Tài liệu GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ LAZADA Ở VIỆT NAM

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ LAZADA Ở VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh NGUYỄN CAO CƯỜNG Hà Nội - 2017 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGOẠI THƯƠNG ---------o0o--------- LUẬN VĂN THẠC SĨ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ LAZADA Ở VIỆT NAM Ngành: Kinh doanh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60340102 Họ và tên học viên: Nguyễn Cao Cường Người hướng dẫn: TS. Nguyễn Hồng Quân Hà Nội - 2017 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của mô hình thương mại điện tử Lazada ở Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các số liệu trích dẫn nêu trong luận văn là hoàn toàn trung thực. Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được ai công bố trong bất cứ công trình nào. Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2017 Nguyễn Cao Cường ii LỜI CẢM ƠN Tác giả xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Hồng Quân đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tác giả xin chân thành cảm ơn các thầy cô trong Ban Giám Hiệu nhà trường và các thầy, cô giáo thuộc các khoa, phòng chức năng, cán bộ viên chức của trường Đại học Ngoại Thương Hà Nội đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn, quan tâm và tạo điều kiện cho tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tác giả xin gửi lời cảm ơn đến Ban giám đốc, trưởng/phó phòng các phòng ban và các nhân viên của TNHH Lazada Việt Nam đã giúp đỡ tác giả trong quá trình khảo sát thực tiễn, cung cấp tài liệu và thông tin liên quan, tạo điều kiện cho tác giả trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Luận văn được hoàn thiện cũng nhờ sự giúp đỡ, động viên hỗ trợ về tinh thần, vật chất của người thân, gia đình, bạn bè, đồng nghiệp. Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng, song thời gian nghiên cứu có hạn, luận văn không tránh khỏi những thiếu sót, rất mong nhận được sự chỉ dẫn, góp ý của quý thầy cô và đồng nghiệp." Hà Nội, ngày 03 tháng 05 năm 2017 Nguyễn Cao Cường MỤC LỤC iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT.........................................................................v DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU...........................................................................vi TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN..........................................vii MỞ ĐẦU..................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ.................................................................................................................. 4 1.1. Tổng quan về Thương mại điện tử............................................................4 1.1.1. Khái niệm Thương mại điện tử...........................................................4 1.1.2. Các đặc điểm của Thương mại điện tử...............................................5 1.1.3. Lợi ích và các vấn đề rủi ro trong Thương mại điện tử......................7 1.2. Phân loại mô hình Thương mại điện tử..................................................10 1.2.1. Khái niệm về mô hình Thương mại điện tử......................................10 1.2.2. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử...................................11 1.2.3. Vai trò của việc xác định rõ mô hình thương mại điện tử đối với hoạt động của doanh nghiệp...........................................................................14 1.3. Loại hình TMĐT Doanh nghiệp tới Người tiêu dùng (B2C).................16 1.3.1. Loại hình TMĐT B2C.......................................................................16 1.3.2. Loại hình TMĐT B2C e marketplace................................................18 1.4. Tiêu chí đánh giá hiệu quả mô hình Kinh