhuQ'llg quy~n quy dinh va duqc gAn v&i nhan hi~u hang h6a, ten
thuong m~i, bi quyet kinh doanh, khdu hi~u kinh doanh~ bi~u tuqng kinh doanh,
qufmg cao cua ben nhuQ'llg quy~n;
Ben nhuQ'llg quy~n c6 quy~n ki~m soat va trq giup cho ben nh~n quy~n trong
vi~c di~u hanh cong vi~c kinh doanh 2 •
Theo nh6m nghien cuu: d~ hi~u ro khai ni~m franchise cdn nhin vao ban chAt
thuong m~i cua ho~t d()ng. Theo d6, NQTM la ho~t d()rig mua ban quy~n kinh
doanh hang h6a, djch Vl)
ho~c
thuang
hi~u,
nhan
hi~U
hang h6a da dUQ'C XaC
l~p
quySn s& hfru tri tu~ ho~c/va s& hfru cong nghi~p tir tru&c thu()c v~ ben nhuQ'llg
quySn. Quy~n kinh doanh san phAm ho~c dich V\1 nhuQ'llg quy~n duqc xac l~p nhu
the nao V~ m~t quy mo, dja di~m, thai h~n V.V ... my thUQC tung hqp dbng Cl) th~
gifi'a ben nhuQ'llg quy~n va ben nh~n quy€n.
2.1.2. Vai tro ciia NQTM
NQTM da va dang tr& thanh m9t hi~n tuqng n6i b~t cua n~n kinh t€ Hoa Ky. Vai tro
cua n6 trong vi~c phan ph6i san phfrm d6i v&i cac qu6c gia con l~i cling da tang
dang k~ trong nhung th~p nien qua. Trong hdu het cac trub'ng hqp, NQTM da dem
l~i thanh cong cho nguai ban, nguai mua dbng thai mang den lqi ich cho khach
hang. K€t qua tht,rc ti~n t~i nhi~u nu&c tren th€ gi&i, d~c bi~t la t~i Hoa Ky da chirng
minh NQTM dang d6ng vai tro rAt quan trQng d6i v&i S\f phat tri~n cua ca m9t n~n
kinh te.
0 cAp d9 vi mo, c6 th~ xem kinh doanh nhuQ'llg quy~n nhu m()t cong C\1 dao
t~o cua xa h()i, cua n~n kinh t€ d6i v&i nhung ai tl,r dirng ra kinh doanh ldn ddu.
Thong qua cua hang franchise, nhung doanh nhan m&i vao ngh~ c6 ca h9i hQc hoi
kinh nghi~m diSu hanh tir m()t h~ th6ng bai ban da duqc chlrnh minh thanh cong cua
chit thuang hi~u. Xa h()i va n~n kinh te n6i chung se giam bat thi~t h~i gay ra b&i
nhfrng doanh nghi~p lam an thua 16 do thi€u kinh nghi~m.
2
Lu~t Thuong m~i 2005, M1,1c 8 £>i€u 284
7
V6i vai tro nhu th~ va v6i da phat tri~n hi~n nay, chung ta hy v<;mg rftng NQTM se
ti~p t\lC thanh cong va thinh VUQTig trong n~n kinh t~ th~ gi6i.
0 nhfrng n~n kinh t~
phat tri~n cao nhu Hoa Ky, doanh s6 ban hang cua cac doanh nghi~p thu()c cac
chu6i franchise d~t mtrc tuong duong 13% t6ng thu nh~p qu6c dan GDP cua Hoa
Ky, rue vao khming han 160 US$ 3 •
Nhu v~y, v6i chi m()t s6 it doanh nghi~p vira va nh6 (chu y~u trong linh vt,rc thgc
phAm) hi~n dang ho~t d()ng nhuQTig quy~n, c6 th~ n6i ty 1~ s6 luQTig cilng nhu
doanh s6 cua cac doanh nghi~p tren s6 luqng doanh nghi~p cilng nhu GDP cua ca
nu6c ta la rAt nh6 be. Nhu v~y cilng c6 nghia la ti~m nang phat tri~n trong linh V\fC
nay con rAt Ian.
