Tài liệu Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện điện biên, tỉnh điện biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN SỸ QUÂN GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TRẦN SỸ QUÂN GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN KINH TẾ TRANG TRẠI TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐIỆN BIÊN, TỈNH ĐIỆN BIÊN Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: TS. Hà Quang Trung THÁI NGUYÊN - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong đề tài: “Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng Tác giả Trần Sỹ Quân năm 2017 ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên cho phép tôi được trân trọng cảm ơn tới các thầy, cô giáo trong Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý Đào tạo sau đại học, Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, các thầy, cô giáo Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên đã tận tụy giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Điện Biên, phòng Nông nghiệp huyện Điện Biên, Trạm Thú y huyện Điện Biên, Phòng Tài nguyên Môi trường huyện Điện Biên và các chủ trang trại được tiến hành điều tra, khảo sát đã giúp đỡ tôi trong việc cung cấp số liệu, trong quá trình điều tra, khảo sát tại địa phương để tôi hoàn thành luận văn tốt nghiệp của mình. Cuối cùng tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới TS. Hà Quang Trung đã tận tình hướng dẫn và chỉ bảo tôi trong suốt thời gian tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng Tác giả Trần Sỹ Quân năm 2017 iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ........................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ ................................................................ viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn ................................................. 3 3.1. Ý nghĩa khoa học ....................................................................................... 3 3.2. Ý nghĩa thực tiễn ........................................................................................ 4 4. Kết cấu của đề tài .......................................................................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................................................................. 5 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại.............................................. 5 1.1.1. Một số khái niệm liên quan ..................................................................... 5 1.1.2. Phân loại trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại ...................... 7 1.1.3. Điều kiện hình thành và phát triển kinh tế trang trại .............................. 9 1.1.4. Vai trò của phát triển kinh tế trang trại ................................................. 11 1.1.5. Nội dung phát triển kinh tế trang trại .................................................... 14 1.1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại ......................... 15 1.2. Cơ sở thực tiễn về phát triển kinh tế trang trại ........................................ 16 1.2.1. Kinh nghiệm phát triển kinh tế trang trại của một số địa phương trong nước ....................................................................................................... 16 1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........... 23 iv Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU . 24 2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 24 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 24 2.2.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 24 2.2.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 24 2.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 25 2.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 25 2.4.1. Chọn điểm nghiên cứu .......................................................................... 25 2.4.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 26 2.4.3. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 27 2.4.4. Phương pháp phân tích .......................................................................... 28 2.5. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................. 29 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 30 3.1. Giới thiệu chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................ 30 3.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 30 3.