doanh Thương mại điện tử......20 1.4.1. Tính năng sử dụng.............................................................................21 1.4.2. Hiệu quả tài chính.............................................................................23 1.4.3. Sự hài lòng của người sử hữu...........................................................24 1.5. Một số điển hình thành công của mô hình B2C trên Thế giới..............25 1.5.1. Mô hình cửa hàng trực tuyến Amazon.com......................................25 1.5.2. Mô hình kinh doanh Rakuten...........................................................29 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ LAZADA Ở VIỆT NAM..........................................31 2.1. Giới thiệu chung về Lazada Việt Nam....................................................31 2.2. Phân tích mô hình thương mại điện tử của Lazada Việt Nam..............32 2.2.1. Phân tích môi trường kinh doanh của Lazada Việt Nam.................32 iv 2.2.2. Phân tích môi trường bên trong doanh nghiệp.................................37 2.2.3. Phân tích môi trường cạnh tranh nhằm làm rõ chiến lược kinh doanh của Lazada Việt Nam...........................................................................42 2.3. Mô hình Kinh doanh TMĐT và Chiến lược Kinh doanh của Lazada Việt Nam.............................................................................................................44 2.3.1. Mô hình Kinh doanh TMĐT của Lazada Việt Nam.........................44 2.3.2. Chiến lược Kinh doanh của Lazada Việt Nam (4P’s)......................51 2.3.3. Đánh giá hiệu quả của mô hình TMĐT Lazada Việt Nam..............55 2.3.4. Những thuận lợi và khó khăn khi triển khai mô hình TMĐT Lazada tại Việt Nam.....................................................................................................60 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ KINH DOANH CỦA MÔ HÌNH TMĐT LAZADA TẠI VIỆT NAM..........................................62 3.1. Xu hướng phát triển của TMĐT Việt Nam và định hướng chiến lược của Lazada..........................................................................................................62 3.1.1. Xu hướng phát triển của TMĐT Việt Nam thời gian tới..................62 3.1.2. Định hướng phát triển của Lazada Việt Nam...................................65 3.2. Một số giải pháp nâng cao hiệu quả Kinh doanh của mô hình thương mại điện tử Lazada tại Việt Nam......................................................................66 3.2.1. Giải pháp nâng cao tính năng sử dụng thông qua việc phát huy những điểm mạnh vốn có của Lazada............................................................66 3.2.2. Giải pháp làm tăng sự hài lòng của khách hàng tập trung về lĩnh vực hậu cần Logistic và vận hành (Operation)...............................................69 3.2.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả tài chính.............................................70 KẾT LUẬN............................................................................................................73 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..............................................................74 v DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Danh mục TMĐT TNHH B2B B2C C2C CNTT VND Tên tiếng Anh Business to Business Tên tiếng Việt Thương mại điện tử Trách nhiệm hữu hạn Thương mại điện tử giữa doanh nghiệp Business to Consumer với doanh nghiệp Thương mại điện tử giữa doanh Consumer to Consumer nghiệp với người tiêu dùng Thương mại điện tử giữa người tiêu dùng với người tiêu dùng Công nghệ thông tin Việt Nam Đồng vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 1.1: Các chỉ số đánh giá hiệu quả mô hình TMĐT.........................................21 Bảng 2.2: Hệ thống phân phối của