Tài liệu Giải pháp phát triển doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh quảng trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TRẦN THỊ NGỌC MẪN GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ MÃ SỐ: 8340410 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS NGUYỄN TÀI PHÚC HUẾ, 2018 LỜI CAM ĐOAN *** Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được ai công bố dưới bất kỳ hình thức nào. Tôi xin cam đoan rằng, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn. Các số liệu và thông tin trích dẫn trong luận văn này đã được ghi rõ nguồn gốc. Quảng Trị, ngày 01 tháng 8 năm 2017 Tác giả Trần Thị Ngọc Mẫn i LỜI CẢM ƠN *** Để hoàn thành tốt Luận văn, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến các tổ chức, cá nhân đã nhiệt tình giúp đỡ và tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu đề tài. Trước hết, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giáo viên hướng dẫn - PGS. TS Nguyễn Tài Phúc, Phó Hiệu Trưởng Trường Đại học Kinh tế Huế đã dành nhiều thời gian tận tình chỉ bảo tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài này. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến tất cả các thầy cô giáo trong và ngoài khoa đã nhiệt tình hướng dẫn, đóng góp những ý kiến quý báu để Luận văn được hoàn thành tốt hơn. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Cục Thống Kê Quảng Trị, Cục thuế tỉnh Quảng Trị, Sở Kế hoạch - Đầu tư tỉnh Quảng Trị, Sở Công thương tỉnh Quảng Trị, UBND tỉnh Quảng Trị và các Doanh nghiệp trên địa bàn đã tạo điều kiện và cung cấp số liệu, thông tin cần thiết giúp đỡ tôi trong quá trình tìm hiểu, phân tích đề tài. Cuối cùng tôi xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng nghiệp, gia đình đã động viên giúp đỡ cho tôi trong suốt thời gian viết Luận văn. ii TÓM LƯỢC LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC KINH TẾ Họ và tên : TRẦN THỊ NGỌC MẪN Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Niên khóa Mã số: 8 34 04 10 : 2016 - 2018 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN TÀI PHÚC Tên đề tài: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ 1. Tính cấp thiết của đề tài: Doanh nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình tăng trưởng, phát triển kinh tế của Đất nước. Phát triển Doanh nghiệp là tất yếu và chiến lược lâu dài trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Tuy nhiên sự phát triển đi lên của loại hình Doanh nghiệp Thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị chưa tương xứng với điều kiện và tiềm năng sẵn có, nhiều Doanh nghiệp hoạt động kinh doanh thua lỗ, không có lãi hoặc có lãi nhưng hiệu quả hoạt động vẫn còn thấp. Chính vì vậy, tác giả đã chọn nghiên cứu đề tài “Giải pháp phát triển Doanh nghiệp Thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” 2. Phương pháp nghiên cứu: Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp được sử dụng để thu thập và đánh giá một số hoạt động liên quan đến phát triển Doanh nghiệp TMDV. Phương pháp nghiên cứu tài liệu sơ cấp chủ yếu phục vụ cho phân tích định lượng được sử dụng thông qua khảo sát bằng bảng hỏi đã được tác giả thiết kế dựa trên kết quả nghiên cứu định tính. Số liệu được tổng hợp và xử lý thông qua phần mềm hỗ trợ Microsoft Excel 2010. 3. Kết quả nghiên cứu: Ngoài đánh giá, phân tích các số liệu thứ cấp về số lượng, nguồn vốn, luận nhuận, doanh thu, kết quả hoạt động kinh doanh và các chính sách hỗ trợ... tác giả còn tiến hành chọn 30 Doanh nghiệp trên địa bàn để thực hiện khảo sát. Căn cứ kết quả khảo sát để thực hiện phân tích những khó khăn mà Doanh nghiệp TMDV đang gặp phải, các hạn chế của các chính sách hỗ trợ từ đó làm căn cứ để tác giả đưa ra những giải pháp phát triển cụ thể cho các Doanh nghiệp thương mại dịch vụ. iii MỤC LỤC Lời cam đoan ....................................................................................................................i Lời cảm ơn.......................................................................................................................ii Tóm lược luận văn thạc sĩ khoa học kinh tế.................................................................. iii Mục lục ...........................................................................................................................iv Danh mục các từ viết tắt ................................................................................................vii Danh mục sơ đồ ..............................................................................................................ix PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ ...............................