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 33 3.1.3. Đánh giá chung về huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........................... 39 3.2. Thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ................................................................................................. 40 3.2.1. Tình hình phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên ... 40 3.2.2. Kết quả điều tra các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên ............... 42 3.3. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ....................................................... 60 3.3.1. Các yếu tố khách quan .......................................................................... 60 3.3.2. Các yếu tố chủ quan .............................................................................. 63 v 3.4. Đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................................................................... 64 3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 64 3.4.2. Một số hạn chế và nguyên nhân của hạn chế ........................................ 65 3.5. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ........................................................................................ 67 3.5.1. Quan điểm, định hướng phát triển kinh tế trang trại của huyện Điện Biên đến 2020.................................................................................................. 67 3.5.1.1. Quan điểm của huyện Điện Biên về phát triển kinh tế trang trại....... 67 3.5.1.2. Định hướng của huyện Điện Biên về phát triển kinh tế trang trại ..... 68 3.5.2. Một số giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên ............................................................................... 69 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 81 PHỤ LỤC ....................................................................................................... 83 vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Dạng viết tắt Dạng đầy đủ 1 BNN&PTNT 2 CP Chính phủ 3 ĐVT Đơn vị tính 4 HĐND 5 LĐ Lao động 6 NĐ Nghị định 7 NQ Nghị quyết 8 THCS Trung học cơ sở 9 THPT Trung học phổ thông 10 TT 11 UBND Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Hội đồng nhân dân Thông tư Ủy ban nhân dân vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1: Số lượng trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................................................. 41 Bảng 3.2: Đặc điểm chung của các chủ trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ................................................................. 42 Bảng 3.3: Nguồn lực đất đai của các trang trại được điều tra trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ................................................ 44 Bảng 3.4: Nguồn lực lao động của các chủ trang trại được điều tra trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 .................................. 45 Bảng 3.5: Nguồn lực lao động làm việc tại các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 46 Bảng 3.6: Phương tiện, công cụ sản xuất của các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ................................................ 47 Bảng 3.7: Vốn phục vụ sản xuất kinh doanh của các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2016 .......................................... 49 Bảng 3.8: Khả năng được học tập, hỗ trợ nâng cao kiến thức sản xuất kinh doanh của các chủ trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 .......................................................................... 50 Bảng 3.9: Tỷ trọng các khoản chi của các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2016 ...................................................... 55 Bảng 3.10: Kết quả sản xuất kinh doanh của các trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2016 ...................................................... 57 Bảng 3.11: Khó khăn của các trang trại được điều tra trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 58 Bảng 3.12: Nguyện vọng của các trang trại được điều tra trên địa bàn huyện Điện Biên năm 2017 ...................................................... 59 viii DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ Biểu đồ 3.1: Số lượng trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên giai đoạn 2014-2016 ................................................................................. 