Tài liệu Giải pháp hạn chế rủi ro tín dụng tại chi nhánh ngân hàng tmcp ngoại thương tphcm luận văn thạc sĩ

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ---------------- NGUYỄN VĂN DU GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2009 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP HỒ CHÍ MINH ---------------- NGUYỄN VĂN DU GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI CHI NHÁNH NGÂN HÀNG TMCP NGOẠI THƯƠNG TP. HỒ CHÍ MINH Chuyên ngành: Kinh tế tài chính – Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ XUÂN LIỄU TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2009 MUÏC LUÏC - Lôøi cam ñoan - Muïc luïc - Danh muïc caùc kyù hieäu, vieát taét - Danh muïc caùc hình veõ, ñoà thò - Môû ñaàu: Ñaët vaán ñeà ........................................................................................................................... trang 1 Phöông phaùp nghieân cöùu ...................................................................................................... trang 2 Muïc tieâu nghieân cöùu ............................................................................................................ trang 2 Phaïm vi nghieân cöùu ............................................................................................................... trang 2 CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ RUÛI RO TÍN DUÏNG VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG. 1.1. Moät soá vaán ñeà chung veà tín duïng vaø ruûi ro tín duïng ........................................ trang 3 1.1.1 Khaùi nieäm veà tín duïng ........................................................................................ trang 3 1.1.2 Ruûi ro tín duïng vaø những vấn ñeà coù lieân quan..................................................... trang 3 1.1.2.1.Khaùi niệm về rủi ro tín duïng ............................................................................ trang 3 1.1.2.2. Caùc loaïi ruûi ro tín duïng ................................................................................... trang 4 1.1.2.3. Ñaëc ñieåm cuûa ruûi ro tín duïng .......................................................................... trang 6 1.1.2.4 Moái quan heä giöõa ruûi ro tín duïng vôùi caùc loaïi ruûi ro khaùc trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng ............................................................................................................. trang 7 1.2. Quaûn lyù ruûi ro tín duïng vaø söï caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro tín duïng ............... trang 9 1.2.1. Quaûn lyù ruûi ro tín duïng ...................................................................................... trang 9 1.2.2. Söï caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro tín duïng ............................................................ trang 9 1.2.3. Moät soá vaán ñeà cô baûn veà quaûn lyù ruûi ro tín duïng ........................................... trang 10 1.2.3.1. Xaùc ñònhù ruûi ro ............................................................................................... trang 11 1.2.3.2 Ño löôøng ruûi ro ............................................................................................... trang 12 1.3. Caùc bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng ............................................................. trang 13 1.3.1. Nhaän thöùc caùc bieän phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro tín duïng ................................... trang 15 1.3.2. Kinh nghieäm phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng taïi caùc ngaân haøng treân theá giôùi ........ trang 16 Keát luaän chöông I ....................................................................................................... trang 18 CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG TMCP NGOAÏI THÖÔNG CHI NHAÙNH TP. HOÀ CHÍ MINH. 2.1. Giôùi thieäu chung veà VCBHCM ........................................................................ trang 19 2.1.1. Sô löôïc veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa VCBHCM .......................... trang 19 2.1.2. Veà toå chöùc boä maùy............................................................................................ trang 20 2.1.3. Caùc hoaït ñoäng dòch vuï taïi VCBHCM hieän nay ............................................... trang 22 2.1.4. Veà maïng löôùi hoaït ñoäng .................................................................................... trang 23 2.1.5. Veà chöùc naêng nghieäp vuï cuûa phoøng khaùch haøng .............................................. trang 23 2.1.6. Veà nguyeân taéc hoaït ñoäng tín duïng cuûa VCBHCM ............................................ trang 24 2.1.7. Veà caùc loaïi hình tín duïng, saûn phaåm tín duïng taïi VCBHCM ............................ trang 24 2.1.8. Moät soá quy ñònh trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng ngoaïi thöông Chi nhaùnh HCM............................................................................................................................ trang 25 2.2. Thöïc traïng hoaït ñoäng tín duïng vaø ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng ngoaïi thöông Chi nhaùnh TP. Hoà Chí Minh. 2.2.1. Phaân tích hoïat ñoäng cho vay taïi VCBHCM ................................................... trang 26 2.2.1.1. Phaân tích dö nôï tín duïng theo thôøiø haïn .......................................................... trang 26 2.2.1.2. Phaân tích dö nôï cho vay theo thaønh phaàn kinh teá........................................... trang 28 2.2.1.3. Phaân tích dö nôï cho vay theo ngaønh saûn xuaát kinh doanh.............................. trang 29 2.2.2. Phaân tích tình hình nôï quaù haïn ....................................................................... trang 31 2.2.2.1. Phaân tích nôï quaù haïn theo thôøi gian .............................................................. trang 31 2.2.2.2. Phaân tích dö nôï quaù haïn theo thaønh phaàn kinh teá.......................................... trang 32 2.2.2.3. Phaân tích dö nôï quaù haïn theo nguyeân nhaân ................................................... trang 33 2.2.3. Caùc bieän phaùp VCBHCM ñang aùp duïng ñeå haïn cheá ruûi ro tín duïng .......... trang 36 2.2.3.1. Nhöõng keát quaû ñaït ñöôïc.................................................................................. trang 36 2.2.3.2. Nhöõng toàn taïi haïn cheá .................................................................................... trang 38 2.3. Caùc nguyeân nhaân daãn ñeán ruûi ro tín duïng taïi Chi nhaùnh ................................ trang 40 2.3.1. Nguyeân nhaân thuoäc veà phía ngaân haøng ............................................................. trang 40 2.3.2. Nguyeân nhaân thuoäc veà phía khaùch haøng vay..................................................... trang 43 2.3.3. Nguyeân nhaân töø moâ tröôøng vó moâ ...................................................................... trang 44 2.3.4. Caùc nguyeân nhaân khaùc ...................................................................................... trang 44 Keát luaän chöông 2 ....................................................................................................... trang 45 CHÖÔNG 3 GIAÛI PHAÙP HAÏN CHEÁ RUÛI RO TÍN DUÏNG TAÏI NGAÂN HAØNG TMCP NGOAÏI THÖÔNG CHI NHAÙNH TP.HCM 3.1. Ñònh höôùng caùc giaûi phaùp ................................................................................. trang 46 3.1.1. Chieán löôïc cuûa Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Vieät Nam ............................. trang 46 3.1.2. Chieán löôïc cuûa Chi nhaùnh Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông TP.HCM ............. trang 49 3.2. Nhoùm giaûi phaùp vó moâ ....................................................................................... trang 50 3.2.1. Naâng cao chaát löôïng ñieàu haønh vó moâ tieàn teä, tín duïng..................................... trang 50 3.2.2. Taêng cöôøng hoaït ñoäng thanh tra, giaùm saùt ngaân haøng....................................... trang 51 3.2.3. Xaây döïng vaø hoaøn thieän caùc coâng cuï veà baûo hieåm tín duïng.............................. trang 52 3.2.4. Hoaøn thieän moâi tröôøng phaùp lyù .......................................................................... trang 52 3.2.5. Taïo moâi tröôøng kinh teá thuaän lôïi ....................................................................... trang 53 3.3. Nhoùm giaûi phaùp veà ngaên ngöøa, haïn cheá ruûi ro tín duïng................................... trang 54 3.3.1. Xaây döïng chính saùch ngaân haøng baùn leû. ............................................................ trang 54 3.3.2. Tieáp tuïc hoaøn thieän vaø ñoåi môùi qui trình cho vay.............................................. trang 55 3.3.3. Phoøng ngöøa ruûi ro tín duïng baèng vieäc lieân keát ñoàng boä caùc toå chöùc tín duïng........ 62 3.3.4. Thieát laäp caùc bieän phaùp ngaên ngöøa khi nhaän thaáy khoaûn vay coù daáu hieäu ruûi ro.. 63 3.3.5. Taêng cöôøng giaùm saùt, theo doõi doanh nghieäp vay voán...................................... trang 63 3.3.6. Löïa choïn aùp duïng nhöõng phöông phaùp vaø coâng cuï phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro thích hôïp theo thoâng leä vaø chuaån möïc quoác teá. .................................................................... trang 64 3.3.7. Caùch thöùc xöû lyù nôï coù vaán ñeà ............................................................................ trang 66 3.3.8. Taêng cöôøng vaø kieän toaøn hoaït ñoäng kieåm soaùt noäi boä......................................Trang 67 3.4. Nhoùm giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû quaûn lyù ruûi ro tín duïng............................. trang 67 3.4.1. Thöïc hieän vaø naâng cao chaát löôïng coâng taùc xeáp haïng tín duïng........................ trang 68 3.4.2. Hoaøn thieän coâng taùc thu thaäp, löu tröõ vaø xöû lyù thoâng tin veà khaùch haøng vay . ..... . 64 3.4.3. Xaây döïng heä thoáng thoâng tin noäi boä nhaèm phuïc vuï toát cho coâng taùc phaân tích tín duïng............................................................................................................................. trang 70 3.5. Nhoùm giaûi phaùp hoã trôï ...................................................................................... trang 71 3.5.1. Naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng phaân tích, döï baùo xu höôùng phaùt trieån cuûa caùc loaïi thò tröôøng .......................................................................................................................... trang 71 3.5.2. Hoaøn thieän veà boä maùy toå chöùc vaø coâng ngheä hoaït ñoäng ngaân haøng.................. trang 71 3.5.3. Phaùt trieån vaø naâng cao chaát löôïng nguoàn nhaân löïc ............................................ trang 72 Keát luaän chöông 3 ..................................................................................................... trang 73 Keát luaän................................................................................................................................. trang 74 Taøi lieäu tham khaûo ......................................................................................................................... trang 76 LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan những nội dung trong luận văn này là kết quả của quá trình nghiên cứu, tìm tòi và sáng tạo nghiêm túc của bản thân. Khi thực hiện luận văn không có sự sao chép, số liệu trong luận văn là trung thực, chính xác và được cung cấp bởi người có thẩm quyền của Ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP. Hồ Chí Minh. Học viên ký tên Nguyễn Văn Du DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT NHNN: Ngân hàng nhà nước. NHTM: Ngân hàng thương