Lazada..............................................................38 Bảng 2.3: Quy trình chuyển hàng hóa vào kho Lazada...........................................41 Bảng 2.4: Quy trình bán hàng của Lazada...............................................................42 Bảng 2.5: Quy trình cung cấp sản phẩm tới khách hàng của Lazada.......................48 Bảng 2.6: Quy trình giao hàng của Lazada..............................................................48 Bảng 2.7: Thống kê truy cập website Lazada..........................................................57 Bảng 2.8: tỷ lệ lượng truy cập từ các kênh khác nhau vào Lazada..........................58 Hình 2.1: Số liệu người truy cập internet Việt Nam năm 2013................................34 Hình 2.2: Các hàng hóa phổ biến được mua qua mạng internet 2013......................35 Hình 2.3: Mô hình emarketplace của Lazada...........................................................39 Hình 2.4: chức năng chăm sóc khách hàng trên Lazada..........................................46 Hình 2.5: Các hình thức Quảng cáo của Lazada (Nguồn: Internet/)........................47 Hình 2.6: Mô hình vận hành emarketplace của Lazada...........................................50 vii TÓM TẮT KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU LUẬN VĂN Luận văn tập trung làm rõ cơ sở lý luận về mô hình TMĐT của Lazada Việt nam, đồng thời đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp này. Trong nội dung luận văn: - Tổng hợp, phân tích và đưa ra quan điểm tiếp cận và khái niệm thống nhất về các mô hình TMDT nói chung và mô hình TMĐT B2C, emarketplace nói riêng. - Phân tích các quan điểm tiếp cận để tiến hành phân tích mô hình kinh doanh của Lazada tại Việt Nam theo hướng mô hình B2C và mô hình TMDT emarketplace. - Phân tích kinh nghiệm triển khai thương mại điện tử B2C và các mô hình thành công điển hình của một số doanh nghiệp trên thế giới như Amazon.com và Rakuten.com - Trên cơ sở điều kiện, hoàn cảnh thực tiễn của Việt Nam, luận văn đã đưa ra những giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả của Lazada Việt Nam cũng như các website sàn giao dịch TMDT. Trên cơ sở phân tích và đánh giá kết quả triển khai mô hình kinh doanh của Lazada Việt Nam, luận văn rút ra một bức tranh tương đối tổng thể về tình hình ứng dụng và các mô hình TMĐT B2C, chỉ ra các vấn đề còn tồn tại và hạn chế, những vấn đề cần tiếp tục hoàn thiện trong việc ứng dụng các mô hình này cho doanh nghiệp. Với việc nghiên cứu các xu hướng và định hướng phát triển TMĐT B2C tại Việt Nam, luận văn đã đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của mô hình TMĐT Lazada tại Việt Nam. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thương mại điện tử (TMĐT) ngày nay đã và đang phát triển mạnh mẽ với nhiều những đóng góp cho sự phát triển chung của nền kinh tế toàn cầu. Mới đây, thương vụ IPO lịch sử của Tập đoàn Alibaba trên sàn chứng khoán New York thu về tới hơn 24.3 tỷ USD là minh chứng rõ ràng nhất cho sự phát triển này. Những bài học thành công trên thế giới như của Amazon, Rakuten hay Alibaba cũng chính là những kiến thức quý báu mà doanh nghiệp khác có thể học hỏi. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, hội nhập kinh tế quốc tế đang diễn ra mạnh mẽ, các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam cũng đang tích cực nghiên cứu ứng dụng những thành tựu khoa học trong lĩnh vực công nghệ thông tin và ứng dụng TMĐT nhằm rút ngắn khoảng cách với các nước phát triển. Tại Việt Nam, với tổng dân số hơn 90 triệu dân trong đó có đến 39,8 triệu người sử dụng internet (chiếm 44%), 28 triệu người sở hữu tài khoản mạng xã hội (khoảng 31%), 128,3 triệu người có kể nối mạng di động (tương đương 141%) và số người sử dụng tài khoản xã hội trên điện thoại là 24 triệu (chiếm 26%), Việt Nam thực sự là mảnh đất tiềm năng