41 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến của kinh tế hộ, mang lại hiệu quả kinh tế khá cao; là đơn vị sản xuất tích cực ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật mới, cũng như chủ động tìm kiếm, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm hàng hóa. Có thể nói, kinh tế trang trại là nhân tố mới ở nông thôn; là động lực mới, nối tiếp và phát huy động lực của kinh tế hộ, góp phần vào quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất, gắn liền với quá trình phân công lao động nông thôn. Mô hình kinh tế trang trại trong sản xuất nông nghiệp ở nước ta đã hình thành và không ngừng được mở rộng, phát triển trong thời gian qua. Sự phát triển của kinh tế trang trại đã góp phần giúp người dân phát huy được lợi thế so sánh, mở rộng quy mô sản xuất nông nghiệp hàng hoá, nâng cao năng suất, hiệu quả và sức cạnh tranh trong cơ chế thị trường. Thông qua phát triển kinh tế trang trại đã góp phần quan trọng trong quá trình chuyển dịch, tích tụ ruộng đất gắn liền với quá trình phân công lại lao động ở nông thôn, từng bước chuyển dịch lao động nông nghiệp sang làm các ngành phi nông nghiệp, thúc đẩy tiến trình công nghiệp hoá trong nông nghiệp và nông thôn. Với vai trò quan trọng đó, Nhà nước ta đã có nhiều chính sách để khuyến khích việc hình thành và phát triển các mô hình kinh tế trang trại phù hợp, gắn với đặc điểm của từng vùng, miền trên cả nước. Đó là chính sách giao đất lâu dài cho chủ trang trại, cho thuê đất ngoài hạn điền và được vay vốn từ Quỹ hỗ trợ đầu tư phát triển của Nhà nước hoặc được vay vốn tín dụng của các ngân hàng thương mại theo phương pháp sử dụng tài sản hình thành từ tiền vay để đảm bảo nguồn vốn vay. Điện Biên là huyện biên giới nằm ở phía tây nam tỉnh Điện Biên. Huyện Điện Biên có phía Bắc giáp huyện Mường Chà, huyện Mường Ảng (tỉnh Điện Biên); phía Nam giáp huyện Mường Ngòi, huyện Viêng Khăm, tỉnh Luông Pra Bang (Lào); phía Đông giáp huyện Điện Biên Đông (tỉnh Điện Biên), huyện Sốp 2 Cộp (tỉnh Sơn La); phía Tây giáp huyện Mường Mày, tỉnh Phoong Sa Ly (Lào). Huyện có diện tích 163.926,03 ha với 25 đơn vị hành chính xã, trong đó có 12 xã biên giới (Báo cáo phát triển kinh tế xã hội và Niên giám thống kê huyện Điện Biên, 2016). Thời gian quan, phát triển kinh tế trang trại đã và đang ngày càng phát triển trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên. Kinh tế trang trại trên địa bàn huyện đã tạo ra các mô hình sản xuất hàng hóa lớn; khai thác, sử dụng có hiệu quả đất đai, vốn, kỹ thuật, kinh nghiệm quản lý, góp phần phát triển nông nghiệp bền vững; tạo việc làm, tăng thu nhập; khuyến khích làm giàu đi đôi với xoá đói giảm nghèo; phân bổ lại lao động, dân cư, góp phần xây dựng nông thôn mới (Phòng Nông nghiệp huyện Điện Biên, 2016). Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên còn bộc lộ một số yếu kém, hạn chế. Ngoài 10 trang trại đã đáp ứng tiêu chí mới được cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại thì trên địa bàn huyện còn 14 gia đình sản xuất theo mô hình trang trại nhưng chưa đạt tiêu chí về quy mô theo Thông tư số 27/2011/TTBNN&PTNT ngày 13/4/2011 của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn về Quy định tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại. Quy mô phần lớn trang trại còn nhỏ, một số trang trại hoạt động kém hiệu quả (năm 2016, số trang trại có diện tích dưới 3,4 ha chiếm 60%; có 02 trang trại làm ăn thua lỗ, chiếm tỷ lệ 20%). Hoạt động của các trang trại còn thiếu các mối liên kết trong sản xuất, chế biến và tiêu thụ sản phẩm, hàng hóa. Việc tiêu thụ sản phẩm gặp nhiều khó khăn, chưa có những hợp đồng lớn mà chủ yếu phụ thuộc cung - cầu thị trường ở từng thời điểm, cho nên còn nhiều rủi ro. Trình độ học vấn, trình độ chuyên môn kỹ thuật của chủ trang trại còn thấp (trình độ học vấn trung bình đạt 8,2/12; 70% chủ trang trại chưa qua đào tạo). Chỉ có 10% chủ trang trại được được tham gia học tập các lớp về kỹ năng kinh doanh, quản lý, kinh tế thị trường; 30% được tham gia thăm quan, học tập các mô hình trang trại hoạt động có hiệu quả, cho thu nhập cao; 40% chủ trang 3 trại còn chưa quan tâm, chưa thường xuyên cập nhật các thông tin về thị trường, dẫn đến khi giá cả trên thị trường thay đổi, chủ trang trại không kịp phản ứng trước sự thay đổi của thị trường (Trạm chăn nuôi và Thú y huyện Điện Biên, 2016 và tổng hợp của tác giả từ phiếu điều tra, 2017). Vì vậy, việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất các giải pháp để khắc phục những khó khăn, hạn chế nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên là vô cùng cần thiết và cấp bách. Xuất phát từ các lý do trên, tác giả tiến hành lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Giải pháp phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên” làm luận văn tốt nghiệp của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn về kinh tế trang trại. - Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. - Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. - Phân tích những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của hạn chế trong phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong giai đoạn 2014-2016. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên trong thời gian tới. 3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của luận văn 3.1. Ý nghĩa khoa học - Nâng cao nhận thức, tầm quan trọng của việc phát triển kinh tế trang trại và những chính sách liên quan đến phát triển kinh tế trang trại trong giai đoạn hiện nay. - Quá trình thực hiện luận văn sẽ nâng cao năng lực cũng như rèn luyện kỹ năng, phương pháp nghiên cứu khoa học cho bản thân học viên. 4 - Góp phần hoàn thiện những lý luận và phương pháp nhằm phát triển kinh tế trang trại trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn hiện nay. - Luận văn tạo nền tảng lý luận có giá trị tham khảo cho các nghiên cứu có liên quan. 3.2. Ý nghĩa thực tiễn - Các kết quả nghiên cứu của luận văn là một trong những cơ sở để các cấp ủy đảng, chính quyền đánh giá thực trạng về các mô hình kinh tế trang trại và sự cần thiết phải phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên nói riêng, tỉnh Điện Biên cũng như cả nước nói chung. Từ đó, giúp các cấp ủy đảng, chính quyền xác định rõ được mục tiêu, nhiệm vụ và những giải pháp thực hiện trong thời gian tới. - Luận văn đề xuất những giải pháp có cơ sở khoa học, có tính khả thi cao để phát triển kinh tế trang trại trên địa bàn huyện Điện Biên trong thời gian tới. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho các địa phương có điều kiện tự nhiên và xã hội tương đồng đưa ra các biện pháp phát triển kinh tế trang trại của địa phương mình. 4. Kết cấu của đề tài Ngoài phần mở đầu và kết luận, đề tài bao gồm 3 chương: - Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu - Chương 2: Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu - Chương 3: Kết quả nghiên cứu và thảo luận 5 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển kinh tế trang trại 1.1.1. Một số khái niệm liên quan - Khái niệm trang trại Trên thế giới trang trại không còn là vấn đề mới mẻ đối với các nước phát triển và đang phát triển, nó đã có quá trình hình thành và phát triển trên 200 năm. Trang trại ban đầu là hình thức tổ chức sản xuất nông, lâm, ngư cơ sở, do các chủ trại gia đình và chủ trại tư nhân trực tiếp tiến hành tổ chức sản xuất trên một khu đất tập trung, liền khoảnh đủ lớn để chuyên canh, thâm canh, ứng dụng những công nghệ mới nhằm cung cấp hàng hoá thường xuyên cho thị trường và quản lý sản xuất chặt chẽ để tiết kiệm các chi phí sản xuất. Song khi đi vào kinh tế thị trường thì hoạt động của trang trại không chỉ dừng lại ở sản xuất và tổ chức sản xuất mà được mở rộng sang kinh doanh với mục đích thu lợi nhuận tối đa và từ đấy trang trại phải xử lý nhiều vấn đề kinh tế, phải đưa ra các chiến lược kinh doanh thích ứng với thị trường, phải quản lý theo phương thức marketing, theo chế độ kế hoạch và hạch toán gắn với phân tích tài chính với hiệu quả kinh doanh, với doanh lợi (Nguyễn Đình Hương, 2009). Trang trại được hiểu như sau: Trang trại là một đơn vị kinh doanh nông nghiệp, được phát triển trên cơ sở kinh tế hộ gia đình nông dân, có hình thức tổ chức sản xuất cơ sở tập trung nông, lâm, thuỷ sản với mục đích chính là sản xuất hàng hoá, có quy mô ruộng đất và các yếu tố sản xuất đủ lớn, có trình độ kỹ thuật cao, tổ chức và quản lý tiến bộ. - Khái niệm kinh tế trang trại Kinh tế trang trại là một khái niệm không còn mới với các nước kinh tế phát triển và đang phát triển. Thời gian qua, lý luận về kinh tế trang trại đã được các nhà khoa học trao đổi và đưa ra các khái niệm khác nhau: 6 + Theo TS. Nguyễn Duy Lượng - Phó Chủ tịch Hiệp hội Trang trại và Doanh nghiệp Nông nghiệp Việt Nam thì Kinh tế trang trại là một trong các hình thức tổ chức sản xuất tiên tiến trong nông nghiệp. Kinh tế trang trại đã khơi dậy tiềm năng trong dân cư để chuyển dịch cơ cấu cây trồng, vật nuôi, sản xuất hàng hóa, thúc đẩy áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất, giải