mại TCTD: Tổ chức tín dụng. TMCP: Thương mại cổ phần. VCB hay Vietcombank: Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam. VCBHCM: Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam – Chi nhánh TP.HCM CBTD: Cán bộ tín dụng. QLKH: Quản lý khách hàng QLRR: Quản lý rủi ro QLN: Quản lý nợ TP.HCM: Thành phố Hồ Chí Minh HCM: Hồ Chí Minh DNNN: Doanh nghiệp nhà nước DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Dư nợ tín dụng theo thời gian Bảng 2.2: Tốc độ tăng trưởng tín dụng qua theo thời gian Bảng 2.3: Dư nợ phân theo thành phần kinh tế Bảng 2.4: Tốc độ tăng trưởng dư nợ phân theo thành phần kinh tế Bảng 2.5: Dư nợ phân theo ngành nghề, lĩnh vực kinh doanh Bảng 2.6: Dư nợ quá hạn tại VCBHCM Bảng 2.7: Dư nợ quá hạn theo thời gian Bảng 2.8: Dư nợ quá hạn theo thành phần kinh tế Bảng 2.9: Dư nợ quá hạn theo nguyên nhân Luaän Vaên Toát Nghieäp 1 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu I. Ñaët vaán ñeà: Trong thôøi ñaïi ngaøy nay vôùi söï phaùt trieån cao cuûa neàn kinh teá – xaõ hoäi, thò tröôøng ngaøy caøng môû roäng vaø phaùt trieån trong moái quan heä kinh teá khu vöïc vaø quoác teá. Ñaây laø ñieàu kieän moâi tröôøng thuaän lôïi ñeå caùc hoaït ñoäng saûn xuaát kinh doanh noùi chung vaø hoaït ñoäng ngaân haøng noùi rieâng phaùt trieån. Tuy nhieân möùc ñoä ruûi ro tieàm aån trong neàn kinh teá hieän ñaïi cuõng nhieàu hôn, gaén lieàn vôùi nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc maø neàn kinh teá hoäi nhaäp ñem laïi. Ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, hoaït ñoäng trong lónh vöïc kinh doanh tieàn teä tín duïng coù quan heä maät thieát, höõu cô vôùi khaùch haøng vaø neàn kinh teá thoâng qua quaù trình thöïc hieän caùc hoaït ñoäng kinh doanh caùc dòch vuï hoaït ñoäng ngaân haøng nhö: huy ñoäng voán, cho vay, thanh toaùn vaø caùc hoaït ñoäng dòch vuï khaùc… Chính vì leõ ñoù, ruûi ro ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng raát ña daïng, tieàm aån vaø xuaát hieän gaén lieàn vôùi moãi hoaït ñoäng dòch vuï vaø taùc ñoäng aûnh höôûng vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau. Trong ñoù, ruûi ro tín duïng, neáu xaûy ra seõ coù taùc ñoäng raát lôùn vaø aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán söï toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moãi toå chöùc tín duïng, cao hôn noù taùc ñoäng aûnh höôûng ñeán toaøn boä heä thoáng ngaân haøng. Bôûi leõ hoaït ñoäng dòch vuï tín duïng – hoaït ñoäng truyeàn thoáng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi vaãn vaø seõ tieáp tuïc laø hoaït ñoäng chuû yeáu mang laïi nguoàn thu nhaäp chính cho caùc tổ chức tín dụng. Vôùi yù nghóa ñoù em choïn ñeà taøi: “Giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng taïi Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Chi nhaùnh Tp. Hoà Chí Minh”. Caâu hoûi ñöôïc ñaët ra trong ñeà taøi nghieân cöùu laø: 1. Vì sao ñaët vaán ñeà nghieân cöùu ruûi ro tín duïng? Ruûi ro tín duïng laø gì?, taùc ñoäng cuûa ruûi ro tín duïng ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng? naøo? 2. Quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø gì? Giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng nhö theá Ñoái töôïng cuûa ñeà taøi nghieân cöùu: 1. Ruûi ro tín duïng - ruûi ro coù taùc ñoäng aûnh höôûng raát lôùn, tröïc tieáp vaø toaøn dieän ñeán hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng – Do hoaït ñoäng tín duïng laø hoaït ñoäng chính, hoaït ñoäng chuû yeáu cuûa moïi toå chöùc tín duïng. Vì vaäy ñaùnh giaù, quaûn lyù ñöôïc ruûi ro tín duïng seõ mang laïi lôïi ích to lôùn cho moïi toå chöùc tín duïng. 2. Moãi toå chöùc tín duïng trong hoaït ñoäng quaûn trò cuûa mình, khi coù ñöôïc phöông phaùp quaûn lyù rủi ro noùi chung vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng noùi rieâng moät caùch khoa hoïc vaø hieäu quaû, seõ ñaûm baûo hoaït ñoäng kinh doanh lieân tuïc taêng tröôûng vaø phaùt trieån an toaøn, beàn vöõng, hieäu quaû cao. Toång quan caùc nghieân cöùu coù lieân quan: Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 2 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu Noäi dung maø ñeà taøi nghieân cöùu raát quan troïng ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng. Vì vaäy coù theå noùi ñaõ coù nhieàu taïp chí, hoäi thaûo, ñeà aùn nghieân cöùu nhöõng noäi dung hoaëc nhöõng vaán ñeà coù lieân quan. Tuy nhieân baûn chaát ruûi ro tín duïng, caùc nguyeân nhaân caáu thaønh thöôøng gaén lieàn vôùi nhöõng dieãn bieán cuûa thò tröôøng, cuûa neàn kinh teá cuõng nhö nhöõng yeáu toá chuû quan töø chính hoaït ñoäng kinh doanh, hoaït ñoäng quaûn lyù cuûa caùc ngaân haøng. Trong khi ñoù ñaây laø nhöõng yeáu toá thöôøng xuyeân thay ñoåi, bieán ñoäng vaø gaén lieàn vôùi söï phaùt trieån chung cuûa neàn kinh teá. Ñaëc bieät trong neàn kinh teá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp nhö hieän nay. Do vaäy tính chaát, phaïm vi vaø noäi dung nghieân cöùu cuûa ñeà taøi cuõng seõ thay ñoåi theo xu höôùng ñoù vaø hoaøn toaøn môùi. Maët khaùc phaïm vi nghieân cöùu cuûa Ñeà taøi chæ ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông Chi nhaùnh TP. Hoà Chí Minh (VCBHCM). Vì vaäy ñaây laø noäi dung môùi vaø coù tính thöïc tieãn cao ñoái vôùi VCBHCM. II. Phöông phaùp nghieân cöùu: - Phöông phaùp duy vật biện chứng: phương pháp nghiên cứu được sử dụng là phương pháp duy vật biện chứng, kết hôïp vôùi sử dụng phương pháp phân tích, so sánh, thống kê… - Phöông phaùp chuyeân gia: Thoâng qua hoäi thaûo, caùc cuoäc hoïp chuyeân ngaønh, caùc yù kieán ñoùng goùp cuûa caùc chuyeân gia ngaân haøng; chuyeân gia kinh teá ñeå tieáp thu, boå sung vaø hoaøn chænh caùc giaûi phaùp vaø nhöõng kieán nghò ñaûm baûo cho quaûn lyù hieäu quaû ruûi ro tín duïng taïi ngaân haøng, goùp phaàn naâng cao chaát löôïng tín duïng taïi ngaân haøng, töø ñoù naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh taïi ngaân haøng trong ñieàu kieän caïnh tranh vaø hoäi nhaäp nhö hieän nay. III. Muïc tieâu nghieân cöùu cuûa ñeà taøi: Ñeà taøi nghieân cöùu nhaèm ñaït 02 muïc tieâu chính sau: 1. Phaân tích thöïc traïng, ñaùnh giaù, naém baét ñaày ñủ, ñuùng ñaén veà ruûi ro tín duïng taïi VCBHCM. Xaùc ñònh caùc nguyeân nhaân gaây ruûi ro; ño löôøng vaø ñònh löôïng ruûi ro ñeå töø ñoù coù bieän phaùp nhaèm haïn cheá ruûi ro tín duïng. 