cho các hãng TMĐT. Chính vì vậy, từ năm 2012 đến nay, sau khoảng 5 năm phát triển, thị trường TMĐT Việt Nam cũng phát triển khá mạnh mẽ với hình thái khác nhau. Chúng ta có thể kể đến những xu hướng như các website mua hàng theo nhóm, website rao vặt, các website TMĐT B2C và gần đây nhất là sàn TMĐT emarketplae…với nhiều những tên tuổi lớn như chodientu.com, sendo.vn, tiki.vn, adayroi.com, chotot.vn, vatgia.com… Tham gia vào thị trường Việt Nam những năm 2012, Công ty TNHH MTV Giờ Giải Lao (Lazada.vn) là thành viên của hệ thống bán lẻ Lazada Đông Nam Á cùng với Malaysia, Indonesia, Philippines và Thái Lan…với tiềm lực tài chính mạnh mẽ đã có những bước đi táo bạo để vượt lên dẫn đầu thị trường TMĐT Việt Nam sau 5 năm hoạt động. Tuy nhiên, Lazada cũng như nhiều công ty TMĐT khác đang gặp phải những vấn đề cơ bản trong quá trình phát triển như niềm tin của người tiêu dùng, sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường TMĐT Việt Nam hay những biến động trong tình hình mới khi bị mua lại bởi tập đoàn Alibaba của Trung Quốc. 2 Việc phân tích quá trình hình thành, phát triển cũng như chiến lược kinh doanh của Lazada sẽ giúp đưa ra những bài học cho quý báu và giải pháp phát triển cho chính Lazada cũng như các doanh nghiệp nội địa đang trong thời kỳ mới. Xuất phát từ tình hình thực tiễn và những đòi hỏi khách quan, tác giả đã chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của mô hình Lazada ở Việt Nam” làm nội dung nghiên cứu của luận văn thạc sĩ. 2. Mục tiêu nghiên cứu Nghiên cứu nội dung và các giải pháp nâng cao hiệu quả của mô hình TMDT Lazada tại Việt Nam Nhiệm vụ nghiên cứu Trên cơ sở tổng hợp, phân tích các nghiên cứu trên thế giới, tiến hành hệ thống hóa các vấn đề lý luận về TMĐT B2C, mô hình TMĐT và các yếu tố ảnh hưởng tới ứng dụng mô hình TMĐT B2C trong doanh nghiệp. Thông qua việc thu thập số liệu thực tiễn cần đánh giá được hiệu quả của mô hình kinh doanh TMĐT của Lazada Việt Nam 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu; Đối tượng nghiên cứu của luận văn là mô hình TMĐT Lazada tại Việt Nam và giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh của mô hình này. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Đề tài tập trung nghiên cứu về một số lý thuyết về mô hình TMĐT trên thế giới để từ đó là cơ sở phân tích về mô hình TMĐT Lazada tại Việt Nam trong giai đoạn từ lúc mới thành lập năm 2012 cho đến nay. 4. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng phương pháp thu thập thông tin định tính từ việc nghiên cứu tài liệu, phương pháp phi thực nghiệm. Với các thông tin định tính thu thập được, luận văn sử dụng phương pháp xử lý logic, đưa ra những phán đoán về bản chất các sự kiện, đồng thời thể hiện những liên hệ logic với các sự kiện được xem xét ở trên. 3 5. Kết cấu của Luận văn Ngoài các trang bìa, mục lục, danh mục các bảng biểu, hình vẽ, các từ viết tắt, phần mở đầu và kết luận… luận văn kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về mô hình thương mại điện tử Chương 2 Thực trạng hoạt động kinh doanh của mô hình thương mại điện tử Lazada ởViệt Nam. Chương 3: Một số giải pháp nâng cao hiệu quả kinh doanh cho mô hình thương mại điện tử Lazada ở Việt Nam. 4 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ MÔ HÌNH THƯƠNG MẠI ĐIỆN TỬ 1.1. Tổng quan về Thương mại điện tử 1.1.1. Khái niệm Thương mại điện tử Thương mại điện tử là khái niệm chỉ một lĩnh vực hoạt động thương mại có những đặc điểm khác so với thương mại truyền thống, xuất hiện cùng với sự phát triển của CNTT, cũng như mức độ phủ cập internet tới người dân. Hiện nay, có nhiều định nghĩa khác nhau về Thương mại điện tử (TMĐT) như: Theo báo cáo về đồi thoại của các doanh nghiệp vùng Đại Tây Dương về TMĐT năm 1997 định nghĩa: "Thương mại điện tử, định nghĩa một cách đơn giản, là việc thực hiện các giao dịch