quyết việc làm và tăng thu nhập cho nông dân, góp phần tạo ra các vùng sản xuất nông - lâm - ngư nghiệp hàng hóa tập trung, làm tăng khối lượng và giá trị hàng hóa (Diễn đàn Khuyến nông và Nông nghiệp tổ chức từ ngày 19 20/7/2017 tại Hưng Yên). + Theo TS. Trần Văn Khởi - Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia thì kinh tế trang trại là một loại hình sản xuất tiên tiến trong nông nghiệp, tầm cao của sản xuất nông hộ mang tính hàng hóa cao với quy mô rộng, có điều kiện áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, cơ giới hóa sản xuất nên đã cho năng suất, chất lượng nông sản và hiệu quả kinh tế cao hơn (Diễn đàn Khuyến nông và Nông nghiệp tổ chức từ ngày 19 - 20/7/2017 tại Hưng Yên). + Theo Nghị quyết số 03/2000/NQ-CP ngày 2 tháng 2 năm 2000 về Kinh tế trang trại thì quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về kinh tế trang trại là: Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức sản xuất hàng hoá trong nông nghiệp, nông thôn, chủ yếu dựa vào hộ gia đình, nhằm mở rộng quy mô và nâng cao hiệu quả sản xuất trong lĩnh vực trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, trồng rừng, gắn sản xuất với chế biến và tiêu thụ nông, lâm, thuỷ sản. Từ các khái niệm trên, Kinh tế trang trại được hiểu như sau: Kinh tế trang trại là một loại hình kinh tế sản xuất hàng hoá phát triển trên cơ sở kinh tế hộ nhưng ở qui mô lớn hơn, được đầu tư nhiều hơn về cả vốn và kỹ thuật, có thuê mướn nhân công để sản xuất ra một hoặc một vài loại sản phẩm hàng hoá từ nông nghiệp với khối lượng lớn cho thị trường. - Khái niệm về phát triển kinh tế trang trại Phát triển kinh tế trang trại là việc gia tăng mức độ đóng góp về giá trị sản lượng và sản lượng hàng hoá nông sản của các trang trại cho nền kinh tế, 7 đồng thời phát huy vai trò tiên phong của nó trong việc thúc đẩy tăng trưởng, giải quyết việc làm ở khu vực nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại gắn với yêu cầu bền vững. 1.1.2. Phân loại trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại Theo Thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT ngày 13/4/2011 về Quy định tiêu chí và thủ tục cấp giấy chứng nhận kinh tế trang trại thì phân loại trang trại và tiêu chí xác định kinh tế trang trại được quy định như sau: - Phân loại trang trại Các trang trại được xác định theo lĩnh vực sản xuất gồm 5 loại trang trại như sau: Trang trại trồng trọt; Trang trại chăn nuôi; Trang trại lâm nghiệp; Trang trại nuôi trồng thuỷ sản và Trang trại tổng hợp. Các trang trại chuyên ngành (trồng trọt, chăn nuôi, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản) là trang trại có tỷ trọng giá trị sản lượng nông sản hàng hóa của ngành chiếm trên 50% cơ cấu giá trị sản lượng hàng hóa của trang trại trong năm. Trường hợp không có ngành nào chiếm trên 50% cơ cấu giá trị sản lượng hàng hóa thì được gọi là trang trại tổng hợp. - Tiêu chí xác định kinh tế trang trại Cá nhân, hộ gia đình sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, nuôi trồng thủy sản đạt tiêu chuẩn kinh tế trang trại phải thỏa mãn điều kiện sau: (1). Đối với cơ sở trồng trọt, nuôi trồng thuỷ sản, sản xuất tổng hợp phải đạt: - Có diện tích trên mức hạn điền, tối thiểu: + 3,1 ha đối với vùng Đông Nam Bộ và Đồng bằng Sông Cửu Long. + 2,1 ha đối với các tỉnh còn lại. - Giá trị sản lượng hàng hóa đạt 700 triệu đồng/năm. (2). Đối với cơ sở chăn nuôi phải đạt giá trị sản lượng hàng hóa từ 1.000 triệu đồng/năm trở lên. 8 (3). Đối với cơ sở sản xuất lâm nghiệp phải có diện tích tối thiểu 31 ha và giá trị sản lượng hàng hóa bình quân đạt 500 triệu đồng/năm trở lên. Tiêu chí xác định kinh tế trang trại được điều chỉnh phù hợp với điều kiện kinh tế xã hội của đất nước trong từng thời kỳ, ổn định trong thời gian tối thiểu là 5 năm (Thông tư số 27/2011/TT-BNN&PTNT). - Đặc điểm của kinh tế trang trại + Kinh tế trang trại là hình thức tổ chức kinh tế trong nông, lâm, ngư nghiệp, được hình thành trên cơ sở kinh tế hộ nhưng mang tính chất sản xuất hàng hoá rõ rệt, đạt khối lượng và tỷ lệ sản phẩm hàng hoá lớn hơn và thu được lợi nhuận nhiều hơn. + Mục đích của kinh tế trang trại là sản xuất hàng hoá nông, lâm nghiệp, thuỷ sản đáp ứng nhu cầu thị trường. Tỷ suất hàng hóa sẽ thể hiện bản chất và trình độ phát triển của kinh tế trang trại. + Tư liệu sản xuất của trang trại thuộc quyền sở hữu hoặc sử dụng lâu dài của chủ trang trại. Chủ trang trại hoàn toàn có quyền tự chủ trong tổ chức hoạt động sản