2. Treân cô sôû ñaùnh giaù ruûi ro, phaân tích nhöõng maët ñöôïc vaø chöa ñöôïc trong hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro tín dụng taïi Ngaân haøng ñeå ñöa ra caùc giaûi phaùp haïn cheá ruûi ro tín duïng hieäu quaû. Ñoàng thôøi kieán nghò ñeå thöïc hieän caùc giaûi phaùp naøy, nhaèm ñaûm baûo tính khaû thi cuûa ñeà taøi. IV. Phaïm vi nghieân cöùu: Nghieân cöùu hoaït ñoäng tín duïng, ruûi ro tín duïng vaø hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro tín duïng taïi Chi nhaùnh Ngaân haøng TMCP Ngoaïi thöông TP. Hoà Chí Minh, thôøi gian töø năm 2007 ñeán naêm 2009 (3 naêm). Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 3 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu CHÖÔNG 1 NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ CÔ BAÛN VEÀ RUÛI RO TÍN DUÏNG VAØ QUAÛN LYÙ RUÛI RO TÍN DUÏNG. 1.1. Moät soá vaán ñeà chung veà tín duïng vaø ruûi ro tín duïng 1.1.1. Khaùi nieäm veà tín duïng Tín duïng xuaát phaùt töø chöõ la tinh laø credo (tin töôûng, tín nhieäm). Trong thöïc teá cuoäc soáng thuaät ngöõ tín duïng ñöôïc hieåu theo nhieàu nghóa khaùc nhau; ngay caû trong quan heä taøi chính, tuøy theo töøng boái caûnh cuï theå maø thuaät ngöõ tín duïng coù moät noäi dung rieâng. Trong quan heä taøi chính, thuaät ngöõ tín duïng coù theå tieáp caän theo caùc caùch sau: - Xeùt döôùi goùc ñoä chuyeån dòch quyõ cho vay töø chuû theå thaëng dö tieát kieäm sang chuû theå thieáu huït tieát kieäm thì tín duïng ñöôïc coi laø phöông phaùp chuyeån dòch quyõ töø ngöôøi cho vay sang ngöôøi ñi vay. - Trong moät quan heä taøi chính cuï theå, tín duïng laø moät giao dòch veà taøi saûn treân cô sôû coù söï hoaøn traû giöõa hai chuû theå. Tuy nhieân ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng vôùi vò trí laø ñònh cheá trung gian lôùn nhaát trong neàn kinh teá, thöïc hieän vai troø, chöùc naêng: ñi vay ñeå cho vay, hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng ñöôïc tieáp caän nhö sau: - Tín duïng laø moät giao dòch veà taøi saûn (tieàn hoaëc haøng hoùa) giöõa beân cho vay (ngaân haøng vaø caùc ñònh cheá taøi chính khaùc) vaø beân ñi vay (caù nhaân, doanh nghieäp vaø caùc chuû theå khaùc), trong ñoù beân cho vay chuyeån giao taøi saûn cho beân ñi vay söû duïng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh theo thoûa thuaän, beân ñi vay coù traùch nhieäm hoaøn traû voâ ñieàu kieän voán goác vaø laõi cho beân cho vay khi ñeán haïn thanh toaùn. - Theo quy cheá cho vay 1627/2001/QÑ-NHNN thì tín duïng ngaân haøng ñoù laø moät hình thöùc caáp tín duïng, theo ñoù toå chöùc tín duïng giao cho khaùch haøng söû duïng moät khoaûn tieàn ñeå söû duïng vaøo muïc ñích vaø thôøi gian nhaát ñònh theo thoaû thuaän vôùi nguyeân taéc coù hoaøn traû caû goác vaø laõi. 1.1.2. Ruûi ro tín duïng vaø những vấn ñeà coù lieân quan 1.1.2.1. Khaùi niệm về rủi ro tín duïng Trong hoạt đñộng kinh doanh ngaân haøng, ruûi ro laø một tập hợp caùc nhaân tố beân trong vaø beân ngoaøi coù thể cản trở ngaân haøng thực hiện caùc mục tieâu kinh doanh của mình. Rủi ro laø những sự kiện khoâng chắc chắn coù thể dẫn tới những tổn thất hoặc lợi ích phaùt sinh từ caùc quyết đñịnh hoặc lựa chọn của ngaân haøng. Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 4 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu Rủi ro tín dụng laø một taäp hôïp caùc nhaân toá coù theå daãn tôùi nhöõng toån thaát hoaëc lôïi ích phaùt sinh trong hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng. Noùi moät caùch cuï theå, ñoù laø khả năng khaùch haøng vay vốn khoâng thực hiện, thực hiện khoângđñầyđñủ nghĩa vụ đñối với ngaân haøng, gaây tổn thất cho ngaân haøng. 1.1.2.2. Caùc loaïi ruûi ro tín duïng Vieäc phaân loaïi ruûi ro tín duïng coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi coâng taùc quaûn lyù ruûi ro, naâng cao chaát löôïng tín duïng. Vì vaäy caàn thieát phaûi xem xeùt, phaân tích caùc loaïi ruûi ro tín duïng. Trong thöïc tieãn hoaït ñoäng tín duïng, ruûi ro tín duïng bieåu hieän thaønh nhieàu loaïi khaùc nhau. Vì vaäy tuøy muïc tieâu nghieân cöùu maø ngöôøi ta chia ra caùc ruûi ro tín duïng. Coù nhieàu caùch thöùc phaân loaïi ruûi ro tín duïng. Chung nhaát, ruûi ro tín duïng coù theå ñöôïc phaân loaïi nhö sau: - Phaân loaïi theo cô caáu caùc loaïi hình ruûi ro: Theo caùch phaân loaïi naøy ruûi ro tín duïng ñöôïc phaân loaïi theo khoaûn cho vay ngaén haïn, trung vaø daøi haïn hay khoaûn cho vay hôïp voán. - Phaân loaïi theo nguoàn goác hình thaønh: * Ruûi ro töø phía ngöôøi cho vay (caùc toå chöùc tín duïng). + Ruûi ro ôû khaâu chính saùch: Do nhöõng loûng leûo, baát caäp trong chính saùch tín duïng, trong caùc quy trình tín duïng hoaëc do ngaân haøng quaù chuù troïng ñeán lôïi nhuaän tröôùc maét maø chöa chuù troïng ñeán lôïi ích laâu daøi. + Ruûi ro ôû khaâu nghieân cöùu theo doõi, quaûn lyù vaø xöû lyù ruûi ro: do thieáu kinh nghieäm ngaên ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng khi hoaït ñoäng trong neàn kinh teá thò tröôøng, töø ñoù chöa coù caùc bieän phaùp phoøng ngöøa, phaân taùn ruûi ro thích hôïp, chöa coù theo doõi quaûn lyù ruûi ro thaät söï höõu hieäu. + Ruûi ro ôû khaâu thoâng tin: Do thieáu nhöõng thoâng tin veà kinh teá, veà khaùch haøng vaø caùc thoâng tin khaùc coù lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng. + Ruûi ro ôû khaâu caùn boä: Do trình ñoä caùn boä khoâng ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu ñeå phaân tích, ñaùnh giaù ruûi ro, khoâng bao quaùt ñöôïc ñöôïc heát caùc ñieåm yeáu trong hoà sô tín duïng, keå caû