dịch vụ thương mại dưới hình thức điện tử". Mặt khác, tại Đại hội đồng Liên hiệp quốc tháng 12/1996 Ủy ban Liên Hiệp Quốc về Luật thương mại quồc tế (UNCITRAL) đã thông qua Luật mẫu về Thương mại điện tử với định nghĩa về TMĐT:" Thương mại điện tử là việc trao đổi thông tin thương mại thông qua các phương tiện công nghệ điện tử, mà nói chung là không cần phải in ra giấy trong bất cứ công đoạn nào cùa toàn bộ quá trình giao dịch”. Thông qua các định nghĩa này có thể nhận thấy, TMĐT được nghĩa khác nhau dựa trên phạm vi rộng hẹp khác nhau: 1.1.1.1. Theo nghĩa hẹp Theo nghĩa hẹp, TMĐT chỉ bó hẹp trong việc mua bán hàng hóa dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử. Cụ thể như theo Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) định nghĩa trong tài liệu "Thương mại điện tử và vai trò của WTO" năm 1998 đã định nghĩa "Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên Internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình cà các sản phẩm được giao nhận cũng như những thông tin số hóa thông qua mạng Internet". Với định nghĩa này, TMĐT chỉ bao gồm các hoạt động thương mại thực hiện thông qua mạng internet mà không tính đến các phương tiện điện tử khác như điện 5 thoại, telex…Tuy nhiên cũng có thể thấy, TMĐT đã làm thay đổi cơ bản cách thức mua sắm truyền thống. 1.1.1.2. Theo nghĩa rộng Thương mại điện tử có thể hiểu theo nghĩa rộng là toàn bộ chu trình và các hoạt động kinh doanh liên quan đến tổ chức hay cá nhân khi họ thực hiện các giao dịch tài chính và thương mại bằng phương tiện điện tử như: trao đổi dữ liệu điện tử, chuyển tiền điện tử và các hoạt động nhu gửi/ rút tiền bằng thẻ tín dụng... Với cách hiểu này, định nghĩa trong Luật mẫu về Thương mại điện tử của Ủy ban Liên Hiệp Quốc về Luật thương mại quồc tế (UNCITRAL) thể hiện rõ ràng nhất, nêu rõ:" Thương mại điện tử là việc trao đổi thông tin thương mại thông qua các phương tiện công nghệ điện tử, mà nói chung là không cần phải in ra giấy trong bất cứ công đoạn nào cùa toàn bộ quá trình giao dịch”. Trong định nghĩa này, “thông tin” được hiểu là toàn bộ những gì có thể truyền tải bằng kỹ thuật điện tử như thư từ, file dữ liệu văn bản, cơ sở dữ liệu, bảng tính, thiết kế…“Thương mại” hiểu theo nghĩa rộng là toàn bộ các quan hệ mang tính thương mại dù có hay không việc phát sinh các hợp đồng. Các quan hệ thương mại này bao gồm, nhưng không giới hạn, các giao dịch sau đây: bất cứ giao dịch nào về cung cấp hoặc trao đổi hàng hóa hoặc dịch vụ; thỏa thuận phân phối; đại diện hoặc đại lý thương mại, ủy thác hoa hồng (factoring), cho thuê dài hạn (leasing); xây dựng công trình; tư vấn kỹ thuật công trình…Với định nghĩa này, TMĐT có phạm vi rất rộng, bao quát gần như toàn bộ các lĩnh vực kinh tế mà trong đó hoạt động mua bán hàng hóa chỉ là một phần rất nhỏ trong TMĐT. Tóm lại, theo nghĩa hẹp, TMĐT được định nghĩa là hoạt động thương mại đối với hàng hóa và dịch vụ thông qua các phương tiện điện tử và mạng internet; TMĐT theo nghĩa rộng là toàn bộ các hoạt động thương mại và các hoạt động liên quan được thực hiện một phần hay hoàn toàn thông qua các phương tiện điện tử và Internet. 1.1.2. Các đặc điểm của Thương mại điện tử  Tham gia TMĐT không đòi hỏi các bên phải tiếp xúc trực tiếp Đối với giao dịch thương mại truyền thống, các bên tham gia thường gặp gỡ trực tiếp trong các cuộc đàm phán. Các giao dịch được thực hiện bằng các phương 6 thức đơn giản như chuyển tiền mặt, séc, vận đơn, báo cáo…Các phương tiện như fax, telex…chỉ được sử dụng chuyển số liệu, hợp đồng và giữa các đối tác trực tiếp của cùng một giao dịch này. Với TMĐT lại có sự khác biệt, các bên không nhất thiết phải tiếp xúc trực tiếp hay có quan hệ gặp gỡ với nhau từ trước. Sự khác biệt này xuất phát từ việc TMĐT sử dụng phương thức truyền số liệu điện tử để xử lý và thực hiện quá trình kinh doanh. Thông qua Internet, các đối tác dù có khoảng cách địa lý ở cách xa nhau hoặc hoàn toàn chưa gặp nhau vẫn có thể thực hiện giao dịch. Đối tượng tham gia vào các giao dịch thương mại cũng đa dạng hơn, không chỉ giữa các doanh nghiệp với doanh nghiệp mà còn bao gồm cá nhân với doanh nghiệp, cá nhân với cá nhân…  Giao dịch TMĐT không sử dụng giấy tờ (Paperless transactions) TMĐT không sử dụng văn bản giấy tờ. Các văn bản dữ liệu đều được số hóa thành các file dữ liệu. Đặc điểm này làm thay đổi căn bản văn hóa giao dịch và ở khía cạnh nào đó các giao dịch được dựa trên độ tin cậy giữa các đối tác. Việc không sử dụng giấy tờ cũng giúp giảm đáng kể các chi phí, nhân lực để chuyển phát, lưu trữ cũng như tìm kiếm văn bản khi cần thiết. Nhiều doanh nghiệp hiện nay đã lưu trữ các tài liệu lên ngân hàng dữ liệu để dễ dàng hơn cho việc tra cứu, trích xuất các số liệu kinh doanh. Tuy nhiên, chính vì việc không sử dụng giấy tờ nên việc cần đảm bảo an ninh an toàn dữ liệu cũng sẽ là bài toán đối với các doanh nghiệp khi ứng dụng giao dịch TMĐT.  TMĐT phụ thuộc vào cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin cũng như trình độ của người sử dụng Như đã trình bày, TMĐT là việc kinh doanh bằng các phương tiện điện tử và chịu nhiều ảnh hưởng của sự thay đổi công nghệ. Chính vì vậy, hạ tầng về công nghệ thông tin đóng vai trò quan trọng trong việc ứng dụng TMĐT trong doanh nghiệp như hệ thống máy chủ lưu trữ, hệ thống máy tính, khả năng kết nối mạng… 7 Ngoài ra, TMĐT cũng cần đội ngũ nhân sự không chỉ thành thạo, hiểu về công nghệ mà cần có kiến thức vững vàng về quản trị kinh doanh nói chung, TMĐT nói riêng.  TMĐT phụ thuộc vào mức độ số hóa (Thương mại số hóa) TMĐT có thể đạt được từ cấp độ thấp như sử dụng thư điện tử đến sử dụng Intemet để tìm kiếm thông tin, đặt hàng trực tuyến, xây dựng các vvebsite cho hoạt động kinh doanh hay áp dụng các giải pháp toàn diện về thương mại điện tử tùy thuộc vào mức độ số hóa của nền kinh tế.  TMĐT có tốc độ nhanh TMĐT là phương thức giao dịch có tốc độ nhanh nhất trong các phương thức giao dịch thương mại hiện nay. Việc các bước của quá trình giao dịch đều được tiến hành thông qua mạng máy tính, các phần mềm ứng dụng ngày một hoàn thiện cũng như tốc độ đường truyền internet ngày càng cải thiện cho phép rút ngăn thời gian soạn thảo, giao tiếp và ký kết các văn bản giao dịch điện tử. 1.1.3. Lợi ích và các vấn đề rủi ro trong Thương mại điện tử 1.1.3.1. Lợi ích của Thương mại điện tử Với những đặc điểm ở trên, TMĐT có nhiều điểm ưu việt hơn so với Thương mại truyền thống và mang lại nhiều lợi ích cho các chủ thể tham gia vào hoạt động TMĐT. Đối với doanh nghiệp: TMĐT (đặc biệt là Internet) cho phép các tổ chức nắm bắt tốt hơn thông tin về thị trường để lựa chọn chiến lược sản xuất kinh doanh phù hợp với xu thế phát triển chung của thị trường trong nước cũng như quốc tế. Nói cách khác, TMĐT giúp doanh nghiệp tiếp cận với thị trường toàn cầu, giúp thế giới “phẳng” hơn. Chỉ với việc đầu tư ban đầu cho cơ sở hạ tầng mạng, doanh nghiệp đã có thể tiếp cận được nhiều khách hàng, lựa chọn các nhà cung cấp cũng như xác định được các đối tác kinh doanh phù hợp nhất. TMĐT giúp doanh nghiệp tiết kiệm các chi phí, đẩy nhanh tốc giao dịch và tăng lợi nhuận. Bằng việc trao đổi thông tin và giao dịch thông qua các phương tiện điện tử, TMĐT cho phép giảm thiếu các phí giấy tờ, in ấn, truyền thông…cũng như nhân sự thực hiện công tác chuyển phát giấy tờ. TMĐT cũng giúp giảm thời gian, 8 chi phí đi lại, trao đổi so với thương mại truyền thống bởi các đối tác có thể đàm phán mà không cần gặp gỡ trực tiếp. TMĐT góp phần cải thiện hình ảnh của doanh nghiệp, nâng cao chất lượng dịch vụ khách hàng cũng như tiếp cận khách hàng dễ dàng hơn. Thông qua nền tảng số hóa, doanh nghiệp có thể tạo ra website, catalogue điện tử, gian hàng online