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu............................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu ....................................................................................................2 2.1. Mục tiêu chung .........................................................................................................2 2.2. Mục tiêu cụ thể .........................................................................................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...............................................................................3 3.1. Đối tượng nghiên cứu: các Doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.........................................................................................................................3 4. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................................3 4.1. Phương pháp điều tra, thu nhập dữ liệu....................................................................3 4.2.Xử lý và phân tích dữ liệu .........................................................................................4 5. Kết cấu luận văn ..........................................................................................................5 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................6 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM .................................................6 1.1. Một số vấn đề lý luận về phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ ..................6 1.1.1. Khái niệm và bản chất của Doanh nghiệp thương mại dịch vụ.............................6 1.1.2. Lí luận về phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ.......................................6 1.1.3 Sự cần thiết phát triển Doanh nghiệp TMDV ......................................................10 1.2. Các chính sách phát triển Doanh nghiệp TMDV ...................................................11 1.2.1. Khái niệm chính sách phát triển Doanh nghiệp TMDV......................................11 1.2.2 Nội dung phát triển Doanh nghiệp TMDV ..........................................................13 1.2.3 Đánh giá chung.....................................................................................................22 iv 1.2.4 Các yếu tố ảnh hưởng ...........................................................................................23 1.3 Kinh nghiệm một số nước trên thế giới và ở Việt Nam về phát triển Doanh nghiệp TMDV................................................................................................................25 1.3.1 Nhật Bản ...............................................................................................................25 1.3.2 Trung Quốc...........................................................................................................27 1.3.3 Thành phố Hồ Chí Minh.......................................................................................28 1.3.4 Thành phố Đà Nẵng..............................................................................................29 1.4 Những bài học kinh nghiệm rút ra cho địa phương.................................................29 1.4.1 Chiến lược phát triển Doanh nghiệp TMDV gắn liền với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ...............................................................................................................29 1.4.2 Xác định nhóm ngành ưu tiên phát triển ..............................................................30 1.4.3 Bảo đảm sự bình đẳng cho Doanh nghiệp TMDV ...............................................30 1.4.4 Tăng cường năng lực nội tại Doanh nghiệp TMDV ............................................30 1.4.5 Xây dựng môi trường thuận lợi cho các Doanh nghiệp TMDV phát triển ..........30 1.4.6 Các hình thức hỗ trợ về tài chính .........................................................................31 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP TMDV TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ GIAI ĐOẠN 