Tài liệu Giải pháp mở rộng tín dụng doanh nghiệp nhỏ và vừa tại hệ thống ngân hàng thương mại việt nam

- Trang 0 - BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP. HOÀ CHÍ MINH ===== ===== PHAN THÒ MINH HIEÀN GIAÛI PHAÙP MÔÛ ROÄNG TÍN DUÏNG DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA TAÏI HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM CHUYEÂN NGAØNH : KINH TEÁ TAØI CHÍNH – NGAÂN HAØNG MAÕ SOÁ : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: PGS.TS. TRAÀN HOAØNG NGAÂN TP. HOÀ CHÍ MINH- NAÊM 2009 - Trang 1 - LÔØI CAM KEÁT Toâi xin cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa rieâng toâi, caùc soá lieäu vaø keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø coù nguoàn goác roõ raøng. TP Hoà Chí Minh, ngaøy 14 thaùng 7 naêm 2009 - Trang 2 - DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT Ký hiệu Diễn giải ACB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn AÙ Chaâu Agribank Ngaân haøng Noâng nghieäp & Phaùt trieån Noâng thoân Vieät Nam BIDV Ngaân haøng Ñaàu tö & Phaùt trieån Vieät Nam CIC Trung taâm Thoâng tin Tín duïng cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc DNNVV Doanh nghieäp nhoû vaø vöøa GDP Toång saûn phaåm quoác noäi NHTM Ngaân haøng thöông maïi OCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Phöông Ñoâng Sacombank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Saøi Goøn Thöông Tín Techcombank Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Kyõ Thöông Vieät Nam VCB Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ngoaïi Thöông Vieät Nam Vietinbank Ngaân haøng TMCP Coâng Thöông Vieät Nam   - Trang 3 -   DANH MUÏC BAÛNG BIEÅU Bảng Trang 2.1 Moät soá ñoùng goùp cuûa DNNVV trong söï phaùt trieån kinh teá Vieät Nam 29 2.2 Dö nôï cho vay DNNVV taïi moät soá ngaân haøng tieâu bieåu 43 2.3 Ví duï ñieån hình veà cô caáu taøi saûn theá chaáp 49 2.4 Ví duï veà nguoàn voán nhaän uûy thaùc taøi trôï cho 52 DNNVV - Trang 4 - MUÏC LUÏC ==========  ========== Trang DANH MUÏC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC BAÛNG BIEÅU PHAÀN MÔÛ ÑAÀU .............................................................................................. 1 CHÖÔNG I : TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA 1.1. Toång quan veà tín duïng ngaân haøng ............................................................5 1.1.1. Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng........................................................ 5 1.1.2. Phaân loaïi tín duïng ngaân haøng.......................................................... 6 1.1.2.1. Caên cöù vaøo thôøi haïn cho vay ................................................... 6 1.1.2.2. Caên cöù vaøo muïc ñích söû duïng voán ........................................... 6 1.1.2.3. Caên cöù vaøo möùc ñoä tín nhieäm khaùch haøng .............................. 6 1.1.2.4. Caên cöù vaøo kyõ thuaät nghieäp vuï cho vay - thu nôï .................... 6 1.1.3. Chöùc naêng cuûa tín duïng ngaân haøng ................................................ 9 1.1.4. Moät soá noäi dung chuû yeáu cuûa tín duïng ngaân haøng ........................ 10 1.1.4.1. Nguyeân taéc tín duïng............................................................... 10 1.1.4.2. Laõi suaát tín duïng .................................................................... 11 1.1.4.3. Phaân tích tín duïng .................................................................. 12 1.2. Toång quan veà doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ................................................14 1.2.1. Khaùi nieäm doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ............................................ 14 1.2.2. Vai troø cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ........................................... 15 1.2.3. Öu theá vaø haïn cheá cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ......................... 16 1.2.3.1. Caùc öu theá cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ............................. 16 1.2.3.2. Caùc haïn cheá cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ........................... 