Tài liệu Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện quảng ninh, tỉnh quảng bình

KIN HT ẾH UẾ BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐAI HỌC KINH TẾ LÊ THẾ HOÀNG VŨ ĐẠ IH ỌC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẢNG NINH TỈNH QUẢNG BÌNH TR ƯỜ NG LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ HUẾ 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO KIN HT ẾH UẾ ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐAI HỌC KINH TẾ LÊ THẾ HOÀNG VŨ ĐẠ IH ỌC GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẢNG NINH TỈNH QUẢNG BÌNH NG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ : 83 40 410 ƯỜ LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ TR NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN ĐÌNH CHIẾN HUẾ 2018 KIN HT ẾH UẾ LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Lê Thế Hoàng Vũ, xin cam đoan: Luận văn “Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình” là công trình nghiên cứu do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của thầy giáo TS. Nguyễn Đình Chiến. Hệ thống số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực, chính xác, có nguồn gốc rõ ràng và chưa từng được công bố tại bất kỳ công trình nào khác. TR ƯỜ NG ĐẠ IH ỌC Tác giả luận văn i Lê Thế Hoàng Vũ LỜI CẢM ƠN KIN HT ẾH UẾ Để hoàn thành luận văn này, lời cảm ơn đầu tiên đặc biệt và sâu sắc nhất, tôi xin gửi đến thầy TS.Nguyễn Đình Chiến, người đã trực tiếp hướng dẫn, giúp đỡ tôi tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới quí thầy cô giáo Trường Đại học Kinh tế Huế đã nhiệt tình giúp đỡ tôi về mọi mặt trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi cũng xin bày tỏ sự biết ơn đến các Lãnh đạo, nhân viên các phòng, ban chuyên môn của: Ủy ban nhân dân; Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Quảng Ninh; chi cục Thống kê huyện Quảng Ninh đã nhiệt tình cung cấp số liệu, tư vấn giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn. Và tôi xin cảm ơn gia đình, những người thân và bạn bè đã chia sẽ, động ỌC viên, giúp đỡ và tạo mọi điều kiện cho tôi hoàn thành khóa học và thực hiện thành công luận văn này. Luận văn là tổng hợp kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu và sự nỗ lực IH cố gắng của bản thân. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện luận văn không thể tránh khỏi những khiếm khuyết, tôi rất mong nhận được sự góp ý chân thành của quý thầy ĐẠ (cô) và đồng nghiệp để luận văn này được hoàn thiện hơn. Tôi xin trân trọng cảm ơn! NG Quảng Bình, ngày tháng năm 2018 ƯỜ Tác giả TR Lê Thế Hoàng Vũ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ KIN HT ẾH UẾ Họ và tên học viên: LÊ THẾ HOÀNG VŨ Chuyên ngành: Quản lý kinh tế ứng dụng Mã số: 8340410 Niên khóa: 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Đình Chiến Tên đề tài: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN QUẢNG NINH TỈNH QUẢNG BÌNH 1. Tính cấp thiết Những năm qua, mô hình kinh tế trang trại đã hình thành và phát triển ở Huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, đã khuyến khích các hộ gia đình mạnh dạn đầu tư, mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp. Là địa phương có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển kinh tế trang trại tuy nhiên kinh tế trang trại phát triển còn gặp nhiều khó khăn do sản phẩm làm ra chưa ỌC đáp ứng yêu cầu thị trường tiêu thụ, giá cả hàng hóa nông sản bấp bênh. Bên cạnh đó, cơ chế chính sách cho phát triển kinh tế trang trại ở Quảng Bình nói chung và Quảng Ninh nói riêng vẫn chưa đồng bộ và chưa phát huy hiệu quả. IH 2. Phương pháp nghiên cứu Ngoài số liệu thứ cấp, nghiên cứu còn tiến hành thu thập số liệu sơ cấp bằng cách phỏng vấn 31 chủ trang trại trên địa bàn huyện Quảng Ninh và dùng phương ĐẠ pháp tổng hợp và phân tích để đưa ra vấn đề và hướng giải quyết. 