2014-2016..........................................32 2.1 Đặc điểm địa bàn .....................................................................................................32 2.1.1 Đặc điểm về tự nhiên............................................................................................32 2.1.2 Đặc điểm kinh tế - xã hội .....................................................................................33 2.1.3 Về phát triển thương mại dịch vụ tỉnh..................................................................37 2.2 Thực trạng phát triển Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ..............39 2.2.1 Khát quát về Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh ..........................................39 2.2.2 Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của các Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị.........................................................................................................47 2.2.3 Đóng góp của các Doanh nghiệp TMDV đối với sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị ...............................................................................................................51 2.2.4 Đánh giá chủ trương, chính sách của tỉnh về phát triển Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn ....................................................................................................................52 2.2.5 Đánh giá chung về chính sách phát triển Doanh nghiệp TMDV tỉnh Quảng Trị........63 v 2.2.6 Các yếu tố ảnh hưởng và năng lực thực thi của các cơ quan chức năng..............70 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH QUẢNG TRỊ ĐẾN NĂM 2025 ...............................................................................................................................72 3.1 Mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Quảng Trị đến năm 2025.........................72 3.1.1 Mục tiêu tổng quát................................................................................................72 3.1.2 Các chỉ tiêu phân đấu chủ yếu..............................................................................73 3.1.3 Phương hướng phát triển đến năm 2025 ..............................................................74 3.2 Quan điểm, mục tiêu phát triển Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị đến năm 2025...........................................................................................................75 3.2.1 Quan điểm phát triển Doanh nghiệp TMDV........................................................75 3.2.2 Định hướng, mục tiêu phát triển Doanh nghiệp TMDV đến năm 2025 ..............76 3.2.3 Mục tiêu phát triển Doanh nghiệp TMDV đến năm 2025 ..................................81 3.3 Một số giải pháp nhằm thúc đẩy phát triển Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2016-2020, định hướng đến năm 2025. ................................82 3.3.1 Nhóm giải pháp vĩ mô ..........................................................................................82 3.3.2 Nhóm giải pháp vi mô ..........................................................................................93 PHẦN III: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................96 I. Kết luận ......................................................................................................................96 II. Kiến nghị...................................................................................................................96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................100 PHỤ LỤC ...................................................................................................................102 Quyết định Hội đồng chấm luận văn Biên bản của Hội đồng chấm luận văn Bản nhận xét của phản biện 1 Bản nhận xét của phản biện 2 Bản giải trình chỉnh sửa luận văn Bản xác nhận hoàn thiện luận văn vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CC Cơ cấu CTCP Công ty cổ phần CSHT Cơ sở hạ tầng DN Doanh nghiệp DV Dịch vụ DNNN Doanh nghiệp nhà nước DNTN Doanh nghiệp tư nhân GTSX Giá trị sản xuất NHNN Ngân hàng Nhà Nước NHTM Ngân hàng Thương mại TMDV Thương mại dịch vụ TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSCĐ Tài sản cố định TMĐT Thương mại điện tử TTĐB Tiêu thụ đặc biệt TSLĐ Tài sản lưu động VĐT Vốn đầu tư