để giới thiệu sản phẩm đến khách hàng của mình một cách nhanh chóng và tiết kiệm tới hàng triệu khách hàng. Ngoài ra, những công ty thương mại điện tử lớn còn có hệ thống quản lý kho hàng tốt, liên kết giữa gian hàng online và số liệu hàng trong kho thực tế giúp doanh nghiệp phân tích được xu hướng mua hàng của khách hàng, từ đó có chiến lược cho từng sản phẩm, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của khách hàng. TMĐT kích thích sự sáng tao, tạo điều kiện cho những dự án kinh doanh mới đạt thành công nhờ thay đổi được quy trình kinh doanh, tối ưu được bộ máy nhân sự và tiết kiệm chi phí. Nhiều doanh nghiệp công nghệ khởi điểm chỉ với 2- 5 người cũng mang lợi lợi nhuận khổng lồ. Đối với người tiêu dùng TMĐT trước hết mang lại cho khách hàng nhiều sự lựa chọn và tiết kiệm hơn. Khách hàng có thể lựa chọn nhiều loại sản phẩm của nhiều nhãn hàng khác nhau (qua website của các nhãn hàng này), so sánh giá cả, vị trí địa lý để đưa ra quyết định mua hàng tối ưu cho mình. TMĐT cho phép khách hàng mua sắm và thực hiện các giao dịch 24/24 giờ trong ngày, tất cả các ngày trong năm và không bị giới hạn bởi phạm vi địa lý. Với TMĐT, các giao dịch mua bán hàng hóa cũng diễn ra nhanh chóng và tiện lợi hơn đối với người tiêu dùng, đặc biệt với các sản phẩm đã được số hóa như phim ảnh, ca nhạc, tài liệu… Đối với xã hội TMĐT cho phép người dân tiếp cận với nhiều nguồn thông tin khác nhau giúp tăng đáng kể trình độ dân trí của người dân tại các nước này. Đồng thời, với việc được tiếp cận với các sản phẩm dịch vụ mang tính toàn cầu, 9 TMĐT cũng tạo nền tảng cho việc phát triển kinh tế của quốc gia, mở ra cho các doanh nghiệp cơ hội tiếp cận thị trường rộng lớn, không giới hạn thời gian, không gian với chi phí thấp hơn. 1.1.3.2. Những vấn đề hạn chế trong Thương mại điện tử Như đã trình bày tại phần trước, TMĐT mang lại nhiều lợi ích to lớn đối với cá nhân, doanh nghiệp và toàn xã hội. Tuy nhiên, đối với các chủ thể tham gia vào các giao dịch, TMĐT vẫn đang tồn tại những hạn chế nhất định. Hạn chế về mặt kỹ thuật TMĐT hiện nay vẫn được coi là thiếu sự an toàn hệ thống, độ tin cậy cũng như nền tảng kỹ thuật cho những giao dịch cần thiết. Tốc độ đường truyền Internet tại nhiều quốc gia vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của người sử dụng, nhất là trong TMĐT khi các giao dịch đôi khi cần trao đổi những dữ liệu có dung lượng lớn, hoặc cần độ chính xác cao về thời gian thực hiện giao dịch. Các công cụ phần mềm vẫn đang trong giai đoạn phát triển Thiết bị ngoạig vi cẩn những máy chủ trang web đặc biệt và cơ sở hạ tầng kỹ thuật khác bổ sung cho máy chủ của mạng giao dịch. Một số phần mềm TMĐT không khớp với phần cứng hoặc không tương thích với hệ thống vận hành hoặc các thiết bị khác. Hạn chế phi kỹ thuật Vấn đề an toàn và bảo mật: mặc dù đã được cải thiện nhiều trong quá trình phát triển của TMĐT nhưng đến nay khách hàng vẫn coi đây là yếu tố quan trọng thúc đẩy họ thực hiện các giao dịch TMĐT. Các doanh nghiệp TMĐT cần thuyết phục khách hàng rằng các giao dịch trực tuyến là an toàn, đảm bảo bí mật riêng tư của các nhân khách hàng. Nhiều vấn đề pháp lý chưa thể giải quyết trong các giao dịch TMĐT: với sự phát triển nhanh chóng của các hình thức giao dịch trực tuyến, những quy định của chính phủ cũng như những tiêu chuẩn về giao dịch TMĐT rất khó để xây dựng cũng hiệu chỉnh kịp thời. Bên cạnh đó, dịch vụ hỗ trợ như vấn đề bảo hộ bản quyền trong 10 các giao dịch TMĐT còn yếu hay các chuyên gia về lĩnh vực thuế trong TMĐT cũng còn ít và chưa đáp ứng nhu cầu… Về thay đổi thói quen của người tiêu dùng: khi phần lớn khách hàng vẫn quen với việc đến chọn mua hàng trực tiếp tại các cửa hàng để không chỉ được cảm quan sản phẩm mà còn đề trải nghiệm mua hàng. Tình trạng gian lận, những rủi ro như hacker (tin tặc), virus máy tính ngày càng