18 1.3. Vai troø cuûa tín duïng ngaân haøng ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû vaø vöøa .....19 1.3.1. Caùc keânh tieáp caän voán cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa vaø vai troø cuûa voán tín duïng........................................................... 19 - Trang 5 - 1.3.2. Caùc bieän phaùp hoã trôï tín duïng cho doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi caùc nöôùc treân theá giôùi.............................................................. 20 1.3.2.1. Ñaøi Loan ................................................................................ 21 1.3.2.2. Nhaät Baûn ................................................................................ 21 1.3.2.3. Philipin ................................................................................... 22 1.3.2.4. Haøn Quoác ............................................................................... 24 1.3.3. Baøi hoïc kinh nghieäm trong vieäc hoã trôï tín duïng cho doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi Vieät Nam ........................................ 24 CHÖÔNG II : TÌNH HÌNH HOAÏT ÑOÄNG TÍN DUÏNG DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA TAÏI HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 2.1. Tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Vieät Nam............ 26 2.1.1. Tình hình phaùt trieån doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ............................. 26 2.1.1.1. Caùc DNNVV Vieät Nam phaùt trieån vôùi toác ñoä nhanh veà soá löôïng vaø tieáp tuïc coù söï bieán ñoåi veà cô caáu caùc loaïi hình sôû höõu ... 26 2.1.1.2. Söï ñoùng goùp cuûa caùc DNNVV ñoái vôùi neàn kinh teá nöôùc ta... 28 2.1.1.3. Söï haïn cheá cuûa caùc DNNVV ................................................. 30 2.1.2. Nhöõng thuaän lôïi vaø khoù khaên chuû yeáu cuûa caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Vieät Nam ....................................................... 32 2.1.2.1. Thuaän lôïi cuûa DNNVV .......................................................... 32 2.1.2.2. Khoù khaên chuû yeáu cuûa DNNVV ............................................ 36 2.2. Tình hình hoaït ñoäng tín duïng doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam .............................................. 40 2.2.1. Dö nôï tín duïng DNNVV ................................................................ 41 2.2.2. Toång quan veà caùc saûn phaåm tín duïng cung caáp cho DNNVV....... 46 2.2.3. Caùc chính saùch tín duïng coù lieân quan ñeán DNNVV...................... 49 2.2.3.1. Taøi saûn baûo ñaûm .................................................................... 49 2.2.3.2. Chính saùch khaùch haøng .......................................................... 51 2.2.3.3. Cung caáp tín duïng cho DNNVV töø caùc nguoàn voán quoác teá ... 52 2.2.3.4. Hoã trôï cuûa chính phuû thoâng qua baûo laõnh tín duïng ............... 54 2.2.4. Nguyeân nhaân toàn taïi haïn cheá trong hoaït ñoäng tín duïng DNNVV…55 - Trang 6 - 2.2.4.1. Caùc nguyeân nhaân khaùch quan................................................ 55 * Chính saùch ñieàu haønh kinh teá vó moâ cuûa Chính phuû ....................... 55 * Söï haïn cheá trong hoaït ñoäng cuûa CIC.............................................. 58 * Caùc haïn cheá töø phía doanh nghieäp nhoû vaø vöøa .............................. 60 2.2.4.2. Caùc nguyeân nhaân chuû quan.................................................... 63 * Coâng taùc quaûn trò ruûi ro tín duïng coøn nhieàu khieám khuyeát............. 63 * Quan ñieåm cho vay DNNVV coøn haïn cheá ..................................... 64 * Chaát löôïng nguoàn nhaân löïc chöa ñöôïc naâng cao ............................ 65 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP MÔÛ ROÄNG TÍN DUÏNG DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA TAÏI HEÄ THOÁNG NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VIEÄT NAM 3.1. Ñònh höôùng cung caáp tín duïng cho DNNVV trong thôøi gian tôùi ..........67 3.2. Kieán nghò ñoái vôùi caùc cô quan höõu quan.................................................67 3.2.1. Chính phuû caàn ñaûm baûo moâi tröôøng kinh teá vó moâ oån ñònh........... 70 3.2.2. Chính phuû caàn thöïc thi nhanh vaø coù hieäu quaû caùc chính saùch hoã trôï phaùt trieån DNNVV ............................................................. 