SL Số lượng XNK Xuất nhập khẩu XTTM Xúc tiến thương mại vii DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Hiện trạng sử dụng đất năm 2016 .................................................................33 Bảng 2.2 Dân số trung bình phân theo giới tính............................................................34 và phân theo thành thị, nông thôn giai đoạn 2014-2016 ...............................................34 Bảng 2.3 Tỷ suất sinh thô, tỷ suất chết thô và tỷ lệ tăng tự nhiên.................................34 của dân số giai đoạn 2014-2016 ....................................................................................34 Bảng 2.4 Số lao động và cơ cấu lao động .....................................................................34 phân theo ngành kinh tế tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016......................................34 Bảng 2.5: Giá trị sản xuất và chuyển dịch cơ cấu kinh tế tỉnh Quảng Trị ....................36 Bảng 2.6: Tình hình đầu tư tỉnh Quảng Trị qua các năm ..............................................38 Bảng 2.7: Số lượng doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ...................................39 giai đoạn 2014 – 2016 ...................................................................................................40 Bảng 2.8 Số lượng Doanh nghiệp thương nghiệp, khách sạn, nhà hàng du lịch, dịch vụ tỉnh Quảng Trị phân theo ngành hoạt động năm 2016 .............................................43 Bảng 2.9: Số lao động làm việc trong các Doanh nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 ......................................................................................................44 Bảng 2.10: Số lượng Doanh nghiệp TMDV tỉnh Quảng Trị chia theo quy mô nguồn vốn đến thời điểm 31/12/2016.......................................................................................45 Bảng 2.11: Khả năng tiếp cận vốn vay tại các ngân hàng của các Doanh nghiệp TMDV ...........................................................................................................................46 Bảng 2.12: Doanh thu các Doanh nghiệp TMDV theo kết quả điều tra Doanh nghiệp 2017 ...............................................................................................................................49 Bảng 2.13: Lợi nhuận các Doanh nghiệp TMDV theo kết quả điều tra Doanh nghiệp 2017 ...............................................................................................................................50 Bảng 2.14: Đóng góp của các Doanh nghiệp TMDV trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 .............................................................................................................51 Bảng 2.15: Thực trạng và nhu cầu mở rộng mặt bằng của DN TMDV năm 2017 .......54 Bảng 2.16: Những khó khăn trong việc thuê đất hoặc thay đổi ĐĐKD........................55 Bảng 2.17: Cơ cấu DNTMDV có nhu cầu vay vốn và được vay..................................56 Bảng 2.18: Một số kết quả thu được trong tổ chức hội chợ xúc tiến thương mại tại tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 .............................................................................60 Bảng 2.19 : Tính cấp thiết và những bất cập còn tồn tại trong công tác hỗ trợ phát triển nguồn nhân lực của tỉnh Quảng Trị.......................................................................61 viii DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1: Yếu tố ảnh hưởng đến Doanh nghiệp TMDV..............................................23 ix PHẦN I : ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Doanh nghiệp đóng vai trò rất quan trọng trong quá trình tăng trưởng, phát triển kinh tế của Đất nước. Phát triển Doanh nghiệp là tất yếu và chiến lược lâu dài trong phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta. Sự ra đời của Luật Doanh nghiệp và Luật Đầu tư đã tác động tích cực đến quá trình phát triển Doanh nghiệp Việt Nam, tạo môi trường kinh doanh bình đẳng, thông thoáng cho tất cả các loại hình Doanh nghiệp. Với chính sách này, các Doanh nghiệp trong đó có Doanh nghiệp thương mại dịch vụ ngày càng có vai trò quan trọng và có đóng góp tích cực trong công cuộc đổi mới kinh tế. Tuy nhiên trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế đã tạo ra không ít những cơ hội và thách