tăng do đặc thù của TMĐT cũng gây ra những tác hại rất lớn không chỉ cho phía doanh nghiệp mà còn cả với khách hàng. 1.2. Phân loại mô hình Thương mại điện tử 1.2.1. Khái niệm về mô hình Thương mại điện tử Với sự phát triển của công nghệ thông tin đặc biệt trong lĩnh vực máy tính và thông tin di động, khái niệm mô hình kinh doanh và mô hình kinh doanh TMĐT ngày càng trở nên quen thuộc. Mô hình TMĐT cho thấy cơ chế hoạt động của doanh nghiệp nên việc xác định rõ mô hình TMĐT sẽ giúp doanh nghiệp đóng vai trò quan trọng trong sự thành công của doanh nghiệp đó. Đề hiểu rõ khái niệm về mô hình kinh doanh TMĐT trước hết chúng ta cần làm rõ khái niệm mô hình kinh doanh. Hiện ngay có nhiều định nghĩa về mô hình kinh doanh. Theo đó: Mô hình kinh doanh là phương pháp tiến hành kinh doanh qua đó doanh nghiệp có được doanh thu, điều kiện cơ bản để tồn tại và phát triển trên thị trường (theo Efrain Turban 2006). Mô hình kinh doanh là cách bố trí, sắp xếp các sản phẩm, dịch vụ và các dòng thông tin bao gồm việc mô tả các yếu tố của quá trình kinh doanh và vai trò của nó đối với kinh doanh: đồng thời mô tả các nguồn doanh thu, khả năng thu lợi nhuận từ mỗi mô hình kinh doanh đó (theo Paul Timmers 1998). Mọi doanh nghiệp, không chỉ trong lĩnh vực TMĐT, khi xây dựng mô hình kinh doanh đều tập trung giải quyết 7 vấn đề: mục tiêu giá trị, mô hình doanh thu, môi trường cạnh tranh, lợi thế cạnh tranh, chiến lược thị trường, sự phát triển của tổ chức và đội ngũ quản lý. Đây cũng chính là những yếu tố quan trọng để phân tích nguyên nhân thành công hay thất bại của một doanh nghiệp. 11 Với định nghĩa mô hình kinh doanh như vậy thì “Mô hình kinh doanh TMĐT (hay gọi tắt là mô hình TMĐT) sẽ được hiểu là mô hình kinh doanh có sử dụng và tận dụng tối đa hóa lợi ích của internet và website (theo Paul Timmers, 1998)”. 1.2.2. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử Có nhiều tiêu chí để phân loại các mô hình kinh doanh TMĐT như phân loại theo đối tượng tham gia, theo mức độ số hóa, theo mô hình doanh thu hay phân loại theo phương thức kết nối… Nếu xét trên góc chủ thể tham gia vào các giao dịch ta có các loại hình TMĐT sau: 1.2.2.1. TMĐT giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp - B2B (Business to Business) Giao dịch thương mại điện tử B2B (Business to Business) là một loại hình giao dịch phổ biến và mang lại giá trị cao nhất trong tất cả các loại giao dịch thương mại, kết nối giữa doanh nghiệp và doanh nghiệp. Doanh nghiệp tham gia loại hình này sẽ tìm cách bán sản phẩm của mình doanh nghiệp khác. Hiện nay, giá trị thương mại mà mô hình này mang lại chiếm khoảng 85% giá trị thương mại toàn cầu. Phương thức giao dịch này được thực hiện bằng cách sử dụng phương tiện điện tử qua mạng Internet, Intranet và Extranet, được thực hiện giữa các thành viên cùa chuỗi quản lý cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ, hay giữa các đơn vị kinh doanh với bất kỳ một đối tác kinh doanh khác. Đơn vị kinh doanh ở đây có thể là bất kỳ một tổ chức nào: Tổ chức tư hay công, tổ chức kinh doanh thu lợi nhuận hay phi lợi nhuận. Đây cũng là một cách thức giao dịch mới, tác động mạnh mẽ tới việc mở rộng dây chuyền cung ứng cho các doanh nghiệp. Loại hình TMĐT B2B trong thực tế thường thể hiện qua một số mô hình:  Mô hình sàn giao dịch phía người bán (hay phân phối điện tử): theo mô hình này các tổ chức sẽ cung cấp trực tiếp hàng hóa, dịch vụ cho các doanh nghiệp khác thông qua website. Hình thức này khác giống với mô hình TMĐT B2C chỉ khác là hoạt động mua bán được diễn ra giữa các doanh nghiệp. Người bán trong mô hình có thể là nhà sản xuất (Dell.com), nhà phân phối (Avnet.com) hay nhà bán lẻ (bigbox.com).  Mô hình sàn giao dịch người mua (mua sắm trực tuyến): mô hình này giúp người mua tìm kiếm được sản phẩm, dịch vụ từ một doanh nghiệp khác thông qua