71 3.2.2.1. Ñaåy nhanh vieäc thöïc hieän Keá hoaïch phaùt trieån doanh nghieäp nhoû vaø vöøa 5 naêm (2006-2010).............................................. 71 3.2.2.2. Phaùt trieån caùc loaïi Quyõ hoã trôï voán cho DNNVV .................. 72 3.2.2.3. Taêng cöôøng coâng taùc thoâng tin vaø ñoái thoaïi ......................... 74 3.2.2.4. Phaùt trieån caùc ngaønh coâng nghieäp phuï trôï ............................ 75 3.2.2.5. Phaùt trieån hình thöùc vöôøn öôm doanh nghieäp ....................... 76 3.2.3. Kieán nghò Chính phuû hoã trôï phaùt trieån hoaït ñoäng cho thueâ taøi chính............................................................................... 77 3.2.4. Kieán nghò Ngaân haøng Nhaø nöôùc taêng cöôøng ñaàu tö cho CIC ñeå naâng cao chaát löôïng thoâng tin tín duïng ......................... 79 3.3. Giaûi phaùp ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi ...............................................81 3.3.1. Taêng cöôøng coâng taùc quaûn lyù ruûi ro tín duïng ................................ 81 3.3.2. Phaùt trieån nguoàn nhaân löïc ............................................................. 83 3.3.3. Quan taâm ñeán hình thöùc goùp voán ñaàu tö, lieân doanh, lieân keát vôùi DNNVV .................................................................................. 85 - Trang 7 - 3.3.4. Caùc giaûi phaùp khaùc taïo ñieàu kieän cho NHTM môû roäng tín duïng DNNVV ........................................................................... 86 3.4. Giaûi phaùp ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû vaø vöøa .........................................87 3.4.1. Naâng cao naêng löïc kinh doanh cuûa doanh nghieäp......................... 87 3.4.2. Ñaûm baûo minh baïch veà thoâng tin doanh nghieäp ........................... 89 3.4.3. Naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc cuûa doanh nghieäp .............. 90 KEÁT LUAÄN ......................................................................................................92 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC - Trang 8 - PHAÀN MÔÛ ÑAÀU 1. Lyù do choïn ñeà taøi ÔÛ Vieät Nam, ñaïi boä phaän caùc doanh nghieäp ñang hoaït ñoäng trong neàn kinh teá hieän nay ñeàu laø doanh nghieäp nhoû vaø vöøa, vaø tuyeät ñaïi boä phaän caùc doanh nghieäp ñöôïc taïo laäp trong thôøi gian tôùi cuõng seõ laø doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. Phaùt trieån doanh nghieäp nhoû vaø vöøa laø phuø hôïp vôùi ñieàu kieän veà voán vaø trình ñoä quaûn lyù cuûa nöôùc ta. Ñoàng thôøi ñaây cuõng laø hình thöùc thích hôïp ñeå thuùc ñaåy caùc thaønh phaàn kinh teá, caùc taàng lôùp daân cö boû voán ñaàu tö tröïc tieáp, goùp phaàn thöïc hieän taêng tröôûng nhanh neàn kinh teá, giaûi quyeát vaán ñeà coâng aên vieäc laøm cho xaõ hoäi. Tuy nhieân, phaàn lôùn caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa ñaõ gaëp khoâng ít khoù khaên ñeå toàn taïi vaø phaùt trieån, ñaëc bieät laø veà khaû naêng taøi chính. Doanh nghieäp ñaõ tìm ñeán caùc nguoàn voán beân ngoaøi ñeå phuïc vuï cho hoaït ñoäng kinh doanh, trong ñoù chuû yeáu vaãn laø nguoàn voán ngaân haøng. Trong khi ñoù, heä thoáng ngaân haøng thöông maïi cuõng ñaõ coù nhieàu ñoäng thaùi tích cöïc ñeå gia taêng cung caáp caùc saûn phaåm tín duïng cho doanh nghieäp nhoû vaø vöøa, nhieàu ngaân haøng coøn xem caùc doanh nghieäp naøy laø ñoái töôïng khaùch haøng ñaày tieàm naêng. Tuy nhieân, treân thöïc teá, moät boä phaän khoâng nhoû caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Vieät Nam vaãn coøn khoù tieáp caän tín duïng ngaân haøng. Ñaây laø trôû ngaïi caàn ñöôïc giaûi quyeát, nhaát laø trong hoaøn caûnh kinh teá khoù khaên nhö hieän nay, bôûi leõ söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp naøy laø nhaân toá quan troïng aûnh höôûng ñeán söï toàn vong cuûa neàn kinh teá quoác gia. Chính vì vaäy, taùc giaû ñaõ maïnh daïn choïn ñeà taøi “Giaûi phaùp môû roäng tín duïng cho doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam” ñeå nghieân cöùu. 2. Muïc ñích nghieân cöùu - Trang 9 - Vôùi quaù trình nghieân cöùu, luaän vaên höôùng ñeán vieäc tìm kieám caâu traû lôøi cho nhöõng noäi dung sau: - Tình hình phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi Vieät Nam trong thôøi gian qua nhö theá naøo? Thieáu voán kinh doanh coù phaûi laø khoù khaên ñaùng keå cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa? - Tình hình hoaït ñoäng tín duïng doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam ra sao ? - Nhöõng giaûi phaùp khaû thi naøo ñeå caùc ngaân haøng coù theå môû roäng tín duïng cho caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa? 