nhöõng sai soùt veà phaùp lyù trong hoà sô chöùng töø hoaëc do caùn coá yù laøm traùi, khoâng chaáp haønh ñuùng chính saùch, cheá doä … + Ruûi ro ôû coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt: coâng taùc kieåm tra, kieåm soaùt trong töøng ngaân haøng ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa caùc caùn boä, nhaân vieân nghieäp vuï chöa ñeàu ñaën, thöôøng xuyeân, neân nhöõng sai soùt xaûy ra khoâng ñöôïc phaùt hieän, xöû lyù kòp thôøi daãn ñeán vieäc toàn ñoïng bò keùo daøi, hoaëc taùi dieãn, ñoâi luùc nhöõng vi phaïm ñaõ neâu vaãn bò laäp ñi laäp laïi. * Ruûi ro töø phía ngöôøi vay: Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 5 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu + Ruûi ro veà ñaïo ñöùc (chuû quan): xaûy ra khi ngöôøi vay khoâng thieän chí traû nôï hay coù yù ñònh thöïc hieän nhöõng hoaït ñoäng khoâng toát (xeùt theo quan ñieåm cuûa ngöôøi cho vay laø ngöôøi vay söû duïng voán vay sai muïc ñích). + Ruûi ro do khaû naêng taøi chính yeáu keùm cuûa ngöôøi vay (chuû quan): xaûy ra khi tyû leä voán töï coù/toång nguoàn voán thaáp, voán vay/voán töï coù lôùn, doanh soá hoaït ñoäng/voán töï coù thaáp. Tuy nhieân, khi xem xeùt tình hình taøi chính cuûa doanh nghieäp phaûi ñi saâu vaøo khaû naêng thanh toaùn trong töông lai khi ñeán kyø haïn traû nôï nhö khaùch haøng ñang vay voán ôû nhöõng nôi naøo, bao nhieâu, thôøi gian traû nôï, nguoàn traû nôï ôû ñaâu… Ñoàng thôøi, cuõng phaûi xem ñeán coâng nôï vaø quaù trình thanh toaùn nhöõng khoaûn cho vay ñeå ñaùnh giaù ñöôïc ñoä trung thöïc, chính xaùc cuûa baùo caùo taøi chính. + Ruûi ro bieán ñoäng kinh doanh cuûa ngöôøi vay (chuû quan): xaûy ra khi doanh nghieäp vay voán khoâng theo kòp nhöõng thay ñoåi veà cheá ñoä chính saùch, khoâng thích öùng ñöôïc vôùi söï caïnh tranh gay gaét treân thò tröôøng veà caû chaát löôïng saûn phaåm cuõng nhö giaù thaønh, maãu maõ, dòch vuï vaø chieán lược tuyeân truyeàn quaûng caùo saûn phaåm… + Ruûi ro töø phía ngöôøi ñieàu haønh doanh nghieäp, ngaønh hoaït ñoäng, vò trí cuûa doanh nghieäp, moái quan heä cuûa doanh nghieäp vôùi caùc doanh nghieäp khaùc. Giôùi tính, ñoä tuoåi, trình ñoä vaên hoùa, trình ñoä chuyeân moân, naêng löïc toå chöùc ñieàu haønh cuõnh nhö vò trí cuûa ngaønh ñoù trong neàn kinh teá nhö theá naøo coù aûnh höôûng khoâng nhoû ñeán keát quaû kinh doanh cuûa doanh nghieäp, ñaëc bieät laø ñoái vôùi doanh nghieäp tö nhaân vaø coâng ty coå phaàn. Hay vò trí cuûa doanh nghieäp treân thò tröôøng nhö theá naøo, coù teân tuoåi hay khoâng, thuoäc loaïi coâng ty lôùn, nhoû, hay trung bình, chaát löôïng saûn phaåm cuûa doanh nghieäp nhö theá naøo, soá löôïng saûn phaåm baùn ra thò tröôøng laø bao nhieâu, chieám bao nhieâu phaàn traêm thò phaàn treân thò tröôøng… cuõng laø vaán ñeà maø caùc ngaân haøng phaûi quan taâm khi coù yù ñònh ñaàu tö vaøo. + Ruûi ro baát khaû khaùng: thieân tai nhö ñoäng ñaát, baõo luït, hoûa hoaïn, dòch beänh… cuõng coù theå ñem laïi ruûi ro cho ngaân haøng. - Phaân loaïi khaùc + Ruûi ro töø khaâu quaûn lyù, kieåm soaùt cuûa ngaân haøng nhaø nöôùc: NHNN vôùi tö caùch laø cô quan quaûn lyù nhaø nöôùc ñoái vôùi caùc ngaân haøng thöông maïi vaø ban haønh caùc cô cheá, quy cheá veà hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng, nhaèm ñaûm baûo an toaøn cho hoaït ñoäng tín duïng trong neàn kinh teá thò tröôøng. Tuy nhieân, vieäc söûa ñoåi, boå sung hay ban haønh môùi caùc cheá ñoä veà an toaøn voán, trích quyõ döï phoøng buø ñaép ruûi ro, taøi saûn theá chaáp, quy ñònh thanh tra kieåm soaùt, coâng taùc thoâng tin tín duïng… coøn chöa kòp thôøi vaø ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu. + Ruûi ro phaùt sinh töø cheá ñoä chính saùch cuûa Nhaø Nöôùc: ñaây cuõng laø moät taùc nhaân gaây ra ruûi ro trong tröôøng hôïp coù söï thay ñoåi veà chính trò, ñieàu haønh chính Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 6 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu saùch, cheá ñoä, luaät phaùp cuûa Nhaø Nöôùc hoaëc thay ñoåi ñòa giôùi haønh chính cuûa caùc ñòa phöông. Ngoaøi ra, cuõng coøn coù theå do söï thieáu ñoàng boä trong caùc cheá ñoä chính saùch, phaùp luaät. + Ruûi ro quoác gia: xaûy ra khi ngaân haøng ñaàu tö tín duïng sang moät nöôùc khaùc, hoaëc ñaàu tö cho doanh nghieäp nöôùc ngoaøi ñang hoaït ñoäng taïi Vieät Nam. + Ruûi ro moâi tröôøng: Xaûy ra khi khoaûn vay chöa tính ñeán hoaëc chöa tính heát caùc yeáu toá veà baûo veä moâi tröôøng laøm phaùt sinh caùc chi phí aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán lôïi nhuaän thu ñöôïc cuûa döï aùn. + Ruûi ro khaùc nhö do söï ñaùnh giaù khoâng khaùch quan, chính xaùc cuûa cô quan coâng chöùng ñoái vôùi taøi saûn theá chaáp, do vieäc cho vay bò aùp ñaët cuûa caáp treân… 1.1.2.3. Ñaëc ñieåm cuûa ruûi ro tín duïng Nghieân cöùu nhöõng ñaëc ñieåm cô baûn cuûa ruûi ro tín duïng coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi vieäc xaùc ñònh, ño löôøng, phoøng ngöøa, haïn cheá vaø kieåm soaùt noù. Ruûi ro tín duïng coù nhöõng ñaëc ñieåm sau: - Ruûi ro mang tính giaùn tieáp: Ñaëc ñieåm naøy xuaát phaùt töø nguyeân nhaân laø trong quan heä tín duïng, ngaân haøng chuyeån giao quyeàn söû duïng voán cho khaùch haøng trong moät thôøi gian nhaát ñònh neân nhöõng thieät haïi thaát thoaùt veà voán xaûy ra tröôùc heát laø trong quaù trình söû duïng voán cuûa khaùch haøng. Bieåu hieän roõ raøng cuûa ñaëc ñieåm naøy trong thöïc teá, ngaân haøng thöôøng laø người bieát sau, cuõng nhö khoâng ñaày ñuû vaø chính xaùc nhöõng khoù khaên, thaát baïi trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng coù theå daãn ñeán ruûi ro tín duïng. Xuaát phaùt töø ñaëc ñieåm naøy, bieän phaùp phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng caàn taäp trung nghieân cöùu thoâng tin veà khaùch haøng, thieát laäp heä thoáng thoâng tin theo doõi daáu hieäu ruûi ro, xaây döïng vaø ñaûm baûo moái quan heä minh baïch giöõa caùn boä tín duïng