2.1.3. LQi ich cua NQTM
NQTM dem l~i lqi ich cho ca ben ban lfin ben nh~n quy~n:
2.1.3.1. I>Bi vOi ben nhtrQ'Dg quy~n
Ben nhuqng quy~n se c6 nhfrng lqi di~m sau:
C6 th~ nhan r()ng t6i da mo hinh kinh doanh v6i chi phi v6n dftu tu thAp nhfit:
m()t doanh nghi~p mu6n nhan r~ng mo hinh kinh doanh cua minh ra kh6i ranh gi6i
m()t thanh ph6 hay m()t qu6c gia thuang g~p phai kh6 khan 16n nhAt la kha nang tai
chinh c6 h~n. Ngoai ra, doanh nghi~p c6 th~ phai duong dftu v6i nhfrng tr& ng~i v~
y~u t6 dia ly, con nguai va van h6a dia phuong ... NQTM se giup cho doanh nghi~p
chu thuong hi~u san se nhfrng kh6 khan neu tren cho ben nh~n quy~n, ben se chiu
toan b9 phftn dftu tu cua cai v~t chAt va cilng la ben am hi~u tuang t~n v~ con nguai,
th6i quen tieu dung, va van h6a dia phuong ...
C6 th~ danh thai gian va ti~n cua d~ dftu tu vao nhfrng vi~c khac: trach nhi~m
dftu tu cua cai v~t chAt cilng nhu vi~c quan ly di~u hanh trl,l'c ti~p cac cira hang
nhuQTig quy~n da duqc chuy~n sang ben nh~n quy~n, vi th~ cho phep ben nhuQTig
quysn co thai gian va ti~n cua d~ ctAu tu vao nhfrng vi~c khac.
Phat tri~n uy tin thuang hi~u: m()t khi mo hinh kinh doanh cua doanh nghi~p
duqc nhan r()ng nhanh chong thi gia tri cua cong ty hay thuong hi~u cilng 16n m~nh
theo. Sv Ian m~nh v~ uy tin thuong hi~u se c6 tac d()ng t6t d~n tam ly nguai tieu
3
R Blair and F. Lafontaine (2005), Kinh
d Franchise , trang 52.
8
dimg va thu hut S\f quan tam chu
y cua cac nha dAu tu va cac t6 -chuc tai chinh -
nganhang.
Tang doanh thu: thong qua phuong thuc NQTM, chu thuang hi~u c6 th~ cai
thi~n doanh s6 cua minh khi nh~n duqc cac kho{m phi franchise bao g6m: phi
nhuqng quy~n ban dAu (duqc tinh mQt IAn va Ia khoan phi hanh chinh, dao t~o,
chuy~n giao cong thuc kinh doanh cho ben nh~ quy~n), phi hang thang (Ia khoan
phi ben nh~n quy~n phai tra cho vi~c duy tri sir dvng nhan hi~u, thuong hi~u cua
ben nhuqng quy~n va nhiing dich V\1 h6 trq mang tinh thucmg xuyen, lien tvc nhu
dao t~o huAn luy~n, ti~p thi quang ba, nghien ciru phat tri~n san phfrm m6i... ).
Ngoai ra nhi~u chu thuong hi~u c6 th~ tang doanh thu
ru vi~c ban cac nguyen li~u
d~c thli cho ben nh~n quy~n trong trucmg hqp hQ yeu cAu ben nh~n quy~n phai sir
dt;mg cac nguyen li~u d~c thli do minh cung cAp nhAm d~ dam bao tinh d6ng bQ cua
san phfun hay mo hinh kinh doanh.
Ti~t ki~m chi phi kinh doanh: cac doanh nghi~p sir dvng phuong thuc NQTM
thu011g c6 uu th~ mua hang gia re hondo mua v6i s6 luqng 16n. Ngoai ra, cac chi
phi ti~p thi, quang cao ctlng duqc ti~t giam nha phan b6 cho nhi~u don vi mang
cling mQt nhan hi~u.
2.1.3.2. Dfii v6i ben nh'n quy~n
Ben nh~ quy~n c6 nhiing lqi di~m sau:
DAu tu an toan va c6 khach hang ngay: xac suAt thanh cong cua cac doanh
nghi~p nh~n quy~n cao hon nhi~u so v&i cac doanh nghi~p m6i b~t dAu thir nghi~m
mo hinh kinh doanh IAn dAu v6i nhan hi~u, thuong hi~u chua duqc bi~t d~n.