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu - Ñoái töôïng nghieân cöùu : nhöõng khoù khaên, thuaän lôïi trong quaù trình phaùt trieån cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa vaø tình hình tín duïng doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi heä thoáng ngaân haøng thöông maïi. - Phaïm vi nghieân cöùu: söï vaän ñoäng phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Vieät Nam; moái quan heä tín duïng giöõa boä phaän doanh nghieäp naøy vaø caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu - Söû duïng keát hôïp phöông phaùp phaân tích vaø toång hôïp, phöông phaùp dieãn dòch vaø quy naïp ñeå xöû lyù thoâng tin töø caùc nguoàn baùo chí, taäp san, internet, …; vaän duïng phöông phaùp duy vaät bieän chöùng, phöông phaùp logic ñeå laøm laøm saùng toû vaán ñeà vaø tìm bieän phaùp giaûi quyeát vaán ñeà. - Söû duïng thang ño Likert, phöông phaùp thoáng keâ moâ taû vaø phöông phaùp phaân tích nhaân toá khaùm phaù ñeå thöïc hieän nghieân cöùu caù nhaân coù lieân quan ñeán noäi dung luaän vaên. - Vaän duïng kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi ñoàng thôøi quaùn trieät ñöôøng loái, chuû tröông cuûa Ñaûng, Nhaø nöôùc trong vieäc tìm giaûi phaùp hoã trôï doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. - Trang 10 - 5. YÙ nghóa thöïc tieãn vaø haïn cheá cuûa luaän vaên Luaän vaên ñaõ ñi vaøo thöïc tieãn tình hình phaùt trieån cuûa caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa Vieät Nam, neâu baät nhöõng khoù khaên, haïn cheá caàn ñöôïc quan taâm khaéc phuïc vì söï phaùt trieån cuûa boä phaän doanh nghieäp naøy trong töông lai. Ñoàng thôøi, luaän vaên cuõng ñaõ ñi vaøo phaûn aûnh thöïc teá tín duïng doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. Töø ñoù, khaúng ñònh vai troø quan troïng cuûa caùc ngaân haøng trong vieäc cung caáp saûn phaåm, dòch vuï taøi chính cho boä phaän doanh nghieäp noùi chung, caùc doanh nghieäp nhoû vaø vöøa noùi rieâng; song song vôùi vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp thieát thöïc goùp phaàn naâng cao hieäu quaû moái quan heä tín duïng cuûa hai chuû theå naøy. Ngoaøi ra, taùc giaû cuõng ñaõ goùp phaàn naâng cao ñoä tin caäy, tính thöïc tieãn cuûa luaän vaên thoâng qua vieäc tieán haønh nghieân cöùu caù nhaân veà quan ñieåm cuûa caùn boä tín duïng ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. Tuy nhieân, haïn cheá cuûa luaän vaên laø caùc soá lieäu lieân quan ñeán tình hình cung caáp caùc saûn phaåm tín duïng ngaân haøng coøn thieáu caäp nhaät vaø chæ laø soá lieäu ñaïi dieän taïi moät soá ngaân haøng neân laøm giaûm ñi tính thôøi söï cuûa nhöõng nhaän ñònh maø taùc giaû ñöa ra. Ñoàng thôøi, caùc giaûi phaùp maø taùc giaû ñöa ra cuõng môùi mang tính ñònh höôùng maø chöa ñi saâu phaân tích ñeå ñöa ra moät tieán trình thöïc hieän cuï theå. * Keát caáu luaän vaên Luaän vaên bao goàm ba phaàn vôùi caùc noäi dung chính nhö sau : -Phaàn I : Neâu leân nhöõng lyù luaän chung veà tín duïng ngaân haøng vaø doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. -Phaàn II : Ñi vaøo nghieân cöùu tình hình hoaït ñoäng cuûa doanh nghieäp nhoû vaø vöøa vaø thöïc traïng tín duïng doanh nghieäp nhoû vaø vöøa taïi heä thoáng ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam. -Phaàn III : Ñöa ra kieán nghò ñoái vôùi caùc cô quan höõu quan, caùc giaûi phaùp thöïc tieãn ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi cuõng nhö ñoái vôùi doanh nghieäp nhoû vaø - Trang 11 - vöøa ñeå caùc ngaân haøng coù theå thöïc hieän môû roäng tín duïng cho boä phaän doanh nghieäp nhoû vaø vöøa. - Trang 12 - CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG VAØ DOANH NGHIEÄP NHOÛ VAØ VÖØA -----———----1.1 TOÅNG QUAN VEÀ TÍN DUÏNG NGAÂN HAØNG 1.1.1. Khaùi nieäm tín duïng ngaân