vaø khaùch haøng vay voán. - Ruûi ro tín duïng coù tính chaát ña daïng vaø phöùc taïp: Ñaëc ñieåm naøy theå hieän ôû söï ña daïng, phöùc taïp cuûa nguyeân nhaân, hình thöùc, haäu quaû cuûa ruûi ro tín duïng. Ñaây laø ñaëc ñieåm taát yeáu cuûa ruûi ro tín duïng do ñaëc tröng ngaân haøng laø trung gian taøi chính kinh doanh tieàn teä. Ñaëc ñieåm naøy cuõng laø heä quaû cuûa ñaëc ñieåm thöù nhaát vì moái lieân heä giaùn tieáp vôùi ruûi ro tín duïng khieán söï ña daïng vaø phöùc taïp cuûa ruûi ro tín duïng ñoái vôùi ngaân haøng caøng theå hieän roõ. Nhaän thöùc vaø vaän duïng ñaëc ñieåm naøy, khi thöïc hieän phoøng ngöøa vaø haïn cheá ruûi ro tín duïng caàn aùp duïng ñoàng boä nhieàu bieän phaùp, khoâng chuû quan ñoái vôùi baát cöù moät daáu hieäu ruûi ro naøo. - Ruûi ro tín duïng coù tính taát yeáu: töùc luoân toàn taïi vaø gaén lieàn vôùi hoaït ñoäng tín duïng cuûa ngaân haøng thöông maïi. Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 7 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu Thoâng tin khoâng caân xöùng laø nguyeân nhaân khieán cho caùc nhaø kinh teá cuõng nhö caùc nhaø ngaân haøng cho raèng kinh doanh ngaân haøng thöïc chaát laø quaûn lyù ruûi ro ôû möùc ñoä phuø hôïp vaø ñaït ñöôïc lôïi nhuaän töông öùng. Do khoâng theå coù ñöôïc thoâng tin caân xöùng veà vieäc söû duïng tieàn vay trong moät thôøi gian daøi, baát cöù moät khoaûn vay naøo cuõng tieàm aån nhöõng nguy cô ruûi ro ñoái vôùi ngaân haøng thöông maïi (khoâng thu hoài voán ñaày ñuû vaø ñuùng haïn). Vôùi ñaëc ñieåm naøy, trong quaù trình caáp tín duïng cho khaùch haøng, ngaân haøng caàn chuû ñoäng coù caùc bieän phaùp thích hôïp xöû lyù vaán ñeà thoâng tin khoâng caân xöùng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro tín duïng, ño löôøng ruûi ro tín duïng cuõng nhö ñeå xaùc ñònh giaù cuûa khoaûn vay cho phuø hôïp. 1.1.2.4. Moái quan heä giöõa ruûi ro tín duïng vôùi caùc loaïi ruûi ro khaùc trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng Vieäc phaân tích moái lieân heä giöõa ruûi ro tín duïng vôùi caùc loaïi ruûi ro khaùc trong hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng, mang laïi yù nghóa lôùn trong vieäc xaùc ñònh ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa caùc ruûi ro naøy khi noù xuaát hieän trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa moãi ngaân haøng ñoái vôùi hoaït ñoäng tín duïng. Cuï theå: - Ruûi ro laõi suaát: Trong hoaït doäng kinh doanh cuûa mình, ngaân haøng vöøa ñoùng vai troø laø ngöôøi ñi vay vöøa ñoùng vay troø laø ngöôøi cho vay thöïc hieän chuyeån hoùa taøi saûn Nôï sang taøi saûn Coù. Ñaây laø moät coâng vieäc phöùc taïp, chöùa ñöïng nhieàu ruûi ro. Ñaëc bieät, söï khoâng caân xöùng veà soá löôïng vaø thôøi haïn cuûa taøi saûn Coù vaø taøi saûn Nôï laøm cho ngaân haøng phaûi chòu ruûi ro veà laõi suaát. Ruûi ro laõi suaát theå hieän söï giaûm suùt cuûa heä soá cheânh leäch laõi thuaàn khi coù söï thay ñoåi cuûa laõi suaát thò tröôøng. Heä soá cheânh leäch laõi thuaàn = (Thu nhaäp töø cho vay – Chi phí huy ñoäng voán)/Toång taøi saûn Coù. Phaân tích döôùi ñaây cho thaáy bieåu hieän cuûa ruûi ro laõi suaát. Giaû söû tính trung bình, moät ngaân haøng coù taøi saûn Nôï coù kyø haïn 1 naêm vaø taøi saûn Coù vôùi kyø haïn laø 2 naêm, vôùi laõi suaát huy ñoäng bình quaân laø 9%/naêm vaø laõi suaát ñaàu tö 10%/naêm. Sau naêm ñaàu, ngaân haøng naøy seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän töø cheânh leäch laõi suaát laø 10%9%=1%. Tuy nhieân, ñeán naêm tieáp theo thì coù theå möùc lôïi nhuaän naøy seõ thay ñoåi theo moät trong hai höôùng sau khieán ngaân haøng chòu ruûi ro laõi suaát: + Neáu laõi suaát huy ñoäng taêng leân ñeán 11% /naêm thì tình theá seõ ñaûo ngöôïc vì lôïi nhuaän laø 10% -11% = -1%, lôïi nhuaän cuûa naêm tröôùc chæ ñuû ñeå buø loã cho naêm sau. + Neáu laõi suaát huy ñoäng taêng leân nhöng laõi suaát ñaàu tö cho naêm sau laïi giaûm xuoáng chæ coøn 1% thì tính toång theå ngaân haøng seõ thua loã trong ñaàu tö. Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 8 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu - Ruûi ro tyû giaù hoái ñoaùi: Trong neàn kinh teá thò tröôøng, giaù caû haøng hoùa noùi chung vaø tyû giaù noùi rieâng thöôøng xuyeân bieán ñoäng. Moät söï thay ñoåi naøo ñoù veà tyû giaù neáu laøm lôïi cho ngöôøi baùn taát yeáu seõ gaây thieät haïi cho ngöôøi mua trong hoaït ñoäng thöông maïi cuõng nhö trong kinh doanh tieàn teä quoác teá. Vì vaäy, trong kinh doanh tín duïng gaén vôùi ngoaïi teä ruûi ro seõ xaûy ra neáu tyû giaù thay ñoåi theo chieàu höôùng khoâng thuaän lôïi. - Ruûi ro nguoàn voán: ruûi ro nguoàn voán coù taùc ñoäng ñeán ruûi ro tín duïng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi nhìn töø goùc ñoä sau: Thöù nhaát: ruûi ro do bò ñoïng voán, töùc laø nguoàn voán huy ñoäng cuûa ngaân haøng bò öù ñoïng khoâng cho vay ñöôïc cuõng nhö khoâng theå chuyeån sang caùc loaïi taøi saûn Coù sinh lôøi khaùc. Xeùt veà goùc ñoä vó moâ thì quan heä giöõa tieát kieäm vaø ñaàu tö khoâng töông öùng. Tieát kieäm trong neàn kinh teá vaãn cao neân ngaân haøng vaãn huy ñoäng ñöôïc voán nhöng khoâng cho vay ñöôïc neân ñaàu tö thaáp. Trong phaïm vi cuûa moät ngaân haøng thöông maïi thì ñoù laø khoâng khai thaùc heát tieàm naêng sinh lôøi cuûa taøi saûn Coù, hieäu duïng cuûa voán giaûm. Moät nghòch lyù ôû nöôùc ta hieän nay laø caùc ngaân haøng thöông maïi thì thöøa voán coøn caùc doanh nghieäp thì laïi thieáu voán. Nhö vaäy, voán ôû caùc ngaân haøng thöông maïi khoâng ñöôïc ñem vaøo ñaàu tö, söû duïng, khoâng ñem laïi hieäu quaû. Thoâng thöôøng, caùc moùn vay quaù haïn maø ñaõ tieán haønh xöû lyù taøi saûn ñaûm baûo ñeå thu hoài nôï thì ngöøng tính laõi. Tuy nhieân, trong tröôøng hôïp naøy, ngaân haøng vaãn chöa thu ñöôïc nôï veà ñeå taùi ñaàu tö neân voán bò ñoïng (ñoù laø chöa keå ñeán tröôøng hôïp phaùt maïi taøi saûn ñaûm baûo coù thu hoài ñaày ñuû voán hay khoâng). Nhö vaäy, chuùng ta ñaõ bieát, caùc ngaân haøng thöông maïi kieám lôïi nhuaän baèng caùch ñi vay ñeå cho vay, neân neáu nhö ngaân haøng khoâng söû duïng heát soá tieàn ñaõ huy ñoäng (tröø khoaûn döï tröõ baét buoäc) thì ñeán kyø haïn ngaân haøng cuõng phaûi traû laõi cho soá voán huy ñoäng vaø caùc chi phí nghieäp vuï, chi phí quaûn lyù. Ñieàu naøy daãn ñaán söï thua loã cuûa ngaân haøng. Neáu tình traïng naøy keùo daøi vaø khoâng theå khaéc phuïc thì coù theå ngaân haøng phaûi ñoùng cöûa. Thöù hai: Ruûi ro do thieáu voán khaû duïng töùc laø ngaân haøng khoâng ñaùp öùng ñöôïc caùc nhu caàu thanh toaùn cho caùc taøi saûn Nôï hoaëc khoâng ñuû voán ñaùp öùng nhu caàu cho vay hôïp phaùp vaø chính ñaùng cuûa khaùch haøng. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö vaäy ngaân haøng phaûi ñi vay boå sung hoaëc phaûi baùn caùc taøi saûn Coù cuûa mình ñeå ñaùp öùng nhu caàu treân, khi löôïng tieàn maët döï tröõ taïi quyõ khoâng theå ñaùp öùng noåi. Neáu thieáu huït tieàn maët taïm thôøi thì ngaân haøng chæ caàn ñi vay boå sung treân thò tröôøng tieàn teä lieân ngaân haøng. Tuy nhieân trong tröôøng hôïp nhu caàu thanh khoaûn taêng baát thöôøng thì ngaân haøng buoäc loøng phaûi chaáp nhaän baùn nhöõng taøi saûn coù ñang naém trong tay vôùi giaù reû maït do khoâng ñuû thôøi gian ñeå thöông löôïng giaù caû vaø löïa choïn khaùch haøng. Ruûi ro naøy theå hieän ngaân haøng thieáu voán hoaït ñoäng vaø raát nguy hieåm ñoái vôùi ngaân haøng. Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 9 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu Thöøa voán hay thieáu voán ñeàu laø ruûi ro. Caùc ngaân haøng thöông maïi seõ gaëp nhöõng thieät haïi khoâng nhoû neáu ñeå quaù thöøa hay quaù thieáu voán. Quaûn trò ngaân haøng laø laøm sao ñeå coù ñuôïc söï caân ñoái giöõa taøi saûn Coù vaø taøi saûn Nôï ñeå ñaûm baûo moái töông quan giöõa tính thanh khoaûn vaø khaû naêng sinh lôøi cuûa taøi saûn Coù, phuø hôïp vôùi tính chaát cuûa taøi saûn Nôï vaø möùc ñoä, tình traïng hoaït ñoäng cuûa töøng ngaân haøng trong töøng thôøi kyø nhaát ñònh. 1.2. Quaûn lyù ruûi ro tín duïng vaø söï caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro tín duïng 1.2.1. Quaûn lyù ruûi ro tín duïng - Döôùi goùc ñoä quaûn trò kinh doanh – khaùi nieäm quaûn lyù ruûi ro tín duïng coù theå tieáp caän tröïc tieáp theo höôùng ñoù laø moät quaù trình nhaän thöùc, naém baét, ñaùnh giaù ruûi ro, treân cô sôû ñoù coù phöông phaùp quaûn lyù vaø kieåm soaùt cuõng nhö xöû lyù ruûi ro nhaèm haïn cheá toái ña ruûi ro tín duïng xaûy ra. - Ñoái vôùi moãi ngaân haøng thöông maïi, hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro tín duïng gaén lieàn vôùi caùc noäi dung cô baûn sau: + Xaùc ñònh ruûi ro; phaân loaïi ruûi ro; + Ño löôøng vaø ñaùnh giaù ruûi ro; + Thöïc hieän caùc bieän phaùp haïn cheá vaø xöû lyù ruûi ro; Cuï theå quaù trình naøy theå hieän roõ baèng sô ñoà sau: Xaùc ñònh ruûi ro Kieåm soaùt ruûi ro Đo löôøng ruûi ro Quaûn lyù ruûi ro 1.2.2. Söï caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro tín duïng Nhö muïc tieâu ñeà taøi ñaõ ñaët ra, lyù thuyeát veà ruûi ro ñaõ ñöôïc phaân tích ôû phaàn treân cho thaáy taùc ñoäng, aûnh höôûng cuûa ruûi ro ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng laø raát lôùn. Chính vì leõ ñoù moät trong hoaït ñoäng chuû yeáu, cô baûn vaø ñöôïc thöïc hieän nghieâm tuùc hôn bao giôø heát trong coâng taùc quaûn lyù, quaûn trò ngaân haøng ñoù laø thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro tín duïng. Do vaäy coù theå noùi söï caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro, Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 10 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu xuaát phaùt töø chính nhöõng taùc ñoäng aûnh höôûng cuûa ruûi ro tín duïng ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng, thaäm chí ñeán toaøn heä thoáng ngaân haøng, do haäu quaû cuûa ruûi ro tín duïng gaây ra laø raát lôùn, raát nghieâm troïng. Quùa trình naøy gaén lieàn vôùi ba söï caàn thieát cô baûn sau: Thöù nhaát: Quaûn lyù ruûi ro tín duïng toát seõ haïn cheá ruûi ro phaùt sinh, naâng cao hieäu quaû khai thaùc vaø söû duïng voán cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi. Chuùng ta ñeàu bieát hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng laø “ ñi vay ñeå cho vay”. Baát kyø khoaûn voán tín duïng naøo bò “öù ñoïng” khoâng chæ aûnh höôûng ñeán thu nhaäp cuûa hoaït ñoäng ngaân haøng maø coøn aûnh höôûng ñeán khaû naêng thanh khoaûn cuûa caùc TCTD theo höôùng laøm chaäm quaù trình tuaàn hoaøn vaø luaân chuyeån voán cuûa caùc TCTD, laøm giaûm hieäu quaû söû duïng voán. + Trong tröôøng hôïp khaùc, neáu nôï quaù haïn, nôï xaáu phaùt sinh seõ laøm gia taêng chi phí coù tính chaát hieäu öùng. Keát quaû laø caùc TCTD khoâng coù nguoàn thu töø khoaûn cho vay naøy, trong khi ñoù vaãn phaûi tieáp tuïc traû laõi cho nguoàn voán vay (huy ñoäng voán töø khaùch haøng, ngöôøi daân). Beân caïnh ñoù caùc chi phí khaùc tieáp tuïc phaùt sinh coù tính chaát coäng höôûng (nhö chi phí quaûn lyù nôï xaáu vaø caùc chi phí khaùc coù lieân quan…) raát deã daãn ñeán keát quaû kinh doanh xaáu ñi. Thöù hai: Quaûn lyù ruûi ro tín duïng hieäu quaû, vôùi muïc tieâu haïn cheá thaáp nhaát nôï quaù haïn phaùt sinh. Ñieàu naøy coù yù nghóa raát lôùn trong vieäc môû roäng vaø taêng tröôûng tín duïng. Ñoàng thôøi naâng cao naêng löïc caïnh tranh cho caùc chính caùc Ngaân haøng thöông maïi. Thöù ba: Caàn thieát phaûi thöïc hieän quaûn lyù ruûi ro tín duïng, nhaèm giaûm thieåu ruûi. Chæ coù quaûn lyù ruûi ro tín duïng toát môùi cho pheùp caùc ngaân haøng thöông maïi thu hoài nôï (goác vaø laõi ) ñaày ñuû, ñuùng haïn – Ñaây laø yeáu toá cô baûn ñaûm baûo nguoàn thu nhaäp cho caùc ngaân haøng, ñeå buø ñaép chi phí vaø coù laõi, naâng cao hieäu quaû kinh doanh, laø tieàn ñeà ñeå taêng lôïi nhuaän, taêng tích luyõ, taêng voán vaø môû roäng quy moâ hoaït ñoäng kinh doanh. Ñieàu naøy caøng coù yù nghóa hôn bao giôø heát khi hoaït ñoäng tín duïng vaãn vaø seõ tieáp tuïc laø hoaït ñoäng truyeàn thoáng, hoaït ñoäng chuû yeáu (chieám tyû troïng cao) mang laïi nguoàn thu nhaäp cho caùc TCTD. Trong khi ñoù ñaây laïi laø hoaït ñoäng tieàm aån nhieàu ruûi ro vaø chòu taùc ñoäng bôûi nhieàu yeáu toá gaây ra ruûi ro nhaát, do vaäy caàn thieát phaûi quaûn lyù ruûi ro tín duïng. 