3. Kết quả nghiên cứu và những đóng góp khoa học của luận văn Kết quả nghiên cứu đi sâu phân tích giữa lý luận và thực trạng phát triển kinh NG tế trang trại trong những năm qua và trên cơ sở các dự báo phát triển kinh tế - xã hội của huyện Quảng Ninh trong những năm đến, tác giả đã đề xuất một số giải pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại tập trung vào một số nội dung như phát triển số ƯỜ lượng trang trại vì hiện nay số trang trại trên địa bàn còn quá ít. Tiếp theo, phải gia tăng các yếu tố nguồn lực như đất đai, vốn, KH-KT, lao động...và quan trọng hơn cả là cần quan tâm đến thị trường tiêu thụ các sản phẩm mà trang trại sản xuất ra. TR Từ đó cần thực hiện đầy đủ và đồng bộ các giải pháp thì sẽ tăng hiệu quả kinh tế cho các mô hình trang trại, cải thiện thu nhập cho người lao động, nâng cao đời sống người dân, góp phần quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội huyện Quảng Ninh. iii KIN HT ẾH UẾ DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT : Thông tư KH-KT : Khoa học – Kỹ thuật KHCN : Khoa học công nghệ NN : Nông nghiệp UBND : Ủy Ban Nhân Dân SXKD : Sản xuất kinh doanh BNN&PTNT : Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn CNH-HĐH : Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá HĐND : Hội đồng nhân dân KTTT : Kinh tế trang trại QĐ : Quyết định TB&XH : Thương binh và Xã hội TR ƯỜ NG ĐẠ IH ỌC TT iv MỤC LỤC KIN HT ẾH UẾ LỜI CAM ĐOAN........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ ................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .......................................................................... iv MỤC LỤC...................................................................................................................v DANH MỤC BẢNG BIỂU ...................................................................................... ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ............................................................................x PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ .............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................2 4 Phương pháp nghiên cứu..........................................................................................3 ỌC 5 Nội dung nghiên cứu ................................................................................................4 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .............................................5 IH CHƯƠNG 1.CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI.............................................................................................................5 ĐẠ 1.1.TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI.......................................................5 1.1.1.Trang trại và Kinh tế trang trại...........................................................................5 1.1.2.Vai trò của việc phát triển kinh tế trang trại ......................................................9 NG 1.1.3.Đặc trưng của Kinh tế trang trại.......................................................................10 1.1.4.Phân loại Kinh tế trang trại và Tiêu chí xác định KTTT .................................13 1.1.5 .Ý nghĩa của việc phát triển kinh tế trang trại..................................................15 ƯỜ 1.2.NỘI DUNG VÀ TIÊU CHÍ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI ..............16 1.2.1 Phát triển kinh tế...............................................................................................16 1.2.2 Phát triển số lượng trang trại............................................................................17 TR 1.2.3 Gia tăng các yếu tố nguồn lực..........................................................................17 1.2.4 Liên kết sản xuất các trang trại ........................................................................20 1.2.5.Phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm của các trang trại ...............................22 v 1.2.6.Gia tăng kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh của trang trại...........................24 KIN HT ẾH UẾ 1.3.CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI..........................................................................................................................25 1.3.1.