haøng Töø “tín duïng” xuaát phaùt töø goác Latinh “Creditum” nghóa laø söï tin töôûng, tin duøng. Hoaït ñoäng tín duïng xuaát hieän töø raát sôùm, noù ra ñôøi vaø phaùt trieån cuøng vôùi söï phaùt trieån khoâng ngöøng cuûa saûn xuaát haøng hoùa. “Tín duïng” ñöôïc bieåu hieän qua moät soá haønh vi kinh teá phöùc taïp nhö: baùn chòu haøng hoùa, cho vay, chieát khaáu, baûo laõnh, kyù thaùc, phaùt haønh giaáy baïc. Qua caùc haønh vi noùi treân, chuùng ta coù theå hieåu moät caùch ñôn giaûn tín duïng laø moät giao dòch giöõa hai beân, trong ñoù beân cho vay cung caáp tieàn, haøng hoùa, dòch vuï hoaëc chöùng khoaùn döïa vaøo lôøi höùa thanh toaùn trong töông lai cuûa ngöôøi vay vaø giao dòch naøy coøn bao goàm caû vieäc thanh toaùn cho ngöôøi cho vay moät khoaûn lôïi töùc cho vay. Phaùt bieåu moät caùch hoïc thuaät, nhaø kinh teá Phaùp, oâng Louis Baudin, ñaõ ñònh nghóa tín duïng nhö laø “moät söï trao ñoåi taøi hoùa hieän taïi laáy moät taøi hoùa töông lai” hay Caùc Maùc trong taùc phaåm “Tö Baûn” cuûa oâng cuõng ñöa ra quan ñieåm “Tín duïng, döôùi hình thöùc bieåu hieän ñôn giaûn nhaát cuûa noù, laø söï tín nhieäm ít nhieàu coù caên cöù ñaõ khieán cho moät ngöôøi naøy giao cho moät ngöôøi khaùc moät soá tö baûn naøo ñoù döôùi hình thaùi haøng hoùa, ñöôïc ñaùnh giaù thaønh moät soá tieàn nhaát ñònh. Soá tieàn naøy phaûi ñöôïc traû laïi trong moät thôøi gian nhaát ñònh”. Haønh vi tín duïng coù theå thöïc hieän bôûi baát cöù ai nhöng theo thôøi gian chuùng ta thaáy coù söï chuyeân nghieäp ñaõ xaûy ra. Ngaøy nay, khi noùi ñeán tín duïng thì ngöôøi ta nghó ngay ñeán caùc ngaân haøng vì toå chöùc naøy chuyeân laøm caùc vieäc nhö cho vay, baûo laõnh, chieát khaáu, kyù thaùc. Töø thöïc teá naøy, ñònh nghóa veà “tín duïng ngaân haøng” coù theå ñöôïc khaùi quaùt hoùa nhö Ñieàu 20 cuûa “Luaät caùc toå chöùc tín duïng Vieät Nam” laø “vieäc toå chöùc tín duïng thoûa thuaän ñeå khaùch haøng söû duïng moät - Trang 13 - khoaûn tieàn vôùi nguyeân taéc coù hoaøn traû baèng caùc nghieäp vuï cho vay, chieát khaáu, cho thueâ taøi chính, baûo laõnh ngaân haøng vaø caùc nghieäp vuï khaùc”. 1.1.2. Phaân loaïi tín duïng ngaân haøng 1.1.2.1. Caên cöù vaøo thôøi haïn cho vay, tín duïng coù theå chia thaønh : - Cho vay ngaén haïn: laø loaïi cho vay coù thôøi haïn döôùi moät naêm, muïc ñích thöôøng laø taøi trôï cho vieäc ñaàu tö vaøo taøi saûn löu ñoäng. - Cho vay trung haïn: laø loaïi cho vay coù thôøi haïn töø moät ñeán naêm naêm, muïc ñích thöôøng laø taøi trôï cho vieäc ñaàu tö vaøo taøi saûn coá ñònh. - Cho vay daøi haïn: laø loaïi cho vay coù thôøi haïn treân naêm naêm, muïc ñích thöôøng laø taøi trôï cho caùc döï aùn ñaàu tö môû roäng saûn xuaát kinh doanh. 1.1.2.2. Caên cöù vaøo muïc ñích söû duïng voán, tín duïng coù theå chia thaønh : cho vay phuïc vuï saûn xuaát kinh doanh coâng thöông nghieäp, cho vay noâng nghieäp, cho vay tieâu duøng caù nhaân, cho vay baát ñoäng saûn, cho vay kinh doanh xuaát nhaäp khaåu … 1.1.2.3. Caên cöù vaøo möùc ñoä tín nhieäm khaùch haøng, tín duïng coù theå chia thaønh : - Cho vay khoâng coù baûo ñaûm tieàn vay: laø loaïi cho vay khoâng coù taøi saûn theá chaáp, caàm coá hoaëc baûo laõnh cuûa ngöôøi khaùc maø chæ döïa vaøo uy tín cuûa baûn thaân khaùch haøng vay voán ñeå quyeát ñònh cho vay. - Cho vay coù baûo ñaûm tieàn vay: laø loaïi cho vay döïa treân cô sôû caùc baûo ñaûm cho tieàn vay nhö taøi saûn theá chaáp, caàm coá hoaëc baûo laõnh cuûa moät beân thöù ba naøo khaùc. 1.1.2.4. Caên cöù vaøo kyõ thuaät nghieäp vuï cho vay - thu nôï, tín duïng coù theå chia thaønh: - Cho vay thoâng thöôøng (cho vay theo moùn): ñaây laø loaïi hình tín duïng laâu ñôøi nhaát, noù phuïc vuï cho caùc ñoái töôïng coù nhu caàu vay voán khoâng thöôøng xuyeân, coù - Trang 14 - tính chaát ñoät xuaát. Soá tieàn vay ñöôïc ngaân haøng giaûi ngaân moät laàn vaøo thôøi ñieåm khaùch haøng kyù giaáy nhaän nôï vaø thöôøng ñöôïc hoaøn traû vaøo cuoái thôøi haïn vay. - Cho vay luaân chuyeån (tín duïng haïn möùc): ngöôøi ñi vay kyù keát hôïp ñoàng tín duïng nhö cho vay thoâng thöôøng nhöng trong thôøi gian thöïc hieän hôïp ñoàng coù theå boå sung, söûa ñoåi hôïp ñoàng tín duïng, hôïp ñoàng theá chaáp theo yeâu caàu cuûa moãi beân. Ngöôøi vay voán coù theå chuû