thức đối với sự phát triển của các Doanh nghiệp TMDV ở nước ta hiện nay. Thực tế cho thấy, để các Doanh nghiệp TMDV phát triển cần thiết phải có sự thay đổi mạnh mẽ không chỉ từ phía Nhà Nước mà còn đòi hỏi có sự thay đổi cơ bản từ chính các hoạt động của Doanh nghiệp TMDV để nâng cao năng lực cạnh tranh nhằm mục đích phát triển mạnh mẽ các Doanh nghiệp TMDV trong xu thế đổi mới kinh tế Đất nước. Quảng Trị là một tỉnh thuộc vùng Bắc Trung Bộ, với diện tích 4.737,4 km2 với tổng dân số 623.528 người, bao gồm 1 thành phố, 1 thị xã và 8 huyện, 141 xã phường, thị trấn. Với kết quả điều tra Doanh nghiệp hàng năm cho thấy tình hình phát triển doanh nghiệp tỉnh Quảng Trị tương đối mạnh cả về số lượng và chất lượng hoạt động sản xuất kinh doanh đã góp phần quan trọng trong việc phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn, giải quyết việc làm cho lao động trong tỉnh. Tuy nhiên, cũng còn nhiều vấn đề quan tâm cần phải giải quyết đó là tỷ lệ doanh nghiệp đang hoạt động hiệu quả chiếm tỷ lệ không cao, số doanh nghiệp ngừng hoạt động, giải thể chiếm tỷ lệ cao trong số các doanh nghiệp đăng ký; số lượng doanh nghiệp, kết quả kinh doanh của các doanh nghiệp nói chung và theo từng loại hình, theo từng ngành kinh tế đánh giá còn thiếu thống nhất giữa các cấp, các ngành. Ngoài ra, quá trình vận động, phát triển của nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế luôn nảy sinh những vấn đề mới làm cho các 1 chính sách, giải pháp luôn có xu hướng lạc hậu, bất cập, đòi hỏi phải thường xuyên nghiên cứu bổ sung, hoàn thiện. Những năm gần đây tác động của suy thoái kinh tế toàn cầu, lạm phát, lãi suất, tỷ giá hối đoái,…đã ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động của Doanh nghiệp. Khả năng chống đỡ của các Doanh nghiệp trước khủng hoảng và suy thoái kinh tế rất yếu ớt, khả năng tái đầu tư rất khó khăn. Các Doanh nghiệp nói chung và Doanh nghiệp thương mại dịch vụ nói riêng vẫn phát triển kém hiệu quả, quy mô vốn và lao động chưa tương xứng trong từng lĩnh vực hoạt động, hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh còn thấp. Việc yếu kém trong tổ chức quản lý do năng lực, chuyên môn của cán bộ quản lý , do thiếu vốn, thiếu thông tin thị trường…nên chưa tạo ra một hướng đi cụ thể để tồn tại và phát triển bền vững trong tương lai. Quán triệt và thực hiện chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Chính phủ về khuyến khích và tạo điều kiện phát triển kinh tế, trong những năm qua tỉnh Quảng Trị đã tiến hành nhiều cải cách nhằm tạo ra một môi trường kinh doanh thuận lợi để thu hút đầu tư và thúc đẩy phát triển doanh nghiệp. Tuy nhiên, việc ban hành và triển khai thực hiện các chính sách hỗ trợ Doanh nghiệp của tỉnh vẫn còn nhiều bất cập, chưa đồng bộ. Ngân sách dành cho các chương trình hỗ trợ vẫn còn phân tán dàn trải, một số chương trình hiệu quả còn thấp. Xuất phát từ mục tiêu phát triển Doanh nghiệp nói chung và Doanh nghiệp thương mại dịch vụ nói riêng, việc nghiên cứu và đề xuất các giải pháp phát triển là việc làm cấp thiết và có ý nghĩa to lớn nhằm tạo môi trường thuận lợi, bình đẳng cho các Doanh nghiệp phát triển từ đó đóng góp vào tăng trưởng, phát triển chung của nền kinh tế tỉnh nhà, thông qua số liệu điều tra Doanh nghiệp hàng năm ở Cục Thống Kê và tổ chức điều tra khảo sát thêm một số doanh nghiệp trong điều tra chọn mẫu tôi đã chọn đề tài “Giải pháp phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị” làm đề tài luận văn thạc sỹ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về sự phát triển Doanh nghiệp TMDV, nghiên cứu thực trạng qua đó đề xuất các giải pháp phát triển 2 Doanh nghiệp TMDV tỉnh Quảng Trị đến năm 2025 góp phần phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh toàn diện và vững chắc. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển Doanh nghiệp TMDV. - Phân tích thực trạng phát triển Doanh nghiệp TMDV tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016. - Đề xuất các giải pháp phát triển Doanh nghiệp TMDV đến năm 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu: các Doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 3.2. Nội dung nghiên cứu: Thực trạng phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ, các chính sách hỗ trợ phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ và giải pháp phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 3.3. Phạm vi nghiên cứu - Không gian: đề tài này được thực hiện trong phạm vi địa bàn tỉnh Quảng Trị - Thời gian: Thực trạng phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ giai đoạn 2014 - 2016, đề xuất giải pháp phát triển Doanh nghiệp TMDV đến năm 2025. 