xuất kinh doanh. + Trong trang trại, các yếu tố sản xuất đặc biệt quan trọng là đất đai và tiền vốn được tập trung tới một quy mô nhất định theo yêu cầu phát triển của sản xuất hàng hoá. + Cách thức tổ chức và quản lý đi dần vào phương thức kinh doanh song trực tiếp, đơn giản và gọn nhẹ vừa mang tính gia đình, vừa mang tính doanh nghiệp. + Trình độ áp dụng khoa học - kỹ thuật cao hơn nhiều so với hộ tiểu nông. Mức độ đầu tư công nghệ và trình độ công nghệ được các trang trại đưa vào sử dụng ngày càng cao thể hiện ở các biện pháp kỹ thuật mới, tiên tiến được áp dụng ngày càng nhiều nhằm nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm để có sức cạnh tranh trên thị trường. 9 + Chủ trang trại là những người có ý chí làm giàu, có điều kiện làm giàu và biết làm giàu, có vốn, trình độ kỹ thuật và khả năng quản lý, có hiểu biết nhất định về thị trường, bản thân và gia đình thường trực tiếp tham gia lao động quản lý, sản xuất của trang trại đồng thời có thuê mướn thêm lao động để sản xuất, kinh doanh. + Chủ yếu sử dụng lao động của gia đình, việc thuê mướn lao động chỉ phát sinh khi thực sự cần thiết với quy mô hạn chế, với một số trang trại tương đối lớn, việc thuê mướn lao động trở thành thường xuyên, với quy mô lớn hơn. + Kinh tế trang trại còn có đặc trưng thể hiện sự phát triển cao hơn về chất so với kinh tế nông hộ, điểm khác chủ yếu giữa kinh tế nông hộ với kinh tế trang trại là mục tiêu và quy mô sản xuất hàng hoá; sản xuất hàng hoá là đặc trưng có tính bản chất của kinh tế trang trại. 1.1.3. Điều kiện hình thành và phát triển kinh tế trang trại Để hình thành và phát triển kinh tế trang trại cần hội đủ các yếu tố sau: - Ruộng đất Ruộng đất là tư liệu sản xuất chủ yếu trong nông lâm nghiệp và là điều kiện cơ bản nhất để thành lập và phát triển kinh tế trang trại. Để hình thành các trang trại, đất đai phải đảm bảo các yêu cầu sau: + Ruộng đất phải được trao quyền sử dụng trong một thời gian tương đối dài cho một người chủ độc lập, đó là người chủ trang trại. + Quy mô ruộng đất phải được tích tụ, tập trung ở mức độ nhất định, phải vượt trội hơn hẳn so với quy mô của các nông hộ trong khu vực. - Hệ thống chính sách đồng bộ của Nhà nước Hệ thống các chính sách của Nhà nước đóng vai trò cực kỳ quan trọng đối với sự ra đời và phát triển của kinh tế trang trại. Để khuyến khích sự hình thành và phát triển trang trại, các chính sách Nhà nước cần phải đảm bảo một số vấn đề sau: + Phải công nhận về mặt pháp lý quyền sử dụng lâu dài và một số quyền cơ bản đối với đất đai của các chủ trang trại, phải tạo những tiền đề pháp lý cho việc tích tụ đất đai vào các trang trại. 10 + Phải bảo hộ quyền hưởng kết quả đầu tư cho các chủ trang trại. + Phải công nhận, bảo hộ tài sản đã đầu tư: tài sản không bị quốc hữu hoá, không bị tịch thu, nếu Nhà nước sử dụng thì phải bồi thường thoả đáng và khuyến khích phát triển kinh tế trang trại. + Phải có chính sách đầu tư và tín dụng phù hợp đối với các trang trại. + Phải có chính sách phát triển thị trường, đặc biệt là thị trường nông lâm sản như: tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình lưu thông tiêu thụ sản phẩm nông lâm nghiệp trong và ngoài nước, mở rộng nghiên cứu, xúc tiến thương mại và cung cấp thông tin thị trường đối với các chủ trang trại, áp dụng chính sách giá và thuế thích hợp bởi kinh tế trang trại mới ra đời và phát triển, kinh doanh trong lĩnh vực nông lâm nghiệp có độ rủi ro cao, hiệu quả thấp, chu kỳ kinh doanh dài, để khuyến khích sự phát triển của kinh tế trang trại. + Phải tạo môi trường thuận lợi cho việc truyền bá, phổ cập và áp dụng khoa học kỹ thuật mới vào sản xuất kinh doanh của trang trại. - Phải có sự phát triển của hệ thống thị trường ở một mức độ nhất định Mục đích chủ yếu của các trang trại là sản xuất hàng hoá để thu lợi nhuận, vì thế để hình thành và phát triển trang trại, nhất thiết phải có một thị trường phát triển ở một trình độ nhất định nhằm tạo môi trường hoạt động của các trang trại. Sự phát triển của thị trường được thể hiện trên các khía cạnh sau: + Hệ thống giao thông vận tải, bao gồm: đường xá, phương tiện vận chuyển, bốc dỡ... nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho lưu thông hàng hoá. + Hệ thống các kênh thu mua, phân phối, bán buôn, bán lẻ...nông sản, hàng hóa sản xuất ra. + Hệ thống các cơ sở chế biến, bảo quản nông lâm sản. + Hệ thống cơ sở hạ tầng có liên quan đến tiêu thụ nông lâm sản. + Hệ thống thanh toán phục vụ tiêu thụ hàng hoá nông lâm sản.