Thu011g thi thuong
hi~u
hay uy tin nhan
hi~u
d6ng mQt vai tro vo cling quan trQng
d6i v&i khach hang khi hQ quy~t dinh chQn mua san phfrm nao. Nhiing nhan hi~u,
thuong hi~u da c6 uy tin thuang dem l~i cho khach himg cam giac an tam v~ ngu6n
g6c va chAt luqng cua san phfrm, djch V\1 hon. Do v~y, khi nh~n quy~n cua mQt san
phfrm da c6 thuong hi~u thi doanh nghi~p se c6 mQt luqng khach hang t6i thi~u
ngay tU ban dAu.
D~ dang nh~n duqc S\f h6 trq tai chinh: chu thuang hi~u v6i nhiing lqi th~ v~ uy
tin cua minh thuang dong vai tro cAu n6i giup nguai nh~n quy~n vay v6n tir cac t6
9
chirc tai chinh - ngan hang ho~c chinh ban than hQ dung ra cho vay nh~m nhanh
chong phat tri~n va nhan r<)ng mo hinh kinh doanh.
T~ dt,mg dUQ'C kinh nghi~m va S\1' giup d5' cua ben nhUQ'llg quy~n: ben nh~n
quy~n Iuon Iuon nh~n duqc sg giup da, h6 trq tir phia chu thuang hi~u trong cac
linh VJ!C v~ dao t~o, thi~t k~, tim ngu6n hang, ti~p thj, quang cao ... D~c bi~t d6i vai
ai 11! kinh doanh IAn dfiu, thi di~u nay Ia m<)t Iqi th~ Ian d6i vai hQ.
Nang cao nang Igc kinh doanh: ben nh~n quy~n phai tg minh trgc ti~p quan Iy
di~u hanh cira hang nhuQ'llg quy~n, tg minh ra cac quy~t djnh tac nghi~p hang ngay
vai S\1' tu vfrn va trQ' giup CUa ben nhUQ'llg quy~n.
2.1.3.3. LQ'i ich dfii v6i ca hai ben nh~n va nhmyng quy~n
Ben nh~n quy~n co ni~m tg hao duqc sa hfru cira _hang nhuQ'llg quy~n va co
d<)ng h.rc do dfiu tu v6n va
sa hfru phfin Ian lqi nhu~n thu dUQ'C cua cira hang, nen
tim mQi each d~ ti~t giam chi phi~ dem l~i lqi nhu~n cao nhfrt co th~ duqc cho hQ,
d6ng thai ding mang l~i thj phfin Ian han cho ben nhuQ'llg quy~n.
-
Ngu6n ngan quy danh cho ho~t d<)ng quang cao va ti~p thj trong nu&c va khu
vgc se Ian hon rAt nhi~u so vai ngan quy cua m<)t minh ben nh~n ho~c ben nhuQ'llg
quy~n. Cac ben co th~ t~n d\lng dugc sire m~nh cua ho~t d<)ng quang cao nhom.
M<)t m~t, chi phi quang cao chung dUQ'C nguai nhUQ'llg quy~n va tfit ca nhfrng nguai
nh~n quy~n trong cung m<)t h~ th6ng franchise cung nhau chia se. M~t khac, m~ng
lucri ti~p thj Va quang CaO phu Song kh~p nUGC Va khu Vl)'C cling la IDQt th~ m~nh rna
cac d6i thu c~nh tranh m&i khong th~ sanh duqc. Ngoai ra, khi thgc hi~n ho~t d<)ng
ti~p thi va quang cao v&i quy mo Ian thi chu thuang hi~u va nhfrng nguoi nh~n
quy~n se ti~t giam duqc chi phi nha duqc huang mire chi~t khfru cao.
Ben nh~n va ben nhuQ'llg quy~n co th~ h6 trQ' lful nhau d6i vai ho~t d<)ng nghien
ciru va phat tri~n (R&D). Trong d6, ben nhuQ'llg quy~n se chju trach nhi~m chinh d6i
vai ho~t d<)ng nay vai S\1' h6 trQ' va thong qua cac bao cao tir phia ben nh~n quy~n.
2.1.3.4. LQ'i ich d&i v6i khach hang
Mua cac san phAm/dich V\1 c6 thuang hi~u se giup nguoi tieu dung an tam vi giam
thi~u rui ro, d6ng thai giup ti~t ki~m duqc thai gian ngay cang tra nen quy bau han
d6i v&i hQ.
10
- Xem thêm -
.PDF 
158 
308 
104 