4. Phương pháp nghiên cứu 4.1. Phương pháp điều tra, thu nhập dữ liệu 4.1.1. Dữ liệu thứ cấp - Thu thập từ số liệu điều tra doanh nghiệp qua các năm từ 2015 – 2017 của Cục Thống Kê Quảng Trị - Thu thập từ các báo cáo của Cục thống kê tỉnh Quảng Trị, Chi cục Thống kê các tỉnh/thị xã/thành phố, Sở kế hoạch đầu tư, Sở Tài Chính, Cục thuế tỉnh… - Các văn bản chỉ đạo của Trung Ương và các bộ, ngành liên quan. - Thu thập thông tin từ internet, báo chí và một số nguồn khác. 4.1.2. Dữ liệu sơ cấp Dữ liệu sơ cấp được thu thập thông qua phương pháp điều tra bảng hỏi + Đối tượng phỏng vấn: Các chủ doanh nghiệp, nhà quản lý, cán bộ cơ quan chức 3 năng. + Đối tượng điều tra: Doanh nghiệp thương mại dịch vụ trên địa bàn tỉnh. + Phương pháp điều tra: (i) Kích cỡ mẫu: Do các giới hạn về tài chính và thời gian, kích thước mẫu sẽ được xác định ở mức tối thiểu cần thiết nhưng vẫn đáp ứng được nhu cầu của cuộc nghiên cứu. Trong phạm vi đề tài này, tác giả điều tra 30 doanh nghiệp mẫu. (ii) Phương pháp chọn mẫu: Chọn mẫu tỷ lệ phân tầng, sau đó thực hiện chọn mẫu ngẫu nhiên hệ thống để đảm bảo tính khách quan. Ngành xây dựng theo mã ngành VISIC cấp 2: - Hoạt động bán buôn bán lẻ (45 - 47) - Hoạt động vận tải kho bãi (49 - 53) - Hoạt động dịch vụ (55 - 96) Căn cứ vào danh sách điều tra doanh nghiệp hàng năm của Cục Thống Kê Quảng Trị để lập và cập nhật dàn chọn mẫu. Mẫu chọn theo nguyên tắc đại diện cho từng ngành cấp 2 theo VSIC 2007. Mẫu điều tra của các doanh nghiệp thương mại dịch vụ được xếp theo độ dốc doanh thu thuần theo từng ngành cấp 2, tác giả tiến hành chọn mẫu theo bước nhảy “k”, sao cho đủ 30 doanh nghiệp. 4.2.Xử lý và phân tích dữ liệu - Phương pháp thống kê mô tả: Mô tả dữ liệu theo các tiêu thức cụ thể qua thời gian. - Phương pháp so sánh: So sánh các chỉ tiêu về hoạt động kinh doanh, quy mô và sự phát triển của các Doanh nghiệp thông qua các chỉ số tương đối và số tuyệt đối. - Phương pháp điều tra phỏng vấn qua bảng câu hỏi: là phương pháp tiếp cận và thu thập thông tin thông qua bảng câu hỏi soạn trước. Phương pháp này được áp dụng để thu thập thông tin sơ cấp từ các Doanh nghiệp, cán bộ cơ quan chức năng. Ngoài ra, để thu thập thông tin tương đối đầy đủ và khách quan về các vấn đề quan trọng liên quan, nhiều kỹ thuật thu thập, phân tích và tổng hợp số liệu khác nhau đã được áp dụng và dựa trên nền tảng thu hút sự tham gia rộng rãi của các đối tượng 4 liên quan. Đánh giá đã căn cứ trên nhiều quan điểm, chủ trương đường lối lãnh đạo của Đảng, cơ chế, chính sách, quy định của nhà nước, định hướng và chiến lược phát triển kinh tế của tỉnh, năng lực quản lý và điều hành của cơ quan chủ trì thực hiện, nhu cầu và mức độ thoả mãn của các đối tượng hưởng lợi. 4.3. Phần mềm xử lý số liệu: Số liệu được tổng hợp và xử lý với sự hỗ trợ của chương trình Microsofl Excel 2010. 5. Kết cấu luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được chia thành 3 chương: Chương I. Cơ sở lý luận và thực tiễn về phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ ở Việt Nam Chương II. Thực trạng phát triển doanh nghiệp thương mại dịch vụ tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2014-2016 Chương III. Giải pháp phát triển Doanh nghiệp TMDV tỉnh Quảng Trị đến năm 2025. 5 PHẦN II: NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN DOANH NGHIỆP THƯƠNG MẠI DỊCH VỤ Ở VIỆT NAM 1.1. Một số vấn đề lý luận về phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ 1.1.1. Khái niệm và bản chất của Doanh nghiệp TMDV 1.1.1.1 Khái niệm Doanh nghiệp TMDV Doanh nghiệp thương mại dịch vụ ra đời do sự phân công lao động xã hội và chuyên môn hóa trong sản xuất. Một bộ phận người sản xuất tách ra chuyên đưa hàng ra thị trường để bán, dần dần công việc đó được cố định vào một số người và phát triển thành các đơn vị, các tổ chức kinh tế chuyên làm nhiệm vụ mua bán, trao đổi hàng hóa dịch vụ để thu lợi nhuận. Những người đó được gọi là Thương nhân. Đầu tiên Doanh nghiệp TMDV được xem như là Doanh nghiệp chủ yếu thực hiện các công việc mua bán hàng hóa dịch vụ (T-H-T) sau đó hoạt động mua bán phát triển và trở nên phức tạp, đa dạng hơn xuất