ñoäng veà thôøi gian vaø tieát kieäm voán vì khi coù tieàn, khaùch haøng noäp tieàn vaøo taøi khoaûn tieàn vay, giaûm nôï; khi caàn voán, khaùch haøng chæ caàn vieát giaáy nhaän nôï hoaëc kyù nhaän tieàn vay trong hôïp ñoàng tín duïng. Ngöôïc laïi, phía ngaân haøng cuõng tieát kieäm ñöôïc voán trong quaù trình luaân chuyeån. - Thaáu chi: laø loaïi hình tín duïng maø theo ñoù khaùch haøng ñöôïc ngaân haøng cho pheùp chi tieàn vöôït quaù soá dö thöïc coù treân taøi khoaûn tieàn göûi trong moät giôùi haïn thoûa thuaän. - Chieát khaáu chöùng töø coù giaù ( nhö chieát khaáu thöông phieáu, traùi phieáu, tín phieáu kho baïc nhaø nöôùc, kyø phieáu, theû tieát kieäm, chieát khaáu boä chöùng töø trong xuaát nhaäp khaåu…): theo ñoù ngaân haøng ñöùng ra traû tieàn tröôùc cho caùc chöùng töø coù giaù chöa ñeán haïn thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa ngöôøi thuï höôûng (ngöôøi sôû höõu chöùng töø) baèng caùch khaáu tröø ngay moät soá tieàn nhaát ñònh, soá tieàn coøn laïi thanh toaùn cho ngöôøi thuï höôûng. - Cho vay hôïp voán (tín duïng lieân keát, tín duïng ñoàng taøi trôï): laø phöông thöùc tín duïng maø theo ñoù moät nhoùm ngaân haøng thöông maïi cuøng tham gia cung caáp tín duïng cho moät döï aùn vay hoaëc phöông aùn vay voán cuûa khaùch haøng keøm theo caùc ñieàu kieän, ñieàu khoaûn nhaát ñònh. - Baûo laõnh ngaân haøng: laø moät hôïp ñoàng giöõa hai beân, moät beân laø ngöôøi baûo laõnh (thöôøng laø ngaân haøng) vaø moät beân laø ngöôøi thuï höôûng baûo laõnh, trong ñoù ngöôøi baûo laõnh cam keát seõ boài hoaøn moät khoaûn tieàn cho ngöôøi thuï höôûng baûo laõnh trong tröôøng hôïp ngöôøi ñöôïc baûo laõnh vi phaïm nhöõng nghóa vuï cuûa hoï ñöôïc quy ñònh trong baûo laõnh. Caùc loaïi baûo laõnh coù theå keå ñeán laø: baûo laõnh nôï vay, baûo - Trang 15 - laõnh thanh toaùn, baûo laõnh xaây döïng, baûo laõnh thöïc hieän hôïp ñoàng cho nhaø xuaát khaåu, baûo laõnh ñaáu thaàu, baûo laõnh hoaøn thanh toaùn, baûo laõnh baûo haønh, baûo laõnh nhaän haøng, baûo laõnh haûi quan. - Tín duïng theû ngaân haøng: laø hình thöùc tín duïng maø ngaân haøng caáp tín duïng cho khaùch haøng thoâng qua theû tín duïng. Khaùch haøng söû duïng theû ñeå mua haøng hoùa, dòch vuï töø cô sôû tieáp nhaän theû hoaëc duøng theû ñeå ruùt tieàn maët taïi maùy ATM hoaëc taïi ngaân haøng ñaïi lyù trong haïn möùc tín duïng ñaõ thoûa thuaän. Cuoái thaùng, ngaân haøng seõ göûi giaáy baùo Nôï yeâu caàu khaùch haøng thanh toaùn treân soá dö thöïc teá maø khaùch haøng ñaõ söû duïng. - Tín duïng chöùng töø hay tín duïng thö (Letter Credit - L/C): Tín duïng thö laø cam keát cuûa ngaân haøng môû L/C ñoái vôùi nhaø xuaát khaåu theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng (nhaø nhaäp khaåu) raèng ngaân haøng seõ ñaûm baûo thanh toaùn cho nhaø xuaát khaåu hoaëc chaáp nhaän hoái phieáu do nhaø xuaát khaåu kyù phaùt neáu nhaø xuaát khaåu xuaát trình ñöôïc boä chöùng töø phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn trong L/C. Ngaân haøng môû L/C theo yeâu caàu cuûa nhaø nhaäp khaåu nhöng khoâng phaûi luùc naøo nhaø nhaäp khaåu cuõng coù ñuû soá dö kyù quyõ môû L/C. Do vaäy, coù theå noùi vieäc môû thö tín duïng ñaõ theå hieän laø moät phöông thöùc taøi trôï voán cho nhaø nhaäp khaåu. - Cho thueâ taøi chính: laø hôïp ñoàng tín duïng trung vaø daøi haïn treân cô sôû hôïp ñoàng cho thueâ taøi saûn giöõa moät beân laø toå chöùc tín duïng (beân cho thueâ taøi chính) vôùi moät beân laø khaùch haøng thueâ. Beân thueâ söû duïng taøi saûn thueâ vaø thanh toaùn tieàn thueâ trong suoát thôøi haïn thueâ ñaõ thoûa thuaän. Khi keát thuùc thôøi haïn thueâ, khaùch haøng ñöôïc quyeàn mua laïi hoaëc tieáp tuïc thueâ taøi saûn ñoù theo caùc ñieàu kieän ñaõ ñöôïc thoûa thuaän trong hôïp ñoàng. Trong thôøi gian thueâ, caùc beân khoâng ñöôïc ñôn phöông huûy boû hôïp ñoàng. - Bao thanh toaùn: laø hoaït ñoäng mua baùn nôï. Ngaân haøng (hoaëc coâng ty taøi chính chuyeân nghieäp) ñöùng ra traû tieàn ngay cho nhaø cung caáp haøng hoaù, dòch vuï (ngöôøi baùn) theo boä chöùng töø maø ngöôøi baùn xuaát trình; sau ñoù ngaân haøng seõ ñoøi tieàn - Trang 16 - ngöôøi mua theo hôïp ñoàng bao thanh toaùn ñaõ kyù keát. Cheânh leäch giöõa soá tieàn treân chöùng töø, hoùa ñôn vaø soá