Điều kiện tự nhiên ............................................................................................25 1.3.2. Điều kiện xã hội ..............................................................................................27 1.3.3.Điều kiện kinh tế ..............................................................................................29 1.4 MỘT SỐ KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở CÁC HUYỆN KHÁC ........................................................................................................34 1.4.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại ở một số địa phương trong nước ....34 1.4.2 Bài học kinh nghiệm rút ra cho việc phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quảng Ninh ...............................................................................................................37 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..........................................................................................38 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA ỌC BÀN HUYỆN QUẢNG NINH.................................................................................39 2.1.ĐẶC ĐIỂM TỰ NHIÊN – KINH TẾ – XÃ HỘI CỦA HUYỆN QUẢNG NINH IH ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI ....................39 2.1.1.Đặc điểm về điều kiện tự nhiên........................................................................39 ĐẠ 2.1.2.Tình hình kinh tế ..............................................................................................46 2.1.3.Đặc điểm xã hội ...............................................................................................50 2.2.THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN QUẢNG NG NINH THỜI GIAN QUA..........................................................................................54 2.2.1.Thực trạng phát triển về số lượng trang trại.....................................................54 2.2.2.Thực trạng các yếu tố nguồn lực......................................................................56 ƯỜ 2.2.3.Thực trạng về liên kết sản xuất ........................................................................62 2.2.4.Thực trạng về phát triển thị trường ..................................................................63 2.2.5.Thực trạng về kết quả và hiệu quả sản xuất kinh doanh ..................................65 TR 2.3.ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN TRANG TRẠI HUYỆN QUẢNG NINH TRONG THỜI GIAN QUA ............................................67 2.3.1.Kết quả đạt được ..............................................................................................67 vi 2.3.2.Tồn tại, hạn chế ................................................................................................69 KIN HT ẾH UẾ 2.3.3.Nguyên nhân của những mặt tồn tại, hạn chế ..................................................70 2.3.4 Một số bài học kinh nghiệm về phát triển kinh tế trang trại ...........................72 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2..........................................................................................73 CHƯƠNG 3.MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN QUẢNG NINH, TỈNH QUẢNG BÌNH ....................................................74 3.1.CÁC CĂN CỨ TIỀN ĐỀ ĐỂ XÂY DỰNG GIẢI PHÁP ..................................74 3.1.1.Xu hướng phát triển kinh tế trang trại ở Việt Nam ..........................................74 3.1.2.Một số quan điểm có tính nguyên tắc khi xây dựng giải pháp. .......................74 3.2 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRONG THỜI GIAN TỚI .................................................................................................................76 3.3 MỤC TIÊU PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRONG THỜI GIAN TỚI. ...........................................................................................................................77 ỌC 3.3.1. Mục tiêu chung ...............................................................................................77 3.3.2. Mục tiêu cụ thể đến năm 2022 .......................................................................77 IH 3.4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI Ở HUYỆN QUẢNG NINH .........................................................................................................77 ĐẠ 3.4.1 Giải pháp phát triển số lượng trang trại. ..........................................................77 3.4.2 Giải pháp gia tăng các yếu tố nguồn lực ..........................................................78 3.4.3Giải pháp tăng cường liên kết sản xuất các trang trại .......................................82 NG 3.4.4 Giải pháp phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm của các trang trại ...............83 3.4.5 Giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh cho từng loại hình trang trại ...................................................................................................................................84 ƯỜ 3.4.6Giải pháp tăng cường vai trò quản lý nhà nước đối với KTTT ........................87 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3..........................................................................................89 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................90 TR 1. Kết luận .................................................................................................................90 2. Kiến nghị ...............................................................................................................91 2.1. Đối với cấp tỉnh .................................................................................................91 vii 2.2. Đối với cấp huyện..............................................................................................92 KIN HT ẾH UẾ DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................93 QUYẾT ĐỊNH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN BIÊN BẢN CỦA HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN NHẬN XÉT CỦA PHẢN BIỆN 1+2 BẢN GIẢI TRÌNH TR ƯỜ NG ĐẠ IH ỌC XÁC NHẬN HOÀN THIỆN LUẬN VĂN viii KIN HT ẾH UẾ DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tình hình sử dụng đất đai của huyện Quảng Ninh qua các năm.........43 Bảng 2.2: Thực trạng cơ sở vật chất kỹ thuật của huyện Quảng Ninh năm 2017 .............................................................................................................47 Bảng 2.3: Tốc độ tăng giá trị sản xuất, cơ cấu của các ngành kinh tế của huyện Quảng Ninh qua các năm ....................................................................49 Bảng 2.4. Một số chỉ tiêu về đặc điểm nhân khẩu học xã hội của huyện Quảng Ninh năm 2017 ....................................................................................51 Bảng 2.5: Số lượng, cơ cấu của từng loại hình trang trại qua các năm ...............54 Bảng 2.6: Quy mô diện tích của các loại hình trang trại năm 2017 ....................56 Bảng 2.7: Thực trạng đất nông nghiệp của các mô hình trang trại huyện Quảng Ninh năm 2017 ....................................................................................57 Thực trạng lao động của các loại hình trang trại huyện Quảng Ninh ỌC Bảng 2.8: năm 2017 .............................................................................................58 Tình hình huy động vốn và sử dụng vốn của các trang trại năm 2017 IH Bảng 2.9: .............................................................................................................60 Thị trường tiêu thụ sản phẩm của các trang trại năm 2017.................63 Bảng 2.11: Sản lượng chủ lực các sản phẩm của trang trại qua các năm..............64 Bảng 2.12: Doanh thu và chi phí của các trang trại năm 2017 ..............................65 ĐẠ Bảng 2.10: NG Bảng 2.13: Thu nhập bình quân trang trại huyện Quảng Ninh TR ƯỜ giai đoạn 2014 - 2017..........................................................................67 ix KIN HT ẾH UẾ DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH VẼ Bản đồ 2.1: Bản đồ hành chính huyện Quảng Ninh .................................................40 Hình 2.1: Biểu đồ cơ cấu hiện trạng sử dụng đất của huyện Quảng Ninh năm TR ƯỜ NG ĐẠ IH ỌC 2017 .......................................................................................................45 x KIN HT ẾH UẾ PHẦN I: ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài Kinh tế trang trại ở nước ta đã tồn tại từ lâu, nhưng chỉ phát triển mạnh mẽ trong vài năm gần đây. có thể nói việc thực hiện chỉ thị 100 của ban bí thư tw đảng (khoá 4), nghị quyết 10 - NQ/TW của bộ chính trị (tháng 4/1988) về phát huy vai trò tự chủ của kinh tế hộ nông dân đã đặt nền móng cho sự ra đời của kinh tế trang trại với những thành tựu của công cuộc đổi mới, sản xuất nông nghiệp có bước phát triển vượt bậc, nhiều hộ nông dân có tích luỹ, đã tạo điều kiện cho kinh tế trang trại phát triển. đặc biệt là sau khi luật đất đai ra đời năm 1993, thì kinh tế trang trại mới có bước phát triển khá nhanh và đa dạng việc phát triển kinh tế trang trại đã đem lại lợi ích to lớn về nhiều mặt, làm thay đổi đáng kể bộ mặt kinh tế - xã hội của các vùng nông thôn. ỌC Sự phát triển của kinh tế trang trại đã tạo ra bước chuyển biến mới trong nông nghiệp, nông thôn, góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất và diện tích mặt IH nước để tạo ra vùng sản xuất với khối lượng hàng hoá nông, lâm, thuỷ sản có giá trị kinh tế cao. Kinh tế trang trại đã tạo chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, cơ cấu ĐẠ mùa vụ ngày càng có hiệu quả cao; phát triển kinh tế trang trại đã góp phần giải quyết nhiều việc làm, nâng cao chất lượng đời sống cho bà con nông dân và góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế. Kinh tế trang trại ở nước ta đã hình thành từ lâu, NG nhưng phải tới mấy năm gần đây mới phát triển mạnh mẽ. Thực tế cho thấy mô hình Kinh tế trang trại đem lại lợi ích to lớn cả về kinh tế và xã hội cho nông dân và nông thôn do sử dụng có hiệu quả nguồn lợi đất đai, tạo nhiều việc làm cho người ƯỜ lao động, hình thành các mô hình sản xuất mới. Thực tiễn trong những năm qua cho thấy, phát triển kinh tế trang trại là bước đột phá trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp nông thôn, TR góp phần phát huy được lợi thế của từng vùng, nhất là ở vùng gò đồi và vùng cát ven biển, góp phần khai thác thêm diện tích đất trống đồi núi trọc, đất hoang hóa; thu hút nguồn vốn trong dân, góp phần ứng dụng nhanh các tiến bộ khoa học kỹ 1 thuật vào sản xuất, thu hút và tạo việc làm cho lao động nông thôn, góp phần xóa KIN HT ẾH UẾ đói giảm nghèo và làm giàu cho người dân. Những năm qua, mô hình kinh tế trang trại đã hình thành và phát triển ở Huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình, đã khuyến khích các hộ gia đình mạnh dạn đầu tư, mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất hàng hóa trong nông nghiệp. Là địa phương có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển kinh tế trang trại tuy nhiên kinh tế trang trại phát triển còn gặp nhiều khó khăn do sản phẩm làm ra chưa đáp ứng yêu cầu thị trường tiêu thụ, giá cả hàng hóa nông sản bấp bênh. Bên cạnh đó, cơ chế chính sách cho phát triển kinh tế trang trại ở Quảng Bình nói chung và Quảng Ninh nói riêng vẫn chưa đồng bộ và chưa phát huy hiệu quả. Vì vậy, tác giã đã chọn đề tài “ Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình” làm đề tài nghiên cứu cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu ỌC 2.1 Mục tiêu chung Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về kinh tế trang trại, đánh giá thực trạng tình hình phát triển kinh tế trang trại tại huyện Quảng Ninh, IH đưa ra những giải pháp đồng bộ phù hợp với điều kiện thực tế tại địa phương để thúc đẩy sự phát triển của mô hình kinh tế này, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao sự ĐẠ phát triển kinh tế trang trại tại huyện Quảng Ninh trong thời gian tới. 2.2 Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận thực tiễn về kinh tế trang trại và phát NG triển kinh tế trang trại - Phân tích thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Quảng ƯỜ Ninh, tỉnh Quảng Bình giai đoạn 2014 - 2017 - Đề xuất các giải pháp chủ yếu nhằm phát triển có hiệu quả kinh tế trang trại tại huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu TR 3.1 Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là vấn đề lý luận về phát triển kinh tế trang trại tại huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. 