hiện dịch vụ thương mại và xúc tiến thương mại, do đó Doanh nghiệp TMDV được hiểu là Doanh nghiệp chuyên hoạt động trong lĩnh vực mua bán hàng hóa và thực hiện các hoạt động dịch vụ nhằm thảo mãn nhu cầu của khách hàng nhằm thu lợi nhuận. Đặc thù của của Doanh nghiệp TMDV là hoạt động trong lĩnh vực phân phối lưu thông, thực hiện lưu chuyển hàng hóa từ nơi sản xuất đến nơi tiêu dùng chứ không sản xuất ra các hàng hóa đó, mua để bán chứ không phải để tiêu dùng. Doanh nghiệp TMDV là một tổ chức, một đơn vị kinh doanh có đủ các điều kiện mà pháp luật quy định, có tài sản và tên riêng, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật và cho phép kinh doanh những mặt hàng, dịch vụ mà pháp luật không cấm. Doanh nghiệp TMDV phải có tổ chức, đảm bảo những điều kiện về vốn, về tư cách pháp nhân và chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành vi kinh doanh và hàng hóa dịch vụ kinh doanh của mình. 1.1.1.2 Phân loại doanh nghiệp thương mại dịch vụ * Căn cứ vào phương thức kinh doanh - Doanh nghiệp bán buôn - Doanh nghiệp bán lẻ 6 - Doanh nghiệp kinh doanh hỗn hợp (bán buôn và bán lẻ) * Căn cứ vào tính chất của mặt hàng kinh doanh - Doanh nghiệp kinh doanh chuyên môn hóa: đó là các Doanh nghiệp chuyên kinh doanh một hoặc một số mặt hàng có cùng công dụng, trạng thái hoặc tính chất nhất định. - Các Doanh nghiệp kinh doanh tổng hợp: là các Doanh nghiệp kinh doanh nhiều mặt hàng có công dụng, trạng thái, tính chất khác nhau. - Các Doanh nghiệp kinh doanh đa dạng hóa (hỗn hợp): các Doanh nghiệp kinh doanh cả sản xuất, cả kinh doanh hàng hóa và thực hiện các hoạt động dịch vụ thương mại. * Theo quy mô của doanh nghiệp - Doanh nghiệp thương mại dịch vụ có quy mô nhỏ. - Doanh nghiệp thương mại dịch vụ có quy mô vừa. - Doanh nghiệp thương mại dịch vụ có quy mô lớn. Để xếp loại doanh nghiệp người ta thường căn cứ vào hệ thống các tiêu thức khác nhau. Đối với Doanh nghiệp TMDV tiêu thức để xếp loại là số vốn kinh doanh, số lượng lao động, doanh số hàng hóa lưu chuyển hàng năm, phạm vi kinh doanh. * Theo phân cấp quản lý - Các Doanh nghiệp TMDV do các bộ, các ngành của Trung ương quản lý. - Các Doanh nghiệp TMDV do địa phương quản lý như các Doanh nghiệp TMDV thuộc tỉnh (thành phố), thuộc tỉnh, quận, thị trấn, thị xã quản lý. * Theo chế độ sở hữu tư liệu sản xuất - Doanh nghiệp TMDV nhà nước: là Doanh nghiệp được nhà nước đầu tư hoặc cấp 100% vốn kinh doanh. - Doanh nghiệp TMDV tập thể: là Doanh nghiệp mà vốn kinh doanh do tập thể người lao động tự nguyện góp vào để kinh doanh. - Các công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty liên doanh. - DNTN: do các tư nhân trong nước và nước ngoài bỏ vốn kinh doanh. 1.1.1.3 Vai trò của Doanh nghiệp TMDV * Vài trò là cầu nối giữa sản xuất với tiêu dùng 7 Doanh nghiệp TMDV là hợp phần tất yếu, quan trọng đối với nền kinh tế quốc dân, là nơi thể hiện đầy đủ, tập trung nhất các mối quan hệ lớn trong xã hội: quan hệ giữa sản xuất với tiêu dùng; giữa cung và cầu; giữa tiền và hàng; giữa xuất khẩu với nhập khẩu; giữa thu và chi ngân sách, đồng thời cũng là nơi diễn ra các cuộc đấu tranh gay gắt, quyết liệt giữa cơ chế quản lý cũ chưa bị xóa bỏ hoàn toàn với cơ chế quản lý mới chưa hoàn chỉnh cùng đan xen tồn tại với nhau. Bởi vậy Doanh nghiệp TMDV phải phát huy vai trò là cầu nối, là trung gian cần thiết giữa sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. Hoạt động của các Doanh nghiệp TMDV góp phần tạo ra các điều kiện vật chất cần thiết để phát triển sản xuất, nâng cao đời sống của nhân dân; điều chỉnh tỷ lệ cân đối trong sự phát triển của các ngành, các lĩnh vực trong nền kinh tế, phát huy vai trò chỉ đạo, điều tiết thị trường, xứng đáng là công cụ chủ yếu của Nhà nước trong việc điều tiết và quản lý vĩ mô. * Vai trò thúc đẩy sản xuất, cung ứng dịch vụ mở rộng lưu thông Doanh nghiệp TMDV có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất, cung ứng dịch vụ, mở rộng lưu thông tạo điều kiện không ngừng nâng cao hiệu quả kinh doanh của các Doanh nghiệp, tích cực góp phần tăng tích lũy xã hội nhằm thực hiện thắng lợi công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa và hội nhập mau chóng vào nền kinh tế thế giới. * Vai trò phân phối hàng hóa, dịch vụ nơi thừa đến nơi thiếu Doanh nghiệp TMDV có vai trò quan trọng trong việc mở rộng thị trường, đặc biệt là thị trường nước ngoài thông qua hoạt động XNK, đưa hàng hóa dịch vụ trong nước ra nước ngoài và nhập hàng hóa, thiết bị kỹ thuật. 