1.2.3. Moät soá vaán ñeà cô baûn veà quaûn lyù ruûi ro tín duïng 1.2.3.1. Xaùc ñònh ruûi ro Ruûi ro tín duïng laø ruûi ro chính trong hoaït ñoäng cho vay cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi. Noù xuaát hieän treân moät soá cô sôû sau ñaây: Thöù nhaát: Saûn phaåm cuûa hoaït ñoäng tín duïng ngaân haøng laø saûn phaåm giaùn tieáp thoaû maõn nhu caàu cuûa xaõ hoäi veà haøng hoaù, vaät tö, dòch vuï… Khi söû duïng caùc Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 11 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu saûn phaåm tröïc tieáp, caùc chuû theå vay voán ngaân haøng ñaõ ñöôïc höôûng saûn phaåm giaùn tieáp – tín duïng ngaân haøng. Töø ñaây chaát löôïng söû duïng saûn phaåm tröïc tieáp vaø trong tröôøng hôïp vieäc söû duïng caùc saûn phaåm tröïc tieáp coù söï truïc traëc, ruûi ro seõ aûnh höôûng ñeán chaát löôïng söû duïng saûn phaåm giaùn tieáp. ÔÛ ñaây cho thaáy vai troø cuûa ngaân haøng, chaáp nhaän moät möùc ruûi ro nhaát ñònh, ñieàu chænh ñònh höôùng giaûm söï ruûi ro cho caùc ngaønh kinh teá vay voán. Thöù hai: Quan heä tín duïng döïa treân cô sôû hoaøn traû. Trong quan heä tín duïng naøy, ngaân haøng laø ngöôøi cho vay - chuû sôõ höõu khoaûn voán vay, coøn beân kia laø khaùch haøng vay voán. Ngöôøi ñöôïc nhaän uyû quyeàn söû duïng tieàn voán cuûa ngaân haøng trong thôøi haïn nhaát ñònh. Nhö vaäy khi heát haïn söû duïng, khaùch haøng phaûi hoaøn traû voán cho ngaân haøng vaø moät khoaûn tieàn laõi nhö giaù cho söû duïng voán. Chuyeån quyeàn söû duïng Ngaân haøng Khaùch haøng Hoaøn traû voán coäng laõi Vieäc hoaøn traû voán nhö vaäy laø taát yeáu vaø hoaøn traû ñuùng haïn ñaày ñuû laø vaán ñeà ñöôïc ngaân haøng ñeà cao. Trong hoaït ñoäng thöïc tieãn, khoù coù theå döï ñoaùn heát tính ñuùng đñắn vaø ñuùng haïn cuûa khoaûn voán vay bôûi tín duïng laø haøng hoaù giaùn tieáp phuï thuoäc vaøo thôøi gian söû duïng caùc haøng hoaù tröïc tieáp cuõng nhö vieäc baûo quaûn, giöõ gìn caùc haøng hoaù tröïc tieáp. Thöù ba: Laõi suaát cho vay laø giaù caû cuûa tín duïng ngaân haøng trong moät thôøi haïn nhaát ñònh. Laõi suaát laø tyû leä % giöõa khoaûn tieàn laõi phaûi traû so vôùi voán vay trong thôøi gian nhaát ñònh. Möùc tieàn laõi phaûi traû naøy phuï thuoäc vaøo soá tieàn vay, thôøi haïn vay cuõng nhö tình hình cung öùng voán treân thò tröôøng. Nguoàn traû caùc khoaûn laõi vay ñöôïc caùc doanh nghieäp trích töø keát quaû kinh doanh ñeå traû cho ngaân haøng. Nhöng trong thöïc teá khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñaït ñöôïc thu nhaäp nhö mình mong muoán, khi khaû naêng thu nhaäp giaûm thì khaû naêng hoaøn traû caû laõi vaø voán ñuùng haïn cuõng seõ bò aûnh höôûng theo. Thöù tö: Quan heä tín duïng laø quan heä döïa treân cô sôû loøng tin. Trong quan heä tín duïng, ngaân haøng chuyeån giao voán cho khaùch haøng vaø nhaän ñöôïc söï cam keát traû nôï, nhö vaäy ngaân haøng chæ döïa vaøo lôøi cam keát ñoù maø caáp tín duïng (ñaây laø hoaït ñoäng cho vay döïa treân söï tin tuôûng) chính vì theá maø chæ khi naøo cam keát ñoù ñaït ñeán ñoä tin caäy cho ñuû tin töôûng thì ngaân haøng môùi cho vay, cô sôû cuûa loøng tin naøy laø khaû naêng traû nôï vaø yù muoán traû nôï cuûa khaùch haøng. Chính vì theá ñoøi hoûi ngaân Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du Luaän Vaên Toát Nghieäp 12 GVHD: Ts. Nguyeãn Thò Xuaân Lieãu haøng phaûi caân nhaéc “choïn maët gôûi vaøng”. Neáu khoâng, khoaûn tín duïng ñöôïc caáp ra ñoù khoù coù theå quay veà vôùi ngaân haøng. Töø söï phaân tích treân ñaây cho thaáy ruûi ro trong kinh doanh tín duïng laø nhöõng bieán coá khoâng chắc chắn xaûy ra trong quaù trình cho vay cuûa ngaân haøng coù theå daãn tôùi nhöõng toån thaát veà taøi saûn cuõng nhö thu nhaäp cuûa ngaân haøng vaø noù laø moät loaïi ruûi ro chính, ruûi ro cô baûn. 1.2.3.2. Ño löôøng ruûi ro Vieäc ño löôøng ruûi ro tín duïng – ñònh löôïng hoaù ruûi ro baèng caùc chæ soá ñeå thaáy ñöôïc quy moâ, ñoä lôùn cuûa ruûi ro coù yù nghóa raát lôùn ñoái vôùi coâng taùc quaûn trò, quaûn lyù ruûi ro nhaèm naâng cao chaát löôïng khoaûn vay. Veà maët ñònh löôïng ruûi ro tín duïng, ñöôïc xaùc ñònh theo theo phöông phaùp tính heä soá. Caùc chæ soá ño löôøng tín ruûi ro tín duïng bao goàm: - Chæ soá nôï quaù haïn / toång dö nôï cho vay - Chæ soá nôï xaáu/toång dö nôï cho vay - Chæ soá nôï xaáu/toång nôï quaù haïn - Chæ soá dö nôï cho vay/toång voán huy ñoäng. Ngoaøi ra theo thoâng leä quoác teá, caùc ngaân haøng coù theåõ söû duïng moâ hình ñònh löôïng döïa treân heä thoáng döõ lieäu noäi boä ñeå xaùc ñònh khaû naêng toån thaát tín duïng, coâng thöùc chung laø: EL = PD x EAD x LGD Trong ñoù: EL: Toån thaát coù theå öôùc tính PD: Xaùc suaát khoâng traû ñöôïc nôï (döïa treân caùc soá lieäu quaù khöù veà khaùch haøng) EAD: Toång dö nôï cuûa khaùch haøng taïi thôøi ñieåm khaùch haøng khoâng traû ñöôïc nôï. LGD: Tyû troïng toån thaát öôùc tính LGD = EAD – Soá tieàn coù theå thu hoài EAD 1.3. Caùc bieän phaùp quaûn lyù ruûi ro tín duïng * Döï ñoaùn khaû naêng ruûi ro cuûa moät khoaûn tín duïng seõ ñöôïc caáp: Ruûi ro tín duïng coù theå ñöa ñeán nhöõng thieät haïi veà taøi chính cho ngaân haøng cuõng nhö neàn kinh teá. Nhöng ñeå toái ña hoaù hoaït ñoäng cuûa mình, ngaân haøng phaûi luoân chaáp nhaän moät möùc ñoä ruûi ro coù theå xaûy ra, taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp phaùt trieån vaø neàn kinh teá taêng tröôûng. Vieäc chaáp nhaän ruûi ro cuûa ngaân haøng khoâng coù nghóa laø lieàu Cao hoïc khoùa 16 Hoïc vieân: Nguyeãn Vaên Du