2 3.2 Phạm vi nghiên cứu KIN HT ẾH UẾ + Về nội dung: Đề tài tập trung nghiên cứu về quy mô, cơ cấu, loại hình, kết quả sản xuất kinh doanh, hiệu quả kinh tế... của các mô hình kinh tế trang trại có trên địa bàn huyện Quảng Ninh. + Về không gian: Nội dung nghiên cứu trên được tiến hành tại huyện Quảng Ninh, tỉnh Quảng Bình. + Về thời gian: Số liệu đánh giá thực trạng được thu thập từ năm 2014-2017. Các giải pháp đề xuất trong luận văn có ý nghĩa trong những năm tiếp theo. 4 Phương pháp nghiên cứu 4.1. Thu thập thông tin, tài liệu, số liệu: - Số liệu thứ cấp: Từ các cơ quan ban ngành trong tỉnh và các phòng chuyên môn huyện Quảng Ninh giai đoạn 2013 - 2017. ỌC - Số liệu sơ cấp: Tiến hành điều tra thu thập thông tin tại các trang trại trên địa bàn huyện, phỏng vấn trực tiếp các chủ trang trại trên địa bàn huyện Quảng IH Ninh, tỉnh Quảng Bình, với số lượng 31 trang trại và theo cơ cấu loại hình, cụ thể: Trồng trọt 03 trang trại; chăn nuôi 19 trang trại; tổng hợp 9 trang trại. ĐẠ 4.2. Phương pháp tổng hợp và phân tích: - Phương pháp phân tổ, tổng hợp: Sử dụng phương pháp này để hệ thống hóa và phân tích số liệu, nhằm khái quát hóa những đặc trưng chung, những cơ cấu tồn NG tại khách quan theo các mặt của tổng thể nghiên cứu bằng các chỉ tiêu thống kê. Từ việc phân tích kết hợp phương pháp tổng hợp để đưa ra những đánh giá khái quát về phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Quảng Ninh. ƯỜ - Phương pháp thống kê mô tả: Phương pháp được sử dụng để mô tả những đặc tính cơ bản của số liệu thu thập được, phương pháp này cho phép thông qua số liệu thống kê nhằm mô tả thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn từ đó TR tìm ra xu hướng để có những giải pháp tích cực thúc đẩy phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Quảng Ninh. 3 - Phương pháp so sánh: Sử dụng phương pháp này để xem xét các chỉ tiêu KIN HT ẾH UẾ phân tích bằng cách so sánh mức độ của cùng một hiện tượng tại không gian hoặc thời gian khác nhau; so sánh từng bộ phận với tổng thể và giữa các bộ phận trong tổng thể với nhau nhằm nghiên cứu kết cấu, biến đổi kết cấu; so sánh giữa các chỉ tiêu của các hiện tượng khác nhau nhưng có liên quan với nhau. Phương pháp so sánh có hai hình thức: So sánh tuyệt đối và so sánh tương đối. So sánh tuyệt đối dựa trên hiệu số của hai chỉ tiêu so sánh là chỉ tiêu kỳ phân tích và chỉ tiêu cơ sở. So sánh tương đối là tỷ lệ (%) của chỉ tiêu kỳ phân tích so với chỉ tiêu gốc để thể hiện mức độ hoàn thành hoặc tỷ lệ của số chênh lệch tuyệt đối với chỉ tiêu gốc để nói lên tốc độ tăng trưởng. - Phương pháp chuyên gia: Trên cơ sở số liệu thu thập được từ các phương pháp trên, để hoàn thành được luận văn còn tham khảo ý kiến của các nhà khoa học, nhà chuyên môn, các chuyên gia trong phát triển kinh tế trang trại. Kế thừa các ỌC công trình nghiên cứu, các bài viết đã công bố trên các báo viết, báo mạng, các công trình nghiên cứu khoa học về phát triển kinh tế trang trại để hoàn thiện luận văn. IH 5 Nội dung nghiên cứu Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục các bảng biểu, kết luận, tài liệu tham ĐẠ khảo, đề tài chia làm 03 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại Chương 2: Thực trạng phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quảng Ninh, tỉnh NG Quảng Bình Chương 3: Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại ở huyện Quảng Ninh, tỉnh TR ƯỜ Quảng Bình. 4 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KIN HT ẾH UẾ CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI 1.1. TỔNG QUAN VỀ KINH TẾ TRANG TRẠI 1.1.1. Trang trại và Kinh tế trang trại 1.1.1.1 Trang trại