1.1.2. Lí luận về phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ 1.1.2.1 Khái niệm phát triển Doanh nghiệp thương mại dịch vụ Phát triển Doanh nghiệp TMDV: là sự mở rộng quy mô Doanh nghiệp cả về số lượng, chất lượng, cơ cấu tổ chức Doanh nghiệp. Phát triển Doanh nghiệp có 2 mức độ từ thấp lên cao là tăng trưởng và phát triển. * Tăng trưởng: là sự lớn mạnh của Doanh nghiệp nhưng ở mức độ thấp, trong đó cơ cấu Doanh nghiệp chưa có sự thay đổi lớn như: 8 - Mở rộng quy mô kinh doanh (thêm mạng lưới cung ứng và các điểm bán hàng, tuyển thêm lao động, phát triển thêm một số sản phẩm mới như tính chất công nghệ sản xuất về cơ bản không đổi). - Thâm nhập vào một số thị trường mới. - Có vị trí quan trọng trong số các Doanh nghiệp cùng ngành hàng ở khu vực và trong nước. * Phát triển: là sự lớn mạnh của Doanh nghiệp ở mức độ cao, trong đó có sự biến đổi to lớn về cấu trúc Doanh nghiệp (về quy mô, về trình độ công nghệ, về thị trường cạnh tranh…). Các hình thức phát triển Doanh nghiệp TMDV: - Mở rộng quy mô kinh doanh. - Mở rộng phạm vi thị trường. - Tổ chức lại phương thức kinh doanh. - Mở thêm Doanh nghiệp mới. - Sáp nhập thêm các Doanh nghiệp TMDV khác để mở rộng quy mô. - Đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng nhân lực. 1.1.2.2 Hệ thống chỉ tiêu đánh giá sự phát triển của Doanh nghiệp TMDV Để đánh giá chính xác và có cơ sở khoa học về sự phát triển của Doanh nghiệp, cần phải xây dựng hệ thống các chỉ tiêu phù hợp bao gồm các chỉ tiêu tổng hợp và các chỉ tiêu chi tiết. Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả sử dụng các chỉ tiêu đánh giá sau: * Chỉ tiêu số lượng - Số lượng doanh nghiệp qua thời gian và phân theo ngành hoạt động. * Các chỉ tiêu đánh giá năng lực sản xuất kinh doanh - Số lao động cuả doanh nghiệp. - Nguồn vốn: nguồn vốn và cơ cấu nguồn vốn theo quy mô. - Công nghệ và cơ sở hạ tầng. * Các chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất kinh doanh Doanh thu: là tổng thu nhập của Doanh nghiệp do tiêu thụ sản phẩm hàng hóa, cung cấp các dịch vụ cho bên ngoài sau khi trừ các khoản thuế tiêu thụ (Thuế TTĐB, 9 thuế xuất khẩu, thuế GTGT theo phương pháp trực tiếp phải nộp) và trừ các khoản giảm trừ (chiết khấu, giảm giá hàng bán, hàng bán bị trả lại). Lợi nhuận: là số lợi nhuận thu được trong năm của các Doanh nghiệp từ hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động tài chính và các hoạt động khác phát sinh trong năm. Đây là tổng lợi nhuận của toàn Doanh nghiệp, tức là đã bù trừ giữa các hoạt động có lãi và hoạt động bị thua lỗ. 1.1.3 Sự cần thiết về phát triển Doanh nghiệp TMDV Ở Việt Nam cũng như nhiều nước khác trên Thế giới, các Doanh nghiệp TMDV đóng vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế và trong mạng lưới sản xuất toàn cầu và chuỗi cung ứng hàng hoá và dịch vụ. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam hiện nay vai trò của các Doanh nghiệp TMDV được thể hiện ở các khía cạnh khác nhau: - Thứ nhất: Đóng góp vào kết quả hoạt động của nền kinh tế, góp phần làm tăng GDP. Cũng như Doanh nghiệp TMDV ở tất cả các nước, Doanh nghiệp TMDV ở Việt Nam cung cấp ra thị trường nhiều loại hàng hoá, dịch vụ khác nhau đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng trong nước, trang thiết bị và linh kiện cần thiết cho các ngành sản xuất hàng tiêu dùng và các ngành thủ công nghiệp cũng như các hàng hoá tiêu dùng khác. - Thứ hai: Thu hút vốn của các nguồn lực có sẵn có trong dân cư. VĐT là một yếu tố cơ bản của quá trình kinh doanh. Vốn là yếu tố cơ bản để khai thác và phối hợp các yếu tố khác trong kinh doanh như lao động, công nghệ và quản lý…để tạo ra lợi nhuận. Tuy nhiên một nghịch lý hiện nay là trong khi có nhiều Doanh nghiệp đang thiếu vốn trầm trọng thì vốn nhàn rỗi trong dân cư còn nhiều nhưng không huy động được. Khi chính sách tài chính tín dụng của Chính phủ và các ngân hàng chưa thực sự tạo được niềm tin đối với những người có tiền đứng ra đầu tư kinh doanh, thành lập Doanh nghiệp. Dưới khía cạnh đó, Doanh nghiệp TMDV có vai trò to lớn trong việc huy động vốn để phát triển kinh tế. - Thứ ba: Giúp nền kinh tế phát triển ổn định và hiệu quả hơn. Khi số Doanh nghiệp TMDV tăng lên sẽ kéo theo sự gia tăng nhanh chóng cung cấp số lượng các sản phẩm và dịch vụ mới trong nền kinh tế. 10