tieàn öùng tröôùc chính laø khoaûn thu nhaäp cuûa ngaân haøng bao thanh toaùn. - Taøi trôï theo döï aùn: laø cung caáp voán cho caùc döï aùn ñaàu tö môùi baèng caùch thieát keá moät caáu truùc taøi chính döïa treân doøng tieàn vaø taøi saûn cuûa döï aùn. Nguoàn tieàn chuû yeáu traû nôï laø töø doanh thu cuûa döï aùn vaø ñöôïc ñaûm baûo bôûi tính hieäu quaû cuûa döï aùn chöù khoâng phuï thuoäc vaøo chuû döï aùn. 1.1.3. Chöùc naêng cuûa tín duïng ngaân haøng Tín duïng ngaân haøng coù ba chöùc naêng sau: - Chöùc naêng taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä theo nguyeân taéc coù hoaøn traû: Thöïc hieän chöùc naêng naøy, tín duïng ñöôïc xem laø chieác caàu noái giöõa cung vaø caàu voán tieàn teä trong neàn kinh teá. ÔÛ khaâu taäp trung: tín duïng taäp trung caùc nguoàn voán nhaøn roãi trong neàn kinh teá, ôû khaâu phaân phoái: tín duïng ñaùp öùng nhu caàu voán cho caùc doanh nghieäp, caù nhaân vaø caû ngaân saùch nhaø nöôùc. Phaân phoái voán qua heä thoáng tín duïng phuïc vuï chuû yeáu cho nhu caàu saûn xuaát, löu thoâng haøng hoùa, dòch vuï, qua ñoù goùp phaàn phaùt trieån neàn kinh teá trong töøng giai ñoaïn nhaát ñònh. Trong neàn kinh teá thò tröôøng, ta khoâng chæ nhìn thaáy chöùc naêng naøy ôû tín duïng ngaân haøng maø coøn thaáy ôû caùc loaïi hình tín duïng tröïc tieáp khaùc nhö: mua baùn chòu haøng hoùa treân cô sôû phaùt trieån hoaït ñoäng thöông maïi (tín duïng thöông maïi), hay vieäc caùc doanh nghieäp, chính phuû phaùt haønh traùi phieáu treân thò tröôøng chöùng khoaùn… - Chöùc naêng tieát kieäm tieàn maët vaø chi phí löu thoâng cho xaõ hoäi: Thoaït ñaàu tieàn teä löu thoâng laø hoùa teä nhöng quan heä tín duïng ñaõ laøm xuaát hieän vieäc löu thoâng döôùi caùc daáu hieäu giaù trò, cuï theå laø: + Tín duïng taïo ñieàu kieän thay theá tieàn kim loaïi baèng caùc phöông tieän chi traû khaùc nhö: giaáy baïc ngaân haøng, theû, seùc… + Tín duïng ra ñôøi taïo ñieàu kieän phaùt trieån vieäc thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët vaø thanh toaùn buø tröø giöõa caùc ñôn vò kinh teá. Töø ñoù tieát kieäm ñöôïc löôïng tieàn - Trang 17 - maët phaûi phaùt haønh ñeå phuïc vuï cho löu thoâng haøng hoùa, khuyeán khích caùc doanh nghieäp taäp trung döï tröõ tieàn maët trong taøi khoaûn ngaân haøng. Ñaây laø nguoàn ñoäng löïc ñeå gia taêng nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø taïo ñieàu kieän cho ngaân haøng trung öông thöïc hieän linh hoaït chính saùch tieàn teä. + Tín duïng ngaân haøng thoâng qua vieäc phaùt huy chöùc naêng taäp trung caùc nguoàn voán nhaøn roãi trong xaõ hoäi vaøo quaù trình saûn xuaát cuûa caûi vaät chaát ñaõ ñaåy nhanh toác ñoä löu thoâng tieàn teä, löu thoâng haøng hoùa. Qua ñoù ñaõ phaàn naøo tieát kieäm chi phí löu thoâng cho xaõ hoäi. - Chöùc naêng phaûn aùnh moät caùch toång hôïp vaø kieåm soaùt quaù trình hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá: Trong quaù trình thöïc hieän chöùc naêng taäp trung vaø phaân phoái laïi voán tieàn teä, tín duïng ngaân haøng coù khaû naêng phaûn aùnh moät caùch toång hôïp vaø nhaïy beùn tình hình hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá neân tín duïng ñöôïc coi laø moät trong nhöõng coâng cuï quan troïng cuûa nhaø nöôùc ñeå kieåm soaùt vaø thuùc ñaåy vieäc thöïc thi caùc chieán löôïc phaùt trieån kinh teá. Maët khaùc, khi thöïc hieän chöùc naêng tieát kieäm tieàn maët gaén lieàn vôùi vieäc phaùt trieån thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët, tín duïng ngaân haøng cuõng coù theå phaûn aùnh vaø kieåm soaùt ñöôïc quaù trình phaân phoái saûn phaåm quoác daân trong neàn kinh teá. 1.1.4. Moät soá noäi dung chuû yeáu cuûa tín duïng ngaân haøng: 1.1.4.1. Nguyeân taéc tín duïng: Hieän nay, vieäc caáp phaùt tín duïng taïi nöôùc ta phaûi tuaân thuû theo hai nguyeân taéc sau: (1) Voán vay phaûi ñöôïc hoaøn traû caû voán goác vaø laõi theo ñuùng kyø haïn ñaõ cam keát: nguyeân taéc naøy coù taùc duïng giuùp cho ngaân haøng ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn, ñaûm baûo nguoàn lôïi nhuaän, giaûm tyû leä döï phoøng ruûi ro, töø ñoù naâng cao ñieåm tín nhieäm vaø taêng haïng xeáp loaïi cuûa ngaân haøng. (2) Voán vay phaûi ñöôïc söû duïng ñuùng muïc ñích ñaõ thoûa thuaän trong hôïp ñoàng tín duïng : thöïc hieän nghieâm tuùc nguyeân taéc naøy seõ giuùp ngaân haøng kieåm soaùt hoaït - Trang 18 - ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng, goùp phaàn ñaûm baûo nguoàn thu cho ngaân haøng (töùc giuùp thöïc hieän nguyeân taéc (1)). Vieäc quy ñònh muïc ñích söû duïng voán treân hôïp ñoàng tín duïng cuõng goùp phaàn ñaûm baûo thöïc hieän quy ñònh cuûa phaùp luaät ñoái vôùi hoaït ñoäng cho vay cuûa ngaân haøng. 