Hiện nay, trong các tài liệu nghiên cứu khoa học kinh tế, trang trại và kinh tế trang trại được nhìn nhận dưới nhiều quan điểm khác nhau, thể hiện rõ qua các khái niệm. Trang trại là một đơn vị kinh tế hộ gia đình có tư cách pháp nhân, được nhà nước giao quyền sử dụng một số diện tích đất đai, rừng, biển hợp lý để tổ chức ỌC lại quá trình sản xuất nông, lâm nghiệp theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá; tích cực áp dụng các biện pháp kỹ thuật và công nghệ mới nhằm cung ứng ngày càng nhiều sản phẩm hàng hoá có chất lượng cao hơn cho nhu cầu trong nước và IH xuất khẩu;nâng cao hiệu quả kinh tế xã hội của từng đơn vị diện tích, góp phần xoá đói giảm nghèo, nâng cao mức sống và chất lượng cuộc sống của mọi người tham ĐẠ gia. Trang trại gia đình, thực chất là kinh tế hộ sản xuất hàng hoá với quy mô lớn, sử dụng lao động, tiền vốn của gia đình là chủ yếu để sản xuất kinh doanh có hiệu quả. NG Trang trại là một loại hình tổ chức sản xuất cơ sở trong nông lâm, thuỷ sản, có mục đích sản xuất hàng hoá, có tư liệu sản xuất thuộc sở hữu hoặc quyền sử dụng của một chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và ƯỜ các yếu tố sản xuất tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao, hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường. [2] Trang trại là hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp dựa trên cơ sở lao động TR và đất đai của hộ gia đình là chủ yếu, có tư cách pháp nhân, tự chủ sản xuất kinh doanh bình đẳng với các thành phần khác, có chức năng chủ yếu là sản xuất nông sản hàng hoá, tạo ra nguồn thu nhập chính và đáp ứng nhu cầu cho xã hội. [3] 5 Ở các nước phát triển, trang trại gia đình có vai trò to lớn và quyết định trong KIN HT ẾH UẾ sản xuất nông nghiệp và đại bộ phận nông sản cung cấp cho xã hội được sản xuất ra trong các trang trại gia đình. Ở nước ta, loại hình trang trại mà chủ yếu là trang trại gia đình, mặc dù mới phát triển trong những năm gần đây, song vai trò tích cực và quan trọng của nền kinh tế trang trại đã thể hiện rõ nét cả về kinh tế cũng như về mặt xã hội và môi trường. Có thể khẳng định rằng, trang trại là hình thức tổ chức sản xuất nông nghiệp hàng hóa dựa trên cơ sở lao động, đất đai, tư liệu sản xuất cơ bản của hộ gia đình, hoàn toàn tự chủ, sản xuất kinh doanh bình đẳng với các tổ chức kinh tế khác, sản phẩm làm ra chủ yếu là để bán và tạo nguồn thu nhập chính cho gia đình.[6] Trong nền kinh tế thị trường thời kỳ công nghiệp hoá, trang trại được hiểu với các khái niệm cụ thể sau: trong thời kỳ công nghiệp hoá. ỌC + Trang trại là tổ chức sản xuất cơ sở của nền nông nghiệp sản xuất hàng hoá Trang trại là đơn vị sản xuất nông nghiệp độc lập tự chủ, là chủ thể pháp lý IH có tư cách pháp nhân trong các quan hệ kinh tế - xã hội, có cơ sở vật chất kỹ thuật để đảm bảo sản xuất nông nghiệp, có tổ chức lao động sản xuất kinh doanh, có quản ĐẠ lý kiểu doanh nghiệp. Trang trại thường có các qui mô khác nhau (nhỏ, vừa và lớn ) song song tồn tại lâu dài với sự thay đổi về cơ cấu tỷ lệ và qui mô trung bình…Trang trại thường NG có các cơ cấu sản xuất khác nhau với cơ cấu thu nhập khác nhau, trong và ngoài nông nghiệp, với phương thức quản lý kinh doanh khác nhau (chuyên môn hoá, đa dạng hoá sản phẩm) với trình độ năng lực sản xuất khác nhau. ƯỜ 1.1.1.2 Kinh tế trang trại Kinh tế trang trại là một khái niệm không còn mới với các nước kinh tế phát triển và đang phát triển. Song đối với nước ta đang còn là một vấn đề mới, do nước TR ta mới chuyển sang nền kinh tế thị trường nên việc nhận thức chưa đầy đủ về kinh tế trang trại là điều không thể tránh khỏi. Thời gian qua các lý luận về kinh tế trang trại đã được các nhà khoa học trao đổi trên các diễn đàn và các phương tiện thông 6 tin đại chúng. Song cho tới nay ở mỗi quốc gia, mỗi vùng khác nhau các nhà khoa KIN HT ẾH UẾ học lại đưa ra các khái niệm khác nhau về kinh tế trang trại. Theo một số nhà khoa học trên thế giới thì khái niệm về kinh tế trang trại như sau: Lênin đã phân biệt kinh tế trang trại “Người chủ trang trại bán ra thị trường hầu hết các