1.1.4.2. Laõi suaát tín duïng: ñaây laø giaù caû tieàn vay ñöôïc ño löôøng baèng tyû leä % giöõa lôïi töùc tín duïng treân voán tín duïng maø ngöôøi ñi vay phaûi traû cho ngöôøi cho vay trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh. Laõi suaát tín duïng cuûa moät ngaân haøng chòu aûnh höôûng cuûa moät soá yeáu toá: laõi suaát huy ñoäng, chi phí nghieäp vuï ngaân haøng, lôïi töùc döï kieán chia cho coå ñoâng, ruûi ro tín duïng, moái quan heä cuûa khaùch haøng vôùi ngaân haøng, söï caïnh tranh giöõa caùc ngaân haøng thöông maïi, kyø haïn vay. Ngoaøi ra, laõi suaát tín duïng coøn bò chi phoái bôûi thò tröôøng tieàn teä, söï can thieäp cuûa ngaân haøng trung öông (yeáu toá vó moâ). Chuùng ta coù theå ñieåm qua moät soá laõi suaát quen thuoäc ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng sau : - Laõi suaát phi ruûi ro (Rf): laø laõi suaát maø ñoái töôïng cho vay khoâng bòù ruûi ro maát voán, chæ coù laõi suaát tín phieáu kho baïc môùi coù theå ñöôïc xem laø laõi suaát phi ruûi ro. - Laõi suaát huy ñoäng voán (Rd): laø laõi suaát maø ngaân haøng traû cho khaùch haøng göûi tieàn. Coâng thöùc xaùc ñònh: Rd = Rf + Rtd (trong ñoù Rtd laø tyû leä buø ñaép ruûi ro tín duïng do ngaân haøng öôùc löôïng). - Laõi suaát cô baûn (Rcb) : laø laõi suaát do Ngaân haøng nhaø nöôùc coâng boá laøm cô sôû cho caùc toå chöùc tín duïng aán ñònh laõi suaát kinh doanh. Laõi suaát cô baûn ñöôïc hình thaønh döïa treân cô sôû quan heä cung caàu tín duïng treân thò tröôøng tieàn teä lieân ngaân haøng; noù ñöôïc xaùc ñònh theo coâng thöùc: Rcb = Rd + Rtn ( vôùi Rtn laø tyû leä thu nhaäp do ñaàu tö cuûa ngaân haøng). - Xaùc ñònh laõi suaát cho vay (R) döïa vay laõi suaát cô baûn : R = Rcb + Rth + Rct (vôùi Rth laø tyû leä ñieàu chænh ruûi ro thôøi haïn, Rct laø tyû leä ñieàu chænh caïnh tranh). - Trang 19 - 1.1.4.3. Phaân tích tín duïng: ñaây laø ñoäng thaùi nhaèm xaùc ñònh khaû naêng vaø yù muoán cuûa ngöôøi ñi vay trong vieäc hoaøn traû nôï vay, xem xeùt tình hình hoaït ñoäng thöïc teá cuûa ngöôøi vay lieäu coù phuø hôïp vôùi caùc ñieàu khoaûn cuûa hôïp ñoàng tín duïng. Hieän nay, moät soá ngaân haøng khi phaân tích tín duïng thöôøng xem xeùt caùc yeáu toá sau : - Nguyeân taéc 5 C (ñöôïc aùp duïng phoå bieán taïi caùc ngaân haøng Chaâu Aâu) bao goàm caùc yeáu toá: + Capacity (khaû naêng hoaøn traû nôï vay): baát keå ngöôøi ñi vay coù nhu caàu voán ñeå laøm gì (saûn xuaát kinh doanh, xaây döïng, mua saém) ñeàu phaûi chöùng minh naêng löïc cuûa mình treân caû hai maët vay nôï vaø traû nôï. + Charater (tính caùch, uy tín cuûa khaùch haøng) : baát cöù ngaân haøng naøo ñeàu muoán choïn löïa ngöôøi ñi vay coù uy tín cao theå hieän qua tính caùch cuûa hoï trong nhieàu khía caïnh (trí tueä, naêng löïc, caùc haønh vi ñaïo ñöùc...). Ñaây laø yeáu toá raát quan troïng trong phaân tích tín duïng. + Capital (voán chuû sôû höõu) : voán laø yeáu toá quan troïng haøng ñaàu cuûa ngöôøi saûn xuaát kinh doanh, noù cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá ñeå ngaân haøng tin töôûng vaøo khaû naêng söû duïng voán cuûa ñôn vò bôûi leõ voán cuûa doanh nghieäp vaø voán tín duïng phaûi phoái hôïp vôùi nhau theo moät tyû leä hôïp lyù thì vieäc kinh doanh môùi ñaït hieäu quaû cao. + Collateral (ñaûm baûo tín duïng): moät khoaûn tín duïng neáu ñöôïc ñaûm baûo taøi saûn caàm coá hoaëc theá chaáp seõ coù taùc duïng gaén chaët traùch nhieäm vaø nghóa vuï cuûa ngöôøi ñi vay ; maët khaùc neáu xaûy ra ruûi ro khaùch quan khieán ngöôøi ñi vay khoâng traû ñöôïc nôï thì taøi saûn ñaûm baûo seõ trôû thaønh nguoàn thu nôï thöù hai cuûa ngaân haøng + Conditions (caùc ñieàu kieän chung): ñaây laø caùc ñieàu kieän veà phaùp lyù, kinh teá vó moâ, taøi chính do nhaø nöôùc quy ñònh coù aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng tín duïng