sản phẩm làm ra, còn người tiểu nông thì dùng đại bộ phận sản phẩm sản xuất được, mua bán càng ít càng tốt” . Quan điểm của Mác đã khẳng định, điểm cơ bản của trang trại gia đình là sản xuất hàng hoá, khác với kinh tế tiểu nông là sản xuất tự cấp tự túc, nhưng có điểm giống nhau là lấy gia đình làm cơ sở làm nòng cốt. Trên đây là một số quan điểm của các nhà khoa học trên thế giới, còn quan điểm một số nhà khoa học trong nước đã đưa ra như sau: Quan điểm 1:“Kinh tế trang trại (hay kinh tế nông trại, lâm trại, ngư trại ,...) ỌC là hình thức tổ chức kinh tế cơ sở của nền sản xuất xã hội, dựa trên cơ sở hợp tác và phân công lao động xã hội, bao gồm một số người lao động nhất định được chủ IH trang bị những tư liệu sản xuất nhất định để tiến hành hoạt động sản xuất kinh doanh phù hợp với nền kinh tế thị trường và được nhà nước bảo hộ”. ĐẠ Quan điểm trên đã khẳng định kinh tế trang trại là một đơn vị sản xuất hàng hoá, cơ sở cho nền kinh tế thị trường và vai trò của người chủ trang trại trong quá trình sản xuất kinh doanh nhưng chưa thấy được vai trò của hộ gia đình trong các NG hoạt động kinh tế và sự phân biệt giữa người chủ với người lao động khác. Quan điểm 2: “Kinh tế trang trại là kinh tế hộ nông dân sản xuất hàng hoá ở mức độ cao”. ƯỜ Quan điểm trên cho thấy cơ bản quyết định của kinh tế trang trại là sản xuất hàng hoá ở trình độ cao nhưng chưa thấy được vị trí, vai trò của nền kinh tế trang trại trong nền kinh tế thị trường và chưa thấy được vai trò của người chủ trang trại TR trong quá trình sản xuất kinh doanh. Quan điểm 3 cho rằng: “Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá lớn trong Nông- Lâm - Ngư nghiệp của các thành phần kinh tế khác ở nông 7 thôn, có sức đầu tư lớn, có năng lực quản lý trực tiếp quá trình phát triển sản xuất KIN HT ẾH UẾ kinh doanh, có phương pháp tạo ra tỷ suất sinh lợi cao hơn bình thường trên đồng vốn bỏ ra, có trình độ đưa thành tựu khoa học công nghệ mới kết tinh trong hàng hoá tạo ra sức cạnh tranh cao trên thị trường, mang lại hiệu quả kinh tế xã hội cao”. Quan điểm trên đã khẳng định kinh tế thị trường (nền kinh tế hàng hoá đã phát triển cao) là tiền đề chủ yếu cho việc hình thành và phát triển kinh tế trang trại. Đồng thời khẳng định vai trò vị trí của chủ trang trại trong quá trình quản lý trực tiếp quá trình sản xuất kinh doanh của trang trại. Từ các quan điểm trên đây ta có thể rút ra khái niệm chung về kinh tế trang trại: “ Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất trong Nông-Lâm- Ngư nghiệp, có mục đích chủ yếu là sản xuất hàng hoá, tư liệu sản xuất thuộc quyền sở hữu hoặc quyền sử dụng của một người chủ độc lập, sản xuất được tiến hành trên quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất được tập trung đủ lớn với cách thức tổ chức quản ỌC lý tiến bộ và trình độ kỹ thuật cao hoạt động tự chủ và luôn gắn với thị trường. 1.1.1.3 Phát triển Kinh tế trang trại IH Kinh tế trang trại là tổng thể các yếu tố vật chất của trang trại và những mối quan hệ kinh tế nảy sinh trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh của trang ĐẠ trại. Như vậy có thể hiểu phát triển kinh tế trang trại là quá trình tăng cường các yếu tố vật chất của trang trại cả về mặt số lượng và chất lượng, đồng thời là quá trình giải quyết hài hòa hơn các mối quan hệ kinh tế trong quá trình hoạt động sản xuất NG kinh doanh của trang trại. Phát triển kinh tế trang trại phải được đặt trong mối quan hệ hài hòa với yếu tố xã hội và bảo vệ môi trường là cơ sở bảo đảm cho sự phát triển bền vững của kinh tế trang trại. Phát triển kinh tế trang trại là sự gia tăng thực ƯỜ tế giá trị sản lượng hàng hóa nông sản sản xuất ra hay thu nhập trên trang trại trong một thời kỳ nhất định. Đồng thời, phát triển kinh tế trang trại là một quá trình hoàn thiện về chất của phát triển sản xuất trang trại với sử dụng hiệu quả các nguồn lực, TR trình độ của chủ trang trại được nâng cao, tạo việc làm ở khu vực nông thôn, môi trường sinh thái, thể chế…theo hướng hiện đại, trong một thời gian nhất định nhằm phát triển kinh tế trang trại bền vững. [9] 8